Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

SEN AMARTYA

Ο Σεν επικεντρώνεται στις ιδέες, αρχές και αξιολογήσεις που θα μας βοηθήσουν να εξαλείψουμε όσο γίνεται την αδικία και να βρούμε τρόπους για περισσότερη δικαιοσύνη. Ο Σεν δεν επιδιώκει να βρει την έννοια της δικαιοσύνης και τους όρους συμμόρφωσης του ατελούς μας κόσμου σε αυτή την ιδανική έννοια. Αντίθετα, ξεκινάει από το δεδομένο ότι υπάρχει αδικία στον κόσμο -βαθιά και προφανής αδικία μερικές φορές, ανεξιχνίαστη, υπόρρητη αλλά όχι λιγότερο οδυνηρή, άλλοτε- και θέτει το ζήτημα της θεραπείας της.

Ο Σεν συνδέει ακριβώς την ιδέα της δικαιοσύνης με την ιδέα μιας επιτυχούς ζωής· η δικαιοσύνη δεν μπορεί να είναι μια αφηρημένη ιδέα για τη θεσμική διάρθρωση της κοινωνίας, αλλά πρέπει να ενδιαφέρεται για τη ζωή που διάγουν οι άνθρωποι στην πραγματικότητα και για ό,τι καθιστά τη ζωή άξια να τη ζουν οι άνθρωποι.
Η ικανότητα (capability) ως βάση αξιολόγησης ανοίγει τον δρόμο τόσο της ελευθερίας όσο και της ευθύνης για τα άτομα. Βασίζεται ουσιαστικά στην αριστοτελική αντίληψη ότι ο άνθρωπος έχει δυνατότητες που υπό κατάλληλες προϋποθέσεις μπορούν να καταστούν ενεργές και να εκπληρωθούν.
Η "Ιδέα της δικαιοσύνης" είναι ένα βιβλίο που διαφοροποιείται από τα μεγάλα πρότυπά του, τόσο στο περιεχόμενο όσο και στο ύφος. Το βιβλίο είναι γραμμένο γλαφυρά, χωρίς τεχνική γλώσσα και ιδιορρυθμίες, ανοίγει εύκολα τα μυστικά του στον μορφωμένο αναγνώστη και είναι διάστικτο από προσωπικές αφηγήσεις αλλά και αναφορές σε μεγάλους προγόνους που εκπροσωπούν ένα ευρύτατο φάσμα ιδεών και πολιτισμών. Η "Ιδέα της δικαιοσύνης" του Αμάρτυα Σεν είναι ένα βιβλίο εξαιρετικά γόνιμο στις ιδέες και ιδιαίτερα επίκαιρο στην ηθική και πολιτική του στόχευση. Δεν είναι το τέλος παρά η αρχή μιας νέας προσέγγισης στη θεωρία της δικαιοσύνης. (Από το Επίμετρο του Κωνσταντίνου Παπαγεωργίου)

"Οπου αναγγέλλεται διάλεξη του Αμάρτια Σεν, εκεί σχηματίζονται τεράστιες ουρές νωρίτερα από την καθορισμένη ώρα της ομιλίας του και ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών. Πριν από πέντε χειμώνες, νομίζοντας ότι είχα φθάσει νωρίς, βρέθηκα στο τέλος μιας τέτοιας ουράς, έξω από αμφιθέατρο βρετανικού πανεπιστημίου. Η αναμονή για μία ώρα στη βροχή και στο κρύο άξιζε τον κόπο γιατί ο Σεν, κάτοχος του βραβείου Νομπέλ Οικονομικών και καθηγητής Οικονομικών και Φιλοσοφίας στο Χάρβαρντ, επρόκειτο να παρουσιάσει την Ιδέα της δικαιοσύνης, που μόλις είχε κυκλοφορήσει. Το βιβλίο απαντά σε ένα κλασικό ερώτημα: είναι δυνατόν να προσδιορίσει κανείς, σε θεωρητικό επίπεδο, τι είναι κοινωνικά δίκαιο σκεπτόμενος ορθολογικά; Πολλοί φιλόσοφοι, όπως οι Χομπς, Ρουσό, Καντ και Ρολς, έχουν απαντήσει θετικά. Ο Σεν δίνει εντελώς άλλο νόημα στη δική του θετική απάντηση. Αποκλίνει από τους παραπάνω φιλοσόφους, θεωρώντας ότι επιδιώκουν μια «υπερβατολογική» απάντηση στο ερώτημα της δικαιοσύνης. Συντάσσεται με όσους δίνουν περιεχόμενο στην ιδέα της δικαιοσύνης με βάση τις πραγματικές συνέπειες των επιλογών που αρχικά θεωρούνται δίκαιες. Συμπορεύεται με τον Κοντορσέ και τον Αροου, αναζητώντας τις καλύτερες επιλογές μέσω της σύγκρισης «διαφορετικών πιθανών τρόπων ζωής». Αντίθετα με τις αφαιρετικές κατασκευές άλλων φιλοσόφων, ο Σεν γειώνει την ιδέα της δικαιοσύνης συνδέοντάς την με την καταπολέμηση των οικονομικών και άλλων ανισοτήτων στον σημερινό κόσμο." (Δημήτρης Α. Σωτηρόπουλος, Το Βήμα, 22/3/2015)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Μια προσέγγιση της δικαιοσύνης
ΜΕΡΟΣ Ι. ΟΙ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
1. Λόγος και αντικειμενικότητα
2. Ο Rawls, και πέρα από τον Rawls
3. Θεσμοί και πρόσωπα
4. Φωνή και κοινωνική επιλογή
5. Αμεροληψία και αντικειμενικότητα
6. Κλειστή και ανοιχτή αμεροληψία
ΜΕΡΟΣ II. ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥ
7. Θέση, κρισιμότητα και ψευδαίσθηση
8. Ορθολογικότητα και οι άλλοι άνθρωποι
9. Πολλαπλότητα των αμερόληπτων λόγων
10. Πραγματώσεις, συνέπειες και εμπρόθετη δράση
ΜΕΡΟΣ III. ΤΑ ΥΛΙΚΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
11. Ζωές, ελευθερίες και ικανότητες (capabilities)
12. Ικανότητες (capabilities) και πόροι
13. Ευτυχία, ευζωία και ικανότητες (capabilities)
14. Ισότητα και ελευθερία
ΜΕΡΟΣ IV. ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
15. Η δημοκρατία ως δημόσιος λόγος
16. Η πρακτική της δημοκρατίας
17. Ανθρώπινα δικαιώματα και καθολικές προσταγές
18. Η δικαιοσύνη και ο κόσμος
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
ΕΠΙΜΕΤΡΟ του Κωνσταντίνου Παπαγεωργίου
Δικαιοσύνη για ανθρώπους
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΡΟΣΩΠΩΝ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΘΕΜΑΤΩΝ