ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΗΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΟΥ ΧΑΝΙΩΝ

Τα υποθηκοφυλακεία, τα οποία λειτουργούν ανά ειρηνοδικειακή έδρα με καθορισμένη περιφέρεια δικαιοδοσίας, διακρίνονται σε

έμμισθα και άμισθα. Τα έμμισθα υποθηκοφυλακεία στελεχώνονται από προσωπικό που έχει την ιδιότητα του δικαστικού υπαλλήλου, αποτελούμενο από τον προϊστάμενο έμμισθο υποθηκοφύλακα, ο οποίος ασκεί τη διεύθυνση εκάστης των υπηρεσιών αυτών, και τους λοιπούς υπαλλήλους. Τα άμισθα υποθηκοφυλακεία διακρίνονται περαιτέρω σε ειδικά άμισθα, τα οποία διευθύνονται από ειδικό άμισθο υποθηκοφύλακα διοριζόμενο κατόπιν σχετικού διαγωνισμού και σε μη ειδικά άμισθα, διευθυνόμενα από συμβολαιογράφο διορισμένο σε έδρα ειρηνοδικείου στην οποία δεν υφίσταται έμμισθο ή ειδικό άμισθο υποθηκοφυλακείο. Τα ως άνω διακρινόμενα έμμισθα και άμισθα υποθηκοφυλακεία έχουν ταυτόσημο αντικείμενο αρμοδιοτήτων που συνίσταται στη διενέργεια, αποκλειστικώς σε αυτά, των σχετικών προς ακίνητα πράξεων που αναφέρονται στον νόμο. Ως εκ της αποστολής τους αυτής, η οποία συνδέεται άμεσα με την ασφάλεια των σχετικών συναλλαγών και την επίτευξη συναφών στόχων δημοσίου συμφέροντος, τα υποθηκοφυλακεία διέπονται από ειδικό νομοθετικό καθεστώς που προσιδιάζει στη φύση της αποστολής τους.

Στο άρθρο 32 παρ. 2 του ν. 4456/2017 (ΦΕΚ A 24/01-03-2017) προβλέπονται μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: 1. Με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται έπειτα από πρόταση των Υπουργών Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Οικονομικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης και μετά από γνωμοδότηση της Ολομέλειας του οικείου Πρωτοδικείου, η οποία εκδίδεται εντός αποκλειστικής προθεσμίας δέκα (10) ημερών από την υποβολή του σχετικού ερωτήματος από τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προς τον Πρόεδρο της Ολομέλειας, σε περίπτωση θανάτου ή για οποιονδήποτε λόγο οριστικής αποχώρησης από την υπηρεσία ειδικού άμισθου Υποθηκοφύλακα, το ειδικό άμισθο υποθηκοφυλακείο δύναται να μετατραπεί σε έμμισθο. Με το ίδιο προεδρικό διάταγμα ορίζεται η έδρα του υποθηκοφυλακείου, συνιστώνται οι οργανικές θέσεις και καθορίζονται οι κατηγορίες και κλάδοι στους οποίους αυτές κατανέμονται. 2. Υποθηκοφυλακείο που μετατρέπεται σε έμμισθο λειτουργεί σε επίπεδο Τμήματος, με προϊστάμενο κατηγορίας ΠΕ, πτυχιούχο νομικής, για την επιλογή του οποίου εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις του άρθρου 72 του ν. 2812/2000 (Α΄ 67). Μέχρι την επιλογή και τοποθέτηση προϊσταμένου σύμφωνα με το προηγούμενο εδάφιο, καθήκοντα προϊσταμένου υποθηκοφυλακείου ασκεί ο υπάλληλος κατηγορίας ΠΕ με πτυχίο νομικής και με τα περισσότερα έτη υπηρεσίας. Ελλείψει αυτού, καθήκοντα προϊσταμένου ασκεί ο υπάλληλος κατηγορίας ΠΕ ή ΤΕ ή ΔΕ με τα περισσότερα έτη υπηρεσίας. Για τον ορισμό υπαλλήλου στη θέση προϊσταμένου, σύμφωνα με τη διαδικασία των δύο προηγούμενων εδαφίων, εκδίδεται απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στην περίπτωση που καθήκοντα προϊσταμένου ασκεί υπάλληλος που δεν ανήκει στην κατηγορία ΠΕ πτυχιούχος νομικής, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο τρίτο εδάφιο της παρούσας παραγράφου, η καταχώριση πράξης ή απόφασης που έχει σχέση με τη σύσταση, μεταβίβαση ή κατάργηση εμπράγματων δικαιωμάτων στα βιβλία μεταγραφών διενεργείται από Ειρηνοδίκη που υπηρετεί εντός της ειρηνοδικειακής περιφέρειας στην οποία ανήκει το υποθηκοφυλακείο και ο οποίος ορίζεται με πράξη του Διευθύνοντος το Ειρηνοδικείο.

Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 89 παρ. 3 του Συντάγματος, όπως ισχύει μετά την αναθεώρησή της το 2001, «Η ανάθεση διοικητικών καθηκόντων σε δικαστικούς λειτουργούς απαγορεύεται. Καθήκοντα σχετικά με την εκπαίδευση των δικαστικών λειτουργών θεωρούνται δικαστικά. Επιτρέπεται η ανάθεση σε δικαστικούς λειτουργούς των καθηκόντων εκπροσώπησης της Χώρας σε διεθνείς οργανισμούς». Με τη διάταξη αυτή, όπως αναθεωρήθηκε το 2001 αποκλείστηκε εντελώς η ανάθεση διοικητικών καθηκόντων στους δικαστικούς λειτουργούς. Για να καταδειχθεί το εύρος της απαγόρευσης, παρατίθεται η διάταξη του άρθρου 89 παρ. 3 του Συντάγματος ως είχε και πριν την αναθεώρηση του 2001: «Επιτρέπεται επίσης η ανάθεση διοικητικών καθηκόντων σε δικαστικούς λειτουργούς, είτε παράλληλα με την άσκηση των κύριων καθηκόντων τους είτε αποκλειστικά, για ορισμένο χρονικό διάστημα, ως νόμος ορίζει.». Είναι φανερό ότι μετά το 2001 επέρχεται πλήρης αντιστροφή του συνταγματικού κανόνα, ως ίσχυε πριν το 2001 και η απαγόρευση είναι ολοκληρωτική, πλην των μαθημάτων στη Σχολή Δικαστών και την εκπροσώπηση σε διεθνείς οργανισμούς, που προβλέπονται ως εξαιρέσεις αμέσως παρακάτω. Όμως, στην προκειμένη περίπτωση, τα καθήκοντα που ασκούνται στα υποθηκοφυλακεία είναι διοικητικά καθήκοντα, όπως έχει κριθεί άλλωστε από την υπ’ αριθ. 2573/2015 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (δημοσιευμένη στην ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ), και φυσικά όχι δικαιοδοτικά καθήκοντα. Είναι, συνεπώς, φανερό ότι η ανάθεση των συγκεκριμένων καθηκόντων που ανάγονται στη σφαίρα διοικητικής αρμοδιότητας του υποθηκοφύλακα, αμίσθου ή εμμίσθου, κατά το λειτουργικό και το οργανικό κριτήριο περί διοικητικής υπηρεσίας αντίστοιχα, αντίκειται στη ρητή απαγόρευση του άρθρου 89 παρ. 3 του Συντάγματος (εκτενέστερη επιχειρηματολογία υπέρ της αντισυνταγματικότητας της ανάθεσης καθηκόντων Υποθηκοφύλακα σε Ειρηνοδίκη βλ. στο σκεπτικό του από 27-2-2017 ψηφίσματος της Ολομέλειας του Ειρηνοδικείου Πειραιά). Σε κάθε περίπτωση δε η επίμαχη διάταξη υποβαθμίζει τον κλάδο των Ειρηνοδικών, καθώς τους μετατρέπει εν μέρει σε δημοσίους υπαλλήλους.

