Με την ΟλΣτΕ (μειζ) 2649/2017 ακυρώθηκε η ΚΥΑ 1846/οικ./13-10-2016
"Τύπος και περιεχόμενο της Δήλωσης Περιουσιακής Κατάστασης (Δ.Π.Κ) και της Δήλωσης Οικονομικών Συμφερόντων (Δ.Ο.Σ) Ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων αυτών"
======================
"Τύπος και περιεχόμενο της Δήλωσης Περιουσιακής Κατάστασης (Δ.Π.Κ) και της Δήλωσης Οικονομικών Συμφερόντων (Δ.Ο.Σ) Ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων αυτών"
======================
Με την 2649/2017 απόφαση της Ολομέλειας του
Συμβουλίου της Επικρατείας, κατόπιν αιτήσεως ακυρώσεως ενώσεων δικαστικών και
εισαγγελικών λειτουργών, ακυρώθηκε στο σύνολό της η
1846οικ./13.10.2016 κοινή απόφαση των Υπουργών Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και
Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Οικονομικών «Τύπος και περιεχόμενο της Δήλωσης
Περιουσιακής Κατάστασης (Δ.Π.Κ.) και της Δήλωσης Οικονομικών Συμφερόντων
(Δ.Ο.Σ.) - Ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων αυτών».
Με την απόφαση αυτή κρίθηκε ότι η
προσβαλλόμενη απόφαση δεν απέκτησε νόμιμη υπόσταση λόγω μη συνδημοσίευσης στην
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως των παραμετρικών τιμών και των οδηγιών συμπλήρωσης
πεδίων των Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. που περιλαμβάνονται στην ηλεκτρονική εφαρμογή
«πόθεν έσχες», με αποτέλεσμα να καθίσταται ανέφικτος ο έλεγχος νομιμότητας των
ουσιωδών αυτών στοιχείων της κανονιστικής ρύθμισης.
Περαιτέρω, λόγω της σπουδαιότητας
των τιθεμένων ζητημάτων, το Δικαστήριο προχώρησε στην εξέταση των λοιπών λόγων
ακυρώσεως.
Α) Το Δικαστήριο, όσον αφορά ειδικώς
τους δικαστικούς λειτουργούς, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο έλεγχος της περιουσιακής
κατάστασης αυτών συνδέεται άμεσα με την εκπλήρωση του υπηρεσιακού τους
καθήκοντος και πρέπει να διενεργείται κατά τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η
συνταγματικώς επιβαλλόμενη ανεξαρτησία αυτών έναντι των οργάνων των δύο άλλων
λειτουργιών, κατέληξε, κατ’ αποδοχή σχετικού λόγου, στο ότι το επιφορτισμένο με τον έλεγχο όργανο
πρέπει να συγκροτείται, τουλάχιστον κατά πλειοψηφία, συμπεριλαμβανομένου του
Προέδρου του, από ανώτατους τακτικούς δικαστές, μέλη των τριών Ανωτάτων
Δικαστηρίων. Στην περίπτωση δε που ο/η σύζυγος δικαστικού λειτουργού είναι και
ο/η ίδιος/α αυτοτελώς υπόχρεος σε υποβολή Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ., υπόκειται κατ’
αρχήν και για τα δικά του/της περιουσιακά στοιχεία και οικονομικά συμφέροντα, στον
έλεγχο του αρμόδιου για τον δικαστικό λειτουργό οργάνου (πλην της περίπτωσης
που ο δικαστικός λειτουργός είναι σύζυγος προσώπου εκ των μνημονευομένων στο
άρθρο 1 παρ. 1 περ. α΄- ε΄ του ν. 3213/2003, οπότε πρέπει και οι δύο σύζυγοι να
υποβάλλουν δηλώσεις στο αρμόδιο για τον καθένα όργανο). Κρίθηκε εξάλλου, ότι η
καθιέρωση υποχρεωτικού ελέγχου των δηλώσεων των δικαστικών λειτουργών που
υπηρετούν σε Ανώτατο Δικαστήριο, και όχι δειγματοληπτικού όπως ισχύει για όλους
τους υπόλοιπους δικαστικούς λειτουργούς, αποτελεί μέτρο απρόσφορο προς επίτευξη
του επιδιωκόμενου με το νόμο σκοπού.
Β) Ως προς το σύνολο των υπόχρεων σε υποβολή Δ.Π.Κ., στους
οποίους περιλαμβάνονται και οι δικαστικοί λειτουργοί, το Δικαστήριο έκρινε ότι
η επιβαλλόμενη υποχρέωση να συμπεριληφθούν στη Δ.Π.Κ.,
ποσά σε μετρητά που υπερβαίνουν τα 15.000 ευρώ και φυλάσσονται εκτός πιστωτικών
ιδρυμάτων ή εντός θυρίδων, καθώς και κινητά περιουσιακά στοιχεία, των οποίων η
αξία υπερβαίνει τα 30.000 ευρώ, αντίκειται στα άρθρα 5 παρ. 1, 9 παρ. 1 και 9Α του Συντάγματος,
καθώς και στην αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 εδ. δ΄ του
Συντάγματος).
Όσον αφορά την ασφάλεια
του πληροφοριακού συστήματος «πόθεν έσχες», το Δικαστήριο απέρριψε σχετικό λόγο
ακυρώσεως, με το σκεπτικό ότι η Διοίκηση
έχει λάβει ικανά μέτρα προκειμένου να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους επέμβασης
τρίτων σε αυτό και διαρροής των δεδομένων.
Εξάλλου, κρίθηκε ότι η παράλειψη του
νομοθέτη να προβλέψει εύλογο χρονικό
περιορισμό (που δεν μπορεί να υπερβεί την πενταετία) για τη διενέργεια και ολοκλήρωση
του ελέγχου, καθώς και για τη διατήρηση των προσωπικών δεδομένων των υπόχρεων αντίκεινται στην κατοχυρωμένη
συνταγματικώς αρχή της ασφάλειας του δικαίου και στη δυνατότητα διατήρησης των
προσωπικών δεδομένων μόνο για όσο χρονικό διάστημα είναι απαραίτητο για τις
ανάγκες της επεξεργασίας.
Ακολούθως, έγινε δεκτό ότι κατά την έννοια του νόμου,
στην ετήσια, πλην της πρώτης Δ.Π.Κ. περιλαμβάνονται μόνο τα περιουσιακά
στοιχεία, στα οποία επήλθε κάποια μεταβολή κατά την χρήση, στην οποία
αναφέρεται η Δ.Π.Κ. Από το τέλος του έτους δήλωσης των ως
άνω περιουσιακών στοιχείων αρχίζει η πενταετής προθεσμία, εντός της οποίας το
όργανο ελέγχου μπορεί να ασκήσει την αρμοδιότητά του.
Ως προς τις προβλεπόμενες ποινικές κυρώσεις κρίθηκε, κατ’ απόρριψη σχετικού
λόγου ακυρώσεως, ότι οι κυρώσεις αυτές δεν παραβιάζουν την
αρχή της αναλογικότητας, ενόψει και του σκοπού δημόσιου συμφέροντος για τον
οποίο θεσπίστηκε ο έλεγχος της περιουσιακής
κατάστασης, και, δεδομένου ότι η δήλωση δεν θεωρείται ανακριβής ή ελλιπής - και επομένως δεν επιβάλλονται
ούτε διοικητικές ούτε ποινικές κυρώσεις - σε περίπτωση επουσιώδους ανακρίβειας
ή έλλειψης ή εφόσον αποδεικνύεται η νομιμότητα της πηγής προέλευσης του
ανακριβώς δηλωθέντος στοιχείου. Τέλος, επισημαίνεται στην απόφαση αφενός ότι το
όργανο ελέγχου οφείλει, σύμφωνα και με την αρχή της προηγούμενης ακρόασης, να
καλεί τον ελεγχόμενο προς παροχή διευκρινίσεων, αφετέρου ότι, ενόψει της
σοβαρότητας των απειλουμένων κυρώσεων, η Διοίκηση οφείλει να διαμορφώσει τη
διαδικτυακή εφαρμογή, κατά τρόπο ώστε να μην καθίσταται αδύνατη ή ιδιαιτέρως
δυσχερής η υποβολή δήλωσης μέσω της χρήσης του ηλεκτρονικού συστήματος από τον
μέσο χρήστη.
ΣτΕ
======================
http://www.ddikastes.gr/?q=node/2185
ΣτΕ
======================
Αριθμός 2649/2017
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 13 Ιανουαρίου 2017, με
την εξής σύνθεση: Ν. Σακελλαρίου, Πρόεδρος, Ε. Σαρπ, Ι. Γράβαρης,
Αντιπρόεδροι του Συμβουλίου της Επικρατείας, Δ. Μαρινάκης, Γ.
Παπαγεωργίου, Ι. Μαντζουράνης, Αικ. Χριστοφορίδου, Δ. Αλεξανδρής, Δ.
Σκαλτσούνης, Γ. Ποταμιάς, Μ. Γκορτζολίδου, Ε. Νίκα, Γ. Τσιμέκας, Σ.
Μαρκάτης, Σ. Χρυσικοπούλου, Δ. Κυριλλόπουλος, Α. Καλογεροπούλου, Θ.
Αραβάνης, Π. Μπραΐμη, Α.-Μ. Παπαδημητρίου, Θ. Τζοβαρίδου, Ε.
Παπαδημητρίου, Κ. Νικολάου, Δ. Εμμανουηλίδης, Μ. Σωτηροπούλου, Α.
Μίντζια, Ι. Σπερελάκης, Σύμβουλοι, Ρ. Γιαννουλάτου, Χ. Σιταρά, Α.
Ρωξάνα, Πάρεδροι. Από τους ανωτέρω οι Σύμβουλοι Ε. Παπαδημητρίου και Α.
Μίντζια καθώς και η Πάρεδρος Α. Ρωξάνα μετέχουν ως αναπληρωματικά μέλη,
σύμφωνα με το άρθρο 26 παρ. 2 του 3719/2008. Γραμματέας η Μ.
Παπασαράντη.
Για να δικάσει την από 14ης Νοεμβρίου 2016 αίτηση:
των ν.π.ι.δ. με τις επωνυμίες: 1. «Ένωση Δικαστικών Λειτουργών
Συμβουλίου της Επικρατείας», που εδρεύει στην Αθήνα (Πανεπιστημίου
47-49), η οποία παρέστη με τον δικηγόρο Αθανάσιο Τσεβά (Α.Μ. 13225),
που τον διόρισε με πληρεξούσιο, 2. «Ένωση Δικαστικών Λειτουργών του
Ελεγκτικού Συνεδρίου», που εδρεύει στην Αθήνα (Τσόχα και Βουρνάζου 4), η
οποία παρέστη με τον ίδιο ως άνω δικηγόρο, που τον διόρισαν στο
ακροατήριο: α) η Πρόεδρος της Ενώσεως Ασημίνα Σαντοριναίου και β) ο
Γενικός Γραμματέας της Ενώσεως Παναγιώτης Παππίδας, 3. «Ένωση
Εισαγγελέων Ελλάδος», που εδρεύει στην Αθήνα (πρώην Σχολή Ευελπίδων,
κτίριο 16), 4. «Ένωση Διοικητικών Δικαστών», που εδρεύει στην Αθήνα
(Λουΐζης Ριανκούρ 85), οι οποίες παρέστησαν με τον ίδιο ως άνω δικηγόρο,
που τον διόρισαν με πληρεξούσιο και 5. «Ένωση Δικαστών και
Εισαγγελέων», που εδρεύει στην Αθήνα (Πρωτοδικείο Αθηνών, πρώην Σχολή
Ευελπίδων, κτίριο 6, γραφείο 210), η οποία παρέστη με τους δικηγόρους:
α) Αθανάσιο Τσεβά (Α.Μ. 13225) και β) Αντώνιο Αργυρό (Α.Μ. 7372), που
τους διόρισε με πληρεξούσιο,
κατά των Υπουργών: 1. Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων, ο οποίος παρέστη με την Αγγελική Αναστοπούλου, Πάρεδρο του
Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και 2. Οικονομικών, ο οποίος παρέστη με
την Αγγελική Καστανά, Νομική Σύμβουλο του Κράτους.
Η πιο πάνω αίτηση εισάγεται λόγω σπουδαιότητας στην Ολομέλεια του
Δικαστηρίου, κατόπιν της από 15ης Νοεμβρίου 2016 πράξης του Προέδρου του
Συμβουλίου της Επικρατείας, σύμφωνα με τα άρθρα
14 παρ. 2 εδ. α΄, 20 και 21 του π.δ. 18/1989.
