ΕΔΔΑ 18.5.2017, Johannesson and others v. Iceland (22007/11) Αρχές επιβολής κυρώσεων – Ne bis in idem –

 Διοικητική και ποινική διαδικασία επιβολής κυρώσεων για παράβαση φοροδιαφυγής – Έλλειψη στενού ουσιαστικού και χρονικού συνδέσμου μεταξύ των δύο διαδικασιών

 
(Α) Πράξεις της φορολογικής αρχής (ετών 2004 και 2005) με τις οποίες καταλογίσθηκε στους προσφεύγοντες παράλειψη δήλωσης σημαντικών ποσών εισοδημάτων και τους επιβλήθηκε, εκτός από τον αναλογούντα φόρο, και πρόσθετος φόρος  (25% επί του διαφυγόντος φόρου), ποσού 530.000 ευρώ σε βάρος του πρώτου προσφεύγοντος και 15.000 ευρώ σε βάρος του δεύτερου – Κατόπιν της απόρριψης της σχετικής διοικητικής προσφυγής τους (το φθινόπωρο 2007), οι ανωτέρω πράξεις κατέστησαν οριστικές, αντίστοιχα, το Φεβρουάριο και το Μάρτιο 2008, οπότε και παρήλθε άπρακτη η προβλεπόμενη στο νόμο προθεσμία έξι μηνών για την άσκηση ένδικης προσφυγής – Παράλληλα, το 2004 η φορολογική αρχή έκανε σχετική καταγγελία στην αστυνομία, περαιτέρω δε, το 2006, οι προσφεύγοντες ενημερώθηκαν ότι ήταν ύποπτοι ποινικών αδικημάτων φοροδιαφυγής και το Δεκέμβριο του 2008 τους απαγγέλθηκαν σχετικές κατηγορίες και παραπέμφθηκαν σε  ποινική δίκη για παράλειψη δήλωσης εισοδημάτων – Το  πρωτοβάθμιο ποινικό δικαστήριο τους απάλλαξε, κατ’ επίκληση του άρθρου 4 του 7ου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, θεωρώντας ότι οι κατηγορίες ερείδονταν στα ίδια πραγματικά περιστατικά για τα οποία τους είχε επιβληθεί πρόσθετος φόρος – Ωστόσο, η απόφαση αυτή αναιρέθηκε το Σεπτέμβριο 2010 από το Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο έκρινε, μεταξύ άλλων, ότι η σχετική νομολογία του ΕΔΔΑ δεν ήταν σαφής και υπήρχε αβεβαιότητα για το εύρος της προστασίας που παρέχει το άρθρο 4 του 7ου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ – Μετ’ αναίρεση, το πρωτοβάθμιο ποινικό δικαστήριο έκρινε το Δεκέμβριο 2011 ότι οι προσφεύγοντες είχαν δείξει βαρειά αμέλεια, που αρκούσε για την καταδίκη τους, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία – Τα σχετικά ένδικα μέσα τους απορρίφθηκαν το Φεβρουάριο 2013 από το Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο καταδίκασε τους προσφεύγοντες και για αδικήματα για τα οποία είχαν αθωωθεί πρωτόδικα – Κατόπιν τούτων, ο πρώτος προσφεύγων καταδικάσθηκε σε ποινή φυλάκισης ενός έτους, με αναστολή, και σε πρόστιμο 360.000 ευρώ, ενώ ο δεύτερος καταδικάσθηκε σε 18 μήνες φυλάκιση, με αναστολή, και σε πρόστιμο 186.000 ευρώ – Στο πλαίσιο καθορισμού των ανωτέρω ποινών, το Ανώτατο Δικαστήριο συνεκτίμησε, αφενός τη μεγάλη διάρκεια της διαδικασίας, για την οποία θεώρησε ότι δεν ευθύνονταν οι προσφεύγοντες, και, αφετέρου, τον επιβληθέντα πρόσθετο φόρο, χωρίς πάντως να περιγράψει συγκεκριμένο τρόπο συνυπολογισμού του, για τον προσδιορισμό του ύψους του προστίμου
