ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΣΕ ΘΕΣΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

 

Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι
Σας παρουσιάζουμε το δεύτερο  μέρος των θέσεων μας , που εξειδικεύεται σε θέματα Ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, βελτιστοποίησης της οργάνωσης της και αποτελεσματικότερης λειτουργίας της.

Ενίσχυση της Ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης

            Σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις η πρόοδος μιας Χώρας στηρίζεται στην αποτελεσματική λειτουργία των Θεσμών και την εδραίωση του Κράτους Δικαίου. Στην Ελληνική Δημοκρατία η Δικαστική Λειτουργία, ως ισότιμη και ισόκυρη με την Εκτελεστική και τη  Νομοθετική οφείλει να υπερασπίζεται την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και να αυτοπροσδιορίζεται με γνώμονα το συνταγματικό της ρόλο και την ευθύνη του κάθε Δικαστικού και Εισαγγελικού Λειτουργού, ως άμεσου οργάνου του Κράτους. Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων πιστεύουμε ακράδαντα ότι πρέπει να έχει θέσεις και δράσεις προς την κατεύθυνση αυτή και για το σκοπό αυτό παρουσιάζουμε κάποιες προτάσεις μας, που θεωρούμε ότι ενισχύουν την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και των Δικαστικών και Εισαγγελικών Λειτουργών.
Ι.  Ίδρυση Εθνικού Συμβουλίου Δικαιοσύνης

            Σε όλα τα σύγχρονα δικαστικά συστήματα υιοθετούνται εργαλεία καταγραφής της αποτελεσματικότητας και σχεδιασμού των απαιτούμενων λύσεων. Στην ελληνική πραγματικότητα η σχετική δράση ασκείται με αναποτελεσματικότητα  από τις διοικητικές υπηρεσίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης, για λόγους που άπτονται κυρίως της έλλειψης οργάνωσης της Δημόσιας Διοίκησης. Η πρόταση μας είναι :

•     Η θεσμοθέτηση Εθνικού Συμβουλίου Δικαιοσύνης, το οποίο θα έχει οριζόντια αρμοδιότητα για την καταγραφή και το σχεδιασμό των μέτρων που πρέπει να λαμβάνονται από την Πολιτεία για την βελτίωση της αποτελεσματικότητας της Δικαιοσύνης.
•     Θα συγκροτείται από ανώτατους Δικαστές όλων των κλάδων της Δικαιοσύνης και θα συμμετέχουν σε αυτό: αιρετός εκπρόσωπος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, εκπρόσωποι των Δικηγορικών Συλλόγων, των Δικαστικών Υπαλλήλων, του Υπουργείου Δικαιοσύνης, των λοιπών νομικών επαγγελμάτων κατά περίπτωση.

Το Εθνικό Συμβούλιο Δικαιοσύνης θα έχει σκοπό:

•     Την παρακολούθηση  της υφιστάμενης κατάστασης στην Ελληνική Δικαιοσύνη,
•     Την εκτίμηση στατιστικών εργαλείων
•     Την συμμετοχή σε ευρωπαϊκά fora
•     Τη συνεργασία με την CEPEJ
•     Τον Στρατηγικό Σχεδιασμό των αναγκαίων δράσεων για την Δικαιοσύνη σε βάθος πενταετίας
•   Την υποβολή αιτιολογημένων προτάσεων νομοθετικής πρωτοβουλίας προς το Υπουργείο Δικαιοσύνης.

