ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΛΠΙΔΑ ….. ΤΟ ΕΔΔΑ ΚΑΙ Η ΝΕΑ ΝΟΜΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.

 

ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ

Με την πάροδο του χρόνου, όλο και περισσότερες ελληνικές υποθέσεις οδηγούνται στο Στρασβούργο. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου¹ (ΕυρΣΔΑ) και η νομολογία² του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ), επηρεάζουν πλέον αποφασιστικά την ζωή μας έχει καταστεί καθημερινό εργαλείο του Έλληνα εφαρμοστή του δικαίου³. Η νομολογία του ΕΔΔΑ επεμβαίνει πλέον δραστικά στην διαμόρφωση του Ελληνικού Δικαίου, αλλά και στην θεσμική απονομή της δικαιοσύνης.

Α.-Η επίδραση των αποφάσεων του ΕΔΔΑ στο Σύνταγμα:

Ι.- Στην Συνταγματική αναθεώρηση του 2001, (Ψήφισμα της 17ης Απριλίου 2001 της Ζ’ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων) λόγω της απόφασης ΕΔΔΑ HORΝSBY (18357/91) τροποποιήθηκε το άρθρο 95 Συντάγματος και θεσπίστηκε η υποχρέωση της Διοίκησης να συμμορφώνεται προς τις δικαστικές αποφάσεις και στη συνέχεια ο νόμος 3068/2002 που πρόβλεψε τη δυνατότητα αναγκαστικής εκτέλεσης κατά της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου(άρθρο 94 § 4, εδ. γ Συντάγματος).

Κατόπιν της απόφασης Θλιμμένος κατά Ελλάδας (34369/97), προστέθηκε ερμηνευτική δήλωση στο άρθρο 4 Συντάγματος, για να δοθεί η δυνατότητα εναλλακτικής θητείας στους αντιρρησίες συνείδησης (Παραβίαση του άρθρου 9 της ΕΣΔΑ). Λόγω της απόφασης Τσίρλης και Κουλουμπάς κλπ (19233/91), τροποποιήθηκε η διάταξη του Άρθρου 93§3 Συντάγματος, επειδή η καταδικαστική απόφαση του ΑΠ δεν έλαβε υπόψη πάγια νομολογία ότι οι μάρτυρες του Ιεχωβά είναι πιστοί γνωστής θρησκείας.

ΙΙ.-Στην Συνταγματική αναθεώρηση του 2008 (Ψήφισμα της 27ης Μαΐου 2008 της Η’ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων) λόγω της απόφασης «ΕΔΔΑ Λυκουρέζου» (33554/03)τροποποιήθηκε το άρθρο 57 Συντάγματος, ώστε να καταργηθεί το απόλυτο ασυμβίβαστο της βουλευτικής ιδιότητας και

ΙΙΙ- 1.-Στην Συνταγματική αναθεώρηση του 2019 (Ψήφισμα της 25ης Νοεμβρίου 2019 της Θ’ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, που δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. 187/Α’/28.11.2019). τροποποιήθηκε το σχετικό άρθρο 86 για την ασυλία των Βουλευτών, ενώ είναι προφανές ότι η χώρα πρέπει να λάβει μέτρα μετα την απόφαση του «ΕΔΔΑ, Μπακογιάννη κατά Ελλάδος» της 20.12.2022 (αρ. προσφ. 31012/19) για την άρνηση ελληνικού κοινοβουλίου να άρει ασυλία υπουργού για άσκηση ποινικής δίωξης για συκοφαντική δυσφήμηση γνωστής βουλευτού.

2.-Κρίθηκε ότι η παραβίαση δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο αποτελεί παράβαση του άρθρου 6 § 1 της ΕΣΔΑ. Και έτσι δημιουργείται νομολογιακό προηγούμενο σε ό,τι αφορά τα όρια επίκλησης της βουλευτικής ασυλίας όταν επίμαχες δραστηριότητες δεν εντάσσονται στο στενό πλαίσιο του βουλευτικού ή υπουργικού ρόλου(Βλ. «ΕΔΔΑ Συγγελίδης κατά Ελλάδος». (Προσφυγή αριθ. 24895/07).

