Ολίγα συμπεράσματα από τις πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές

 

 

            Οι εκλογές για την ανάδειξη των αιρετών οργάνων των δύο βαθμών της τοπικής αυτοδιοίκησης (περιφερειών και δήμων) πέρασαν. Τις δύο αυτές Κυριακές (και κυρίως την πρώτη, στις 8.10.2023) οι αντοχές όλων των εμπλεκομένων δοκιμάστηκαν, καθώς η συγκεκριμένη εκλογική διαδικασία, που περιλαμβάνει δύο (2) κάλπες είναι ιδιαίτερα επίπονη και απαιτητική. Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η διατύπωση κάποιων συμπερασμάτων – προβληματισμών, που εν τέλει αφορούν κάθε φορά που υπάρχει προσφυγή στη «λαϊκή βούληση».

1.    Εφορευτικές επιτροπές

     Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που ανακύπτουν κατά την εκλογική διαδικασία, είναι η απροθυμία των μελών των εφορευτικών επιτροπών να εκτελέσουν τα καθήκοντά τους. Κατά την ημέρα των εκλογών, οι δικαστικοί αντιπρόσωποι προσέρχονται στα εκλογικά κέντρα με την αγωνία αν έστω και ένα από τα μέλη  της εφορευτικής επιτροπής φιλοτιμηθεί να εμφανιστεί. Η απουσία της εφορευτικής επιτροπής δημιουργεί σοβαρά προβλήματα, καθώς για να «κυλήσει» ομαλά η εκλογική διαδικασία χρειάζονται τουλάχιστον 5 – 6  άτομα: ο δικαστικός αντιπρόσωπος, η γραμματέας με ένα μέλος της εφορευτικής επιτροπής που θα τηρούν το πρωτόκολλο ψηφοφορίας και δύο άτομα που θα φτιάχνουν «πακέτα» ψηφοδελτίων για να τα δίνουν στους ψηφοφόρους. Επίσης, μετά το κλείσιμο της κάλπης, τα ανωτέρω άτομα θα αποσφραγίσουν τα ψηφοδέλτια και θα βοηθήσουν στην καταμέτρησή τους. Οι λόγοι της απροθυμίας συμμετοχής είναι διάφοροι: κάποιοι επικαλούνται την εργασίας τους και την απώλεια του μισθού τους, άλλοι θεωρούν την όλη διαδικασία περιττή, ενώ υπάρχουν και εκείνοι που απλά αδιαφορούν. Στην προσπάθειά του να «προσελκύσει» τα μέλη των εφορευτικών επιτροπών, ο νομοθέτης εξέδωσε την Κ.Υ.Α. 82201/2023 (Φ.Ε.Κ. Β΄ 5725/29.9.2023) με την οποία προέβλεπε, για πρώτη φορά, ότι κατά τις εκλογές της 8 και 15 Οκτωβρίου 2023, εκλογική αποζημίωση θα λάμβαναν και τα μέλη της εφορευτικής επιτροπής. Δυστυχώς, παρά τις προσδοκίες όλων μας, τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά. Είτε είχε εκδοθεί η Κ.Υ.Α. είτε όχι, οι περισσότερες εφορευτικές επιτροπές ήταν για μια ακόμα φορά «λειψές».  Κατόπιν τούτου, νομίζω ότι θα πρέπει πλέον να εξεταστεί σοβαρά το ενδεχόμενο τα μέλη των εφορευτικών επιτροπών να ορίζονται κατόπιν αιτήσεώς τους, όπως ακριβώς οι δικαστικοί αντιπρόσωποι. Δηλαδή, οι ενδιαφερόμενοι θα υποβάλλουν αίτημα για να διοριστούν σε κάποιο εκλογικό κέντρο του δήμου στον οποίο είναι εγγεγραμμένοι. Ακολούθως θα γίνεται η κλήρωση και ο  διορισμός των κληρωθέντων. Στην περίπτωση που δεν συγκεντρωθούν αρκετά άτομα ώστε να πληρωθούν όλες οι θέσεις, τότε θα ακολουθεί κλήρωση μεταξύ των υπολοίπων ψηφοφόρων, όπως ακριβώς γίνεται και σήμερα. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και αν δεν ακολουθηθεί η λύση των «εθελοντικών» εφορευτικών επιτροπών, θα πρέπει να προβλεφθεί ότι η αμοιβή των μελών θα είναι ανάλογη του χρόνου απασχόλησής τους. Είναι γνωστό πως αρκετά μέλη δεν προσέρχονται με το άνοιγμα της κάλπης στις 07.00 το πρωί, αλλά εμφανίζονται μετά τις 17.00 ή  18.00,  προκειμένου να απασχοληθούν όσο το δυνατόν λιγότερο. Από την άλλη μεριά, κάποια άλλα μέλη επικαλούνται (είτε αληθώς είτε όχι) ασθένεια και αποχωρούν πριν το κλείσιμο της κάλπης. Προκειμένου, λοιπόν, να μην προκύπτουν αδικίες, θα πρέπει να προβλεφθεί ότι η εκλογική αποζημίωση θα καταβάλλεται ολόκληρη μόνον εάν το μέλος απασχοληθεί από την έναρξης της ψηφοφορίας έως και το πέρας της καταμέτρησης, ενώ αν π.χ. προσέλθει μετά τις 12.00  ή αν δε συμμετάσχει στην διαλογή,  θα λαμβάνει τη μισή αποζημίωση.

