ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΗ Η ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ! (;)

 

 

            Σε προηγούμενο άρθρο[1] ασχοληθήκαμε με τις προϋποθέσεις που θέτει η ερμηνευτική δήλωση του άρθρου 88 του Συντάγματος για την ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας. Στο παρόν άρθρο θα μας απασχολήσει η δυνατότητα και εν τέλει ο τρόπος της ενοποίησης. Προηγουμένως, όμως, θα πρέπει να κάνουμε την εξής παραδοχή: η ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα του κοινού (ούτε καν του αναθεωρητικού) Νομοθέτη, σύμφωνα και με την ερμηνευτική δήλωση του άρθρου 88 του Συντάγματος. Επομένως, ο κοινός νομοθέτης, μπορεί να προχωρήσει στην ενοποίηση του πρώτου βαθμού οποτεδήποτε το θεωρήσει σκόπιμο, χωρίς να δεσμεύεται παρά μόνον από το  Σύνταγμα

Πολλές απόψεις έχουν διατυπωθεί μέχρι σήμερα[2] για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να γίνει η ενοποίηση. Εδώ θα επικεντρωθούμε σε τρεις λύσεις: α) την παράλληλη επετηρίδα, β) την ενιαία επετηρίδα και γ) την «υβριδική ενοποίηση».

 

α) Η παράλληλη επετηρίδα

Η λύση αυτή προωθείται κυρίως από το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Τα προβλήματα που παρουσιάζει σε σχέση με το Σύνταγμα και με τη σύγκρουση των δύο επετηρίδων, αναφέρθηκαν σε προηγούμενο άρθρο[3]. Συμπληρωματικά μόνο, θα πρέπει να γίνουν κάποιες επισημάνσεις. Σύμφωνα με το Υπουργείο, οι ειρηνοδίκες που θα ενσωματωθούν δε θα μετατεθούν από τον τόπο τους και θα φτάσουν μέχρι το βαθμό του προέδρου πρωτοδικών. Επίσης υπάρχει η ελπίδα (από ορισμένους ειρηνοδίκες) ότι δε θα τους ανατεθούν καθήκοντα σε ποινικές δίκες. Επί των ανωτέρω, λεκτέα τα ακόλουθα:

α) Κατά το άρθρο 6 του σχεδίου του Υπουργείου[4] , οι ειρηνοδίκες θα μπορούν να μετατεθούν μόνο κατόπιν αιτήσεώς τους. Όμως, ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για απλό νόμο και όχι για διάταξη του Συντάγματος. Επομένως, ο νόμος μπορεί να τροποποιηθεί στο μέλλον (και αναλόγως των συνθηκών και των διαθέσεων της νομοθετικής εξουσίας) με έναν άλλο νόμο, ο οποίος θα αίρει το αμετάθετο. Τούτο σημαίνει ότι μπορεί στην αρχή η ενοποίηση να μην μεταβάλει τον τόπο άσκησης των καθηκόντων των ειρηνοδικών, τίποτα όμως δεν εγγυάται ότι αυτό δε θα συμβεί στο μέλλον.

β) Συνακόλουθο με την ανωτέρω (α) διαπίστωση, είναι και το ζήτημα της υπηρεσιακής εξέλιξης έως και το βαθμό του Προέδρου Πρωτοδικών. Είναι δυνατόν, στο μέλλον, ο κοινός νομοθέτης να αποφασίσει ότι η ειδική επετηρίδα θα φτάνει πλέον έως και το βαθμό του Προέδρου Εφετών ή του Αρεοπαγίτη και το Υπουργείο Δικαιοσύνης να αποστείλει σχετικό ερώτημα στον Άρειο Πάγο για την πλήρωση των νέων θέσεων. Τότε υπάρχει η πιθανότητα, εν μία νυκτί, να προαχθούν Πρόεδροι Πρωτοδικών στο βαθμό του Προέδρου Εφετών. Μάλιστα, αφού δε θα επηρεάζουν τη γενική επετηρίδα, δε θα δημιουργούν πρόβλημα στους υπηρετούντες σε αυτήν. Ούτε, βεβαίως θα μπορεί να τεθεί ζήτημα αντισυνταγματικότητας. Διότι αν δεν είναι αντισυνταγματική η δια νόμου, χωρίς κρίση και αξιολόγηση (βλ. άρθρο 88 του Συντάγματος), προαγωγή – ενσωμάτωση από το βαθμό του Ειρηνοδίκη Α΄ τάξης στο βαθμό του Προέδρου Πρωτοδικών, τότε με ποιο επιχείρημα θα θεωρήσουμε αντισυνταγματική την προαγωγή από το βαθμό του Προέδρου Πρωτοδικών στο βαθμό του Προέδρου Εφετών, όταν μάλιστα έχει προηγηθεί κρίση από το ΑΔΣ.

