ΜΠρΑΘ: 3443/2016: Διόρθωση ληξιαρχικής πράξης για λόγους προστασίας του τέκνου

[…Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 739 και 782 ΚΠολΔ προκύπτει ότι κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας δικάζονται οι αιτήσεις όποιου έχει έννομο συμφέρον ή του Εισαγγελέα, με τις οποίες ζητείται η βεβαίωση ενός γεγονότος με σκοπό να συνταχθεί ληξιαρχική

πράξη, η οποία δεν έχει συνταχθεί και για τη βεβαίωση της οποίας ο νόμος απαιτεί δικαστική απόφαση, ή η διόρθωση ορισμένου στοιχείου της ληξιαρχικής πράξης που προβλέπεται από το νόμο ως απαραίτητο για τη σύνταξή της και το οποίο από παραδρομή ή και ηθελημένα καταχωρήθηκε στη ληξιαρχική πράξη που έχει συνταχθεί. Συνεπώς, με την αίτηση μπορεί να ζητηθεί και η διόρθωση του στοιχείου της ληξιαρχικής πράξης που ηθελημένα καταχωρήθηκε σε αυτήν, έστω και αν με τη διόρθωση αυτή μεταβάλλεται η προσωπική κατάσταση του προσώπου στο οποίο αναφέρεται, όπως είναι η ημερομηνία γέννησης.

Ακολούθως, από τα οριζόμενα στο άρθρο 5 παρ. 1 του Σ., προκύπτει ότι η ημερομηνία γεννήσεως, αποτελεί στοιχείο της προσωπικότητας του ατόμου, η δε αλλαγή δεν απόκειται στην ιδιωτική βούληση, αλλά ενδιαφέρει τη δημόσια τάξη και γίνεται διά της δικαστικής οδού. Το αρμόδιο Δικαστήριο, κατά την άσκηση της διακριτικής του εξουσίας, οφείλει σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση να εκτιμά τους λόγους που επικαλείται ο αιτούμενος τη μεταβολή της ημερομηνίας και να αποφαίνεται, ενόψει της σοβαρότητας των λόγων αυτών, εάν ενδείκνυται ή όχι η ζητούμενη μεταβολή, αιτιολογώντας ειδικώς, από την άποψη αυτή, την απόφασή του. Η ερμηνεία αυτή επιβάλλεται εν όψει της κατοχυρώσεως, με το άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος, του δικαιώματος της ελεύθερης αναπτύξεως της προσωπικότητας (πρβλ. ΣτΕ 4473/1995, 2906/1999, 2567/2002). Ειδικότερα, από τις διατάξεις του ν. 344/1976 περί ληξιαρχικών πράξεων προκύπτει ότι ο νομοθέτης απέβλεψε στην ημερομηνία γεννήσεως ως χαρακτηριστικό στοιχείο της προσωπικότητος και θέλησε να διατηρείται αυτή σταθερή και αμετάβλητη χάριν της ίδιας της προσωπικότητας του ατόμου και συγχρόνως της ασφαλείας των συναλλαγών. Από το συνδυασμό, όμως, των ανωτέρω διατάξεων προς το άρθρο 13 παρ. 1 του ν. 344/1976 “περί ληξιαρχικών πράξεων”, με το οποίο ορίζεται ότι απαιτείται τελεσίδικη δικαστική απόφαση για τη διόρθωση οιασδήποτε ληξιαρχικής πράξεως, προκύπτει ότι ο νομοθέτης δέχθηκε παρεκκλίσεις από την ανωτέρω αναφερόμενη αρχή του σταθερού και αμεταβλήτου της ημερομηνίας γεννήσεως, οι οποίες επιβάλλονται πάλι χάριν του ιδίου του προσώπου. […]