 

2.    Δικαστικοί αντιπρόσωποι

Όπως προαναφέρθηκε, η εκλογική διαδικασία και δη αυτή που περιλαμβάνει 2 κάλπες (ή και 3) είναι ιδιαίτερα απαιτητική: ξεκινάει το Σάββατο πριν τις εκλογές, όταν  ο δικαστικός αντιπρόσωπος παραλαμβάνει  και προετοιμάζει το εκλογικό υλικό και το εκλογικό κέντρο, και τελειώνει τα ξημερώματα της Δευτέρας. Συνεπώς, όποιος επιλέγει να δηλώσει συμμετοχή ως δικαστικός αντιπρόσωπος, θα πρέπει να είναι προετοιμασμένος πως θα καταπονηθεί σωματικά και πνευματικά και πως το καθήκον του δεν εκτείνεται μόνον από τις 07.00 έως τις 19.00 (χρόνος ψηφοφορίας) αλλά περιλαμβάνει τη διαλογή των ψήφων ΚΑΙ τη ΣΩΣΤΗ συμπλήρωση των πρακτικών. Είναι, λοιπόν, απαράδεκτο το φαινόμενο να παραδίδονται σάκοι και πρακτικά εκλογών που βρίθουν λαθών, τα οποία δεν οφείλονται σε απλή αβλεψία λόγω της κούρασης, αλλά εμπίπτουν στην έννοια της βαριάς αμέλειας: βιβλία πρακτικών που δεν είναι συμπληρωμένα, πρακτικά στα οποία η άθροιση των εγκύρων, των λευκών και των άκυρων ψηφοδελτίων υπερβαίνει τον αριθμό των ψηφισάντων, για να μην αναφέρω την περίπτωση προσκόμισης μόνο των πρακτικών ΧΩΡΙΣ τα ψηφοδέλτια τα οποία ο δικαστικός αντιπρόσωπος έκρινε (!!!) ότι έπρεπε να τα αφήσει στο εκλογικό κέντρο (όλες οι περιπτώσεις αναφέρονται σε πραγματικά περιστατικά). Γιατί, λοιπόν,  οι ανωτέρω δικαστικοί αντιπρόσωποι να δικαιούνται ολόκληρης της εκλογικής αποζημίωσης ή γιατί θα πρέπει να συμμετάσχουν και στις επόμενες εκλογές. Η πλέον αρμόζουσα λύση θα ήταν είτε  ο αποκλεισμός των ανεπαρκών δικαστικών αντιπροσώπων από τις επόμενες εκλογές είτε η περικοπή της αποζημίωσής τους, αναλόγως της σοβαρότητας των λαθών τους.

 

3.    Δικαστικοί υπάλληλοι

     Μεταξύ των προσώπων που προβλέπει ο νόμος ότι μπορούν να λάβουν μέρος στην εκλογική διαδικασία είναι και οι δικαστικοί υπάλληλοι. Το θέμα, όμως, είναι πως οι δικαστικοί υπάλληλοι που λαμβάνουν μέρος στις εκλογές, καλούνται  την αμέσως επόμενη ημέρα να αναλάβουν καθήκοντα σε κάποιο εκλογικό συνεργείο που ασχολείται με την επαλήθευση των αποτελεσμάτων και την καταχώρησή τους, ώστε εν συνεχεία να ακολουθήσουν οι ανακηρύξεις των επιτυχόντων. Καθίσταται, λοιπόν, εμφανές σε όλους ότι οι δικαστικοί υπάλληλοι δεν πρέπει να διορίζονται ως δικαστικοί αντιπρόσωποι εκτός του νομού στον οποίο υπηρετούν (με εξαίρεση την περίπτωση που αποστέλλονται στην αλλοδαπή). Δεν είναι δυνατόν ο δικαστικός υπάλληλος που υπηρετεί στο Πρωτοδικείο Ηλείας, να αποστέλλεται ως δικαστικός αντιπρόσωπος στη Χίο, τη στιγμή που τη Δευτέρα μετά τις εκλογές οι υπηρεσίες του στο Δικαστήριο θα είναι πολύτιμες και η απουσία του (όταν μάλιστα πρόκειται για  δικαστικούς σχηματισμούς με λίγους υπαλλήλους) θα γίνει κάτι παραπάνω από αισθητή. Ειδικά οι προϊστάμενοι των γραμματειών των δικαστηρίων που ασχολούνται με τις εκλογές, δε θα έπρεπε καν να διορίζονται ως δικαστικοί αντιπρόσωποι. Όπως οι πρόεδροι – προϊστάμενοι των πρωτοδικείων δεν μπορούν να διοριστούν δικαστικοί αντιπρόσωποι, καθώς την ημέρα των εκλογών βρίσκονται διαρκώς στο γραφείο τους και συντονίζουν την όλη διαδικασία (και δη τις βραδινές και πρώτες πρωινές ώρες που γίνεται η παραλαβή των σάκων από τα εκλογικά τμήματα), έτσι και οι προϊστάμενοι των γραμματειών θα έπρεπε να παραβρίσκονται στο πρωτοδικείο και να επικουρούν το έργο του προέδρου.