Με την αίτηση αυτή οι αιτούσες ενώσεις επιδιώκουν να ακυρωθεί η υπ’
αριθμ. 1846οικ./13.10.2016 κοινή απόφαση των Υπουργών Δικαιοσύνης,
Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Οικονομικών (ΦΕΚ Β΄
3300/13.10.2016).
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του εισηγητή, Συμβούλου Δ. Σκαλτσούνη.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τους πληρεξουσίους των αιτουσών
ενώσεων, οι οποίοι ανέπτυξαν και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους
ακυρώσεως και ζήτησαν να γίνει δεκτή η αίτηση και τις αντιπροσώπους των
Υπουργών, οι οποίες ζήτησαν την απόρριψή της.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ α ι
Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α
Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Ν ό μ ο
1. Επειδή, καταβλήθηκε το νόμιμο παράβολο (2550627, 2550628, 2550629/2016 έντυπα παραβόλου).
2. Επειδή, ζητείται η ακύρωση της 1846οικ./13.10.2016 κοινής
απόφασης των Υπουργών Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
και Οικονομικών «Τύπος και περιεχόμενο της Δήλωσης Περιουσιακής
Κατάστασης (Δ.Π.Κ.) και της Δήλωσης Οικονομικών Συμφερόντων (Δ.Ο.Σ.) -
Ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων αυτών»
(Β΄ 3300/13.10.2016).
3. Επειδή, η υπόθεση εισήχθη στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου λόγω
σπουδαιότητας με την από 15.11.2016 πράξη του Προέδρου αυτού (άρθρο 14
παρ. 2 εδ. γ΄ π.δ. 18/1989, Α΄ 8, όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε
με το άρθρο 8 παρ. 5 του ν. 4205/2013, Α΄ 242).
4. Επειδή, μεταξύ των καταστατικών σκοπών των αιτούντων σωματείων
περιλαμβάνεται η προστασία των εννόμων συμφερόντων των μελών τους,
δικαστικών και εισαγγελικών λειτουργών. Συνεπώς, ασκούν την αίτηση με
έννομο συμφέρον και, περαιτέρω, ομοδικούν παραδεκτώς. Τέλος, η αίτηση
ασκείται εμπροθέσμως (δημοσίευση της προσβαλλόμενης κανονιστικής πράξης
στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως: 13.10.2016, άσκηση της αίτησης:
14.11.2016).
5. Επειδή, στο άρθρο 26 του Συντάγματος ορίζεται ότι: «1. Η
νομοθετική λειτουργία ασκείται από τη Βουλή και τον Πρόεδρο της
Δημοκρατίας. 2. Η εκτελεστική λειτουργία ασκείται από τον Πρόεδρο της
Δημοκρατίας και την Κυβέρνηση. 3. Η δικαστική λειτουργία ασκείται από τα
δικαστήρια· οι αποφάσεις τους εκτελούνται στο όνομα του Ελληνικού
Λαού»· στο άρθρο 87 παρ. 1 και 3 ορίζεται ότι: «1. Η δικαιοσύνη
απονέμεται από δικαστήρια συγκροτούμενα από τακτικούς δικαστές που
απολαμβάνουν λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία. 2. ... 3. Η
επιθεώρηση των τακτικών δικαστών ενεργείται από δικαστές ανώτερου βαθμού
καθώς και από τον Εισαγγελέα και τους Αντεισαγγελείς του Αρείου Πάγου,
των δε εισαγγελέων από αρεοπαγίτες και εισαγγελείς ανώτερου βαθμού,
σύμφωνα με τους ορισμούς του νόμου». Περαιτέρω, στο άρθρο 88 παρ. 4
ορίζεται ότι: «Οι δικαστικοί λειτουργοί μπορούν να παυθούν μόνο ύστερα
από δικαστική απόφαση, εξαιτίας ποινικής καταδίκης ή για βαρύ πειθαρχικό
παράπτωμα ή ασθένεια ή αναπηρία ή υπηρεσιακή ανεπάρκεια, που
βεβαιώνονται όπως νόμος ορίζει και αφού τηρηθούν οι διατάξεις των
παραγράφων 2 και 3 του άρθρου 93»· στο άρθρο 90 παρ. 1 ορίζεται ότι: «Οι
προαγωγές, τοποθετήσεις, μεταθέσεις, αποσπάσεις και μετατάξεις των
δικαστικών λειτουργών ενεργούνται με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται
ύστερα από απόφαση ανώτατου δικαστικού συμβουλίου. …»· στο άρθρο 91 παρ.
1 και 3 ορίζεται ότι: «1. Η πειθαρχική εξουσία στους δικαστικούς
λειτουργούς, από το βαθμό του αρεοπαγίτη ή αντεισαγγελέα του Αρείου
Πάγου και πάνω, ή στους αντίστοιχους με αυτούς, ασκείται από ανώτατο
πειθαρχικό συμβούλιο, όπως νόμος ορίζει. Την πειθαρχική αγωγή εγείρει ο
Υπουργός Δικαιοσύνης. … 3. Η πειθαρχική εξουσία στους λοιπούς
δικαστικούς λειτουργούς ασκείται σε πρώτο και δεύτερο βαθμό από
συμβούλια που συγκροτούνται με κλήρωση από τακτικούς δικαστές, κατά τους
ορισμούς του νόμου. Την πειθαρχική αγωγή εγείρει και ο Υπουργός της
Δικαιοσύνης. …». Αντίστοιχες διατάξεις περιλαμβάνει ο Κώδικας Οργανισμού
Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών (που κυρώθηκε με το
άρθρο πρώτο του ν. 1756/1988, Α΄ 35).
6. Επειδή, με τον ν. 4351/1964 «Περί προστασίας της τιμής του
πολιτικού κόσμου της Χώρας» (Α΄ 136) θεσπίστηκε υποχρέωση υποβολής
δήλωσης περιουσιακής κατάστασης. Η υποχρέωση καταλάμβανε τον
Πρωθυπουργό, τους Αρχηγούς και Κοινοβουλευτικούς Εκπροσώπους των
πολιτικών κομμάτων, τους Υπουργούς, Υφυπουργούς, Βουλευτές, Γενικούς
Γραμματείς Υπουργείων και τους διοικητικούς υπαλλήλους πρώτου ή
αντίστοιχου βαθμού, και αφορούσε την περιουσιακή κατάσταση των ιδίων,
των συζύγων και των ανήλικων τέκνων αυτών. Ο νόμος αυτός καταργήθηκε από
τον ν. 1738/1987 «Σύσταση Συμβουλίου Πρόληψης της Εγκληματικότητας,
τροποποίηση διατάξεων του Ποινικού Κώδικα, των Κωδίκων Ποινικής και
Πολιτικής Δικονομίας και άλλες Διατάξεις» (Α΄ 200), με τον οποίο
θεσπίστηκε εκ νέου η υποχρέωση υποβολής δήλωσης περιουσιακής κατάστασης,
η οποία επεκτάθηκε και σε άλλα στελέχη της Διοίκησης. Με τον ν.
2429/1996 «Χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων - Δημοσιότητα και
έλεγχος των οικονομικών των πολιτικών κομμάτων και των υποψηφίων
βουλευτών - Δήλωση περιουσιακής κατάστασης πολιτικών, κρατικών
λειτουργών και υπαλλήλων, ιδιοκτητών μέσων μαζικής ενημέρωσης και
εντύπων και άλλων κατηγοριών προσώπων και άλλες διατάξεις» (Α΄ 155)
διευρύνθηκε ο κατάλογος των υπόχρεων, στους οποίους περιελήφθησαν οι
δικαστικοί και εισαγγελικοί λειτουργοί, οι οποίοι έκτοτε υποβάλλουν
ανελλιπώς δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης. Οι σχετικές όμως διατάξεις
του ανωτέρω νόμου (άρθρα 24 έως 29) καταργήθηκαν με το άρθρο 12 του ν.
3213/2003 «Δήλωση και έλεγχος περιουσιακής κατάστασης βουλευτών,
δημόσιων λειτουργών και υπαλλήλων, ιδιοκτητών μέσων μαζικής ενημέρωσης
και άλλων κατηγοριών προσώπων» (Α΄ 309). Με τον νόμο αυτόν, όπως
τροποποιήθηκε και ισχύει, ιδίως μετά τους ν. 4281/2014 (Α΄ 160),
4389/2016 (Α΄ 94), 4396/2016 (Α΄ 111), 4425/2016 (Α΄ 185) και 4427/2016
(Α΄ 188), ορίστηκαν τα εξής: Άρθρο 1 (Υπόχρεοι σε δήλωση) «1. Δήλωση της
περιουσιακής τους κατάστασης, των συζύγων τους και των ανήλικων τέκνων
τους υποβάλλουν: α. Ο Πρωθυπουργός. β. Οι Αρχηγοί των πολιτικών κομμάτων
που εκπροσωπούνται στο Εθνικό ή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και
όσων λαμβάνουν κρατική χρηματοδότηση. γ. Οι Υπουργοί, οι αναπληρωτές
Υπουργοί και οι Υφυπουργοί. δ. Οι βουλευτές και οι ευρωβουλευτές. ε. Οι
Περιφερειάρχες, οι Δήμαρχοι και όσοι διαχειρίζονται τα οικονομικά των
πολιτικών κομμάτων της περίπτωσης β΄. … ιβ. Οι Δικαστικοί και οι
Εισαγγελικοί λειτουργοί και τα μέλη του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. …
2. Η δήλωση της παραγράφου 1 υποβάλλεται από τους υπόχρεους μέσα σε
ενενήντα (90) ημέρες από την απόκτηση της ιδιότητάς τους (αρχική
δήλωση). Τα μετέπειτα έτη, η δήλωση υποβάλλεται κάθε χρόνο κατά το
διάστημα της θητείας, της άσκησης της δραστηριότητας ή της διατήρησης
της ιδιότητας των υπόχρεων και για ένα (1) έτος, ειδικά δε για τους
υπόχρεους των περιπτώσεων α΄ έως ε΄ της παραγράφου 1 για τρία (3) έτη,
μετά από την απώλεια ή τη λήξη της, και το αργότερο τρεις (3) μήνες μετά
τη λήξη της προθεσμίας υποβολής της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος.