γ) Είναι πέραν πάσης αμφιβολίας βέβαιο, ότι οι ειρηνοδίκες που θα ενσωματωθούν θα κληθούν να εκτελέσουν και καθήκοντα ποινικών δικαστών. Το άρθρο 4 το σχεδίου που ήρθε στο φως [5] οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μετά τις 31.12.2024 (ή όποτε ορίζει ο νόμος που θα ψηφιστεί) ο προϊστάμενος του δικαστηρίου θα μπορεί να τους αναθέτει επιπλέον καθήκοντα. Όπου καθήκοντα βλέπε και ποινικές υποθέσεις. Ακόμα και αν αποκλειστεί από το νόμο η ανάθεση ποινικών υποθέσεων (αλήθεια τι είδους ενοποίηση θα ήταν αυτή) τίποτα δεν εμποδίζει το νομοθέτη να άρει την απαγόρευση αυτή στο μέλλον, με την ψήφιση άλλου νόμου. Εννοείται, βεβαίως, ότι οι ειρηνοδίκες[6] (και δη όσοι έχουν ασκήσει καθήκοντα πταισματοδίκη ή μέλους της συνθέσεως των τριμελών πλημμελειοδικείων ) δε θα έχουν πρόβλημα με την προσαρμογή στις νέες ανάγκες. Η επισήμανση γίνεται απλά και μόνον προκειμένου να μην καλλιεργούνται από κάποιους φρούδες ελπίδες περί απαλλαγής.

Στο σημείο αυτό, πριν προχωρήσουμε στη δεύτερη λύση, θα κάνουμε μια παρένθεση, καθώς έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η ερμηνευτική δήλωση του άρθρου 88 του Συντάγματος έχει την έννοια πως η ενοποίηση θα έχει δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο όλοι οι ειρηνοδίκες θα μεταταχθούν αυτομάτως, αθρόως και χωρίς αξιολόγηση. Στο δεύτερο στάδιο, μετά την ενοποίηση, θα λάβει χώρα η κρίση και η αξιολόγηση, σύμφωνα με το άρθρο 88. Αυτή η ερμηνεία είναι προφανώς εσφαλμένη, αντίθετη με το γράμμα και το νόημα της ερμηνευτικής δήλωσης [7] και δεν εδράζεται ούτε καν στις συζητήσεις που έλαβαν χώρα κατά την αναθεώρηση του Συντάγματος. Αν σκοπός του αναθεωρητικού νομοθέτη ήταν η αξιολόγηση να λάβει χώρα σε δεύτερο χρόνο, μετά την ενοποίηση, τότε δε χρειαζόταν καν να το αναφέρει στην ερμηνευτική δήλωση, αφού αυτό έχει ήδη προβλεφθεί στο άρθρο 90 §1 του Συντάγματος. Σε διαφορετική περίπτωση, καταλήγουμε στο άτοπο συμπέρασμα ότι αν παραλειπόταν αυτή η πρόβλεψη, τότε οι μεταταχθέντες ειρηνοδίκες θα απολάμβαναν το πρωτοφανές στα χρονικά προνόμιο να μην επιθεωρούνται και να μην αξιολογούνται από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο. Επίσης, διατυπώθηκε το επιχείρημα ότι η αξιολόγηση θα ήταν αντισυνταγματική αφού θα υπήρχε ο κίνδυνος να κριθεί κάποιος ειρηνοδίκης ως ακατάλληλος, κάτι που θα προσέκρουε στη συνταγματικώς κατοχυρωμένη ισοβιότητά του. Μα αν κριθεί κάποιος δικαστής ανεπαρκής, προφανώς και δεν καλύπτεται από την ισοβιότητά του και προφανώς είναι ορατός ο κίνδυνος ή να παραληφθεί στις προαγωγές ή να απολυθεί[8]. Πάλι το προβλέπουν ρητά τα άρθρα 90 και 91 του Συντάγματος. Εκτός και αν είμαστε της άποψης ότι ένας ανεπαρκής δικαστής θα πρέπει να συνεχίσει να δικάζει για να …. «βασανίζει» τους διαδίκους.