 

4.    Πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων

    

     Η Κέα (Τζια, όπως είναι κοινώς γνωστή), είναι ένα όμορφο νησί με την εξής ιδιαιτερότητα: στις αυτοδιοικητικές εκλογές, οι δικαστικοί αντιπρόσωποι πρέπει να παραδώσουν τα πρακτικά για τις εκλογές της περιφέρειας στο Πρωτοδικείο Σύρου και τα πρακτικά για τις εκλογές του Δήμου στο Πρωτοδικείο Αθηνών.  Μήπως, είναι πια καιρός, αφού το Υπουργείο Δικαιοσύνης σκέφτεται να αναμορφώσει το δικαστικό χάρτη της χώρας, τέτοιου είδους αστοχίες να διορθωθούν και κάθε περιοχή να ενταχθεί σε ένα δικαστικό σχηματισμό, τον πλέον εγγύτερο σε αυτήν; Και προφανώς η τελευταία επισήμανση (της εγγύτητας) αναφέρεται ξεκάθαρα στα Κύθηρα, που αντί να υπάγονται στο Πρωτοδικείο Γυθείου ή Σπάρτης, ανήκουν στο Πρωτοδικείο Πειραιά.

 

 

5.    Υπέρμετρη κατανάλωση χαρτιού

Είναι απορίας άξιο, γιατί θα πρέπει οι δικαστικοί αντιπρόσωποι να συντάσσουν εις διπλούν  (στις εκλογές για την ευρωβουλή , το κοινοβούλιο και τις περιφέρειες) ή εις τριπλούν (στις δημοτικές εκλογές) τα πρακτικά στα οποία καταγράφονται τα αποτελέσματα των εκλογών. Δεν θα ήταν πιο απλό (και πιο οικολογικό) να συντάσσεται το πρακτικό που θα παραλάβει το Πρωτοδικείο και η περιφέρεια – δήμοι να ενημερώνονται με ένα απλό τηλεγράφημα. Άλλωστε, δε θα πρέπει να ξεχνάμε πως πλέον όλοι οι δικαστικοί αντιπρόσωποι εφοδιάζονται με tablet στα οποία καταχωρούν το αποτέλεσμα της διαλογής των ψήφων. Συνεπώς, τόσο οι περιφέρειες όσο και οι δήμοι μπορούν εύκολα να  πληροφορηθούν  τον αριθμό των ψήφων κάθε συνδυασμού και κάθε υποψηφίου, χωρίς παράλληλα να χρειάζεται να δαπανηθεί τόσο πολύ χαρτί.

 

 