Κατ’ εξαίρεση και ειδικώς για την υποβολή των δηλώσεων περιουσιακής
κατάστασης του έτους 2015 (χρήση 2014), η προθεσμία υποβολής των
δηλώσεων αυτών λήγει την 31η Δεκεμβρίου 2015 [όπως το εδάφιο αυτό
προστέθηκε με το άρθρο 16 του ν. 4346/2015, (Α΄ 152). Με το άρθρο 66
παρ. 6 του ν. 4409/2016 (Α΄ 136), όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 20 του
ν. 4425/2016, ορίστηκε ότι για την υποβολή Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. έτους 2016
(χρήση 2015) η προθεσμία υποβολής θα έληγε στις 15.1.2017. Η προθεσμία
παρατάθηκε διαδοχικά μέχρι 13.4.2017 (άρθρο τρίτο ν. 4448/2017, Α΄ 1)
και 30.6.2017 (άρθρο 11 ν. 4467/2017, Α΄ 56)]. 3. Το μήνα Φεβρουάριο
κάθε έτους διαβιβάζεται, κατά περίπτωση, στα αρμόδια όργανα ελέγχου
κατάλογος των ελεγχόμενων προσώπων. Ο κατάλογος συντάσσεται από τον
Πρόεδρο της Βουλής για τα πρόσωπα που αναφέρονται στις περιπτώσεις α΄
έως και ε΄ της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου και από τον αρμόδιο
Υπουργό, τον γενικό γραμματέα αποκεντρωμένης διοίκησης ή το όργανο
διοίκησης του νομικού προσώπου για τα πρόσωπα που υπάγονται στο φορέα
αυτόν ή από τον οποίο εποπτεύονται και σε κάθε άλλη περίπτωση από τα
όργανα διοίκησης του οικείου φορέα. ... 4. Αμφισβητήσεις ως προς την
ιδιότητα του υπόχρεου επιλύονται με πράξη των κατά περίπτωση αρμοδίων
οργάνων ελέγχου,
… . 5. Τα τραπεζικά και τα κάθε είδους πιστωτικά ιδρύματα
υποχρεούνται, μέσα σε τρεις (3) εργάσιμες ημέρες από την υποβολή σε αυτά
σχετικού αιτήματος του υπόχρεου, να χορηγούν χωρίς επιβάρυνση
βεβαιώσεις περί του υπολοίπου των καταθέσεων αυτού την 31η Δεκεμβρίου
του προηγούμενου έτους. …». Άρθρο 2 (Περιεχόμενο δήλωσης περιουσιακής
κατάστασης) «1. α. Η δήλωση περιουσιακής κατάστασης περιέχει λεπτομερώς
τα υφιστάμενα κατά την 31η Δεκεμβρίου του προηγούμενου έτους περιουσιακά
στοιχεία στην ημεδαπή και την αλλοδαπή με την επιφύλαξη των παραγράφων 1
και 2 του άρθρου 8 του παρόντος νόμου. Ειδικώς, η αρχική δήλωση
περιλαμβάνει τα υφιστάμενα κατά το χρόνο υποβολής της περιουσιακά
στοιχεία. Ως περιουσιακά στοιχεία θεωρούνται ιδίως: i. Τα έσοδα από κάθε
πηγή. ii. Τα ακίνητα, καθώς και τα εμπράγματα δικαιώματα σε αυτά, με
ακριβή προσδιορισμό τους. iii. Οι μετοχές ημεδαπών και αλλοδαπών
εταιρειών (με την επιφύλαξη της απαγόρευσης των παραγράφων 1 και 2 του
άρθρου 8 του παρόντος νόμου), τα ομόλογα και ομολογίες κάθε είδους, τα
μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων κάθε είδους και τα παράγωγα
χρηματοοικονομικά προϊόντα κάθε είδους. iv. Οι κάθε είδους καταθέσεις σε
τράπεζες, ταμιευτήρια και άλλα πιστωτικά ιδρύματα, καθώς και τα κάθε
είδους χρηματιστηριακά ή ασφαλιστικά προϊόντα και συμμετοχές σε κεφάλαια
επιχειρηματικών ή επενδυτικών συμμετοχών (funds) και καταπιστεύματα
(trusts). v. Η μίσθωση θυρίδων σε τράπεζες, ταμιευτήρια και άλλα ημεδαπά
ή αλλοδαπά πιστωτικά ιδρύματα. Επίσης, το σύνολο των μετρητών, που δεν
περιλαμβάνονται στην περίπτωση iv του παρόντος εδαφίου, εφόσον το
συνολικό ποσό υπερβαίνει τις δεκαπέντε χιλιάδες (15.000) ευρώ. Τα
προαναφερόμενα ποσά αφορούν αθροιστικά τον υπόχρεο, το σύζυγο και τα
ανήλικα τέκνα. vi. Τα κινητά μεγάλης αξίας, εφόσον η αξία αυτών
υπερβαίνει το ποσό των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ,
συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α. Αν τα κινητά πράγματα αποτελούν κατά τις
συναλλακτικές αντιλήψεις ενιαίο σύνολο, για τον υπολογισμό της αξίας
λαμβάνεται υπόψη η αξία του συνόλου των πραγμάτων. Η δηλούμενη αξία
προκύπτει είτε από σχετικό παραστατικό αγοράς ή από πράξη της
φορολογικής αρχής για την επιβολή φόρου αιτία θανάτου, δωρεάς, γονικής
παροχής ή προίκας κατά το χρόνο κτήσης τους. Στην περίπτωση κατά την
οποία τα κινητά είναι ασφαλισμένα κατά κινδύνων κλοπής, πυρκαγιάς και
λοιπών κινδύνων, η εκτιμώμενη αξία δεν μπορεί να είναι κατώτερη αυτής
που αναγράφεται στη σχετική σύμβαση. vii. Τα πλωτά και τα εναέρια
μεταφορικά μέσα, καθώς και τα κάθε χρήσης οχήματα. viii. Η συμμετοχή σε
κάθε είδους εταιρεία ή επιχείρηση (με την επιφύλαξη της απαγόρευσης των
παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 8 του παρόντος νόμου). ix. Ειδικά η δήλωση
των υπόχρεων, που αναφέρονται στις περιπτώσεις α΄ έως και ε΄ του άρθρου
1 παράγραφος 1, περιλαμβάνει και τις δανειακές τους υποχρεώσεις προς
ημεδαπά και αλλοδαπά πιστωτικά και τραπεζικά ιδρύματα, λοιπά νομικά
πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου και φυσικά πρόσωπα. Η δήλωση των
παραπάνω υπόχρεων περιλαμβάνει και κάθε οφειλή που προέρχεται από
διοικητικά πρόστιμα, χρηματικές ποινές, φόρους και τέλη προς το Δημόσιο
και τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τέλη προς Νομικά Πρόσωπα
Δημοσίου Δικαίου και εισφορές προς οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης και
υπερβαίνει τις πέντε χιλιάδες (5.000) ευρώ κατά την 31η Δεκεμβρίου του
προηγούμενου έτους. β. i. Σε περίπτωση απόκτησης νέου περιουσιακού
στοιχείου ή επαύξησης υφιστάμενου, στη δήλωση περιλαμβάνεται,
υποχρεωτικώς, το ύψος της σχετικής δαπάνης, καθώς και αναλυτική παράθεση
της πηγής προέλευσης των σχετικών πόρων. Σε περίπτωση εκποίησης
μνημονεύεται το εισπραχθέν τίμημα. ii. Στη δήλωση αναφέρονται τα
προσωπικά, υπηρεσιακά και φορολογικά στοιχεία των υπόχρεων. Οι υπόχρεοι
προσκομίζουν στο αρμόδιο όργανο ελέγχου αντίγραφα των οικείων
παραστατικών εφόσον τους ζητηθεί. γ. Μετά την αρχική δήλωση, στην ετήσια
δήλωσή τους οι υπόχρεοι δηλώνουν μόνον τις μεταβολές που επήλθαν στην
περιουσιακή τους κατάσταση κατά το χρονικό διάστημα που αφορά η δήλωση. Η
δήλωση υποβάλλεται από τον υπόχρεο και υπογράφεται από τον ίδιο, για τα
δικά του περιουσιακά στοιχεία, τη σύζυγο του, για τα δικά της στοιχεία,
και από αμφότερους τους συζύγους, για τα περιουσιακά στοιχεία των
ανήλικων τέκνων τους. Η δήλωση συνοδεύεται από αντίγραφο της φορολογικής
δήλωσης του υπόχρεου για το προηγούμενο έτος και αντίγραφο του
τελευταίου εντύπου Ε9 που υποβλήθηκε στην αρμόδια ΔΟΥ. Ειδικότερα, τα
πρόσωπα που ελέγχονται υποχρεωτικά, σύμφωνα με το άρθρο 3Β παρ. 2 του
παρόντος νόμου και το άρθρο 7Α παρ. 3 περίπτωση γ΄ στοιχεία αα έως ζζ
του
ν. 3691/2008 επισυνάπτουν στη δήλωση αντίγραφα των αναγκαίων
εγγράφων, από τα οποία προκύπτει η δηλούμενη περιουσιακή κατάσταση, όπως
αυτά θα εξειδικευθούν στην απόφαση του Προέδρου της Βουλής και την
κοινή υπουργική απόφαση, η έκδοση των οποίων προβλέπεται στην παρ. 2 του
άρθρου 2 του ν. 3213/2003. δ. Οι συμβολαιογράφοι υποχρεούνται να
υποβάλουν στον Πρόεδρο της Γ΄ Μονάδας Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής
Κατάστασης της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από
Εγκληματικές Δραστηριότητες και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και
Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης αντίγραφο κάθε
συμβολαιογραφικού εγγράφου, που συντάσσεται από αυτούς, με το οποίο
αναλαμβάνεται η υποχρέωση ή μεταβιβάζεται από ή προς δικαστικό ή
εισαγγελικό λειτουργό, σύζυγο ή τέκνο του, οποιοδήποτε περιουσιακό
στοιχείο, κινητό ή ακίνητο, ή δικαίωμα, εφόσον οι εν λόγω λειτουργοί
είναι εν ενεργεία και μέχρι δύο χρόνια από την παύση της ιδιότητας. Το
αυτό ισχύει και για την αποδοχή κληρονομίας. 2. Οι δηλώσεις περιουσιακής
κατάστασης συντάσσονται σε ειδικό έντυπο, το περιεχόμενο του οποίου
καθορίζεται, για μεν τους υπόχρεους των περιπτώσεων του άρθρου 3
παράγραφος 1 περίπτωση α΄ με απόφαση του Προέδρου της Βουλής και για
τους άλλους υπόχρεους, με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και
Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Με όμοιες αποφάσεις,
μπορεί να ορίζεται ότι η δήλωση υποβάλλεται ηλεκτρονικά μέσω ενιαίας
ειδικής εφαρμογής, οπότε προσδιορίζεται ο κατά περίπτωση υπεύθυνος
διαχείρισης και καθορίζεται κάθε αναγκαία προς τούτο λεπτομέρεια, οι
αναγκαίες διασφαλίσεις για τα πρόσωπα και τους όρους πρόσβασης στα
στοιχεία τους και τυχόν ρυθμίσεις μεταβατικού χαρακτήρα. Οι δηλώσεις
υπόκεινται σε ηλεκτρονική επεξεργασία από αυτοτελή ειδική βάση
δεδομένων, μετά την οποία πρέπει να προκύπτει ευκρινώς το σύνολο των
περιουσιακών στοιχείων και η αξία τους ανά κατηγορία περιουσιακών
στοιχείων, καθώς και η χρονολογία κτήσης. Για την επεξεργασία λαμβάνεται
υπόψη, εφόσον είναι διαθέσιμη, η αξία κτήσης. 3. Οι δηλώσεις
περιουσιακής κατάστασης των προσώπων των περιπτώσεων α΄ έως ε΄ του
άρθρου 1 παράγραφος 1, δημοσιεύονται στον διαδικτυακό τόπο της Βουλής με
μέριμνα του Προέδρου της Επιτροπής του άρθρου 3Α. … 4. Ελλείψεις ή
ανακρίβειες της δήλωσης, μπορούν να συμπληρωθούν από τον υπόχρεο
αυθορμήτως σε προθεσμία ενός μηνός από την υποβολή της δήλωσης». Άρθρο 3
(Όργανα και διαδικασία ελέγχου των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης)
«1. Οι δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης των υπόχρεων προσώπων της
παραγράφου 1 του άρθρου 1 υποβάλλονται και ελέγχονται ως ακολούθως: α)
των προσώπων που αναφέρονται στις περιπτώσεις α΄ έως και ε΄ της
παραγράφου 1 του άρθρου 1 του παρόντος νόμου στην Επιτροπή του άρθρου
3Α, αα) των προσώπων που αναφέρονται στις περιπτώσεις στ΄ έως και κδ΄,
κζ΄, λα΄ έως και μγ΄ και μστ΄ έως μη΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 1 του
παρόντος νόμου, στην Γ΄ Μονάδα Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής
Κατάστασης της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από
Εγκληματικές Δραστηριότητες και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και
Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης. Για τον έλεγχο των
δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης των εν λόγω προσώπων εφαρμόζονται όσα
ορίζονται στα στοιχεία γ΄ και δ΄ της παραγράφου 3 του άρθρου 7Α του ν.
3691/2008 (Α΄ 166), όπως αυτό προστέθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 2 του
ν. 3932/2011 (Α΄ 49). Ειδικά για τα πρόσωπα της περίπτωσης μη΄, τυχόν
ειδικές διατάξεις εξακολουθούν να ισχύουν. β) των προσώπων που
αναφέρονται στις περιπτώσεις λ΄, μδ΄ και με΄ στον Γενικό Επιθεωρητή
Δημόσιας Διοίκησης γ) … δ) … 2. Ο έλεγχος της αρχικής δήλωσης αφορά στη
διαπίστωση του αληθούς περιεχομένου για τα υφιστάμενα κατά το χρόνο
υποβολής της περιουσιακά στοιχεία. Για τα μετέπειτα έτη ο έλεγχος, πέραν
της διαπίστωσης του αληθούς περιεχομένου της δήλωσης, περιλαμβάνει, σε
κάθε περίπτωση, τη διακρίβωση, εάν η απόκτηση νέων περιουσιακών
στοιχείων ή η επαύξηση υφιστάμενων, δικαιολογείται από το ύψος των πάσης
φύσεως εσόδων σε συνδυασμό με τις δαπάνες διαβίωσης των υπόχρεων σε
δήλωση προσώπων. Η δήλωση δεν θεωρείται ανακριβής ή ελλιπής σε περίπτωση
επουσιώδους ανακρίβειας ή έλλειψης ή εφόσον, ύστερα από πρόσκληση του
οργάνου ελέγχου, αποδεικνύεται η νομιμότητα της πηγής προέλευσης του
ανακριβώς δηλωθέντος στοιχείου. 3. Σε περιπτώσεις δειγματοληπτικού ή
στοχευμένου ελέγχου, το αρμόδιο όργανο ελέγχου λαμβάνει υπόψη του και
τεχνικές ανάλυσης επικινδυνότητας με τη χρήση πληροφοριακών συστημάτων.
