Θέση επί του νομοσχεδίου για την υποχρεωτική διαμεσολάβηση

Ενόψει της συνεδρίασης του ΔΣ της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων για το θέμα που ανέκυψε με την κατάθεση του νομοσχεδίου για την καθιέρωση της υποχρεωτικής διαμεσολάβησης , η θέση μας είναι η εξής :

Επί της αρχής πιστεύουμε :

α) ότι ο θεσμός της εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών είναι συμβατός με την ελληνική έννομη τάξη, η διαμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου έτσι όπως αυτό έχει καθορισθεί από την Οδηγία 2008/52/EC και το νόμο 3898/2010 αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο  δικαϊκού μας συστήματος και θα συμβάλλει στην επίλυση του προβλήματος της καθυστέρησης στην απονομή της δικαιοσύνης.

β) Επειδή το θέμα της υποχρεωτικότητας της διαμεσολάβησης είναι δυσχερές νομικό θέμα που απασχόλησε τον ευρωπαϊκό νομικό κόσμο κατά την περίοδο της κατάρτισης της ανωτέρω οδηγίας, πρέπει στην ερμηνευτική προσέγγιση των εθνικών νομοθεσιών να λαμβάνονται υπόψη μεταξύ άλλων και οι ακόλουθες αρχές που θέτει η Οδηγία 2008/52/EC:

• Στόχος της παρούσας οδηγίας είναι να διευκολύνει την πρόσβαση στην εναλλακτική επίλυση των διαφορών και να προαγάγει τον φιλικό διακανονισμό τους, ενθαρρύνοντας την προσφυγή στη διαμεσολάβηση και φροντίζοντας για τη δημιουργία ισόρροπης σχέσης μεταξύ της διαμεσολάβησης και των δικαστικών διαδικασιών. (άρθρο 1 Οδηγίας )
• "διαμεσολάβηση" νοείται διαρθρωμένη διαδικασία ανεξαρτήτως ονομασίας, στην οποία δύο ή περισσότερα μέρη μιας διαφοράς επιχειρούν εκουσίως να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με την επίλυση της διαφοράς τους, με τη βοήθεια διαμεσολαβητή . Η διαδικασία αυτή μπορεί να κινηθεί με πρωτοβουλία των μερών, να προταθεί ή να διαταχθεί από δικαστήριο ή να προβλέπεται από το δίκαιο κράτους μέλους (άρθρο 3 Οδηγίας)
• Η οδηγία εφαρμόζεται υπό την επιφύλαξη τυχόν εθνικής νομοθεσίας η οποία καθιστά την προσφυγή στη διαμεσολάβηση υποχρεωτική ή τη συνδέει με κίνητρα ή κυρώσεις, ανεξάρτητα αν γίνεται πριν από ή μετά την έναρξη της δίκης, στον βαθμό που η νομοθεσία αυτή δεν εμποδίζει την εκ μέρους των μερών άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης στο δικαστικό σύστημα (άρθρο 5 παρ.2 Οδηγίας)

γ) Η  Νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECJ)  επί του θέματος :

1) Η απόφαση  “Joined Cases C-317/08 to C-320/08 Rosalba Alassini and Others v Telecom Italia SpA and Others” κρίνοντας επί του υποχρεωτικού χαρακτήρα της διαμεσολάβησης στην Ιταλία αναφέρει για το ζήτημα  :

·      “Ούτε οι αρχές της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας ούτε η αρχή της αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας εμποδίζουν την εθνική νομοθεσία να επιβάλλει, όσον αφορά τέτοιες διαφορές, την προηγούμενη διεξαγωγή διαδικασίας εξωδικαστικής επίλυσης, υπό την προϋπόθεση ότι η διαδικασία αυτή δεν οδηγεί σε απόφαση που δεσμεύει τα μέρη, δεν προκαλεί σημαντική καθυστέρηση για την άσκηση δικαστικής προσφυγής, αναστέλλει την προθεσμία παραγραφής των απαιτήσεων και δεν συνεπάγεται δαπάνες - ή αυξάνει τις πολύ χαμηλές-  για τα μέρη…”.(σκέψη 67) .