Σε κάθε κλάδο της Δικαιοσύνης θα λειτουργούν Ομάδες Εργασίας  υποστηρικτικές της δράσης του Εθνικού Συμβουλίου.
ΙΙ. Προστασία της Συνταγματικής Αρχής της Προσωπικής και Λειτουργικής Ανεξαρτησίας  των Δικαστικών και Εισαγγελικών Λειτουργών
Η πρόταση μας αφορά στην οργάνωση με αυστηρά εμπιστευτικό χαρακτήρα διαδικασίας εσωτερικού ελέγχου αναφορών Δικαστικών και Εισαγγελικών Λειτουργών για παραβιάσεις της προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας τους από εσωτερικούς ή εξωτερικούς παράγοντες. Ο εσωτερικός έλεγχος θα διενεργείται προσωπικά από τον Πρόεδρο και τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και από τον Προϊστάμενο της Επιθεώρησης. Η εμπειρία των τελευταίων ετών από περιστατικά που γνώρισαν δημοσιότητα επιβάλλει την ανάληψη πρωτοβουλιών εκ μέρους μας, για την προστασία του κύρους της Δικαιοσύνης.
ΙΙΙ. Ενίσχυση της Ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης με την καθιέρωση της Οικονομικής Αυτοτέλειας των Δικαστηρίων
Η πρόταση μας στηρίζεται στην εμπειρία, που έχει μέχρι σήμερα συσσωρευτεί από την επιτυχή λειτουργία του θεσμού στα Δικαστήρια και τις Εισαγγελίες της Χώρας. Στόχος είναι η κατάλληλη οργάνωση των διοίκησης των δικαστηρίων ώστε να θεσμοθετηθεί η οικονομική αυτοτέλεια τους, που θα ενισχύσει έτι περαιτέρω το θεσμό του αυτοδιοίκητου και την Ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Προτείνουμε :

•     Το κάθε Δικαστήριο και Εισαγγελία να καταρτίζει τον δικό του προϋπολογισμό και να διαχειρίζεται τα αντίστοιχα κονδύλια χρηματοδότησης από τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Δικαιοσύνης.
•     Η κατανομή των πόρων ανά δικαστικό σχηματισμό και η κατάρτιση προϋπολογισμού θα υπόκειται στην εποπτεία του Ανωτάτου Δικαστηρίου κάθε κλάδου της Δικαιοσύνης.
•     Η πιλοτική εφαρμογή θα περιλάβει τα Ανώτατα Δικαστήρια της Χώρας σύμφωνα με το υπάρχον μοντέλο του Συμβουλίου της Επικρατείας και θα προβλέπει σταδιακή ενεργοποίηση του μέτρου εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος.

ΙV.Συμβούλια Διεύθυνσης Δικαστηρίων και Εισαγγελιών
Η πρόταση μας αποσκοπεί στην αναβάθμιση του κύρους και της αποτελεσματικότητας του θεσμού. Είναι γνωστό ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο η διοίκηση των Δικαστηρίων αποτελεί εξειδικευμένο πεδίο της δημόσιας διοίκησης. Η εισαγωγή και στην ελληνική πραγματικότητα των σύγχρονων τρόπων διοίκησης του Κράτους,  απαιτεί, στον Τομέα της Δικαιοσύνης, οι Δικαστές και Εισαγγελείς, που ασκούν τα συγκεκριμένα καθήκοντα να είναι εξοπλισμένοι με δεξιότητες για να επιτελούν αποτελεσματικά το έργο τους. Για την ενίσχυση του αυτοδιοίκητου των Δικαστηρίων προτείνουμε την καθιέρωση στην Εθνική Σχολή Δικαστών:

•     Ειδικών εκπαιδευτικών σεμιναρίων για τους σπουδαστές και
•     Επιμορφωτικών για τους εν ενεργεία Δικαστές και Εισαγγελείς σε θέματα διοίκησης

Δικαστηρίων. Με την πληρέστερη κατάρτιση των διοικούντων τα Δικαστήρια στα θέματα αυτά, θα μπορεί να υποστηριχθεί και το αίτημα μας για οικονομική αυτοτέλεια της Δικαιοσύνης, που σαφώς ενισχύει την ανεξαρτησία της.
Περαιτέρω, ως προς το ισχύον θεσμικό πλαίσιο και πάντα με γνώμονα την ενίσχυση του θεσμού:

•     διατηρούμε σοβαρές επιφυλάξεις, αναφορικά με τη διάταξη που προβλέπει τη δυνατότητα να είναι υποψήφιος ως διευθύνων ή μέλος Δικαστηρίου ή Εισαγγελίας για δεύτερη φορά δικαστής ή εισαγγελέας που άσκησε τα ίδια καθήκοντα και στο παρελθόν, διότι είμαστε υπέρ της ανάθεσης καθηκόντων διοίκησης σε όσο περισσότερους δικαστές γίνεται
•     Θεωρούμε ότι η θεσμοθέτηση της δισταυρίας για τον διευθύνοντα τον δικαστικό σχηματισμό θα εμποδίσει εκφυλιστικά φαινόμενα παραταξιοποίησης των υποψηφίων και θα αποτελέσει κίνητρο για την συμμετοχή περισσότερων υποψηφίων
•   Προτείνουμε την ειδική αξιολόγηση των διευθυνόντων και των μελών της διοίκησης κατά την διαδικασία της τακτικής επιθεώρησης και την εκπόνηση ετήσιας έκθεσης πεπραγμένων εκ μέρους των Συμβουλίων Διεύθυνσης των Δικαστηρίων.

V.Περιορισμός της νόμιμης παρέμβασης της Εκτελεστικής στην Δικαστική Εξουσία
Μέχρι τη στιγμή, που εκ νέου θα εκκινήσει η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος, πιστεύουμε ότι πρέπει η Πολιτεία στο πλαίσιο της ενίσχυσης των Θεσμών και της κατοχύρωσης της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, να προχωρήσει στην κατάργηση αναχρονιστικών ρυθμίσεων που επιφυλάσσουν αρμοδιότητα της Εκτελεστικής Εξουσίας σε θέματα της Δικαστικής Λειτουργίας.
Συγκεκριμένα προτείνουμε την κατάργηση:

•     Της υποβολής ερωτήματος από τον Υπουργό Δικαιοσύνης για την σύγκληση του Ανωτάτου Δικαστικού Συμβουλίου για προαγωγές, τοποθετήσεις, μεταθέσεις και εν γένει υπηρεσιακές μεταβολές των Δικαστικών και Εισαγγελικών Λειτουργών. Κατ΄ εξαίρεση να διατηρηθεί η υποβολή ερωτήματος για τις θέσεις εκείνες που αφορούν στην διεθνή εκπροσώπηση της Χώρας σε Οργανισμούς και Υπηρεσίες (άρθρο 49 ΚΟΔΔΛ).
•     Του δικαιώματος του Υπουργού Δικαιοσύνης να ασκεί έφεση σε απαλλακτική ή καταδικαστική απόφαση πρωτοβάθμιου πειθαρχικού συμβουλίου (άρθρο 105 παρ.2 ΚΟΔΔΛ)
•     Της χορήγησης από τον Υπουργό Δικαιοσύνης σε Δικαστικους και Εισαγγελικου κανονικής άδειας (άρθρο 44 παρ.7 ΚΟΔΔΛ) , άδειας ανατροφής τέκνου (άρθρο 44 παρ.21 ΚΟΔΔΛ), αναρρωτικής άδειας (άρθρο 45 ΚΟΔΔΛ), εκπαιδευτικής άδειας (άρθρο 45 ΚΟΔΔΛ)

Οι ανωτέρω ενέργειες προτείνουμε να περιέλθουν στην αρμοδιότητα των Ανωτάτων Δικαστηρίων και να υποστηρίζονται από Τμήμα Προσωπικού, που θα περιληφθεί στο Οργανόγραμμα τους.