Το όργανο ελέγχου μπορεί να καταρτίζει πρόγραμμα συνοπτικών ή/και
ειδικών - θεματικών ελέγχων, δίχως να θίγεται η δυνατότητα επέκτασής
τους σε τακτικούς (κατά την παράγραφο 2 εδάφια α΄ και β΄ εφόσον
συντρέξει προς τούτο περίσταση). 4. Κατά τη διάρκεια του ελέγχου, το
όργανο ελέγχου μπορεί να καλεί τους ελεγχόμενους για να δώσουν
διευκρινίσεις ή να προσκομίσουν συμπληρωματικά παραστατικά στοιχεία,
εντός ρητής προθεσμίας που δεν μπορεί να υπερβαίνει τις είκοσι (20)
ημέρες, η οποία μπορεί να παραταθεί για διάστημα δέκα (10) το πολύ
ημερών. Σε έκτακτες περιπτώσεις αδυναμίας των ελεγχομένων προσώπων για
έγκαιρη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων, το όργανο ελέγχου δύναται κατ’
εξαίρεση να παρεκτείνει την προθεσμία με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση.
Σε όσους καλούνται από όργανο ελέγχου και δεν ανταποκρίνονται στην κλήση
είτε αυτοπροσώπως είτε δια νόμιμου αντιπροσώπου επιβάλλεται από το
όργανο ελέγχου πρόστιμο από πενήντα (50) έως τριακόσια (300) ευρώ, το
οποίο εισπράττεται κατά τις διατάξεις του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων
Εσόδων. Με Κοινή Απόφαση των Υπουργών Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και
Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Οικονομικών που εκδίδεται εντός πέντε (5)
μηνών από τη δημοσίευση του παρόντος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως
ορίζονται οι λεπτομέρειες αναφορικά με τα αρμόδια για την επιβολή του
προστίμου όργανα και τη διαδικασία επιβολής και είσπραξής του. 5. …».
Άρθρο 3Α (Επιτροπή Ελέγχου Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης) «1. Ο
έλεγχος της περιουσιακής κατάστασης των αναφερομένων στις περιπτώσεις α΄
έως και ε΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 3 προσώπων ανατίθεται σε
Επιτροπή Ελέγχου, η οποία ενεργεί ως ειδικό όργανο. Η Επιτροπή είναι
ανεξάρτητη, διαθέτει διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια και
αποτελείται από εννέα (9) μέλη με ισάριθμους αναπληρωτές. Η έδρα της
καθορίζεται με απόφαση του Προέδρου της Βουλής. 2. Η Επιτροπή
συγκροτείται από: α) τον/την Πρόεδρο της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής
Θεσμών και Διαφάνειας, ως Πρόεδρο, με τον αναπληρωτή του, που ορίζεται
με απόφαση του Προέδρου της Βουλής, β) Αρεοπαγίτη ως τακτικό μέλος, με
τον αναπληρωτή του, γ) Σύμβουλο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ως τακτικό
μέλος, με τον αναπληρωτή του, και δ) Σύμβουλο της Επικρατείας, ως
τακτικό μέλος, με τον αναπληρωτή του, που ορίζονται με απόφαση των
Ανωτάτων Δικαστικών Συμβουλίων των οικείων δικαστηρίων μετά από ερώτημα
του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ε)
Υποδιοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, ως τακτικό μέλος, με τον
αναπληρωτή του, που ορίζονται με απόφαση του Διοικητή της, μετά από
ερώτημα του Προέδρου της Βουλής, στ) Τον Πρόεδρο της Αρχής Καταπολέμησης
της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και της
Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής
Κατάστασης ως τακτικό μέλος με τον αναπληρωτή του, ζ) Τον Συνήγορο του
Πολίτη ως τακτικό μέλος με τον αναπληρωτή του, η) Βουλευτή της
μεγαλύτερης σε δύναμη κοινοβουλευτικής ομάδας που μετέχει στην Κυβέρνηση
ως τακτικό μέλος με τον αναπληρωτή του που ορίζονται με ενυπόγραφη
δήλωση του Προέδρου της εν λόγω κοινοβουλευτικής ομάδας, θ) Βουλευτή της
μεγαλύτερης σε δύναμη κοινοβουλευτικής ομάδας που δεν μετέχει στην
Κυβέρνηση ως τακτικό μέλος με τον αναπληρωτή του που ορίζονται με
ενυπόγραφη δήλωση του Αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Οι
δικαστές τακτικά μέλη της Επιτροπής είναι πλήρους και αποκλειστικής
απασχόλησης και απολαμβάνουν, μαζί με τα υπόλοιπα μέλη, κατά την άσκηση
των καθηκόντων τους, προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας.
Γραμματέας της Επιτροπής ορίζεται υπάλληλος που υπηρετεί στην υπηρεσία
της παραγράφου 4 με απόφαση του Προέδρου της Επιτροπής. … 3. Η Επιτροπή
συγκροτείται με απόφαση του Προέδρου της Βουλής. … 4. Την Επιτροπή
υποστηρίζει ειδική υπηρεσία επιπέδου διεύθυνσης υπαγόμενη στον Πρόεδρο
της Επιτροπής. … 5. Μέχρι την τριακοστή πρώτη Μαρτίου κάθε έτους, η
Επιτροπή υποβάλλει έκθεση των πεπραγμένων της κατά το προηγούμενο έτος
στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής και στους Υπουργούς
Οικονομικών και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στην
ανωτέρω ετήσια έκθεση αναφέρονται κατ’ ελάχιστο ο αριθμός των υπόχρεων
σε δήλωση προσώπων, ο αριθμός των προσώπων που υπέβαλαν δηλώσεις, τα
μέτρα που ελήφθησαν για όσους δεν υπέβαλαν δήλωση και τα αποτελέσματα
των ελέγχων, που πραγματοποιήθηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων της
επιτροπής, με στατιστική απεικόνιση αυτών. Η έκθεση αναρτάται στην
επίσημη ιστοσελίδα της Βουλής στο διαδίκτυο το αργότερο μία (1) εβδομάδα
μετά την υποβολή της, όπου και παραμένει αναρτημένη για επτά (7) έτη.
Την ίδια υποχρέωση υποβολής έκθεσης, με το ίδιο περιεχόμενο και με την
ίδια προθεσμία υποβολής και ανάρτησης έχουν όλα τα αρμόδια όργανα τα
οποία λαμβάνουν και επεξεργάζονται δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης. 6.
Όλα τα θέματα που σχετίζονται με την οργάνωση και τη λειτουργία της
Επιτροπής Ελέγχου και της Ειδικής Υπηρεσίας ρυθμίζονται με Κανονισμό
Λειτουργίας, ο οποίος εκδίδεται από την Επιτροπή και εγκρίνεται από την
Ολομέλεια της Βουλής». Άρθρο 3Β (Λειτουργία της Επιτροπής) «1. Στο
πλαίσιο του ελέγχου των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης, η Επιτροπή του
άρθρου 3Α μπορεί να ζητά από τα υπόχρεα πρόσωπα όλες τις πληροφορίες
που απαιτούνται για την εκπλήρωση των καθηκόντων της, στις οποίες
περιλαμβάνονται και ομαδοποιημένες πληροφορίες που αφορούν ορισμένες
κατηγορίες συναλλαγών ή δραστηριοτήτων φυσικών ή νομικών προσώπων ή
οντοτήτων της ημεδαπής ή της αλλοδαπής, τις κρατικές χρηματοδοτήσεις
τους, τις ιδιωτικές και τις παντός είδους εισφορές ή προσφορές. Η
Επιτροπή αξιολογεί και διερευνά τις πληροφορίες που διαβιβάζονται ή καθ’
οιονδήποτε τρόπο περιέρχονται σε αυτήν σχετικά με την υποβολή των
δηλώσεων, τις ανακρίβειες ή ελλείψεις αυτών. Η Επιτροπή έχει πρόσβαση σε
κάθε μορφής αρχείο δημόσιας αρχής, υπηρεσίας ή Οργανισμού που τηρεί και
επεξεργάζεται δεδομένα, καθώς και στο σύστημα «Τειρεσίας» και μπορεί να
ζητά, στο πλαίσιο των ελέγχων και των ερευνών, τη συνεργασία και την
παροχή στοιχείων κάθε είδους από φυσικά πρόσωπα, δικαστικές,
προανακριτικές ή ανακριτικές αρχές, δημόσιες υπηρεσίες, νομικά πρόσωπα
δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου και οργανισμούς οποιασδήποτε μορφής,
υποχρεουμένων όλων στην άμεση παροχή των ανωτέρω στοιχείων, ενημερώνουν
δε τις αρμόδιες αρχές για περιπτώσεις ελλιπούς συνεργασίας ή μη
συμμόρφωσής τους προς τις υποχρεώσεις τους, σύμφωνα με τον παρόντα νόμο.
Έναντι της Επιτροπής δεν ισχύει, κατά τη διάρκεια των ελέγχων και
ερευνών της, οποιοδήποτε τραπεζικό, χρηματιστηριακό, φορολογικό ή
επαγγελματικό απόρρητο, με την επιφύλαξη των άρθρων 212, 261 και 262 του
Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Σε κάθε περίπτωση και εφόσον κρίνεται
αναγκαίο, η Επιτροπή συνεπικουρείται στο έργο της από επίκουρο
Εισαγγελέα Διαφθοράς του ν. 4139/2013, τον οποίο προτείνει ο Εισαγγελέας
Διαφθοράς μετά από αίτημα της Επιτροπής. 2. Η Επιτροπή ελέγχει όλες τις
δηλώσεις της αρμοδιότητάς της. 3. Για την εκπλήρωση της αποστολής της, η
Επιτροπή μπορεί να αναθέτει τη διενέργεια λογιστικής ή οικονομικής
πραγματογνωμοσύνης ή άλλων ελεγκτικών πράξεων σε ορκωτούς ελεγκτές και
ειδικούς επιστήμονες, οι οποίοι εξετάζουν λεπτομερώς τα στοιχεία των
δηλώσεων και των αντίστοιχων δικαιολογητικών και συντάσσουν αναλυτική
έκθεση που υποβάλλεται στην Επιτροπή για την υποβοήθηση του έργου της.