Στην περιφέρεια του Ειρηνοδικείου Χανίων λειτουργούν τέσσερα ειδικά άμισθα υποθηκοφυλακεία (Ελευθερίου Βενιζέλου, Αλικιανού, Καστελλίου Κισσάμου και Κανδάνου).  Τις προϋποθέσεις για πιθανή μετατροπή τους σε έμμισθα πληρούν τα δύο εξ αυτών (Αλικιανού και Καστελλίου Κισσάμου), στα οποία η θέση του Υποθηκοφύλακα παραμένει κενή λόγω συνταξιοδοτήσεως των μέχρι πρότινος υπηρετούντων, αναπληρούμενη από συμβολαιογράφο. Σε περίπτωση δε μετατροπής των ως άνω Υποθηκοφυλακείων σε έμμισθα χρέη Υποθηκοφύλακα και στα δύο ως άνω Υποθηκοφυλακεία θα κληθεί να εκτελέσει Ειρηνοδίκης, καθώς η υπηρετούσα στο  Υποθηκοφυλακείο Καστελλίου Κισσάμου υπάλληλος δεν διαθέτει πτυχίο Νομικής, ενώ  στο Υποθηκοφυλακείο Αλικιανού δεν υπηρετεί καν κάποιος υπάλληλος. Πέραν της πρόδηλης αντισυνταγματικότητας της διάταξης που θέλει τον Ειρηνοδίκη να αναλαμβάνει χρέη Υποθηκοφύλακα, σύμφωνα με τα ως άνω εκτεθέντα, η εφαρμογή αυτής είναι σε κάθε περίπτωση αδύνατη υπό τις παρούσες συνθήκες, αφού οι Δικαστές του Ειρηνοδικείου Χανίων είναι ήδη επιφορτισμένοι με ιδιαίτερα αυξημένα καθήκοντα. Πέραν της εκδίκασης των υποθέσεων αρμοδιότητας του Ειρηνοδικείου, οι τελευταίοι διενεργούν το σύνολο σχεδόν των κατ’ οίκον ερευνών σε ολόκληρο το Νομό Χανίων, λόγω της ελάχιστης συμμετοχής των Πταισματοδικών (και μάλιστα μόνο εντός της πόλης των Χανίων) και της παντελούς απουσίας των Αντεισαγγελέων, ενώ συμμετέχουν συστηματικά και σε όλες τις συνθέσεις του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι ο όγκος των εκδικαζομένων υποθέσεων αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά από το επόμενο δικαστικό έτος εξαιτίας του επαναπροσδιορισμού σε συντομότερη δικάσιμο εκατοντάδων υποθέσεων υπερχρεωμένων νοικοκυριών, διαδικασία που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη. Ενδεχόμενη επιβάρυνση των Δικαστών του Ειρηνοδικείου Χανίων με επιπλέον καθήκοντα, τα οποία μάλιστα είναι καθόλα άσχετα με την άσκηση του δικαιοδοτικού τους έργου, θα θέσει σε κίνδυνο την εύρυθμη λειτουργία όχι μόνο του Ειρηνοδικείου, αλλά και αυτών ακόμα των Υποθηκοφυλακείων των οποίων θα προΐστανται, καθώς αφενός μεν αγνοούν παντελώς τον τρόπο λειτουργίας των εν λόγω υπηρεσιών, αφετέρου δε δεν θα δύνανται να διαθέσουν τον απαιτούμενο χρόνο για τον υποτυπώδη έστω έλεγχο των μεταγραφομένων πράξεων με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια των συναλλαγών. Το πρόβλημα παρουσιάζεται ιδιαίτερα οξυμένο στην περίπτωση του Υποθηκοφυλακείου Αλικιανού όπου ελλείψει υπαλλήλου, απαιτείται η παρουσία Ειρηνοδίκη σε αυτό σε καθημερινή βάση, ο οποίος θα πρέπει να διεκπεραιώσει πάσης φύσεως καθήκοντα σχετικά με τη λειτουργία του Υποθηκοφυλακείου (τήρηση των βιβλίων, έλεγχο των μεταγραφομένων πράξεων, έκδοση των πιστοποιητικών, απόδοση των εισπραττόμενων δικαιωμάτων στο κράτος, ακόμα και υπηρεσίες καθαριότητας του χώρου στον οποίο στεγάζεται το Υποθηκοφυλακείο), ενώ τα προβλήματα δεν ελλείπουν ούτε στην περίπτωση του Υποθηκοφυλακείου Κισσάμου, καθώς το τελευταίο βρίσκεται σε απόσταση 40 χιλιομέτρων από την πόλη των Χανίων, όπου εδρεύει το Ειρηνοδικείο, γεγονός που συνεπάγεται και επιπρόσθετη δαπάνη μετακίνησης των Ειρηνοδικών που θα κληθούν να μεταβαίνουν στο ως άνω Υποθηκοφυλακείο. Ουδείς δε μπορεί να εγγυηθεί ότι η μεταβατική περίοδος άσκησης καθηκόντων Υποθηκοφύλακα από τους Ειρηνοδίκες δεν θα διαρκέσει χρόνια ολόκληρα, καθώς, δεδομένης της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας, η πρόσληψη έμμισθων υποθηκοφυλάκων για την κάλυψη των κενών θέσεων δεν φαντάζει ιδιαίτερα πιθανή τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΟΥ ΧΑΝΙΩΝ

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ ΟΜΟΦΩΝΑ

1) Να δηλώσει ρητά και κατηγορηματικά, αφενός μεν την αντίθεσή της στη διάταξη του άρθρου 32 του Ν. 4456/2017, λόγω της πρόδηλης αντισυνταγματικότητάς του, αφετέρου δε την θέλησή της να προασπίσει και διαφυλάξει τον θεσμικό ρόλο και το κύρος των μελών της Ειρηνοδικών ως Δικαστών, πρωταρχικό μέλημα των οποίων είναι η κατά το δυνατόν ορθότερη άσκηση του δικαιοδοτικού τους έργου, απερίσπαστων από καθήκοντα που εκφεύγουν των ορίων του ως άνω ρόλου τους και τους υποβαθμίζουν.

2) Να καλέσει τις Δικαστικές Ενώσεις Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης να προβούν άμεσα και χωρίς χρονοτριβή μέσω πληρεξουσίων δικηγόρων που αυτές θα ορίσουν σε όλες τις νόμιμες ενέργειες για την ακύρωσή της και, μέχρι την ακύρωση, σε όλες τις νόμιμες ενέργειες για την αναστολή ισχύος της, προτού κληθούν οι συνάδελφοι Ειρηνοδίκες να αναλάβουν καθήκοντα Υποθηκοφύλακα, σε διαφορετική περίπτωση η εφαρμογή στην πράξη της επίμαχης διάταξης θα έχει ως συνέπεια την δημιουργία τετελεσμένων γεγονότων που δύσκολα θα μπορούν να ανατραπούν.

Κρίθηκε, αποφασίστηκε και εκδόθηκε στα Χανιά, στις 23 Μαρτίου 2017.

Ο ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ 

ΟΙ ΔΙΚΑΣΤΕΣ 

Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