ΑΠ ποιν 547/2023: δήλωση παράστασης προς υποστήριξη της κατηγορίας για ανήλικο μόνον από τον ένα γονέα

 

Η  δήλωση παράστασης προς υποστήριξη της κατηγορίας μπορεί να ασκηθεί στο ποινικό δικαστήριο από τα πρόσωπα που έχουν το δικαίωμα αυτό σύμφωνα με τα άρθρα 914 και 932 ΑΚ.  Η έννοια του "παθόντος", που κατά το άρθρο 118 παρ.1 ΠΚ έχει δικαίωμα υποβολής εγκλήσεως στα όχι αυτεπάγγελτα αλλά κατ' έγκληση διωκόμενα εγκλήματα (36, 50 ΚΠοινΔ), δεν ταυτίζεται υποχρεωτικά με την έννοια του αδικηθέντα και ζημιωθέντα που ασκεί πολιτική αγωγή και στο ποινικό δικαστήριο.   Όταν παθών είναι ανήλικος, την υποστήριξη της κατηγορίας για λογαριασμό του, ασκούν και οι δύο γονείς του από κοινού. Εάν  τη δήλωση ασκεί μόνο ο ένας γονέας οφείλει επιπλέον να διαλάβει το λόγο για τον οποίο παρίσταται μόνος προς υποστήριξη της κατηγορίας  

 

 

 Απόφαση 547 / 2023    (ΣΤ, ΠΟΙΝΙΚΕΣ)

Αριθμός 547/2023

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ

ΣΤ' ΠΟΙΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Ελένη Φραγκάκη, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Ελένη Κατσούλη, Δημήτριο Τράγκα, Ελένη Μπερτσιά και Αγάπη Τζουλιαδάκη - Εισηγήτρια, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 14 Φεβρουαρίου 2023, με την παρουσία της Αντεισαγγελέως του Αρείου Πάγου Αδαμαντίας Οικονόμου (γιατί κωλύεται ο Εισαγγελέας) και του Γραμματέως Χαράλαμπου Αθανασίου, για να δικάσει την αίτηση του αναιρεσείοντος - κατηγορουμένου Β. Π. του Χ., κατοίκου ... που εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσια δικηγόρο του Αγγελική Κουκούτση, για αναίρεση της υπ'αριθ. 867/2022 απόφασης του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων Αθηνών. Με υποστηρίζουσα την κατηγορία την Σ. Π. του Ι., κάτοικο ... η οποία δεν εμφανίστηκε.
Το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων Αθηνών, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ' αυτή, και o αναιρεσείων - κατηγορούμενος ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που περιλαμβάνονται στην από 27-12-2022 αίτησή του αναιρέσεως, η οποία καταχωρίστηκε στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό 1256/2022.
Αφού άκουσε Την Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να γίνει δεκτή εν μέρει η αίτηση αναίρεσης και συγκεκριμένα για τους σχετικούς από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Α', Β' του ΚΠΔ λόγους της, να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση ως προς αυτούς τους λόγους, να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση, να απορριφθεί κατά τα λοιπά η αίτηση αναίρεσης και τον πληρεξούσιο δικηγόρο του αναιρεσείοντος, που ζήτησε όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά.

ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
·Κατά τη διάταξη του άρθρου 512 παρ. 1 εδ. γ' του ΚΠοινΔ, ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κλητεύει τον αναιρεσείοντα και τους υπόλοιπους διαδίκους με κλήση που επιδίδεται σύμφωνα με τα άρθρα 155-162 και μέσα στην προθεσμία του άρθρου 166 στο ακροατήριο του δικαστηρίου του Αρείου Πάγου, ενώ, κατά τη διάταξη της παρ. 3 εδ. α' του ίδιου άρθρου, οι διάδικοι παρίστανται στη συζήτηση με συνήγορο. Περαιτέρω, κατά το άρθρο 515 παρ. 2 εδ. α' του ίδιου Κώδικα, αν εμφανισθεί ο αναιρεσείων, η συζήτηση γίνεται σαν να είναι παρόντες όλοι οι διάδικοι, ακόμη και αν κάποιος απ' αυτούς δεν εμφανίστηκε. Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι, αν κατά τη συζήτηση αίτησης αναίρεσης στο ακροατήριο του Αρείου Πάγου εμφανιστεί ο αναιρεσείων και δεν εμφανιστεί ο υποστηρίζων την κατηγορία, καίτοι αυτός κλητεύθηκε νόμιμα, η συζήτηση της υπόθεσης διεξάγεται σαν να ήταν όλοι οι διάδικοι παρόντες. Στην προκείμενη περίπτωση, κατά την αναφερόμενη στο προεισαγωγικό της απόφασης αυτής δικάσιμο (14-2-2023) και κατά την εκφώνηση της υπόθεσης από το οικείο έκθεμα, εμφανίστηκε και παραστάθηκε νόμιμα ο αναιρεσείων. Αντίθετα, δεν παραστάθηκε και, συνεπώς, θεωρείται ως δικονομικώς απούσα, η Σ. Π., η οποία είχε παραστεί ως υποστηρίζουσα την κατηγορία κατά τη δίκη ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών, κατά την οποία εκδόθηκε η προσβαλλόμενη απόφαση, καίτοι κλητεύθηκε νομότυπα και εμπρόθεσμα, όπως προκύπτει από το αποδεικτικό επίδοσης με ημεροχρονολογία 17 Ιανουαρίου 2023 που συντάχθηκε αρμοδίως από το Λ. Χ., Επιμελητή της Εισαγγελίας Αρείου Πάγου, σύμφωνα με το οποίο επιδόθηκε, δια παραδόσεως στην ίδια προσωπικά, νόμιμα και εμπρόθεσμα, η κλήση 1256/2022 του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, προκειμένου η ως άνω υποστηρίζουσα την κατηγορία να παραστεί διά συνηγόρου στο ακροατήριο του Αρείου Πάγου κατά τη συζήτηση της υπόθεσης στην προαναφερόμενη δικάσιμο. Επομένως, αφού η υποστηρίζουσα την κατηγορία δεν εμφανίστηκε, καίτοι έχει κλητευθεί νόμιμα και εμπρόθεσμα, πρέπει η συζήτηση της υπόθεσης να συνεχιστεί σαν να ήταν και αυτή παρούσα.
Η υπό κρίση από 23-12-2022, με αριθμό 156/27-12-2022, αίτηση του Π. Β. του Χ., κατοίκου ... για αναίρεση της απόφασης 867/2022 του Τριμελούς Εφετείου (Πλημ/των) Αθηνών, με την οποία ο αναιρεσείων κηρύχθηκε ένοχος για την αξιόποινη πράξη της προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας προσώπου που δεν συμπλήρωσε τα 15 έτη, μέσω διαδικτύου, κατ'εξακολούθηση και του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 24 μηνών, ανασταλείσα επί τριετία, ασκήθηκε νομότυπα και εμπρόθεσμα, περιέχει δε λόγους αναίρεσης από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Α' και Δ' του ΚΠΔ (απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας στο ακροατήριο, έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας) και, συνεπώς είναι απαραδεκτή.
Κατά τη διάταξη του άρθρου 171 παρ. 3 του ΚΠΔ, απόλυτη ακυρότητα, που δημιουργεί λόγο αναιρέσεως της αποφάσεως κατά το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Α' του ίδιου Κώδικα, επιφέρει και η παρά το νόμο παράσταση του υποστηρίζοντος την κατηγορία στη διαδικασία του ακροατηρίου, η οποία υπάρχει όταν δεν συντρέχουν στο πρόσωπό του οι όροι της ενεργητικής νομιμοποιήσεως για την παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 63 και 64 ΚΠοινΔ, ή όταν παραβιάσθηκε η διαδικασία που έπρεπε να τηρηθεί σχετικά με τον τρόπο και το χρόνο ασκήσεως και υποβολής της κατά το άρθρο 68 ΚΠοινΔ. Εξάλλου, κατά το άρθρο 63 εδ. α' του ίδιου Κώδικα, η δήλωση παράστασης προς υποστήριξη της κατηγορίας μπορεί να ασκηθεί στο ποινικό δικαστήριο από τα πρόσωπα που έχουν το δικαίωμα αυτό σύμφωνα με τα άρθρα 914 και 932 ΑΚ, κατά δε το άρθρο 67 παρ.1 ΚΠοινΔ, εκείνος που κατά τον Αστικό Κώδικα δικαιούται χρηματική ικανοποίηση εξαιτίας ηθικής βλάβης, μπορεί να παρασταθεί προς υποστήριξη της κατηγορίας στο ποινικό δικαστήριο, ωσότου