 

β) Ενιαία επετηρίδα

 Η δεύτερη λύση, είναι οι ειρηνοδίκες να ενταχθούν στην ενιαία επετηρίδα. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να προηγηθεί η κρίση και αξιολόγηση του άρθρου 88 του Συντάγματος. Όμως, η λύση αυτή παρουσιάζει ποικίλα προβλήματα. Κατ’ αρχάς η αξιολόγηση πάνω από 900 ειρηνοδικών, σημαίνει καθυστέρηση ενός έτους. Και από ό,τι έχει διαρρεύσει στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, τόσο χρόνο δε διαθέτει το Υπουργείο Δικαιοσύνης (ή το Οικονομικών). Αυτή τη στιγμή ο κλάδος της πολιτικής/ποινικής δικαιοσύνης του δικαστικού σώματος συγκροτείται:

 

Βαθμός	Θέσεις	Ποσοστό % επί του συνόλου
Αντιπρόεδροι Αρείου Πάγου	11	0,4
Αρεοπαγίτες	76	2,75
Προέδροι Εφετών	201	7,26
Εφέτες	397	14,34
Προέδροι Πρωτοδικών	301	10,87
Πρωτοδίκες	866	31,29
Ειρηνοδίκες	916	33,09
ΣΥΝΟΛΟ	2768	100

 

Εάν λάβει χώρα η δεύτερη λύση και αυξηθούν κατά 105,77% οι θέσεις των πρωτοδικών[9] και προκειμένου να μην «μπλοκάρει» η επετηρίδα και η εξέλιξη των υπηρετούντων, θα πρέπει να αυξηθούν οι θέσεις όλων των βαθμών ως ακολούθως

 

Βαθμός	Θέσεις
Αντιπρόεδροι Αρείου Πάγου	23
Αρεοπαγίτες	156
Προέδροι Εφετών	412
Εφέτες	814
Προέδροι Πρωτοδικών	617
Πρωτοδίκες	1.782

 

Αντιλαμβανόμαστε όλοι τόσο το μισθολογικό κόστος μιας τέτοιας λύσης, όσο και το κτιριακό πρόβλημα που θα δημιουργηθεί. Ας αναλογιστούμε ότι μόνον για τον Άρειο Πάγο θα χρειαστεί η ανέγερση επιπλέον ορόφου για να στεγάσει του νέους Αρεοπαγίτες.

 

γ) Η «υβριδική ενοποίηση»

Η τρίτη λύση, την οποία θεωρώ και την πλέον συμφέρουσα, είναι αυτή της «υβριδικής ενοποίησης». Ονομάζεται έτσι, διότι στον ίδιο βαθμό δικαιοδοσίας θα συνυπάρξουν πρόεδροι πρωτοδικών, πρωτοδίκες και ειρηνοδίκες.  Σύμφωνα με τη λύση αυτή:

α) καταργούνται τα ειρηνοδικεία και παραμένουν κάποια από αυτά ως μεταβατικά πρωτοδικεία, εφόσον χρειάζεται (είναι το αντίστοιχο των περιφερειακών πρωτοδικείων του νομοσχεδίου του Υπουργείου Δικαιοσύνης)

β) προβλέπεται ότι τα μονομελή πρωτοδικεία συγκροτούνται από πρόεδρο πρωτοδικών, πρωτοδίκη ή ειρηνοδίκη, ενώ τα πολυμελή πρωτοδικεία συγκροτούνται από πρόεδρο πρωτοδικών, ως πρόεδρο, και από πρωτοδίκες ή ειρηνοδίκες ως μέλη. Από τη στιγμή που οι ειρηνοδίκες είναι δικαστές, δεν τίθεται καν ζήτημα κακής συγκρότηση των συνθέσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ειρηνοδίκες ήδη μετέχουν ως μέλη των τριμελών πλημμελειοδικείων.