2) Η  Απόφαση του Δικαστηρίου (πρώτο τμήμα) της 14ης Ιουνίου 2017  περιλαμβάνει τις εξής σκέψεις :

·      Επομένως, όπως αναφέρεται, κατ’ ουσίαν, στην αιτιολογική σκέψη 45 της οδηγίας 2013/11, τα κράτη μέλη έχουν την ευχέρεια να επιλέξουν τα μέσα που κρίνουν πρόσφορα ώστε να μην παρεμποδίζεται η πρόσβαση στη Δικαιοσύνη, εξυπακουομένου ότι το γεγονός, αφενός, ότι το αποτέλεσμα της διαδικασίας ΕΕΔ δεν είναι δεσμευτικό για τα μέρη και, αφετέρου, ότι οι προθεσμίες παραγραφής ή αποσβεστικής προθεσμίας δεν λήγουν διαρκούσης μιας τέτοιας διαδικασίας συνιστούν δύο μέσα τα οποία, μεταξύ άλλων, είναι πρόσφορα για την επίτευξη αυτού του σκοπού (Σκέψη 56).     

·      Όσον αφορά τον δεσμευτικό χαρακτήρα του αποτελέσματος της διαδικασίας ΕΕΔ, το άρθρο 9, παράγραφος 2, στοιχείο α΄, της οδηγίας 2013/11 επιτάσσει στα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν ότι, στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής, τα μέρη έχουν τη δυνατότητα να αποσυρθούν από αυτήν ανά πάσα στιγμή εφόσον δεν είναι ικανοποιημένα με την όλη διεξαγωγή της διαδικασίας. Επιπροσθέτως, κατά το άρθρο 9, παράγραφος 2, στοιχείο β΄, της εν λόγω οδηγίας, κατόπιν της διαδικασίας ΕΕΔ προτείνεται απλώς μια λύση στα μέρη, τα οποία είναι ελεύθερα να την αποδεχθούν, να την απορρίψουν ή να την ακολουθήσουν (σκέψη 57).

·      Επομένως, ο ορισμός μιας διαδικασίας διαμεσολαβήσεως ως προϋποθέσεως του παραδεκτού ένδικης προσφυγής δύναται να αποδειχθεί συμβατός προς την αρχή της αποτελεσματικής ένδικης προστασίας αν η διαδικασία αυτή δεν καταλήγει σε δεσμευτική για τα εμπλεκόμενα μέρη απόφαση, δεν καθυστερεί ουσιωδώς την άσκηση ενδίκου βοηθήματος, αναστέλλει την απόσβεση των οικείων δικαιωμάτων και δεν προκαλεί έξοδα, ή προκαλεί ελάχιστα έξοδα, στα ενδιαφερόμενα μέρη, εφόσον πάντως η ηλεκτρονική οδός δεν αποτελεί το μοναδικό μέσο προσβάσεως στην εν λόγω διαδικασία συμβιβασμού και είναι δυνατή η λήψη προσωρινών μέτρων σε εξαιρετικές περιπτώσεις κατά τις οποίες το επείγον της καταστάσεως τα επιβάλλει  (σκέψη 61).

