Πρόταση για υπερχρεωμένα νοικοκυριά

ΠΡΟΣ το ΔΣ της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων

Στα πλαίσια της επιδίωξής μας να έχουν οι Δικαστικές Ενώσεις πρωταγωνιστικό ρόλο στη βελτίωση διαδικασιών και νομοθετικών ρυθμίσεων, που άπτονται της Δικαιοσύνης, καταθέτουμε στο ΔΣ πρόταση για τροποποίηση της διαδικασίας υπαγωγής στα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, την οποία επεξεργάστηκε η Ειρηνοδίκης κ. Μαρία Κουβαρά.

Για την επιτάχυνση της διαδικασίας ρύθμισης της υπερχρέωσης πρέπει οι σχετικές αιτήσεις να φύγουν από τ’ ακροατήρια των δικαστηρίων όχι όμως και από τους δικαστές, οι οποίοι είναι οι κατ’ εξοχήν αρμόδιοι να κρίνουν τελικά με βάση τους όρους του νομικού μας πολιτισμού, του συντάγματος , των διεθνών συνθηκών και του σεβασμού των δικαιωμάτων. Πως μπορεί να γίνει αυτό: 

   Στην έδρα κάθε Ειρηνοδικείου να συσταθεί και λειτουργήσει επιτροπή, η οποία να συνεδριάζει τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα έως και καθημερινά, όπου αυτό είναι απαραίτητο ανάλογα τον αριθμό των εισαγομένων αιτήσεων, και να συζητά έως και 50 υποθέσεις υπερχρεωμένων πολιτών σε κάθε συνεδρίαση. Αυτό είναι εφικτό,  με την προϋπόθεση ότι ο Νόμος  θα ορίζει με ακρίβεια τα στοιχεία και έγγραφα που πρέπει να προσκομίσει ο οφειλέτης αλλά και οι πιστωτές του. 

   Συγκεκριμένα :  Α) ο οφειλέτης θα προσκομίζει τις 3 τελευταίες φορολογικές του δηλώσεις, το Ε9, δικαιολογητικά περί της εργασίας, του εισοδήματός του ίδιου και της συζύγου του, του είδους της εργασίας του, της τυχόν ανεργίας του, των ειδικών συνθηκών της οικογένειάς του (ασθένεια, ανηλικότητα, αναπηρία) και ό,τι επιπλέον  ο ίδιος θεωρεί απαραίτητο για ν’ αποδείξει τους ισχυρισμούς του.