ΙΙΙ.- Η επίδραση των αποφάσεων του ΕΔΔΑ στη απονομή της δικαιοσύνης: 1.-Με εγκύκλιό της 187/2023 η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου ζήτησε από τους εισαγγελικούς λειτουργούς όπως μελετήσουν την απόφαση «Β.Υ. κατά Ελλάδας» με την οποία καταδικάστηκε η χώρα για αναποτελεσματική ποινική διερεύνηση καταγγελίας για απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Με την Απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) από 7-7-2022 στην προσφυγή «TOROSIAN κατά Ελλάδας» δόθηκαν Γενικές Οδηγίες προς αποφυγή συναφών παραβιάσεων της της Ευρωπαϊκή Σύμβασης για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών (Ε.Σ.Δ.Α.)με την 1/2023 Εγκύκλιο της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, ενώ έχουν εκδοθεί από το ΕΔΔΑ δεκάδες παρόμοιες αποφάσεις ΕΔΔΑ σε βάρος της Χώρας μας.

ΙV. Πρόσφατες εξελίξεις της νομολογίας του ΕΔΔΑ:

1.ΑΠΟΦΑΣΗ Τσιώλης κατά Ελλάδας της 19.11.2024 (αριθμ. προσφ. 51774/17). Κατά το Δικαστήριο του Στρασβούργου τα εθνικά δικαστήρια πρέπει να αποφεύγουν την υπερβολική τυπολατρία που αντιβαίνει στην απαίτηση εξασφάλισης πρακτικού και αποτελεσματικού δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο, σύμφωνα με το άρθρο 6 § 1 της ΕΣΔΑ.

Το ΕΔΔΑ καταδίκασε την Ελλάδα για υπερβολική τυπολατρία του Συμβουλίου της Επικρατείας λόγω της νομολογιακής προσέγγισης που ακολουθεί το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο κατά την εφαρμογή της διαδικασίας των απαιτήσεων του παραδεκτού για την απόρριψη των λόγων αναίρεσης.

Το ΣτΕ δεν μπορεί να απαιτεί την προσκόμιση νομολογίας εκ μέρους του αναιρεσείοντος όταν το σύνολο των αποφάσεων των διοικητικών και εθνικών εν γένει δικαστηρίων, δεν δημοσιεύονται σε κανένα επίσημο έντυπο ή σε προσβάσιμη βάση δεδομένων στην οποία ο διάδικος ή ο δικηγόρος του να έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση.

2.ΑΠΟΦΑΣΗ Γεωργακάκης κ.α. κατά Ελλάδας της 14.11.2024 (αριθμ. προσφ. 47788/15 και 47808/15) Η εκτέλεση δικαστικής απόφασης είναι αναπόσπαστο μέρος της δίκαιης δίκης. Καταδίκη Ελλάδας για καθυστερημένη εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων

3.ΑΠΟΦΑΣΗ Ζουμπουλίδης κατά Ελλάδας της 04.06.2024 (αριθ. 3) (προσφ. αριθ. 57246/21)

Απόρριψη αγωγής αποζημίωσης κατά του δημοσίου ως απαράδεκτης, για πρόδηλο σφάλμα των δικαστών. Αλλαγή νομολογίας του ΣτΕ. Παραβίαση πρόσβασης σε δικαστήριο.

4.ΑΠΟΦΑΣΗ Σαββαΐδου κατά Ελλάδας της 31.1.2023 (αρ. προσφ. 58715/15) Παραβίαση του τεκμηρίου της αθωότητας Δηλώσεις Κυβερνητικής εκπροσώπου για ενοχή κατηγορουμένης πριν ολοκληρωθούν οι ποινικές διαδικασίες.

5. ΑΠΟΦΑΣΗ «Δεμερτζής κατά Ελλάδος» της 11.05.2023

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, με την απόφασή του, έταμε σημαντικά ζητήματα που αφορούν την πειθαρχική ευθύνη των δικηγόρων, ιδίως εν σχέσει προς τη συμμετοχή τους σε «τηλεδίκες».