1. Τροποποίηση θεσμικού πλαισίου ΠΟΘΕΝ ΕΣΧΕΣ

Η πρόταση μας αφορά στον εξορθολογισμό της διαδικασίας ελέγχου και των εργαλείων της και αποσκοπεί  στην αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου προς την κατεύθυνση του πραγματικού ελέγχου και όχι της λογικής της αξιοποίησης του λάθους του υπόχρεου. Τα σύγχρονα ελεγκτικά συστήματα πλούτου μπορούν να διακριβώσουν τα παράνομα εισοδήματα και αυτό θα πρέπει να είναι ο στόχος του θεσμού. Η διαφάνεια και η καθαρότητα της περιουσιακής κατάστασης των Δικαστικών και Εισαγγελικών Δικαστικών Λειτουργών αποτελεί κύριο επιχείρημα μας απέναντι σε κάθε αμφισβητία της προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας μας.
Θεωρούμε ότι υφιστάμενες ρυθμίσεις του ελέγχου πρέπει να αναθεωρηθούν, διότι μεταφέρουν το κέντρο βάρους σε επουσιώδη θέματα, αποπροσανατολίζοντας το στόχο του. Συγκεκριμένα προτείνουμε:

•     Την κατάργηση της τυπολατρικής επανάληψης του περιεχομένου της δήλωσης,ανεξαρτήτως της ύπαρξης μεταβολών
•     Την κατάργηση της συμπλήρωσης στοιχείων, που είναι γνωστά στην Ελεγκτική Αρχή, όπως πχ το ύψος των τραπεζικών λογαριασμών, ή των συναλλαγών με πιστωτικές κάρτες
•     Την συνολική επανεξέταση του περιεχομένου της δήλωσης, προκειμένου να αποκτήσει απλούστερο και σαφέστερο περιεχόμενο.

Αποτελεί σταθερή θέση μας η μη δημοσιοποίηση με οποιονδήποτε τρόπο μέρους ή του συνόλου της δήλωσης ή του περιεχομένου του ελέγχου αυτής.
Βελτιστοποίηση της Οργάνωσης της Δικαιοσύνης και μέτρα για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της
 Ι.Περιορισμός της αιτιολογίας της δικαστικής απόφασης υπό όρους
Με σεβασμό στον συνταγματικό περιορισμό, η πρόταση μας είναι να οργανωθεί ένα πλέγμα δράσεων με στόχο τον λειτουργικό περιορισμό της αιτιολογίας της δικαστικής απόφασης, χωρίς έκπτωση των αρχών του Κράτους Δικαίου, προκειμένου να επιταχυνθούν οι διαδικασίες απονομής της Δικαιοσύνης. Η πρόταση υιοθετεί την αντίληψη ότι η συνταγματική επιταγή για την αιτιολογία της δικαστικής απόφασης αποτελεί ρύθμιση-πλαίσιο. Η καταγραφή των περιπτώσεων (πολιτικών και ποινικών) αποφάσεων,  που ο νομοθέτης έχει ήδη θεσμοθετήσει την περιορισμένη αιτιολογία θα καταδείξουν την δυνατότητα εφαρμογής της λύσης και σε άλλες περιπτώσεις. Ενδεικτικά, οι κατευθύνσεις προς τις οποίες θα αναζητηθούν συνταγματικά συμβατές λύσεις είναι:

• η καθιέρωση υπό όρους της πλήρους αιτιολογίας σε ορισμένες αποφάσεις
• η εφαρμογή στις απλές υποθέσεις της περιορισμένης αιτιολογίας
• η θεσμοθέτηση έκδοσης πράξης αντί απόφασης

ΙΙ.Αναμόρφωση διατάξεων Οργανισμού Δικαστηρίων και Δικαστικών Λειτουργών
Το υφιστάμενο σχέδιο του Οργανισμού πρέπει να δημοσιοποιηθεί, να βγει στην διαβούλευση και να επικαιροποιηθεί.
Η πρόταση μας περιλαμβάνει ρυθμίσεις που τείνουν στον εκσυγχρονισμό του νομοθετήματος και ενδεικτικά αναφέρουμε :