Οι εκκαλούντες τέλεσαν νόμιμο γάμο κατά τους ιερούς κανόνες της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, στις 17.9.2000 και έως τον Οκτώβριο του 2012 δεν είχαν αποκτήσει τέκνα, ενώ σύμφωνα με τις ιατρικές γνωματεύσεις συνέτρεχε για αυτούς αδυναμία απόκτησης τέκνων με φυσικό τρόπο. Ακολούθως και προκειμένου να αποκτήσουν τέκνο, αποφάσισαν την κυοφορία μέσω παρένθετης μητέρας και προέβησαν σε όλες τις ιατρικές προπαρασκευαστικές πράξεις –όπως η χορήγηση βεβαιώσεων περί της αδυναμίας της δεύτερης των εκκαλούντων να κυοφορήσει– και τις νομικές ενέργειες, υποβάλλοντας αίτηση ενώπιον του αρμόδιου Δικαστηρίου, σύμφωνα με τα άρθρα 1458 επ. ΑΚ, προκειμένου να λάβουν δικαστική άδεια για τη μεταφορά στο σώμα άλλης γυναίκας γονιμοποιημένων ωαρίων ξένων προς την ίδια για να τα κυοφορήσει. Εν όψει αυτών, το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών, με την αριθμ. …/2012 οριστική απόφασή του (διαδικασία Εκούσιας Δικαιοδοσίας), έδωσε στη δεύτερη εκκαλούσα την άδεια να προβεί στη μεταφορά στο σώμα της M.K.W. γονιμοποιημένων ωαρίων ξένων προς αυτήν. Συνεπεία της χρήσης παρένθετης μητέρας γεννήθηκαν στις 10.10.2012 δίδυμα θήλεα τέκνα, η Ν.-Ε. και η Ε., τα οποία, δυνάμει των διατάξεων 1458 και 1464 ΑΚ, τεκμαίρεται ότι είναι τέκνα των εκκαλούντων. Τη γέννησή τους ως γονείς των προαναφερόμενων τέκνων δηλώσαν οι τελευταίοι στο Ληξιαρχείο Αθηνών στις 15.10.2012, οι δε σχετικές δηλώσεις καταχωρήθηκαν στον […] τόμο, αριθμός […] του έτους 2012 για τη Ν.-Ε. και στον […] τόμο αριθμός […] του έτους 2012 για την Ε., ενώ ταυτόχρονα καταγράφηκαν, με τις ίδιες πράξεις, οι αντίστοιχες ληξιαρχικές πράξεις γέννησης του Ληξίαρχου Αθηνών.

Παρ’ ότι, όμως, σύμφωνα με τις ιατρικές γνωματεύσεις συνέτρεχε αδυναμία των εκκαλούντων απόκτησης τέκνων με φυσικό τρόπο, λαμβανομένου υπ’ όψη ότι η δεύτερη από αυτούς είχε συλλάβει τρεις φορές με φυσιολογικό τρόπο με αποτυχία εξέλιξης της κύησης, ενώ το ίδιο αποτέλεσμα είχε και μία σύλληψη με εξωσωματική γονιμοποίηση, εξ ου και η επιλογή της λύσης της παρένθετης μητέρας, η δεύτερη των εκκαλούντων, συνέλαβε με φυσιολογικό τρόπο μετά τη μεταφορά των γονιμοποιημένων ωαρίων στην παρένθετη μητέρα M.K.W. και η κύηση, παρά τις αντίθετες ιατρικές γνωματεύσεις και το βεβαρημένο ιστορικό με τέσσερεις αποβολές κατά το παρελθόν, εξελίχθηκε ομαλά και επιτυχημένα. Από την κύηση γεννήθηκε την 1.10.2012, δηλαδή εννέα μόλις ημέρες πριν τη γέννηση των δίδυμων τέκνων μας, η Α.-Μ., η γέννηση της οποίας δηλώθηκε στο Ληξιαρχείο Αθηνών στις 15.10.2012 και καταχωρήθηκε στον τόμο […] αριθμός […] του έτους 2012, ενώ ταυτόχρονα με την ίδια πράξη καταγράφηκε η ληξιαρχική πράξη γέννησης.