Προς τον ίδιο σκοπό, η Επιτροπή μπορεί να ζητά τη συνδρομή οποιασδήποτε
δημόσιας ελεγκτικής αρχής προσδιορίζοντας το αντικείμενο της. 4. Με το
πέρας κάθε ελέγχου, η Επιτροπή αποφασίζει αν πρέπει να τεθεί η υπόθεση
στο αρχείο ή να διαβιβαστεί με αιτιολογημένο και εμπεριστατωμένο πόρισμά
της στον αρμόδιο Εισαγγελέα, εφόσον τα στοιχεία κρίνονται βάσιμα και
επαρκή. Αν συντρέχει περίπτωση καταλογισμού, το πόρισμα αποστέλλεται και
στον Γενικό Επίτροπο της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο και εφόσον
κρίνεται ανάγκη διερεύνησης επί θεμάτων φορολογικής ή άλλης αρχής ή
υπηρεσίας, το πόρισμα αποστέλλεται και σε αυτές. Σε περίπτωση υποθέσεως
που τέθηκε στο αρχείο, αυτή δύναται να ανασυρθεί μόνο όταν γίνεται
επίκληση ή αναφαίνονται νέα πραγματικά στοιχεία που δικαιολογούν την
επανεξέταση ή καθίσταται αναγκαίος ο συσχετισμός της υποθέσεως με άλλη
έρευνα της Επιτροπής. 5. Η διαδικασία ελέγχου είναι εμπιστευτική. Κατά
την εκτέλεση των καθηκόντων τους, ο Πρόεδρος, τα Μέλη, το προσωπικό της
Επιτροπής, καθώς και τα πρόσωπα της παραγράφου 3 έχουν υποχρέωση να
τηρούν τις αρχές της αντικειμενικότητας και της αμεροληψίας και να
απέχουν από την εξέταση υποθέσεων για τις οποίες υπάρχει πιθανότητα
σύγκρουσης συμφερόντων ή στις οποίες εμπλέκονται πρόσωπα συγγενικά ή
οικεία. Έχουν καθήκον να τηρούν εχεμύθεια για πληροφορίες των οποίων
λαμβάνουν γνώση κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Η υποχρέωση αυτή
διατηρείται και μετά από την αποχώρησή τους από την Επιτροπή ή την
εκτέλεση των καθηκόντων τους όσον αφορά τα πρόσωπα της παραγράφου 3. Οι
παραβαίνοντες το ανωτέρω καθήκον εχεμύθειας τιμωρούνται με φυλάκιση
τουλάχιστον τριών (3) μηνών. 6. Όποιος παρεμποδίζει, με οποιονδήποτε
τρόπο, το ελεγκτικό έργο και ιδίως αρνείται την παροχή στοιχείων στην
Επιτροπή ή στους ορκωτούς ελεγκτές τιμωρείται με ποινή φυλάκισης
τουλάχιστον έξι (6) μηνών. 7. Με απόφαση του Προέδρου της Βουλής, που
δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ρυθμίζεται κάθε ειδικότερο
θέμα που αφορά στο αντικείμενο, στη διαδικασία ελέγχου, καθώς επίσης
στην οργάνωση και τη λειτουργία της Επιτροπής για την εξέλεγξη των
δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης των ανωτέρω προσώπων». Άρθρο 6 (Μη
υποβολή ή υποβολή ανακριβούς δήλωσης) «1. Διοικητικό πρόστιμο εκατό
πενήντα (150) έως τετρακόσια (400) ευρώ, το οποίο εισπράττεται σύμφωνα
με τις διατάξεις του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων, επιβάλλεται σε
όποιον υποβάλλει δήλωση μετά την πάροδο της προθεσμίας που ορίζεται στην
παράγραφο 2 του άρθρου 1 του παρόντος νόμου. Οι λεπτομέρειες αναφορικά
με τα αρμόδια για την επιβολή όργανα, την διαδικασία επιβολής και
είσπραξης του προστίμου ορίζονται με κοινή απόφαση των Υπουργών
Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Οικονομικών που
εκδίδεται εντός πέντε (5) μηνών από τη δημοσίευση του παρόντος νόμου. 2.
Υπόχρεος που παραλείπει να υποβάλει δήλωση μετά την πάροδο τριάντα (30)
ημερών από την παρέλευση της προθεσμίας που προβλέπεται στην παράγραφο 2
του άρθρου 1 του παρόντος νόμου, ή υποβάλλει ανακριβή ή ελλιπή δήλωση,
τιμωρείται με φυλάκιση και με χρηματική ποινή έως εκατό χιλιάδες
(100.000) ευρώ. Σε περίπτωση που ο υπόχρεος τελεί το αδίκημα με σκοπό
την απόκρυψη περιουσιακού στοιχείου που απέκτησε επωφελούμενος της
ιδιότητάς του, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών και με
χρηματική ποινή από δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ έως πεντακόσιες χιλιάδες
(500.000) ευρώ. 3. Ο υπαίτιος του δεύτερου εδαφίου της προηγούμενης
παραγράφου τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα (10) ετών και με χρηματική
ποινή από είκοσι χιλιάδες (20.000) ευρώ έως ένα εκατομμύριο (1.000.000)
ευρώ, αν η συνολική αξία της αποκρυπτόμενης περιουσίας του ιδίου και των
λοιπών προσώπων για τα οποία αυτός οφείλει να υποβάλει δήλωση
υπερβαίνει συνολικά το ποσό των τριακοσίων χιλιάδων (300.000) ευρώ,
ανεξαρτήτως αν η απόκρυψη επιχειρείται με τη μη υποβολή δήλωσης ή την
υποβολή ελλιπούς ή ανακριβούς δήλωσης. 4. Αν οι πράξεις του πρώτου
εδαφίου της παραγράφου 2 τελέστηκαν από αμέλεια, επιβάλλεται χρηματική
ποινή. Το δικαστικό συμβούλιο ή το δικαστήριο, εκτιμώντας ελεύθερα όλες
τις περιστάσεις, μπορεί να κρίνει τις πράξεις αυτές ατιμώρητες. 5.
Τρίτος ο οποίος εν γνώσει του συμπράττει στην υποβολή ανακριβούς δήλωσης
και ιδίως στην παράλειψη δήλωσης περιουσιακών στοιχείων τιμωρείται με
φυλάκιση και με χρηματική ποινή. 6. Τα φυσικά πρόσωπα και οι υπάλληλοι
των νομικών προσώπων του άρθρου 5 του ν. 3691/2008 που παραβιάζουν την
υποχρέωση γνωστοποίησης της παραγράφου 5 του άρθρου 3 του παρόντος
τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών. 7. Το δικαστήριο μπορεί να
διατάξει τα ενδεικνυόμενα μέτρα για τη διάδοση των πληροφοριών σχετικά
με καταδικαστική απόφαση για εγκλήματα του παρόντος νόμου,
συμπεριλαμβανομένης της ανάρτησης της απόφασης στο διαδίκτυο, καθώς και
της πλήρους ή μερικής δημοσίευσής της στα μέσα μαζικής ενημέρωσης».
Άρθρο 7 (Παρακώλυση ελέγχου - Μη σύννομη δημοσίευση δήλωσης) «1. Τρίτος,
ο οποίος αρνείται την παροχή στοιχείων και πληροφοριών, καθώς και
όποιος παρεμποδίζει με οποιονδήποτε τρόπο τον έλεγχο της περιουσιακής
κατάστασης υπόχρεου προσώπου τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6)
μηνών. 2. Με την ίδια ποινή τιμωρείται όποιος δημοσιεύει τη δήλωση
περιουσιακής κατάστασης υπόχρεου ή υπόχρεων προσώπων με τρόπο που
αντιβαίνει στις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 2. 3. Με την ίδια
ποινή τιμωρείται, επίσης, όποιος, παρ’ ότι είναι υπεύθυνος, σύμφωνα με
τις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 1, για τη σύνταξη και
διαβίβαση καταλόγου των υπόχρεων προσώπων των περιπτώσεων ζ΄, η΄, ιβ΄,
ιγ΄, ιδ΄ και ιε΄ της παραγράφου 1 του ίδιου άρθρου, παραλείπει τη
σύνταξη και διαβίβαση του καταλόγου αυτού». Άρθρο 8 (Απαγόρευση
συμμετοχής σε εταιρεία με έδρα στην αλλοδαπή για πολιτικά πρόσωπα,
απαγορεύσεις συμμετοχής σε εταιρείες με έδρα μη συνεργάσιμα φορολογικά
κράτη και κράτη με προνομιακό φορολογικό καθεστώς) «1. … 2. Στους ...
δικαστικούς και εισαγγελικούς λειτουργούς, ... απαγορεύεται να
συμμετέχουν είτε οι ίδιοι, είτε με παρένθετα πρόσωπα, στο κεφάλαιο ή στη
διοίκηση εταιρειών, που έχουν πραγματική ή καταστατική έδρα σε κράτος
μη συνεργάσιμο στο φορολογικό τομέα ή σε κράτος, που έχει προνομιακό
φορολογικό καθεστώς κατά την έννοια του άρθρου 65 του Ν. 4172/2013
(Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος, Α΄ 167) και των υπουργικών αποφάσεων,
που έχουν εκδοθεί βάσει των ως άνω διατάξεων και ισχύουν κάθε φορά. 3.
... Η κατά παράβαση της παραγράφου 2 άμεση ή δια παρένθετου προσώπου
συμμετοχή σε εταιρεία, που έχει έδρα σε: α) κράτος μη συνεργάσιμο στο
φορολογικό τομέα κατά την έννοια υπουργικής απόφασης, που εκδίδεται
σύμφωνα με τις παραγράφους 1 έως 5 του άρθρου 65 του Ν. 4172/2013, ή β)
κράτος, που έχει προνομιακό φορολογικό καθεστώς, κατά την έννοια
υπουργικής απόφασης, που εκδίδεται σύμφωνα με τις παραγράφους 1, 6 και 7
του άρθρου 65 του Ν. 4172/2013, τιμωρείται με την ίδια ποινή. 4. Για
τις ανάγκες του παρόντος άρθρου παρένθετα πρόσωπα των ατόμων, που
αναφέρονται στις παραγράφους 1 και 2 του παρόντος άρθρου, είναι: α) οι
σύζυγοι και οι εν διαστάσει σύζυγοί τους και τα πρόσωπα, με τα οποία
έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, β) οι πρώτου βαθμού συγγενείς τους, γ)
το φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο ενεργεί, για οποιαδήποτε αιτία, για
λογαριασμό ή καθ’ υπόδειξη ή κατ’ εντολή άλλου προσώπου, που κατέχει
μία εκ των ιδιοτήτων που αναφέρονται στις παραγράφους 1 και 2 του
παρόντος άρθρου. 5. … 6. Η διάταξη του άρθρου 2 του Ποινικού Κώδικα δεν
εφαρμόζεται για τις άνω παραβάσεις. 7. Το άρθρο 178 του Ν. 4389/2016 ...
καταργείται από τότε, που τέθηκε σε ισχύ». Άρθρο 9 (Γενικές ποινικές
διατάξεις) «1. Όπου στις διατάξεις των προηγούμενων άρθρων προβλέπεται
αθροιστικά ποινή στερητική της ελευθερίας και χρηματική, δεν εφαρμόζεται
το άρθρο 83 περ. ε΄ του Ποινικού Κώδικα.
2. Στον υπαίτιο των αδικημάτων που προβλέπονται στα άρθρα 6
παράγραφος 2 και 8 παράγραφος 2 επιβάλλεται και αποστέρηση των πολιτικών
του δικαιωμάτων από ένα (1) έως πέντε (5) έτη, αν η ποινή είναι
φυλάκιση, και από δύο (2) έως δέκα (10) έτη, αν η ποινή είναι κάθειρξη. Η
έκπτωση του υπαιτίου από το αιρετό δημόσιο, δημοτικό ή κοινοτικό αξίωμα
ή τη δημόσια, δημοτική ή κοινοτική θέση που κατέχει, ως συνέπεια της
αποστέρησης των πολιτικών του δικαιωμάτων, επέρχεται αυτοδικαίως μόλις η
καταδικαστική απόφαση καταστεί αμετάκλητη και δεν μπορεί να αποκλειστεί
με εφαρμογή του άρθρου 64 του Ποινικού Κώδικα. 3. [η περ. α΄
καταργήθηκε με το άρθρο 180 παρ. 2 του ν. 4389/2016] β. Τα περιουσιακά
στοιχεία που δεν δηλώθηκαν στην περίπτωση κάποιου από τα αδικήματα των
παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 6, δημεύονται με την καταδικαστική
απόφαση, εκτός αν ο υπαίτιος αποδεικνύει τη νόμιμη προέλευση τους. γ. Το
μερίδιο συμμετοχής που ανήκει άμεσα ή έμμεσα στον υπαίτιο του
αδικήματος της παραγράφου 2 του άρθρου 8 και τα προϊόντα, το εισόδημα ή
τα άλλα οφέλη που αποκτήθηκαν από το μερίδιο αυτό ή τη συμμετοχή στη
διοίκηση της εξωχώριας εταιρείας δημεύονται υποχρεωτικά με την
καταδικαστική απόφαση. δ. Αν τα περιουσιακά στοιχεία που υπόκεινται σε
δήμευση, σύμφωνα με τις παραπάνω διατάξεις, δεν υπάρχουν πλέον, δεν
έχουν βρεθεί, δεν είναι δυνατόν να κατασχεθούν ή ανήκουν σε τρίτο σε
βάρος του οποίου δεν είναι δυνατόν να επιβληθεί δήμευση, δημεύονται
περιουσιακά στοιχεία του υπαιτίου ίσης αξίας με αυτά κατά το χρόνο της
καταδικαστικής απόφασης, όπως προσδιορίζονται από το δικαστήριο. Το
δικαστήριο μπορεί να επιβάλλει και χρηματική ποινή μέχρι το ποσό της
αξίας των περιουσιακών στοιχείων, αν κρίνει ότι δεν υπάρχουν πρόσθετα
περιουσιακά στοιχεία για δήμευση ή τα υπάρχοντα υπολείπονται της αξίας
των υποκειμένων σε δήμευση. 4. Η διάταξη του άρθρου 263Β του Ποινικού
Κώδικα εφαρμόζεται και στα εγκλήματα των άρθρων 8 παρ. 2 του παρόντος
νόμου». Άρθρο 10 (Ποινική διαδικασία) «1. Για τις αξιόποινες πράξεις που
προβλέπονται στα άρθρα 6 έως 8 των υπόχρεων προσώπων που αναφέρονται
στις περιπτώσεις α΄ έως και στ΄ και ια` της παραγράφου 1 του άρθρου 1, …
η ποινική δίωξη ασκείται από τον αρμόδιο εισαγγελέα εφετών και
ενεργείται ανάκριση στο εφετείο, ύστερα από παραγγελία του εισαγγελέα
και ορισμό εφέτη ανακριτή από την ολομέλεια του οικείου εφετείου. Για
την κατηγορία, εφόσον αυτή έχει χαρακτήρα κακουργήματος, αποφαίνεται το
συμβούλιο των εφετών σε πρώτο και τελευταίο βαθμό.