•     Κατάργηση των κωλυμάτων συνυπηρέτησης και εντοπιότητας: Θα πρέπει η αξιοπιστία του Δικαστή  και του Εισαγγελέα να κτίζεται με θετικό τρόπο και όχι με “αστυνομικά μέτρα”. Τα κωλύματα του ισχύοντος  ΚΟΔΔΛ, εντασσόμενα στα μέτρα διαφάνειας που πρέπει να διέπουν την άσκηση των καθηκόντων μας αποτελούν εργαλεία πρόληψης, τα οποια η σύγχρονη ζωή ξεπέρασε. Η πράξη έχει αποδείξει ότι τα θεσμικά εργαλεία της Επιθεώρησης μπορούν να έχουν αποτελεσματικότητα. Το γεγονός ότι οι Δικηγόροι πλέον μπορούν να παρίστανται εκτός της περιφέρειας του δικηγορικού Συλλόγου που είναι εγγεγραμμένοι επί της ουσίας καταργεί το αντίστοιχο κώλυμα συνυπηρέτησης για τον συγγενή Δικαστή.  Η αντίστοιχη δυσπιστία στον Δικαστή για το κώλυμα εντοπιότητας θα πρέπει να περιοριστεί σε μικρές πόλεις εξορθολογισμένα.
•     Οι αποσπάσεις να γίνονται μόνο εντος της εφετειακής περιφέρειας κατά προτεραιότητα. Να καθιερωθεί δικαίωμα υποβολής αίτησης απόσπασης (όταν δεν θα μπορούν να ικανοποιηθούν αιτήματα μεταθέσεων) που θα παραμένουν σε εκκρεμότητα και θα  ικανοποιούνται όταν θα εμφανίζονται οι αντίστοιχες ανάγκες στο εκαστοτε Δικαστήριο.
•     Την κατάργηση της διάταξης περί ανάθεσης στους Προέδρους των Ανωτάτων Δικαστηρίων της άσκησης πειθαρχικού ελέγχου. Η θέση του Προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου πρέπει να είναι για λόγους συμβολισμού αλλά και ουσίας ουδέτερη, μέχρι τη στιγμή της τελικής κρίσης του ελεγχόμενου.
•   Την Κατάργηση διατάξεων του ν. 4055/2012 : α) για την έγκριση των Κανονισμών των Δικαστηρίων από την Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου  και β) την επαναφορά του περιεχομένου  των άρθρων  43 § 3 περί περικοπής μισθού και 44 περί περικοπής δικαστικών διακοπών  ως είχαν προ του ν. 4055/2012 και αναδρομική ισχύ του άρθρου 57 παρ.1 του ν.1756/1988.
•     Τον εκσυγχρονισμό του συστήματος Επιθεώρησης με την ανάδειξη ειδικών στατιστικών εργαλείων μέσω των οποίων θα αναδεικνύεται το παραγόμενο έργο από τους Δικαστικούς και Εισαγγελικούς Λειτουργούς και θεσμοθέτηση της αξιολόγησης και της δυσκολίας των υποθέσεων που χειρίστηκαν κατά το επιθεωρούμενο έτος σε συνάρτηση με την αρχαιότητα και την εμπειρία τους. Η αναμόρφωση του συστήματος θα είναι καθολική, δεν θα καταργεί τις μέχρι την έναρξη του προηγούμενες αξιολογήσεις μέσω των εκθέσεων επιθεώρησης και δεν θα αποτελεί συνέχεια τους, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ο διαφορετικός τρόπος χαρακτηρισμού
•     Την δημιουργία νομολογιακής βάσης πειθαρχικών αποφάσεων, ώστε να εμπεδωθεί το αίσθημα νομικής και πραγματικής ασφάλειας των Δικαστικών και Εισαγγελικών Λειτουργών. Η πρόταση αυτή καθίσταται αναγκαία μετά το κύμα πειθαρχικών διώξεων των τελευταίων ετών, οφειλομένων κυρίως στην μη συμμόρφωση με συγκεκριμένες απόψεις επί σημαντικών ποινικών υποθέσεων.