Εκ των ανωτέρω, σαφώς προκύπτει ότι, ενώ τα τρία τέκνα των εκκαλούντων είναι μεταξύ τους αδέλφια, έχουν σύμφωνα με τις προαναφερόμενες ληξιαρχικές πράξεις γέννησης διαφορά εννέα ημερών μεταξύ τους, η οποία οφείλεται στη γέννηση των δίδυμων τέκνων των εκκαλούντων από παρένθετη μητέρα, με την παράλληλη φυσιολογική κύηση της δεύτερης εξ αυτών.

Το γεγονός ότι στη ληξιαρχική πράξη γέννησης της Α.-Μ. αναγράφεται ως ημερομηνία γέννησης η 1.10.2012, ενώ στις ληξιαρχικές πράξεις της Ν.-Ε. και της Ε. αναγράφεται ως ημερομηνία γέννησης η 10.10.2012, ενέχει τον κίνδυνο σύγχυσης τόσο για τη συγγενική σχέση των τέκνων τα οποία είναι αδέλφια, όσο και για το αν είναι οι εκκαλούντες οι φυσικοί γονείς τους, ενώ ελλοχεύει ο κίνδυνος εσφαλμένης πληροφόρησης των τέκνων είτε ότι δεν είναι αδέλφια είτε ότι δεν είναι γνήσια τέκνα των εκκαλούντων από τρίτα πρόσωπα και σε χρόνο παντελώς ακατάλληλο για την υγεία και την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους. Και ναι με στην προκειμένη περίπτωση, η αναγραφόμενη στη ληξιαρχική πράξη γέννησης της Α.-Μ. ημερομηνία γεννήσεως, είναι η ορθή, πλην όμως συντρέχουν εξαιρετικοί λόγοι να διορθωθεί αυτή, λόγοι αναγόμενοι στην προστασία του δικαιώματος ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας τόσο ενός εκάστου των εκκαλούντων, όσο και ενός εκάστου των τέκνων αυτών, σε συνδυασμό και με το γεγονός ότι ο ν. 344/1976 “περί ληξιαρχικών πράξεων”, ως νόμος του 1976, δεν ήταν δυνατόν να προβλέψει την επιστημονική εξέλιξη των τελευταίων ετών στον τομέα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (εφεξής ΙΥΑ), εξέλιξη η οποία ρυθμίστηκε νομοθετικά και ειδικώς, πολύ αργότερα και δη το έτος 2005 με το ν. 3305/2005 (όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με το ν. 4272/2014), ο οποίος ασχολήθηκε με τα ειδικότερα θέματα που αναφύονται στα πλαίσια της εφαρμογής στην Ελλάδα της ΙΥΑ. Ειδικότερα, ο ανωτέρω νόμος, τυποποίησε για πρώτη φορά και στο χώρο του Ποινικού Δικαίου ως ποινικά αδικήματα τις παραβάσεις των συγκεκριμένων όρων εφαρμογής των μεθόδων ΙΥΑ, συγκεκριμενοποιώντας και τους κινδύνους που συνδέονται με την αξιοποίηση των συγκεκριμένων μεθόδων, σε μια προσπάθεια να κατοχυρωθεί ένα minimum ασφάλειας κατά την εφαρμογή των μεθόδων αυτών. Ειδικότερα και αναφορικά με τη διάσταση της «ανωνυμίας», η οποία διακρίνει την ΙΥΑ, στην παρ. 11 του άρθρου 26 του ν. 3305/2005 τιμωρείται η αποκάλυψη της ταυτότητας των τρίτων-δοτών γεννητικού υλικού. Ο νομοθέτης επιλέγει και προστατεύει την ανωνυμία των δοτών, δηλαδή απαγορεύει την γνωστοποίηση της ταυτότητας του δότη στους ενδιαφερομένους να αποκτήσουν τέκνο, αλλά και την ταυτότητα του τέκνου και των γονέων του στον τρίτο δότη του γεννητικού υλικού. Ως προστατευόμενο έννομο αγαθό στην περίπτωση αυτή εμφανίζεται η προστασία της «κοινωνικοσυναισθηματικής συγγένειας», κατά την οποία, εν όψει της ραγδαίας εξέλιξης των μεθόδων της ΙΥΑ, η σημασία της βιολογικής αλήθειας και της καταγωγής εκ των πραγμάτων μειώνεται, ενώ αναδεικνύεται ως σημαντικός παράγοντας για την ίδρυση της νομικής συγγένειας η βούληση των μερών, που συνδέει νομικά το παιδί όχι με τους «γενετικούς», αλλά τους «κοινωνικούς γονείς» του. Στο πλαίσιο αυτής της σύγχρονης αρχής, η ανωνυμία των τρίτων δοτών γεννητικού υλικού είναι επιβεβλημένη, καθώς μάλιστα προφυλάσσει και τα δύο μέρη από δυσάρεστες μελλοντικές ψυχολογικές αλλαγές και αλληλοεπεμβάσεις μεταξύ «βιολογικής» και «κοινωνικής» οικογένειας, που θα αποβούν σε βάρος του παιδιού.