·      Τέλος, τρίτον, όσον αφορά το ζήτημα εάν η οδηγία 2013/11 έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε διάταξη του εθνικού δικαίου κατά την οποία οι καταναλωτές δύνανται να αποσυρθούν από διαδικασία διαμεσολαβήσεως μόνο στην περίπτωση που αποδείξουν την ύπαρξη εύλογης αιτίας αυτής τους της αποφάσεως, επ’ απειλή επιβολής κυρώσεως στο πλαίσιο της μεταγενέστερης ένδικης διαδικασίας, κρίνεται ότι τέτοιος περιορισμός είναι ικανός να αποτελέσει τροχοπέδη στο δικαίωμα προσβάσεως των εμπλεκομένων μερών στη Δικαιοσύνη, αντιθέτως προς των επιδιωκόμενο με την οδηγία 2013/11 σκοπό, ο οποίος υπενθυμίζεται στο άρθρο 1 της οδηγίας. Πράγματι, ενδεχόμενη απόσυρση του καταναλωτή από τη διαδικασία ΕΕΔ δεν μπορεί να έχει δυσμενείς συνέπειες για αυτόν στο πλαίσιο ένδικης προσφυγής σχετικής με τη διαφορά η οποία αποτέλεσε ή θα έπρεπε να είχε αποτελέσει το αντικείμενο αυτής της διαδικασίας (Σκέψη 66).

·      Η οδηγία 2013/11 έχει την έννοια ότι δεν αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση, όπως η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης, η οποία προβλέπει την προσφυγή σε διαδικασία διαμεσολαβήσεως όσον αφορά τις διαφορές που αναφέρονται στο άρθρο 2, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής, ως προϋπόθεση του παραδεκτού της ένδικης προσφυγής σχετικά με τις εν λόγω διαφορές, στον βαθμό που μια τέτοια απαίτηση δεν εμποδίζει τα εμπλεκόμενα μέρη να ασκήσουν το δικαίωμά τους προσβάσεως στο δικαστικό σύστημα (Σκέψη 71).

Επί του νομοσχεδίου που τέθηκε σε διαβούλευση και λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω :

Έχουμε την άποψη ότι συγκεκριμένες ρυθμίσεις του νομοσχεδίου στο θέμα της υποχρεωτικότητας δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που θέτει η ευρωπαϊκή νομοθεσία και νομολογία , διότι εμποδίζουν την εκ μέρους των μερών άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης στο δικαστικό σύστημα.

Ειδικότερα η επιβάρυνση  των μερών με δαπάνες (μη προϋπολογισμένο κόστος αμοιβής διαμεσολαβητή , τουλάχιστον όμως 250 €, δύο ειδών χρηματικές ποινές , παραστάσεις δικηγόρων, παράβολα)  που φέρουν τον μανδύα  της λειτουργίας κινήτρων και αντικινήτρων   παρεμποδίζει την εκ μέρους των μερών άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης στο δικαστικό σύστημα, δεδομένου ότι δημιουργούν ένα υψηλό κόστος λειτουργίας του θεσμού της διαμεσολάβησης που δεν ενσωματώνεται στην δίκη και που μπορεί να οδηγήσει τα μέρη στην εκβιαστική επίλυση της διαφοράς τους οπωσδήποτε εκτός δικαστηρίου.

Κατόπιν αυτών προτείνουμε :

Την υιοθέτηση της πρότασης της ΕΔΕ για αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου της δικαστικής μεσολάβησης που έχει τεθεί υπόψη των θεσμικών οργάνων  της Πολιτείας και της Δικαιοσύνης. Στην πρόταση αναμόρφωσης έχει ληφθεί μέριμνα για υποχρεωτικότητα αρχικά στις ειδικές διαδικασίες του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας,  χωρίς επιβολή επιπλέον κόστους για τα μέρη, αλλά διαχείρισης του μέσω της δικαστικής δαπάνης της απόφασης εφόσον κρίνουν ότι πρέπει να προτιμηθεί η δικαστική επίλυση της διαφοράς.

Παναγιώτης Λυμπερόπουλος , Εφέτης , Α΄Αντιπρόεδρος της ΕΔΕ

Αγγελική Δεμέστιχα , Ειρηνοδίκης ,Υπεύθυνη Διαχείρισης Οικονομικών

Δημήτρης Φούκας , Πρόεδρος Πρωτοδικών ,Αν.Γενικός Γραμματέας

Κωνσταντίνος Κούκουλης , Πρωτοδίκης , Μέλος της ΕΕ

Ελευθερία Κώνστα , Εφέτης