2. Για τις αξιόποινες πράξεις που προβλέπονται στα άρθρα 6 έως 8
των λοιπών υπόχρεων προσώπων, που αναφέρονται στην παράγραφο 1 του
άρθρου 1, στο άρθρο 14, καθώς και σε άλλους ειδικούς νόμους, η ποινική
δίωξη ασκείται από τον αρμόδιο εισαγγελέα πλημμελειοδικών και ενεργείται
με παραγγελία για προανάκριση ή κύρια ανάκριση, ανάλογα με τη βαρύτητα
της πράξης. Για την κατηγορία, εφόσον αυτή έχει χαρακτήρα κακουργήματος,
αποφαίνεται το συμβούλιο πλημμελειοδικών. 3. Στις Εισαγγελίες Εφετών
Αθηνών και Θεσσαλονίκης και στις Εισαγγελίες Πλημμελειοδικών Αθηνών και
Θεσσαλονίκης ορίζονται αντίστοιχα από τους διευθύνοντες αυτών
τουλάχιστον ένας Αντεισαγγελέας Εφετών και ένας Αντεισαγγελέας
Πλημμελειοδικών, οι οποίοι χειρίζονται τις δικογραφίες που σχηματίζονται
για τις αξιόποινες πράξεις του παρόντος νόμου. 4. Αρμόδιο δικαστήριο
για την εκδίκαση των πράξεων που τιμωρούνται σε βαθμό κακουργήματος
είναι το τριμελές εφετείο, ενώ για τις σε βαθμό πλημμελήματος το
τριμελές πλημμελειοδικείο. 5. Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται οι διατάξεις
του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας».
7. Επειδή, περαιτέρω, με τον ν. 4281/2014 θεσπίστηκε η υποχρέωση
υποβολής δήλωσης οικονομικών συμφερόντων (Δ.Ο.Σ.). Ειδικότερα, στο άρθρο
229 του νόμου, όπως το δεύτερο εδάφιο της παρ. 3 προστέθηκε με το άρθρο
181 του ν. 4389/2016, προβλέπεται ότι: «Δήλωση οικονομικών συμφερόντων
1. Οι υπόχρεοι σε δήλωση περιουσιακής κατάστασης κατά το ν. 3213/2003,
εκτός από την ετήσια δήλωση, υποβάλλουν, στην ίδια προθεσμία, δήλωση
οικονομικών συμφερόντων των ιδίων και των συζύγων τους, η οποία
περιλαμβάνει:
α) τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες, β) τη συμμετοχή τους στη
διοίκηση πάσης φύσεως νομικών προσώπων και εταιριών, ενώσεων προσώπων
και μη κυβερνητικών οργανώσεων γ) οποιαδήποτε αμειβόμενη τακτική
δραστηριότητα που αναλαμβάνουν παράλληλα, με την άσκηση των καθηκόντων
τους είτε ως υπάλληλοι είτε ως αυτοαπασχολούμενοι,
δ) οποιαδήποτε αμειβόμενη περιστασιακή δραστηριότητα
(περιλαμβανομένων της συγγραφικής δραστηριότητας, του διδακτικού έργου ή
της παροχής συμβουλών) που αναλαμβάνουν παράλληλα με την άσκηση των
καθηκόντων τους, εάν η συνολική αμοιβή υπερβαίνει τις πέντε χιλιάδες
(5.000) ευρώ ανά ημερολογιακό έτος, ε) τη συμμετοχή σε εταιρεία ή
κοινοπραξία, όταν αυτή η συμμετοχή ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στη
δημόσια πολιτική ή όταν δίνει στον υπόχρεο τη δυνατότητα σημαντικής
επιρροής επί υποθέσεων της εν λόγω εταιρείας ή σύμπραξης, στ) για την
περίπτωση προσώπων που υπηρετούν σε αιρετή δημόσια θέση, οποιαδήποτε
οικονομική υποστήριξη από τρίτους, σε προσωπικό ή σε υλικούς πόρους, που
χορηγείται σε συνάρτηση με τη δημόσια δραστηριότητα τους, με ένδειξη
της ταυτότητας των τρίτων αυτών, εάν η συνολική αξία υπερβαίνει τις
τρεις χιλιάδες (3.000) ευρώ.
ζ) οποιαδήποτε συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα που προκάλεσαν
άμεση ή δυνητική σύγκρουση συμφερόντων σε σχέση με τα καθήκοντα τους. Ως
σύγκρουση συμφερόντων νοείται η περίπτωση κατά την οποία υπόχρεος έχει
προσωπικό συμφέρον που θα μπορούσε να επηρεάσει αθέμιτα την εκτέλεση των
καθηκόντων του. Σύγκρουση συμφερόντων δεν υπάρχει στην περίπτωση που ο
υπόχρεος αντλεί κάποιο όφελος μόνο ως μέλος του γενικότερου κοινού ή
μίας ευρύτερης κατηγορίας ατόμων. 2. Η δήλωση περιλαμβάνει τα συμφέροντα
και δραστηριότητες των ανωτέρω περιπτώσεων που αφορούν στο προηγούμενο
της υποβολής οικονομικό έτος. Η δήλωση υπογράφεται χωριστά από τον
υπόχρεο ή τη σύζυγο για τα στοιχεία εκάστου. 3. Η δήλωση συντάσσεται σε
ειδικό έντυπο, το περιεχόμενο του οποίου καθορίζεται με την απόφαση της
παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 3213/2003. Με απόφαση του Προέδρου της Βουλής
για τους υπόχρεους της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 3 και
με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας
και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τους λοιπούς υπόχρεους, ορίζεται ότι η
δήλωση οικονομικών συμφερόντων υποβάλλεται ηλεκτρονικά μέσω ενιαίας
ειδικής εφαρμογής, κατά τα οριζόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 2 του ν.
3213/2003 ..., όπως ισχύει κάθε φορά και [να] καθορίζεται κάθε αναγκαία
προς τούτο λεπτομέρεια, οι απαραίτητες διασφαλίσεις για τα πρόσωπα και
τους όρους πρόσβασης στα στοιχεία τους και τυχόν ρυθμίσεις μεταβατικού
χαρακτήρα. 4. Στις περιπτώσεις που προβλέπεται κατά το νόμο
δημοσιοποίηση των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης, μπορεί, υπό τους
ίδιους όρους, να δημοσιοποιηθούν και στοιχεία των δηλώσεων οικονομικών
συμφερόντων. ….». Από τις ανωτέρω διατάξεις του άρθρου 229 του ν.
4281/2014 προκύπτει ότι η δήλωση οικονομικών συμφερόντων (Δ.Ο.Σ.) έχει
όμοιο περιεχόμενο για όλες τις, ετερόκλητες, κατηγορίες υπόχρεων
υποβολής δήλωσης περιουσιακής κατάστασης (δικαστικών λειτουργών, οργάνων
της νομοθετικής εξουσίας, επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας, άλλων
δημοσίων λειτουργών, δημοσίων υπαλλήλων, ιδιωτών δραστηριοποιουμένων στο
πλαίσιο της ιδιωτικής οικονομίας) και δεν είναι σαφής ως προς ορισμένα
από τα δεδομένα, των οποίων ζητείται η δήλωση (βλ. π.χ. την περίπτωση
στ΄ της παρ. 1 του ανωτέρω άρθρου 229, η οποία προβλέπει ότι με την
Δ.Ο.Σ. πρέπει να δηλωθούν «οποιαδήποτε συγκεκριμένα οικονομικά
συμφέροντα που προκάλεσαν άμεση ή δυνητική σύγκρουση συμφερόντων σε
σχέση με τα καθήκοντα» των υπόχρεων και των συζύγων τους· βλ. επίσης την
περίπτωση α΄ της ανωτέρω παρ. 1, η οποία προβλέπει την υποχρέωση να
δηλωθούν «επαγγελματικές δραστηριότητες» των υπόχρεων και των συζύγων
τους). Πάντως, ειδικώς προκειμένου περί δικαστικών λειτουργών, ως
«οικονομικά συμφέροντα», στα οποία αναφέρεται η Δ.Ο.Σ., προδήλως δεν
νοούνται αυτά που συνάπτονται με καθήκοντα, τα οποία οι δικαστικοί
λειτουργοί ασκούν κατά το Σύνταγμα ή το νόμο (π.χ. ως μέλη του Ανωτάτου
Ειδικού Δικαστηρίου, του Ειδικού Δικαστηρίου του άρθρου 88 παρ. 2 του
Συντάγματος, του Δικαστηρίου Αγωγών Κακοδικίας).
8. Επειδή, εξ άλλου, ο ν. 3691/2008 «Πρόληψη και καταστολή της
νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της
χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και άλλες διατάξεις» (Α΄ 166), όπως
ισχύει, ορίζει τα ακόλουθα: Άρθρο 2 (Αντικείμενο) «1. Αντικείμενο του
παρόντος νόμου είναι η πρόληψη και καταστολή των αδικημάτων της
νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της
χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, όπως αυτά τα αδικήματα ορίζονται
κατωτέρω, καθώς και η προστασία του χρηματοπιστωτικού συστήματος από
τους κινδύνους που ενέχουν. …». Άρθρο 3 (Εγκληματικές δραστηριότητες -
βασικά αδικήματα) «Ως εγκληματικές δραστηριότητες νοούνται η διάπραξη
ενός ή περισσότερων από τα ακόλουθα αδικήματα που καλούνται εφεξής
βασικά αδικήματα: … γ) παθητική δωροδοκία (άρθρο 235 ΠΚ), δ) ενεργητική
δωροδοκία (236 ΠΚ), ε) δωροληψία και δωροδοκία πολιτικών προσώπων και
δικαστικών λειτουργών (άρθρα 159, 159Α και 237 ΠΚ), …». Άρθρο 7 (Αρχή
Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες
και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και Ελέγχου των Δηλώσεων
Περιουσιακής Κατάστασης) «1. Συνιστάται “Αρχή Καταπολέμησης της
Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και της
Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής
Κατάστασης” (εφεξής “Αρχή”). Σκοπός της Αρχής είναι η λήψη και εφαρμογή
των αναγκαίων μέτρων για την πρόληψη και καταπολέμηση της νομιμοποίησης
εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της
τρομοκρατίας, καθώς και ο έλεγχος των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης
των προσώπων που αναφέρονται στις περιπτώσεις στ΄ έως και ιε΄ της παρ. 1
του άρθρου 1 του ν. 3213/2003 … . 2. Η Αρχή απολαμβάνει διοικητικής και
λειτουργικής ανεξαρτησίας. Η έδρα της είναι στο Νομό Αττικής, σε τόπο
που καθορίζεται με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών. Ο προϋπολογισμός
της Αρχής αποτελεί τμήμα του προϋπολογισμού του Υπουργείου Οικονομικών. …
3. Για οποιαδήποτε διαφορά διοικητικής ή αστικής φύσης ανακύπτει από τη
λειτουργία της Αρχής αποκλειστικά αρμόδια είναι τα δικαστήρια της
Αθήνας. 4. Η Αρχή συγκροτείται από τον Πρόεδρο και δεκατέσσερα (14)
Μέλη, καθώς και από ισάριθμους αναπληρωτές τους, οι οποίοι πρέπει να
διαθέτουν τις αυτές ιδιότητες και προσόντα με αυτούς. Ο Πρόεδρος και τα
Μέλη της Αρχής απολαμβάνουν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους
προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας και δεσμεύονται μόνο από το
νόμο και τη συνείδηση τους. Η θητεία τους είναι τριετής και μπορεί να
ανανεώνεται για μια ακόμα φορά. 5. Πρόεδρος της Αρχής ορίζεται ανώτατος
εισαγγελικός λειτουργός εν ενεργεία, με γνώση της αγγλικής γλώσσας, ο
οποίος επιλέγεται μαζί με τον αναπληρωτή του με απόφαση του Ανώτατου
Δικαστικού Συμβουλίου. Ο Πρόεδρος της Αρχής είναι πλήρους απασχόλησης. Ο
διορισμός του γίνεται με απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας
και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, εντός προθεσμίας δεκαπέντε (15) ημερών από
την κοινοποίηση σε αυτόν της απόφασης του Ανώτατου Δικαστικού
Συμβουλίου. 6. Τα Μέλη της Αρχής και οι αναπληρωτές τους διορίζονται με
κοινή απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων και του Υπουργού Οικονομικών, ύστερα από πρόταση κατά λόγο
αρμοδιότητας των Υπουργών Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων, Οικονομικών, Εξωτερικών και Προστασίας του Πολίτη, του
Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος και του Διοικητικού Συμβουλίου της
Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, οι οποίοι προτείνουν πρόσωπα που διακρίνονται
για την επιστημονική τους κατάρτιση, το ήθος τους και την επαγγελματική
τους ικανότητα και εμπειρία στον τραπεζικό, οικονομικό, νομικό ή
επιχειρησιακό τομέα, ανάλογα με τις απαιτήσεις των επί μέρους Μονάδων
της Αρχής. Ο διορισμός των τακτικών Μελών γίνεται αφού προηγηθεί γνώμη
της Μόνιμης Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής για την
καταλληλότητα των προτεινόμενων προσώπων. Για το Σκοπό αυτόν εφαρμόζεται
κατ’ αναλογία η διαδικασία των παραγράφων 3 έως 5 του άρθρου 49Α του
Κανονισμού της Βουλής, η οποία κινείται με πρωτοβουλία του Υπουργού
Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων». Άρθρο 7Α (Μονάδες
και αρμοδιότητες της Αρχής) «Η Αρχή απαρτίζεται από τρεις αυτοτελείς
Μονάδες, με διακριτές αρμοδιότητες, προσωπικό και υποδομές, υπό κοινό
Πρόεδρο. Οι Μονάδες συνεδριάζουν νόμιμα, εφόσον μετέχουν στη συνεδρίαση ο
Πρόεδρος ή ο αναπληρωτής του και τα μισά τουλάχιστον από τα μέλη τους ή
τους αναπληρωτές τους, και αποφασίζουν με την απόλυτη πλειοψηφία των
παρόντων μελών. Σε περίπτωση ισοψηφίας υπερισχύει η ψήφος του Προέδρου.