Από τα ανωτέρω σαφώς συνάγεται ότι, ενόψει της ραγδαίας εξέλιξης της ιατρικής επιστήμης, εξέλιξη την οποία ο ν. 344/1976 δεν ήταν δυνατόν να προβλέψει, ως ήδη αναφέρθηκε, και με δεδομένο το γεγονός ότι πλέον είναι απολύτως δυνατόν και συμβαίνον ένα τέκνο να έχει ακόμη και πέντε (5) «γονείς» (δότη σπέρματος, δότρια ωαρίου, παρένθετη μητέρα και το ζευγάρι που επιθυμεί την απόκτηση του τέκνου), περιστατικά όπως το επίδικο πρέπει να αντιμετωπίζονται υπό το πρίσμα των νέων επιστημονικών και κοινωνικών δεδομένων. Εξάλλου, από τα ανωτέρω εκτεθέντα σαφώς συνάγεται ότι είναι απόλυτο δικαίωμα των εκκαλούντων, αναγόμενο στη συνταγματικά προστατευόμενη ελευθερία στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, να αποκαλύψουν ή όχι στο μέλλον στα τέκνα τους τον τρόπο με τον οποίο αυτά αποκτήθηκαν, κάτι που ενόψει της διαφοροποιημένης ημερομηνίας γεννήσεως αυτών και μόλις κατά εννέα (9) ημέρες, θα αναγκαστούν να πράξουν, με άγνωστες και ενδεχομένως δυσμενείς μελλοντικές ψυχολογικές αλλαγές μεταξύ των εκκαλούντων, της θυγατέρας τους Α.-Μ. και των διδύμων θυγατέρων τους, που θα αναμφίβολα θα αποβούν σε βάρος των παιδιών. Η δε διαφοροποίηση κατά εννέα (9) ημέρες στην ημερομηνία γέννησης των τέκνων των εκκαλούντων θα είναι δηλωτική του γεγονότος ότι αυτοί δεν είναι οι φυσικοί γονείς των ανηλίκων και να ενέχει τον κίνδυνο πληροφόρησης των τελευταίων, περί του ότι τα δίδυμα τέκνα γεννήθηκαν από παρένθετη μητέρα, από τρίτα πρόσωπα και σε χρόνο μη κατάλληλο για την ψυχική τους υγεία και την εν γένει ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.

Ως εκ τούτου, συντρέχει, κατά την κρίση του Δικαστηρίου, σπουδαίος λόγος για τη διόρθωση της ημερομηνίας γεννήσεως της ανήλικης θυγατέρας των εκκαλούντων Α.-Μ. από «Δευτέρα 1.10.2012» σε «Τετάρτη 10.10.2012» και τη συνακόλουθη διόρθωση της σχετικής ληξιαρχικής πράξης γέννησής της, γενομένου δεκτού του σχετικού λόγου εφέσεως…]

ΑΝΟΙΚΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΝΟΜΙΚΟ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