“Σεβασμός στους θεσμούς”

 

ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ

Δεν είναι πρώτη φορά που  κάποιοι επιτίθενται κατά Θεσμών του κράτους και ιδίως της Δικαιοσύνης, αμφισβητώντας την ανεξαρτησία τους και την αντικειμενικότητά τους.  Οι θεσμοί είναι ο πραγματικός πλούτος μιας κοινωνίας. Γι’ αυτό χώρες με πενιχρές φυσικές πηγές πλούτου, αλλά ισχυρούς θεσμούς ευημερούν, ενώ χώρες με πλούσιους φυσικούς πόρους αλλά αδύναμους θεσμούς δυστυχούν. Το ζήτημα είναι σοβαρό . Ένα δημοκρατικό σύστημα δημιουργείται, επιζεί και προοδεύει όταν η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών αποδέχεται τους κανόνες της λειτουργίας του και τους θεωρεί εξίσου πολύτιμους με την ικανοποίηση επιμέρους κοινωνικών αιτημάτων.

Το πράγμα παίρνει επικίνδυνη διάσταση όταν εμφανίζεται έλλειψη σεβασμού στους θεσμούς και καθημερινή αμφισβήτηση τους. Διαφωνίες ασφαλώς μπορούν να υπάρξουν ακόμη και σχόλια για αποφάσεις και διάφορες δράσεις των θεσμών. Άλλωστε ο σχολιασμός των δικαστικών αποφάσεων είναι ένα ουσιώδες στοιχείο ομαλής λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος. Σχολιασμός σε καμμιά περίπτωση δεν σημαίνει πως επειδή υπάρχει διαφορετική προσέγγιση και ερμηνεία, μπορούν να σχολιάζουν με υποτιμητικό τρόπο ,να λοιδορούν και να καθυβρίζουν τους θεσμούς. Θα πρέπει, λοιπόν, οι πάντες να αποδεχθούν  τους κανόνες μέσα στους οποίους καθορίζει η δημοκρατία τα πλαίσια δράσης των θεσμών. Η δημοκρατία, απαιτεί σεβασμό στους θεσμούς που λειτουργεί ως “θεμέλιος λίθος” εκεί όπου υπάρχουν δίκαιοι νόμοι και εφαρμόζονται. Απαραίτητη προϋπόθεση λειτουργίας του Κράτους Δικαίου είναι ο σεβασμός στην Δικαιοσύνη και στους λειτουργούς Της. Παράλληλα η Πολιτεία οφείλει σύμφωνα με το άρθρο 95 παρ. 5 του Συντάγματος, να συμμορφώνεται με τις δικαστικές Αποφάσεις: «η διοίκηση έχει υποχρέωση να συμμορφώνεται προς τις δικαστικές αποφάσεις. Η παράβαση της υποχρέωσης αυτής γεννά ευθύνη για κάθε αρμόδιο όργανο όπως νόμος ορίζει. Νόμος ορίζει τα αναγκαία μέτρα για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης της  διοίκησης» .Αναμφίβολα η Δικαιοσύνη με τις δράσεις και τις Αποφάσεις της, βρίσκεται καθημερινά στην δίνη της δημοσιότητας, με αποτέλεσμα πολύ εύκολα, αλλά και κάποτε άδικα, να δημιουργούνται εσφαλμένες εντυπώσεις για το περιεχόμενο του έργου της με στόχους κυρίως πολιτικούς ή δημιουργία κλίματος αμφισβήτησης, ακόμα και αύξησης της ακροαματικότητας των ΜΜΕ. Το τεκμήριο αθωότητας καταρρακώνεται όταν έγγραφα της μυστικής ανάκρισης διαρρέουν παντού και “δίκες”,  διεξάγονται πρώτα στα παράθυρα της τηλεόρασης και μετά στα δικαστήρια.  Σε μελέτη του για την «κοινή γνώμη» και το «λαϊκό περί δικαίου αίσθημα», ο σοφός Καθηγητής Απόστολος Γεωργιάδης παρατηρεί ότι αυτό που συχνά προβάλλεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τους συμμετέχοντες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως «κοινό περί δικαίου αίσθημα» δεν είναι παρά ένα «ετερόκλητο αμάλγαμα διαφορετικών πεποιθήσεων, παραστάσεων και προκαταλήψεων που έχουν τις ρίζες τους στις ποικίλες κοινωνικές διαστρωματώσεις». [1]Και συμπεραίνει ότι αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει κατηγορία του δικαίου αλλ’ ότι, αντιθέτως, η αναγόρευσή του σε κατηγορία του δικαίου μπορεί να αποβεί άκρως επικίνδυνη.