Οι Μονάδες και οι αρμοδιότητες τους έχουν ως εξής: 1. Α΄ Μονάδα
Διερεύνησης Χρηματοοικονομικών Πληροφοριών ... 2. Β΄ Μονάδα Οικονομικών
Κυρώσεων κατά Υπόπτων Τρομοκρατίας … 3. Γ΄ Μονάδα Ελέγχου των Δηλώσεων
Περιουσιακής Κατάστασης α) Η Γ΄ Μονάδα συγκροτείται από τον Πρόεδρο και
τέσσερα (4) Μέλη της Αρχής και ειδικότερα: αα) ένα στέλεχος από τη
Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομικών,
που προτείνεται από τον αρμόδιο Υπουργό,
ββ) ένα στέλεχος από την Τράπεζα της Ελλάδος, που προτείνεται από
τον Διοικητή της, γγ) ένα στέλεχος από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, που
προτείνεται από το Διοικητικό της Συμβούλιο και δδ) ένα στέλεχος από το
Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με πτυχίο
νομικής σχολής, που προτείνεται από τον αρμόδιο Υπουργό. β) Η Γ΄ Μονάδα
πλαισιώνεται και υποστηρίζεται αυτοτελώς από διοικητικό και βοηθητικό
προσωπικό, καθώς και από επιστημονικό προσωπικό με ειδικές γνώσεις και
εμπειρία στον έλεγχο περιουσιακών στοιχείων και τη διερεύνηση
οικονομικών συναλλαγών. Για τους ανωτέρω σκοπούς, συνιστώνται στην Αρχή
τριάντα (30) θέσεις, από τις οποίες οι δέκα (10) είναι θέσεις
επιστημονικού προσωπικού. Οι θέσεις αυτές πληρούνται με αποσπάσεις από
τους φορείς από όπου προέρχονται τα Μέλη της Μονάδας. Οι αποσπάσεις
είναι τριετούς διάρκειας με δυνατότητα ανανέωσης. γ) Η Μονάδα δέχεται
τις δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης των προσώπων που αναφέρονται στο
στοιχείο αα’ της παραγράφου 1 του άρθρου 3 του ν. 3213/2003, πλην
εκείνων του άρθρου 14 του ιδίου νόμου. Διερευνά και αξιολογεί τις
πληροφορίες που διαβιβάζονται ή περιέρχονται στην Αρχή σχετικά με τη μη
υποβολή ή με ανακρίβειες των δηλώσεων αυτών. Προβαίνει σε έλεγχο όλων
των δηλώσεων: … δδ) των Δικαστικών και Εισαγγελικών λειτουργών των
Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας,
εε) … Ως προς τα λοιπά υπόχρεα πρόσωπα, η Μονάδα προβαίνει σε
δειγματοληπτικό, κατά την κρίση της, ή στοχευμένο έλεγχο της
περιουσιακής τους κατάστασης. Ο έλεγχος, πέραν της διαπίστωσης της
υποβολής και του αληθούς περιεχομένου της δήλωσης, περιλαμβάνει σε κάθε
περίπτωση τη διακρίβωση, κατά πόσον η απόκτηση νέων περιουσιακών
στοιχείων ή η επαύξηση υφιστάμενων δικαιολογείται από το ύψος των πάσης
φύσεως εσόδων των υπόχρεων σε δήλωση προσώπων, σε συνδυασμό με τις
δαπάνες διαβίωσής τους. Η παράγραφος 3 του άρθρου 3 του ν. 3213/2003
όπως ισχύει, εφαρμόζεται αναλόγως. Η Μονάδα μπορεί να καλεί τους
ελεγχόμενους για να δώσουν διευκρινίσεις ή να προσκομίσουν
συμπληρωματικά παραστατικά στοιχεία εντός της προθεσμίας που αναφέρεται
στο άρθρο 3 παρ. 4 του ν. 3213/2003.
δ) Μετά το πέρας ενός ελέγχου, η Μονάδα αποφασίζει αν πρέπει να
τεθεί η υπόθεση στο αρχείο ή να παραπεμφθεί με αιτιολογημένο πόρισμα της
στον αρμόδιο, κατά την παρ. 1 του άρθρου 10 του ν. 3213/2003,
Εισαγγελέα, εφόσον τα συλλεγέντα στοιχεία κρίνονται επαρκή για μια
τέτοια παραπομπή. Αν συντρέχει περίπτωση καταλογισμού κατά το άρθρο 12
του ν. 3213/2003, το πόρισμα αποστέλλεται και στον Γενικό Επίτροπο της
Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο. Αν διαπιστωθεί ανάγκη διερεύνησης
θεμάτων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα φορολογικής ή άλλης αρχής, το
πόρισμα αποστέλλεται και στην αρχή αυτή. Υπόθεση που αρχειοθετήθηκε
μπορεί οποτεδήποτε να ανασυρθεί για να συνεχισθεί ο έλεγχος ή να
συσχετισθεί με οποιαδήποτε άλλη έρευνα της Αρχής. ε) Στο τέλος κάθε
έτους η Μονάδα υποβάλλει έκθεση των πεπραγμένων της στην Επιτροπή Θεσμών
και Διαφάνειας της Βουλής και στους Υπουργούς Οικονομικών και
Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων». Άρθρο 7Β (Εξουσίες
των Μονάδων της Αρχής) «1. Οι Μονάδες της Αρχής έχουν πρόσβαση σε κάθε
μορφής αρχείο δημόσιας αρχής ή οργανισμού που τηρεί και επεξεργάζεται
δεδομένα, καθώς και στο σύστημα “Τειρεσίας”. 2. Οι Μονάδες μπορούν να
ζητούν στο πλαίσιο των ελέγχων και των ερευνών τους τη συνεργασία και
την παροχή στοιχείων κάθε είδους από φυσικά πρόσωπα, δικαστικές,
προανακριτικές ή ανακριτικές αρχές, δημόσιες υπηρεσίες, νομικά πρόσωπα
δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου και οργανισμούς οποιασδήποτε μορφής.
Ενημερώνουν εγγράφως ή με ασφαλές ηλεκτρονικό μέσο τους διαβιβάζοντες
τις πληροφορίες ότι τις έλαβαν και τους παρέχουν άλλα σχετικά στοιχεία,
στο μέτρο που δεν παραβιάζεται το απόρρητο των ερευνών τους και δεν
δυσχεραίνεται η άσκηση των αρμοδιοτήτων τους. Οι Μονάδες μπορούν,
επιπλέον, σε σοβαρές κατά την κρίση τους υποθέσεις, να διενεργούν
ειδικούς επιτόπιους ελέγχους σε οποιαδήποτε δημόσια υπηρεσία ή σε
οργανισμούς και επιχειρήσεις του δημόσιου τομέα, συνεργαζόμενες, αν
κριθεί αναγκαίο, με τις εκάστοτε Αρμόδιες αρχές. 3. Οι Μονάδες ζητούν
από τα Υπόχρεα πρόσωπα όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται για την
εκπλήρωση των καθηκόντων τους, στις οποίες περιλαμβάνονται και
ομαδοποιημένες πληροφορίες που αφορούν ορισμένες κατηγορίες συναλλαγών ή
δραστηριοτήτων φυσικών ή νομικών προσώπων ή οντοτήτων της ημεδαπής ή
της αλλοδαπής. Επιπλέον, μπορούν να διενεργούν επιτόπιους ελέγχους και
στις εγκαταστάσεις των υπόχρεων προσώπων, υπό την προϋπόθεση τήρησης -
εφόσον συντρέχει τέτοια περίπτωση - των άρθρων 9 παράγραφος 1, 9Α και 19
παράγραφος 1 του Συντάγματος, και ενημερώνουν τις Αρμόδιες αρχές για
περιπτώσεις ελλιπούς συνεργασίας ή μη συμμόρφωσης των εν λόγω προσώπων
προς τις υποχρεώσεις τους, σύμφωνα με τον παρόντα νόμο. 4. Έναντι των
Μονάδων δεν ισχύει, κατά τη διάρκεια των ελέγχων και ερευνών τους,
οποιοδήποτε τραπεζικό, χρηματιστηριακό, φορολογικό ή επαγγελματικό
απόρρητο, με την επιφύλαξη των άρθρων 212, 261 και 262 του Κώδικα
Ποινικής Δικονομίας. 5. Οι Μονάδες δύνανται να συνεργάζονται και να
ανταλλάσσουν πληροφορίες με τους αναφερόμενους στο άρθρο 40 φορείς και
τηρούν στατιστικά στοιχεία σύμφωνα με το άρθρο 38. 6. Κατά την εκτέλεση
των καθηκόντων τους, ο Πρόεδρος, τα Μέλη και το προσωπικό της Αρχής
έχουν υποχρέωση να τηρούν τις αρχές της αντικειμενικότητας και της
αμεροληψίας και να απέχουν από την εξέταση υποθέσεων για τις οποίες
υπάρχει πιθανότητα σύγκρουσης συμφερόντων ή στις οποίες εμπλέκονται
πρόσωπα συγγενικά ή οικεία. Επίσης, έχουν καθήκον να τηρούν εχεμύθεια
για πληροφορίες των οποίων λαμβάνουν γνώση κατά την άσκηση των
καθηκόντων τους. Η υποχρέωση αυτή διατηρείται και μετά από την εκούσια ή
ακούσια αποχώρησή τους από την Αρχή. Οι παραβαίνοντες το ανωτέρω
καθήκον εχεμύθειας τιμωρούνται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών».