 Β) Οι πιστωτές θα προσκομίζουν τη δανειακή σύμβαση που έχουν υπογράψει με τον οφειλέτη, καθώς και αναλυτική κατάσταση του λογαριασμού που τηρείται για την κάθε δανειακή σύμβαση, και θα δηλώνουν το ποσοστό με το οποίο υπολογίζουν το επιτόκιο του σχετικού δανείου.  Μόνο έτσι μπορεί να κριθεί η διάρκεια του δανείου, το ποσό που έχει ήδη καταβάλει ο οφειλέτης και τα στοιχεία που δήλωσε στον πιστωτή, προκειμένου αυτός να τον δανειοδοτήσει. Ακόμη με τη δήλωση του ποσοστού που υπολογίζεται ο τόκος θα μπορεί να ελεγχθεί και το πραγματικό ύψος της οφειλής, αφού αυτό είναι απαραίτητο για να κριθεί το ύψος κάθε απαίτησης και το ποσοστό συμμετοχής  της στη συνολική οφειλή, συνεπώς ενδιαφέρει και κάθε δανειστή ξεχωριστά για το ποσοστό που αναλογικά θα εισπράξει από τη ρύθμιση.  Ακόμη αυτό χρειάζεται προκειμένου να επικυρωθεί τυχόν επιτευχθείς συμβιβασμός της πλειοψηφίας των πιστώσεων, αφού αυτή δεν θα διαμορφώνεται από υπερβολικές απαιτήσεις που ανεξέλεγκτα βεβαιώνουν κάποιοι δανειστές και συγκεκριμένα τα πιστωτικά ιδρύματα που μεταξύ δύο βεβαιώσεων που χορηγούν στον ίδιο οφειλέτη εντός χρονικού διαστήματος 1- 6 μηνών, βεβαιώνουν διαφορετικό ποσό οφειλής, ακόμη και διαφορετικό κεφάλαιο βεβαιώνουν κάθε φορά, χωρίς να μπορεί να ελεγχθεί η έκταση της κεφαλαιοποίησης των τόκων και του ύψους της απαίτησης, παρότι υποτίθεται ότι οι οφειλές προκύπτουν από τα ίδια αποδεικτικά στοιχεία που οι τράπεζες έχουν στη διάθεσή τους. Στον παρόντα ισχύοντα νόμο ελλείπει εντελώς η υποχρέωση των πιστωτών να προσκομίσουν στοιχεία από τα οποία  να προκύπτει ο χρόνος σύναψης της δανειακής σύμβασης, αν τυχόν ο οφειλέτης τους εξαπάτησε  ως προς τα εισοδήματά του και τα περιουσιακά του στοιχεία, έτσι ο δικαστής να μην βρίσκεται, όπως βρίσκεται τώρα,  σε πλήρη αδυναμία να εκτιμήσει τη δανειακή συμπεριφορά του κάθε οφειλέτη, τη δολιότητα στην περιέλευση σε αδυναμία πληρωμής και το ύψος της πραγματικής οφειλής.

   Η Επιτροπή αυτή ν’ αποτελείται από 1) τον αρμόδιο κατά τόπο Ειρηνοδίκη ως πρόεδρο, 2) τον γραμματέα του ίδιου δικαστηρίου, 3) έναν λογιστή για να μπορέσει να ελέγξει το ύψος της οφειλής με βάσει τις αναλυτικές καταστάσεις που υποχρεωτικά θα έχει προσκομίσει ο δανειστής, διότι σε περίπτωση που είναι τράπεζα, οι καταστάσεις αυτές δεν είναι κατανοητές από τον μέσο άνθρωπο με κοινό νου και απαιτούνται ειδικές γνώσεις λογιστή, 4) έναν εκπρόσωπο της Ένωσης Τραπεζών, 5) έναν εκπρόσωπο Ένωσης Καταναλωτών και 6) έναν εκπρόσωπο  του οικείου Δήμου της κατοικίας του οφειλέτη.  Καθήκον της επιτροπής θα είναι να καταθέτει εισήγηση στον Πρόεδρο της Επιτροπής 30 μέρες πριν από τη δικάσιμο.

   Από τα 6  μέλη της Επιτροπής ο πρόεδρος και ο γραμματέας θα είναι άμισθοι και θα καταβάλλεται αμοιβή για κάθε υπόθεση 30 ευρώ στον λογιστή και από 10 ευρώ σε καθένα από τους υπόλοιπους, από  παράβολο των εβδομήντα (70) ευρώ που θα πρέπει να καταθέτει ο αιτών ταυτόχρονα με την αίτησή του.

    Η αίτηση θα κατατίθεται στη γραμματεία του δικαστηρίου, όπως και πριν, με τις ισχύουσες προθεσμίες θα κοινοποιείται στους δανειστές και θα επιχειρείται ο εξωδικαστικός συμβιβασμός με τον ίδιο τρόπο. Το στάδιο του εξωδικαστικού συμβιβασμού θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί δύο μήνες πριν από τη συζήτηση της αίτησης και η σχετική βεβαίωση να έχει τεθεί με επιμέλεια του οφειλέτη στον φάκελο της υπόθεσης. Κατά τη μέρα της συνεδρίασης της επιτροπής ο οφειλέτης θα πρέπει να παρίσταται μόνος ή με δικηγόρο για να δώσει τυχόν διευκρινήσεις που θα χρειασθούν. Κατά τη μέρα της συνεδρίασης θα υπάρχει στον φάκελο βεβαίωση του λογιστή, βεβαίωση του γραμματέα και εισήγηση των μελών της επιτροπής που θα περιέχουν: 