Είναι προφανές πως τα όσα παρακολουθούμε καθημερινά στους τηλεοπτικούς δέκτες και το διαδίκτυο, ενισχύουν την απαξίωση που αισθάνονται οι πολίτες έναντι των θεσμών. Ενισχύεται η καχυποψία που υπάρχει στην κοινωνία για τον τρόπο λειτουργίας και συμπεριφοράς των θεσμών . Είναι προφανές πως η ρήξη με τους θεσμούς τραυματίζει τη δημοκρατία και μάλιστα πενήντα χρόνια από την αποκατάσταση της. Αυτή η εικόνα κάθε άλλο παρά ενισχύει την εμπιστοσύνη των πολιτών σε σημαντικούς θεσμούς, που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία του κράτους και της Δικαιοσύνης. Σε κάθε όμως περίσταση ο δικαστής θα συνεχίσει να δεσμεύεται μόνον από τον νόμο και τη συνείδησή του εξοπλισμένος από το Σύνταγμα με τις εγγυήσεις της λειτουργικής και προσωπικής Ανεξαρτησίας.  Είναι όμως γεγονός ότι :Ο θεσμός που δεν σέβεται τον εαυτόν του δεν θα τον σεβαστεί κανένας και υπάρχουν δυστυχώς τέτοια παραδείγματα που δεν αφορούν όμως την δικαιοσύνη. Δεν είναι, ασφαλώς, είδηση ότι οι πολίτες έχουν ζητήματα με  την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς. Είναι μια εκτίμηση,  την οποία μπορεί να συναισθανθεί κανείς και μέσα από έρευνες κοινής γνώμης, που διενεργούνται επιστημονικά.  Οι φορείς των θεσμών, το πολιτικό σύστημα εν γένει αλλά και τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας οφείλουν να εγκύψουν στο ζήτημα τούτο και να το αντιμετωπίσουν γιατί η συνέχιση αυτού του δυσώδους κλίματος αμφισβήτησης, αποτελεί θρυαλλίδα στην ομαλή  λειτουργία του  πολιτεύματος.

Στην βαρυσήμαντη ομιλία της για την 48^η επέτειο της αποκατάστασης της δημοκρατίας στην χώρα μας της 24.7.2022[2], η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Αικατερίνη Σακελλαροπούλου υπενθύμισε ότι: «Ο λαϊκισμός … υπονομεύει τη διάκριση των εξουσιών και την ισορροπία του πολιτεύματος. Τα θεσμικά αντίβαρα, όμως, είναι θεμέλια του Κράτους Δικαίου και δεν υποτάσσονται στις πλειοψηφίες και τους εφήμερους συσχετισμούς. Η δικαιοσύνη δεν απονέμεται με βάση το κοινό περί δικαίου αίσθημα αλλά σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους νόμους».

11/4/2024

---

[1] «Κοινή γνώμη», «λαϊκό περί δικαίου αίσθημα» και απονομή δικαιοσύνης, ΧρΙΔ 2020, 562·

[2] Βλ.https://www.presidency.gr/omilia-sti-dexiosi-gia-tin-48iepeteio-tis-apokatastasis-tis-dimokratias/)