Επισημαίνουμε ότι είμαστε αντίθετοι σε οποιαδήποτε συζήτηση για μείωση του χρόνου των δικαστικών διακοπών, διότι θα προκαλέσει επιβράδυνση στους ρυθμούς απονομής της Δικαιοσύνης, όπως προκύπτει από σχετική μελέτη που έχουμε ήδη καταρτίσει και την οποία θα δημοσιοποιήσουμε εφόσον καταστεί απαραίτητο.
ΙΙΙ.Χρήση νέων τεχνολογιών στην υπηρεσία της Δικαιοσύνης
 Ηλεκτρονική Δικαιοσύνη
Θεωρούμε ότι ο σύγχρονος Δικαστής και Εισαγγελέας πρέπει να απαιτεί από την Πολιτεία να αξιοποιήσει τις νέες τεχνολογίες στην υπηρεσία της Δικαιοσύνης. Ο ρόλος μας στην εποχή της ψηφιοποίησης, που έρχεται δυναμικά, πρέπει να είναι υποστηρικτικός στην εφαρμογή σύγχρονων τεχνικών μεθόδων και διαδικασιών και ταυτόχρονα ελεγκτικός για την απαρέγκλιτη τήρηση των αρχών του Κράτους Δικαίου.
Η πρόταση μας περιλαμβάνει :

•     Την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων Ποινικής και Πολιτικής Δικαιοσύνης (ΟΣΔΔΥ-ΠΠ), που λειτουργεί στις δικαστικές περιφέρειες Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Πειραιά και Χαλκίδας.
•     Την επέκταση του συστήματος και στις λοιπές δικαστικές περιφέρειες στον συντομότερο δυνατό χρόνο
•     Τον σχεδιασμό και υλοποίηση επιπλέον εφαρμογών, όπως:

o   Χορήγηση ηλεκτρονικής υπογραφής στους Δικαστικούς και Εισαγγελικούς Λειτουργούς για ασφαλή αυθεντικοποιημένη επικοινωνία με την Γραμματεία του Δικαστηρίου
o   Ηλεκτρονικής δημοσίευσης από τον ίδιο τον Δικαστικό και Εισαγγελικό Λειτουργό της απόφασης, πρότασης κλπ (με χρήση ηλεκτρονικής υπογραφής) και την επιστροφή του φακέλου στην Γραμματεία σε δεύτερο χρόνο.
o   Πρόσβασης στο ψηφιοποιημένο φάκελο κάθε υπόθεσης
o   Λήψης ειδοποιήσεων ημερολογίου για τις υπηρεσιακές  υποχρεώσεις

•     Την εγκατάσταση κεραιών wi-fi στα δικαστικά κτίρια για πρόσβαση στο διαδίκτυο και στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες του Δικαστηρίου

Η πρόταση μας περιλαμβάνει επίσης τις ακόλουθες συνοδούς δράσεις:
o  Διαμόρφωση διαρκούς μηχανισμού εξέτασης των δικονομικών διαδικασιών με στόχο την απλούστευση τους με αφορμή την ψηφιοποίηση, προκειμένου να περιοριστεί η διαιώνιση της δικονομικής γραφειοκρατίας
o   Συμμετοχή στο διάλογο για την βελτιστοποίηση των υφιστάμενων δομών και το σχεδιασμό νέων, προκειμένου να αξιοποιηθεί η εφαρμογή Νέων Τεχνολογιών στην Δικαιοσύνη

• Η ανάλυση και εξέταση των δυνατοτήτων και προοπτικών που παρουσιάζονται για την εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Δικαιοσύνη, με την προϋπόθεση της τήρησης των αρχών του Κράτους Δικαίου.

Βασίλης Πορτοκάλλης — Μαίρη Μπουτάκη — Στάθης Βεργώνης
Εφέτης Αθηνών  —- Πρωτοδίκης Αθηνών —–Αντεισαγγελέας Εφετών Αθηνών

Ελευθερία Κώνστα — Δημήτρης Φούκας,
Εφέτης Λάρισας — Πρόεδρος Πρωτοδικών Αθηνών

Παναγιώτης Λυμπερόπουλος
Εφέτης Αθηνών