Α) βεβαίωση του λογιστή ότι η κάθε απαίτηση έχει υπολογισθεί σωστά με βάση το ισχύον επιτόκιο, και σε περίπτωση εσφαλμένου υπολογισμού θα βεβαιώνει το πραγματικό ποσό της απαίτησης. Για να λειτουργήσει σωστά αυτό το μέτρο θα πρέπει να θεσπισθεί και συνέπεια για τον δανειστή που εμφανίζει αντιφατικά στοιχεία προσδιοριστικά του ύψους της απαίτησης με σκοπό την παραπλάνηση του δικαστηρίου, για να τηρηθεί η ισότητα μεταξύ των μερών, αφού για τον οφειλέτη που αποκρύπτει την αλήθεια προβλέπεται η απόρριψη της αίτησής του. Έτσι και για το πιστωτικό ίδρυμα που αποκρύπτει στοιχεία προσδιοριστικά της οφειλής να προβλέπεται ως συνέπεια η εξαίρεση της σχετικής πίστωσης από τα χρέη του υπερχρεωμένου οφειλέτη, εάν κριθεί ότι αυτός πράγματι ανυπαίτια έχει περιέλθει σε μόνιμη αδυναμία πληρωμής. Αυτό θα λειτουργήσει ως κίνητρο ειλικρίνειας των πιστωτικών ιδρυμάτων αλλά και ισότητας μεταξύ των λοιπών πιστωτών που κατά κανόνα είναι πιστωτικά ιδρύματα.  Β) βεβαίωση του γραμματέα του δικαστηρίου ότι ό οφειλέτης έχει προσκομίσει όλα τα έγγραφα που προβλέπει ο νόμος  και ότι οι πιστωτές έχουν προσκομίσει βεβαίωση της οφειλής του, τη δανειακή σύμβαση και αναλυτική κατάσταση του λογαριασμού του δανείου.

    Στη συνέχεια ο δικαστής που θα παίρνει τον φάκελο της υπόθεσης, στον οποίο θα υπάρχει και η εισήγηση της επιτροπής, με τις τυχόν μειοψηφούσες απόψεις, θα πρέπει να εκδίδει απόφαση δεκτική ή απορριπτική της εισήγησης με συνοπτικό σημείωμα, που θ’ αναφέρει εάν ο συγκεκριμένος οφειλέτης είναι υπερχρεωμένος, το ποσό που θα καταβάλει σε μηνιαίες δόσεις για μία 5ετία με βάση το εισόδημά του, εάν υπάρχει τέτοια δυνατότητα, βάσει του ορίου της φτώχειας που θα πρέπει υποχρεωτικά κατ’ ελάχιστο όριο ν’ αφαιρείται για τις ανάγκες διαβίωσης του οφειλέτη. Τα κινητά και ακίνητα πράγματα που θα εκποιηθούν από εκκαθαριστή, που θα υποχρεούνται από κοινού να υποδείξουν οι πιστωτές και μόνο σε περίπτωση διαφωνίας τους να ορίζεται από τον δικαστή. Την αξία των προς εκποίηση πραγμάτων προκειμένου να υπολογίζεται το υπόλοιπο που θα καλείται να καταβάλει ο οφειλέτης.