6.    Παράβολο επανακαταμέτρησης

Η εκλογική διαδικασία δεν τελειώνει με το κλείσιμο της κάλπης και  την ανακήρυξη των επιτυχόντων, καθώς σειρά έχουν τα αιτήματα ελέγχου των ψηφοδελτίων και των πρακτικών ψηφοφορίας από τους υποψηφίους, ώστε ακολούθως να υποβάλλουν τις ενστάσεις τους ενώπιον των αρμοδίων δικαστηρίων. Έτσι, για ένα διάστημα αρκετών ημερών μετά τις εκλογές, στα πρωτοδικεία όλης της χώρας, οι γραμματείς (υπό την εποπτεία δικαστών) ανοίγουν σάκους και επιδεικνύουν πρακτικά και ψηφοδέλτια στους αιτούντες. Και βέβαια ο έλεγχος είναι απόλυτα θεμιτός, όταν γίνεται από κάποιον ο οποίος έχει έννομο συμφέρον να ζητήσει την επανακαταμέτρηση των ψήφων. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί ο Δήμος Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας, όπου στο δεύτερο γύρο ο νικητής είχε μόλις 90 ψήφους διαφορά από τον έτερο υποψήφιο (https://ekloges.ypes.gr/current/d/home/municipalities/9193/). Στην περίπτωση αυτή,  είναι λογικό ο δεύτερος να θέλει να ανατρέψει τη διαφορά  και ο πρώτος  να   τη μεγαλώσει (με  την προσβολή των άκυρων ψηφοδελτίων του συνδυασμού του και των έγκυρων του αντίπαλου συνδυασμού). Όμως, τι έννομο συμφέρον έχει κάποιος υποψήφιος βουλευτής να ζητήσει την επανακατεμέτρηση ολόκληρης της περιφέρειας, όταν το ίδιο του το κόμμα δεν κατέλαβε ούτε μία έδρα στις βουλευτικές εκλογές (αληθινή ιστορία των πρόσφατων βουλευτικών εκλογών). Εν κατακλείδι, ίσως πρέπει να προβλεφθεί πως  για την επανακαταμέτρηση των ψηφοδελτίων θα απαιτείται η καταβολή ενός παραβόλου, το οποίο θα είναι κλιμακούμενο, αναλόγως με τον αριθμό των ψήφων που θα ελεγχθούν. Εφόσον το άτομο που ζητά την  επανακαταμέτρηση προσφύγει στα αρμόδια δικαστήρια και η ένστασή του γίνει δεκτή, με αποτέλεσμα π.χ.  την ανακήρυξή του ως επιτυχόντος (βουλευτής, ευρωβουλευτής κ.τ.λ.) ή αναπληρωματικού, τότε το παράβολο θα επιστρέφεται. Άλλως, δηλαδή αν απορριφθεί η ένστασή του ή δεν υποβληθεί ποτέ, το παράβολο θα εισέρχεται στο δημόσιο ταμείο. Έτσι, θα αναχαιτιστούν  όσοι ζητούν επανακαταμέτρηση μόνον και μόνον για να ικανοποιήσουν τον προσωπικό τους εγωισμό, χωρίς κανένα περαιτέρω πρακτικό όφελος (σύνηθες φαινόμενο στις αυτοδιοικητικές εκλογές)

 

7.    Μέγεθος ψηφοδελτίων – επαναληπτικές εκλογές

     Κλείνοντας το άρθρο, δε θα μπορούσε να λείπει μια αναφορά στο μέγεθος των ψηφοδελτίων των δημοτικών εκλογών, ειδικά στους δήμους της Αθήνας. Οι ψηφοφόροι και οι εφορευτικές επιτροπές καλούνται να διαχειριστούν ολόκληρα «σεντόνια» με υποψηφίους που δεν λαμβάνουν ούτε ένα ψήφο και που απλά εντάχθηκαν στους συνδυασμούς για να συμπληρωθεί η απαιτούμενη ποσόστωση του νόμου. Και το ερώτημα που γεννάται είναι το ακόλουθο: Ποια η σκοπιμότητα ύπαρξης υποψηφίων οι οποίοι δεν έχουν καμία πιθανότητα (ούτε και προσδοκία) εκλογής; Γιατί θα πρέπει να εκτυπώνονται τεράστια  ψηφοδέλτια και να συμπληρώνονται βιβλία διαλογής ψήφων με άτομα που δε θα ψηφιστούν από κανέναν;  Επίσης, ίσως θα έπρεπε  να εξεταστεί η πιθανότητα κατάργησης των δύο γύρων στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Όταν τα μέλη του Κοινοβουλίου εκλέγονται σε ένα και μόνο γύρο, δεν βλέπω το λόγο γιατί αυτό να μη συμβαίνει και στους ΟΤΑ. Το ζήτημα πέραν από τον πολιτικό του χαρακτήρα, έχει και καθαρά πρακτικές συνέπειες  για τη λειτουργία των δικαστηρίων, αφού με την απάλειψη του δεύτερου γύρου η αναστολή της λειτουργίας των δικαστηρίων θα διαρκεί  μόνον μια εβδομάδα. Σε μια εποχή που όλοι μιλάνε για καθυστερήσεις στη δικαιοσύνη, νομίζω πως ούτε μία εβδομάδα δεν περισσεύει για να δαπανάται σε κάτι διαφορετικό πέραν της εκδίκασης υποθέσεων και της εύρυθμης λειτουργίας των δικαστηρίων.

 

Ιωάννης Χήνος

Πρόεδρος Πρωτοδικών

 

 

 Το άρθρο είναι ανοιχτό για νομικό σχολιασμό