6.Στην απόφαση ΕΔΔΑ 31.10.2019, Παπαγεωργίου και άλλοι κατά Ελλάδας (Προσφυγή υπ’αρ 4762/18 and 6140/18) έκρινε πως «οι κρατικές αρχές δεν έχουν το δικαίωμα να επεμβαίνουν στην σφαίρα της ατομικής συνείδησης και να διαπιστώνουν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του ατόμου ή να το υποχρεώνουν να αποκαλύπτει τις πεποιθήσεις του σχετικά με πνευματικά ζητήματα»

7.Μετα τις αποφάσεις «Βασίλειος Αθανασίου κατά Ελλάδος » του 2010 (Προσφυγή υπ’αρ. 50973/08), Μιχελιουδάκης κατά Ελλάδος (Προσφυγή αριθ. 54447/10) και Γλυκάντζη κατά Ελλάδος του 2012 για την υπερβολική διάρκεια της διοικητικής, της ποινικής και της πολιτικής δίκης αντίστοιχα. Σε συνέχεια των εν λόγω πιλοτικών αποφάσεων υιοθετήθηκαν οι Νόμοι 4055/2012 και 4239/201432 με τους οποίους προβλέφθηκαν ειδικά ένδικα.

8.Στην υπόθεση «Μάργαρη κατά Ελλάδας» (αρ. προσφυγής 36705/2016) Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε την Ελλάδα για παραβίαση του άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (σεβασμός ιδιωτικής ζωής) η εκ μέρους της Εισαγγελίας της δημοσίευση φωτογραφιών και άλλων προσωπικών στοιχείων επτά εκ των κατηγορουμένων –μεταξύ των οποίων και η κ. Μάργαρη – στον Τύπο, για περίοδο έξι μηνών μετά την απαγγελία του κατηγορητηρίου τους.

Συμπεράσματα:

Όπως προκύπτει απο τα ανωτέρω εκτεθέντα η Ελλάδα επιδεικνύει σεβασμό και συμμόρφωση προς την ΕΣΔΑ, πλην όμως δεν την εφαρμόζει κατ’ απόλυτο και καθολικό τρόπο με αποτέλεσμα τις συνεχείς καταδίκες της. Οι τελευταίες αποφάσεις του ΕΔΔΑ(Τσιώλης κατά Ελλάδας) οδηγούν υποχρεωτικά στην ριζική αναμόρφωση του ν3900/2010 αλλά Επίκειται η θέσπιση νόμου για τη θεσμοθέτηση της αστικής ευθύνης του Δημοσίου για πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας (βλ. ΣτΕ 2168/2016 επταμ., 48/2016 επταμ., 1330/2016), σε συμμόρφωση στην ιστορική απόφαση ΕΔΔΑ «Υπόθεση Ζουμπουλίδης κατά Ελλάδος (ΝΟ.3) (57246/21)

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

 «Το Στρασβούργο αποτελεί πλέον τον ομφαλό της γης στα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι το Δικαστήριο που τα θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα βρήκαν τον γνησιότερο και αυθεντικότερο εφαρμοστή του»⁴.

22/11/2024

1^ Βλ. Ι. Αντώνη, Δ. Μαγγανά, Χαρ. Χρυσανθάκη, Δημ. Βανδώρου, Λ. Καρατζά, Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Νομολογία και ερμηνευτικά σχόλια Νομική Βιβλιοθήκη, 2011.

2^ Βλ. Ι. Σαρμάς/Ξ. Κοντιάδης/Χ. Ανθόπουλος, ΕΣΔΑ, 2021 εκδ Σάκκουλας 2021

3^ Βλ. Στ. Κτιστάκη, Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ, Α. Σάκκουλας, 2009.

4^ Βλ.Χειρδάρη, Β. (2009). H κριτική στο Στρασβούργο, τα όρια ερμηνείας, το «περιθώριο εκτίμησης» καιτα προβλήματα του ΕΔΔΑ. Νομικό Βήμα, τεύχος 8, τόμος 57.