αρχίσει η αποδεικτική διαδικασία, χωρίς έγγραφη προδικασία. Δικαιούχος της χρηματικής αυτής ικανοποιήσεως είναι μόνον ο φορέας του δικαιώματος ή εννόμου συμφέροντος που έχει προσβληθεί. Η σχετική δήλωση παραστάσεως πρέπει, κατά το άρθρο 84 ΚΠοινΔ, να περιέχει, με ποινή το απαράδεκτο, συνοπτική έκθεση της υποθέσεως, για την οποία παρίσταται κάποιος ως υποστηρίζων την κατηγορία και τους λόγους στους οποίους στηρίζεται το δικαίωμα της παραστάσεως, δηλαδή, αν πρόκειται για υλική ζημία ή χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Το επιτρεπτό της παραστάσεως του υποστηρίζοντος την κατηγορία κρίνεται από το περιεχόμενο της απαιτήσεως που περιέχει η δήλωσή του και από το κατηγορητήριο που διαλαμβάνει την αξιόποινη πράξη, ενώ η ουσιαστική βασιμότητα της αξιώσεως από την αποδεικτική διαδικασία. Η έννοια του "παθόντος", που κατά το άρθρο 118 παρ.1 ΠΚ έχει δικαίωμα υποβολής εγκλήσεως στα όχι αυτεπάγγελτα αλλά κατ' έγκληση διωκόμενα εγκλήματα (36, 50 ΚΠοινΔ), δεν ταυτίζεται υποχρεωτικά με την έννοια του αδικηθέντα και ζημιωθέντα που ασκεί πολιτική αγωγή και στο ποινικό δικαστήριο.
Συνεπώς, νομιμοποιείται ενεργητικά σε υποστήριξη της κατηγορίας οπωσδήποτε ο παθών, αλλά και κάθε άμεσα αδικηθείς και ζημιωθείς από το διωκόμενο σε βάρος συγκεκριμένου κατηγορουμένου αδίκημα, όχι όμως και ο έμμεσα αδικηθείς και ζημιωθείς. Δηλαδή πρέπει η πολιτική αξίωση αποζημιώσεως ή χρηματικής ικανοποιήσεως να έχει άμεση σχέση και δη αιτιώδη συνάφεια με την κατηγορία για την οποία ο κατηγορούμενος διώχθηκε και δικάζεται, τούτο δε κρίνεται κατά τα πραγματικά περιστατικά και το νομικό χαρακτηρισμό, όπως διατυπώνονται στο κλητήριο θέσπισμα ή στην κλήση του κατηγορουμένου και σύμφωνα με το προστατευόμενο έννομο αγαθό. Έτσι για να προσδιορισθεί ποίος ο αμέσως ζημιούμενος και αν έχει έννομο συμφέρον και νομιμοποιείται ενεργητικά προς υποστήριξη της κατηγορίας, αναζητείται ποίο είναι το συμφέρον και το έννομο αγαθό που προστατεύει η συγκεκριμένη ποινική διάταξη που παραβιάστηκε από τον κατηγορούμενο για την οποία δικάζεται. Όταν παθών είναι ανήλικος, την υποστήριξη της κατηγορίας για λογαριασμό του, ασκούν και οι δύο γονείς του από κοινού, ως ενασκούντες τη γονική μέριμνα και επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου, η οποία (γονική μέριμνα) περιλαμβάνει και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δίκη που αφορά το πρόσωπο ή την περιουσία του (ΑΚ 1510 παρ. 1 εδ. β'), κατά το άρθρο 1510 του ΑΚ και σε περίπτωση διαφωνίας τους αποφασίζει, κατά το όρθρο 1512 ΑΚ, το πρωτοδικείο, ενώ σε περίπτωση διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή διάσπασης της έγγαμης σχέσεως, την υποστήριξη της κατηγορίας και την εκπροσώπηση του ανηλίκου έχει εκείνος στον οποίο έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση η γονική μέριμνα ή η επιμέλεια του ανηλίκου και σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων ο τυχόν διορισθείς ειδικός επίτροπος του άρθρου 1517 ΑΚ. Όμως σε επείγουσες περιπτώσεις και κινδύνου από την αναβολή, (π.χ. λόγω απουσίας στο εξωτερικό του ενός γονέα ή διάστασης ή αδιαφορίας αυτού ή δυσκολίας ανεύρεσής του), την ως άνω δήλωση και παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας όπως και την έγκληση, υποβάλλει μόνος ο έτερος γονέας, ακόμα και όταν στρέφεται κατά του άλλου γονέα, χωρίς προσφυγή στο διορισμό ειδικού επιτρόπου. Επί του παθόντος ανηλίκου παρισταμένου με το νόμιμο αντιπρόσωπό του, ο τελευταίος, για να είναι νόμιμη η παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας, οφείλει να διαλάβει στη σχετική δήλωσή του τη για λογαριασμό του αντιπροσωπευομένου ανηλίκου, άσκηση αυτής, εάν δε τη δήλωση ασκεί μόνο ο ένας γονέας οφείλει επιπλέον να διαλάβει το λόγο για τον οποίο παρίσταται μόνος προς υποστήριξη της κατηγορίας ή, αν του έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση αποκλειστικά η άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας του παθόντος ανηλίκου τέκνου του, ή ότι συντρέχει επείγουσα περίπτωση για να ενεργεί μόνος, χωρίς τη σύμπραξη του άλλου γονέα, διαφορετικά επέρχεται απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας λόγω παράνομης παράστασης του υποστηρίζοντος την κατηγορία (ΑΠ 715/2020, 118/2011, 2437/2008, 433/2003, 1142/1998).
Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από την παραδεκτή επισκόπηση της πρωτοβάθμιας υπ'αρ. ΙΤ 478/2021 απόφασης του Ι' Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών, πρωτοδίκως παρέστη προς υποστήριξη κατηγορίας για την επίμαχη αξιόποινη πράξη της προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας του ανήλικου υιού της Γ. Μ. του Μ. (γεν. 17-6-2004), που δεν είχε συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας του, η Σ. Π. του Ι., με το ακόλουθο περιεχόμενο : "Στο σημείο αυτό εμφανίστηκε η Σ. Π. του Ι. η οποία δήλωσε παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας κατά του παραπάνω κατηγορουμένου". Κατά την εκδίκαση δε της εφέσεως του αναιρεσείοντος κατά της πρωτόδικης αυτής αποφάσεως, όπως προκύπτει από την επισκόπηση της υπ' αριθμ. 867/2022 προσβαλλόμενης απόφασης του σε δεύτερο βαθμό δικάσαντος Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων Αθηνών, η ίδια ως άνω μητέρα "...δήλωσε ότι παρίσταται όπως και πρωτοδίκως στη δίκη αυτή κατά του παραπάνω κατηγορουμένου για την υποστήριξη της κατηγορίας, δικαιούμενη κατά τον αστικό κώδικα σε χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης που υπέστη από το αδίκημα..." και το δικαστήριο δέχθηκε την άνω παράσταση προς υποστήριξη κατηγορίας. Έτσι, όμως που ασκήθηκε η δήλωση για παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας μόνο από την μητέρα του ανήλικου παθόντος ατομικά, χωρίς η ίδια να είναι παθούσα από το ως άνω ποινικό αδίκημα, και όχι για λογαριασμό του ανηλίκου τέκνου της Γ. Μ., ως εκπρόσωπος γονέας του εν λόγω ανηλίκου, που είναι ο μόνος φορέας του προσβληθέντος εννόμου αγαθού της γενετήσιας αξιοπρέπειας και δικαιούχος, ως εκ τούτου, της αξιώσεως για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, και επιπλέον ακόμη και αν ήθελε εκτιμηθεί ότι παρίσταται για λογαριασμό του ως άνω ανηλίκου, χωρίς περαιτέρω στη δήλωση να αιτιολογείται για ποιο λόγο παρίσταται μόνη ως υποστηρίζουσα την κατηγορία δηλαδή ότι της έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση αποκλειστικά η άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας του παθόντος ανηλίκου τέκνου της, ή ότι συντρέχει επείγουσα περίπτωση για να ενεργεί μόνη, χωρίς τη σύμπραξη του πατέρα του ανηλίκου, ο οποίος από τα ίδια πρακτικά προκύπτει ότι εξετάστηκε ως μάρτυρας, επήλθε σύμφωνα με τα προεκτεθέντα, απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας στο ακροατήριο λόγω παράνομης παράστασης της υποστηρίζουσας την κατηγορία στη διαδικασία του ακροατηρίου. Επομένως, ο σχετικός πρώτος λόγος της υπό κρίσης αίτησης, από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Α' του ΚΠΔ, με τον οποίο πλήττεται η προσβαλλόμενη απόφαση για απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας στο ακροατήριο λόγω παρανόμου παραστάσεως της υποστηρίζουσας την κατηγορία, είναι βάσιμος. Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω, πρέπει ν' αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση, παρελκούσης της έρευνας των λοιπών λόγων αναίρεσης, και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, το οποίο θα συγκροτηθεί από άλλους Δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί τη με αριθμό 867/2022 απόφαση του Γ' Τριμελούς Εφετείου (Πλημμελημάτων) Αθηνών.
Παραπέμπει την υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο δικαστήριο, συντιθέμενο από άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 7 Μαρτίου 2023.
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 3 Απριλίου 2023.

Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

 

https://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis_DISPLAY.asp?cd=EZ74HVEASLJ89O5200KM2U8GCT75RF&apof=547_2023&info=%D0%CF%C9%CD%C9%CA%C5%D3%20-%20%20%D3%D4