(Β) Η Κυβέρνηση προβάλλει ότι οι πρόσθετοι φόροι επιβάλλονται κατά την εθνική νομοθεσία βάσει του αντικειμενικού στοιχείου της ανακρίβειας της δήλωσης, ανεξαρτήτως υπαιτιότητας του φορολογούμενου, με σκοπό τη συμμόρφωση των διοικουμένων προς τις φορολογικές υποχρεώσεις τους και τη διασφάλιση της αποτελεσματικής επιβολής των φόρων – Επίσης, σημειώνει ότι η ποινική καταδίκη προϋποθέτει δόλο ή βαρεία αμέλεια
(Γ) Οι επιβληθέντες πρόσθετοι φόροι είναι “ποινικής” φύσεως, βάσει των κριτηρίων Engel
(Δ) Tόσο οι πρόσθετοι φόροι όσο και οι ποινικές καταδίκες στηρίχθηκαν στην αυτή παράλειψη δήλωσης εισοδήματος, για τις ίδιες χρήσεις και για τα ίδια κατ’ ουσίαν ποσά διαφυγόντων φόρων – Συνεπώς, πληρούται η προϋπόθεση του idem
(Ε) Εφαρμογή των κριτηρίων της απόφασης Α και Β κατά Νορβηγίας, όσον αφορά τη σχέση μεταξύ των δύο διαδικασιών:
(i) Το ΕΔΔΑ δέχεται ότι οι δύο διαδικασίες επιδίωκαν συμπληρωματικούς σκοπούς, σε σχέση με την παράλειψη συμμόρφωσης των φορολογούμενων προς τις υποχρεώσεις τους ακριβούς δήλωσης των εισοδημάτων τους και ότι οι συνέπειες τέτοιας παράλειψης ήταν προβλέψιμες για τους ενδιαφερόμενους
(ii) Οι επιβληθέντες πρόσθετοι φόροι ελήφθησαν επαρκώς υπόψη κατά την επιμέτρηση των ποινικών κυρώσεων που επέβαλε το Ανώτατο Δικαστήριο
(iii) Οι αστυνομικές αρχές είχαν στη διάθεσή τους τις εκθέσεις ελέγχου της φορολογικής αρχής και τα στοιχεία στις οποίες αυτές βασίζονταν – Ωστόσο, η αστυνομία προέβη στη δική της ανεξάρτητη έρευνα, που κατέληξε στην καταδίκη των προσφευγόντων από το Ανώτατο Δικαστήριο περίπου οκτώ χρόνια μετά από τη σχετική καταγγελία της φορολογικής αρχής – Επομένως, η συμπεριφορά και η ευθύνη των προσφευγόντων, κατά τις διατάξεις της φορολογικής και της ποινικής νομοθεσίας, εξετάσθηκαν από διαφορετικές αρχές, σε διαδικασίες που ήταν σε μεγάλη έκταση ανεξάρτητες μεταξύ τους
(iv) Η διάρκεια των διαδικασιών ήταν εννέα έτη και τρεις μήνες – Κατά την περίοδο αυτή, οι δύο διαδικασίες έβαιναν παράλληλα μόνο για ένα έτος περίπου – Οι ποινικές κατηγορίες απαγγέλθηκαν περίπου 10 μήνες μετά την οριστικοποίηση των πράξεων πρόσθετων φόρων και η ποινική διαδικασία εξακολούθησε μόνη της για αρκετά χρόνια, έληξε δε παραπάνω από πέντε έτη μετά την απόρριψη των διοικητικών προσφυγών κατά των πράξεων  πρόσθετων φόρων – Εξάλλου, η Κυβέρνηση δεν εξήγησε την καθυστέρηση αυτή, η οποία δεν οφειλόταν στη συμπεριφορά των προσφευγόντων, όπως δέχθηκε το Ανώτατο Δικαστήριο
Ενόψει των ανωτέρω, υπό στοιχ. (iii) και (iv) δεν υπήρχε επαρκώς στενός σύνδεσμος, κατ’ ουσίαν και κατά χρόνον, μεταξύ των δύο διαδικασιών
(ΣΤ) Διαπιστώνεται παραβίαση του άρθρου 4 του 7ου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ 

http://www.humanrightscaselaw.gr/