    Μας μένει το μεγάλο θέμα της διάσωσης της κύριας κατοικίας του οφειλέτη.  Εάν δεν ισχύσει η γενική αρχή της εξαίρεσης της κύριας οικίας του οφειλέτη από την εκποίηση, πολλές ρυθμίσεις δεν θα μπορέσουν να εφαρμοσθούν και, υπό τις συνθήκες που ισχύουν στη χώρα μας, δραματικά μεγάλος αριθμός ελλήνων  θα μείνουν άστεγοι. Και στο ερώτημα "μα πως αυτός που δάνεισε χρήματα θα τα πάρει πίσω", απαντώ ότι ας αλλάξει επιτέλους το κριτήριο δανειοδότησης του επιχειρείν και της κατανάλωσης, να μη βασίζεται πια στην ύπαρξη ακίνητης περιουσίας όταν αυτή περιορίζεται μόνο στην κύρια κατοικία του δανειολήπτη, αλλά να ερευνώνται, όπως σε κάθε σύγχρονη κοινωνία, οι προϋποθέσεις βιωσιμότητας της επιχείρησης που ζητά να δανειοδοτηθεί,  και, ως προς την κατανάλωση, να ερευνάται η πραγματική εισοδηματική ικανότητα του δανειολήπτη ν’ ανταποκριθεί στον δανεισμό που ζητά,  ώστε από απρόβλεπτες ανατροπές ή από την επιπολαιότητά έστω του δανειολήπτη να μην κινδυνεύουν άτομα της οικογένειάς του, σύζυγος, παιδιά, γέροι γονείς, που οι τελευταίοι κατά κανόνα είναι οι κύριοι παραγωγοί του πλούτου του δανειολήπτη, δηλαδή της κατοικίας του. 

   Εξαίρεση του γενικού κανόνα ΕΞΑΙΡΕΣΗΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ ΑΠΟ ΕΚΠΟΙΗΣΗ πρέπει να ισχύσει για τα ενυπόθηκα δάνεια, που εξασφαλίσθηκαν με εμπράγματη ασφάλεια κατά τη σύναψή τους. Εδώ εντάσσονται τα στεγαστικά δάνεια και γι αυτά θα πρέπει να υπάρξει ειδική νομοθετική ρύθμιση. Γνώμη μου είναι η εξής : Να υπολογίζεται η απαίτηση με βάση το αρχικό συμφωνηθέν επιτόκιο δανείου για τα έτη της σύμβασης 20, 15, 30, 40 χρόνια, ως εάν αυτό εξοφλείτο κανονικά. Από το ποσό αυτό ν’ αφαιρείται το ποσό που ο δανειολήπτης έχει ήδη καταβάλει , και το υπόλοιπο να ορίζεται καταβλητέο σε δόσεις για τα επόμενα έως 20 χρόνια, μπορεί και λιγότερα, ανάλογα τον συμβατικό χρόνο του δανείου, χωρίς το ποσό της μηνιαίας δόσης να υπερβαίνει το ενοίκιο που θα πλήρωνε ο δανειολήπτης για ένα σπίτι ανάλογο προς αυτό που ζητά να διασώσει.

   Η πρότασή  αναμφισβήτητα  πρέπει να αποσαφηνισθεί με ρύθμιση των τεχνικών θεμάτων που προκύπτουν. Θεωρώ όμως ότι πρέπει ν’ αποτελέσει τον κορμό της νομοθετικής ρύθμισης, γιατί η φτώχεια παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις και οι πολίτες αυτής της χώρας αξίζουν να ζήσουν με αξιοπρέπεια και υπό προϋποθέσεις ανάπτυξης της προσωπικότητας και της δημιουργικότητάς τους όπως επιβάλει ο ελληνικός πολιτισμός.

Αθήνα, 30 Δεκεμβρίου 2013

Χριστόφορος Σεβαστίδης, Πρ. Πρωτοδικών               Κων/νος Σαργιώτης, Πρ. Πρωτοδικών

Χαράλαμπος Σεβαστίδης, Πρωτοδίκης                                     Μαρία Κουβαρά, Ειρηνοδίκης

Μέλη του ΔΣ της ΕΔΕ                                                           Μέλη της ΕΔΕ