γ) καταργείται οποιαδήποτε διάκριση εκδίκασης υποθέσεων στον πρώτο βαθμό λόγω ποσού – αντικειμένου.

δ) οι ποινικές υποθέσεις εξακολουθούν να εκδικάζονται από τους πρωτοδίκες.

ε) δίνεται η δυνατότητα σε όσους ειρηνοδίκες το επιθυμούν, να υποβάλλουν αίτημα μετάταξης, κατόπιν κρίσης και αξιολόγησης από το ΑΔΣ, το οποίο και θα αποφασίσει για τη θέση (βαθμό) και την αρχαιότητά τους στην επετηρίδα. Οι υπόλοιποι ειρηνοδίκες θα συνεχίσουν να υπηρετούν στον τόπο που υπηρετούσαν μέχρι σήμερα.

στ) κάθε μία θέση ειρηνοδίκη που κενώνεται θα μεταφέρεται στους προέδρους πρωτοδικών / πρωτοδίκες.

ζ) ως προς τις οικονομικές απολαβές των ειρηνοδικών, μπορούν να εφαρμοστούν όσα προβλέπει το Υπουργείο Δικαιοσύνης για την παράλληλη επετηρίδα

Το ανωτέρω σχέδιο, που είναι απλό και άμεσα εφαρμόσιμο, αποτελεί λύση «win-win» για όλους

- Το Υπουργείο Δικαιοσύνης επιτυγχάνει άμεσα την ενοποίηση, χωρίς τη δαμόκλειο σπάθη της ερμηνευτικής δήλωσης του άρθρου 88 που απαιτεί κρίση και αξιολόγηση.

- Οι πρόεδροι πρωτοδικών / πρωτοδίκες δεν επηρεάζονται ως προς την υπηρεσιακή τους εξέλιξη

-  Οι ειρηνοδίκες παραμένουν στον τόπο τους και δεν εμπλέκονται με ποινικές υποθέσεις, ενώ όσοι το επιθυμούν μπορούν να μεταταχθούν, έχοντας προοπτική για περαιτέρω υπηρεσιακή εξέλιξη.

Εντός του επόμενου χρονικού διαστήματος θα μάθουμε τελικά ποια λύση θα προκρίνει το Υπουργείο Δικαιοσύνης, ως προς το ζήτημα της ενοποίησης. Προσωπικά θα ήθελα να διατυπώσω την ευχή οποιαδήποτε επιλογή να είναι αποτέλεσμα ώριμης σκέψης, ανάλυσης και σωστού σχεδιασμού, καθώς τα αποτελέσματα θα είναι μη αναστρέψιμα. 

 

Ιωάννης Χήνος

 

Πρόεδρος Πρωτοδικών

---

[1] «Ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας και Σύνταγμα»

 https://dikastis.blogspot.com/2024/01/blog-post_23.html

[2] ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Α ΒΑΘΜΟΥ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ https://dikastis.blogspot.com/2023/12/blog-post_7.html

[3] ό.π. σημ. 1

[4] https://drive.google.com/file/d/1OWLIus2m8qeHqufhGjXyp1NuqjlDdseB/view

[5]ό.π. σημ. 4

[6] που είναι δικαστές και νομικοί, για όσους το  ξεχνούν.

[7] «… εφόσον προβλέπεται διαδικασία κρίσης και αξιολόγησης…» λέει σαφώς η ερμηνευτική δήλωση, παραπέμποντας στο στάδιο πριν την μετάταξη.

[8] Πρόσφατα παραδείγματα παραλείψεων και απολύσεων στον πρώτο βαθμό δικαιοδοσίας, υπάρχουν στην δικαστική χρονιά 2022 – 2023. Μια καλή ανάγνωση των Φ.Ε.Κ. Γ΄ μπορεί να πείσει και τον πλέον δύσπιστο.

[9] Πρόκειται για υπόθεση εργασίας. Ακόμα και αν γίνει η ένταξη εν μέρει στους Προέδρους Πρωτοδικών, τα συνολικά ποσοστά, ειδικά των ανωτέρων και ανωτάτων βαθμών δεν αλλάζουν