Άρθρο 7Γ (Προσωπικό και λειτουργία των Μονάδων της Αρχής) 1. … 8. Ο
Πρόεδρος, τα Μέλη και οι υπάλληλοι της Αρχής που παραβαίνουν εκ δόλου τα
καθήκοντα και τις υποχρεώσεις του παρόντος νόμου υπέχουν, ανεξάρτητα
από την ποινική, και πειθαρχική ευθύνη. Η πειθαρχική δίωξη κατά του
Προέδρου ασκείται και η υπόθεση εκδικάζεται από τα όργανα που
προβλέπονται στο Σύνταγμα και τον Κώδικα Δικαστικών Λειτουργών. Η
πειθαρχική δίωξη κατά των Μελών ασκείται από τον Υπουργό Δικαιοσύνης,
Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ενώπιον του Πειθαρχικού Συμβουλίου
του άρθρου 18 παρ. 3 του ν. 2472/1997 … . Τα αρμόδια πειθαρχικά όργανα
αποφασίζουν σε πρώτο και τελευταίο βαθμό την απαλλαγή ή την παύση του
εγκαλουμένου. Η πειθαρχική δίωξη κατά των υπαλλήλων ασκείται και η
υπόθεση εκδικάζεται από τα αρμόδια πειθαρχικά όργανα των φορέων από τους
οποίους προέρχονται, μετά από σχετική αναφορά του Προέδρου της Αρχής».
9. Επειδή, περαιτέρω, στη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της
διαφθοράς, η οποία κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 3666/2008 (Α΄ 105)
ορίζονται τα εξής: Άρθρο 8 παρ. 5 «Κάθε Κράτος Μέρος προσπαθεί, όπου
αρμόζει και σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αρχές της εσωτερικής νομοθεσίας
του, να θεσπίζει μέτρα και συστήματα που απαιτούν από τους δημόσιους
λειτουργούς να υποβάλλουν δηλώσεις στις αρμόδιες αρχές σχετικά, μεταξύ
άλλων, με τις εξωυπηρεσιακές δραστηριότητες, την απασχόληση, τις
επενδύσεις, τα περιουσιακά στοιχεία και τα σημαντικά δώρα ή οφέλη από τα
οποία μπορεί να προκύψει σύγκρουση συμφερόντων σε σχέση με τις
λειτουργίες τους ως δημόσιων λειτουργών». Άρθρο 11 (Μέτρα που αφορούν
τους δικαστές και τις εισαγγελικές υπηρεσίες) «1. Λαμβάνοντας υπόψη την
ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος και τον κρίσιμο ρόλο του στην
καταπολέμηση της διαφθοράς, κάθε Κράτος Μέρος, σύμφωνα με τις
θεμελιώδεις αρχές του νομικού του συστήματος και με την επιφύλαξη της
δικαστικής ανεξαρτησίας λαμβάνει μέτρα για να ενισχυθεί η ακεραιότητα
και να προληφθούν οι ευκαιρίες για διαφθορά μεταξύ των μελών του
δικαστικού σώματος. Τα μέτρα αυτά μπορούν να περιλαμβάνουν κανόνες για
τη συμπεριφορά των μελών του δικαστικού σώματος. 2. Μέτρα παρόμοια με
αυτά που λαμβάνονται, σύμφωνα με την παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου,
μπορούν να εισαχθούν και να εφαρμοστούν και για την εισαγγελική
υπηρεσία, στα Κράτη Μέρη … όπου δεν αποτελεί τμήμα του δικαστικού
σώματος, αλλά χαίρει ανεξαρτησίας παρόμοιας με αυτή του δικαστικού
σώματος».
10. Επειδή, εν συνεχεία, εκδόθηκε, κατ’ επίκληση του άρθρου 2 παρ. 2
του ν. 3213/2003, η προσβαλλόμενη 1846οικ./13.10.2016 κοινή υπουργική
απόφαση (κ.υ.α.), η οποία ορίζει τα ακόλουθα: Άρθρο 1 (Πεδίο Εφαρμογής)
«Η παρούσα έχει εφαρμογή στα υπόχρεα πρόσωπα του Ν. 3213/2003 … όπως
ισχύει, τα οποία, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, υποβάλλουν τις
δηλώσεις τους και ελέγχονται από: α) την Γ΄ Μονάδα Ελέγχου των Δηλώσεων
Περιουσιακής Κατάστασης της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων
από Εγκληματικές Δραστηριότητες και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας
και Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης. β) τον Γενικό
Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης. γ) τον εποπτεύοντα την Υπηρεσία
Εσωτερικών Υποθέσεων της Ελληνικής Αστυνομίας εισαγγελικό λειτουργό της
Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών. δ) τον αρμόδιο εισαγγελικό λειτουργό της
Εισαγγελίας Εφετών Πειραιά, ο οποίος έχει οριστεί για το έργο αυτό από
τον Προϊστάμενο της οικείας Εισαγγελίας και επικουρείται προς τούτο από
την Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων του Λιμενικού Σώματος Ελληνικής
Ακτοφυλακής». Άρθρο 2 (Διαδικασία υποβολής δήλωσης περιουσιακής
κατάστασης) «1. Ο υπόχρεος υποβολής δήλωσης περιουσιακής κατάστασης
(Δ.Π.Κ.) απαιτείται να είναι ενεργός χρήστης των υπηρεσιών του TAXISnet,
προκειμένου να υποβάλει τη δήλωση αποκλειστικά ηλεκτρονικά μέσω ενιαίας
διαδικτυακής εφαρμογής. Η Δ.Π.Κ. υποβάλλεται από τον υπόχρεο και αφορά
την περιουσιακή κατάστασή του, καθώς και του/της συζύγου και των
ανήλικων τέκνων του. Υποχρέωση υποβολής δήλωσης υφίσταται και στην
περίπτωση, που δεν έχει μεταβληθεί η περιουσιακή κατάσταση του υπόχρεου.
2. Η ταυτοποίηση υπόχρεου και συζύγου από την εφαρμογή ηλεκτρονικής
υποβολής Δ.Π.Κ., γίνεται με τη χρήση των προσωπικών κωδικών στο
TAXISnet. Διακριτούς προσωπικούς κωδικούς TAXISnet πρέπει να έχει τόσο ο
υπόχρεος, όσο και ο/η σύζυγος υπόχρεου υποβολής Δ.Π.Κ., προκειμένου να
καταστεί δυνατή η υποχρεωτική έγκριση των περιουσιακών στοιχείων, που
δηλώθηκαν από τον υπόχρεο και αφορούν στον/στην σύζυγο και τα ανήλικα
τέκνα. Η αίτηση για τη χορήγηση και η διαχείριση των κωδικών αυτών,
γίνεται αποκλειστικά μέσω του συστήματος TAXISnet. 3. Κατά την υποβολή
ετήσιας Δ.Π.Κ. ο υπόχρεος οφείλει σε κάθε περίπτωση να επικαιροποιήσει
την περιουσιακή του κατάσταση, σε σχέση με το αντίγραφο της Δ.Π.Κ. του
αμέσως προηγούμενου έτους, που παράγεται από την ηλεκτρονική εφαρμογή
για την υποβοήθησή του και να διατηρήσει αναλλοίωτα τα στοιχεία, τα
οποία δεν έχουν μεταβληθεί. 4. Ο υπόχρεος υποβάλλει με τον/την σύζυγο
κοινή Δ.Π.Κ. 5. Σε περίπτωση άρνησης ή αδυναμίας του/της συζύγου
υπόχρεου, να συνυποβάλλει κοινή δήλωση, η δήλωση υποβάλλεται μόνον από
τον υπόχρεο, ο οποίος οφείλει να αναφέρει συγχρόνως στις παρατηρήσεις
του συστήματος το γεγονός της άρνησης ή της αδυναμίας. Άρνηση θεωρείται
και η βεβαιωμένη διάσταση των συζύγων, που έχει δηλωθεί στην αρμόδια
Δ.Ο.Υ. του υπόχρεου». Άρθρο 3 (Τύπος και περιεχόμενο της δήλωσης
περιουσιακής κατάστασης (Δ.Π.Κ.) «1. Η Δ.Π.Κ. του Ν. 3213/2003 …, όπως
ισχύει, έχει ως περιεχόμενο το συνημμένο υπόδειγμα στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι, το
οποίο αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της παρούσας. 2. Κατά την υποβολή
Δ.Π.Κ. από τον υπόχρεο, τα βασικά στοιχεία αυτού, δηλαδή, ο Α.Φ.Μ., το
επώνυμο, το όνομα και το πατρώνυμο, εμφανίζονται όπως τηρούνται στο
φορολογικό Μητρώο. Σε περίπτωση ανακρίβειας αυτών, απαιτείται, πριν από
την υποβολή της δήλωσης, η διόρθωση των ανακριβών στοιχείων στο
φορολογικό Μητρώο. 3. Τα προσωπικά στοιχεία του υπόχρεου, όπως Α.Δ.Τ.,
διεύθυνση, τηλέφωνο κ.λπ., δηλώνονται ως έχουν κατά την ημερομηνία της
υποβολής της Δ.Π.Κ. Τα λοιπά στοιχεία, όπως υπηρεσιακά, οικογενειακά
κ.λπ., ως και η ιδιότητα του υπόχρεου δηλώνονται ως είχαν κατά το έτος,
που αφορά η δήλωση. 4. Η αρχική δήλωση περιλαμβάνει τα υφιστάμενα στην
ημεδαπή και την αλλοδαπή κατά τον χρόνο υποβολής της περιουσιακά
στοιχεία, καθώς και την αξία κτήσης τους, εφόσον είναι διαθέσιμη. Η
ετήσια Δ.Π.Κ. περιέχει τα υφιστάμενα περιουσιακά στοιχεία κατά την 31η
Δεκεμβρίου του έτους, στο οποίο αφορά η δήλωση, στην ημεδαπή και την
αλλοδαπή, καθώς και την αξία κτήσης τους, εφόσον είναι διαθέσιμη. 5. Σε
περίπτωση απόκτησης νέου περιουσιακού στοιχείου κατά τη χρήση, που αφορά
η δήλωση, δηλώνονται υποχρεωτικώς ο τρόπος απόκτησης, το ύψος της
σχετικής δαπάνης (καταβληθέν τίμημα), καθώς και αναλυτική παράθεση της
πηγής προέλευσης των σχετικών πόρων. Σε περίπτωση εκποίησης περιουσιακού
στοιχείου, που είχε δηλωθεί σε προηγούμενη δήλωση του υπόχρεου,
δηλώνεται το εισπραχθέν τίμημα. 6. Ειδικά σε περίπτωση απόκτησης νέου
εμπράγματου δικαιώματος επί ακινήτου ή εκποίησης εμπράγματου δικαιώματος
επί ακινήτου, που έχει δηλωθεί σε προηγούμενες δηλώσεις του υπόχρεου,
δηλώνονται τα στοιχεία του συμβολαίου απόκτησης ή εκποίησης. Σε
περίπτωση που δεν υπάρχει συμβόλαιο απόκτησης εμπράγματων δικαιωμάτων
επί ακινήτων λόγω κληρονομικής διαδοχής, δηλώνονται τα στοιχεία του
κληρονομούμενου, καθώς και ο τρόπος και η ιδιότητα, με την οποία ο
υπόχρεος έγινε κληρονόμος. 7. Στην περίπτωση απόκτησης και απώλειας
εμπράγματου δικαιώματος επί του ίδιου ακινήτου κατά τη χρήση, που αφορά η
δήλωση, δηλώνονται και οι δύο μεταβολές. Το άνω ισχύει αντίστοιχα και
για τα οχήματα, πλωτά και εναέρια μεταφορικά μέσα, καθώς και για τις
συμμετοχές σε κάθε είδους εταιρεία ή επιχείρηση». Άρθρο 4 (Διασφαλίσεις
για την ηλεκτρονική υποβολή και Συνημμένα Δικαιολογητικά) «1. Για την
υποβοήθησή του στην ηλεκτρονική υποβολή της Δ.Π.Κ., ο υπόχρεος, μετά την
ταυτοποίησή του μέσω των κωδικών του TAXISnet και εφόσον συναινέσει με
υπεύθυνη δήλωσή του σε αυτό, μπορεί να μεταφέρει στη Δ.Π.Κ. τα δεδομένα
της τελευταίας ηλεκτρονικά υποβληθείσας δήλωσης φορολογίας εισοδήματος
(Ε1) του έτους, στο οποίο αφορά η Δ.Π.Κ., καθώς και τα στοιχεία των
ακινήτων, που περιλαμβάνονται στη «βεβαίωση της περιουσιακής του
κατάστασης» κατά την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους, στο οποίο αφορά η
Δ.Π.Κ., εφόσον η Δ.Π.Κ. είναι αρχική ή του τρέχοντος έτους, εφόσον η
Δ.Π.Κ. είναι ετήσια, όπως αυτά τηρούνται ηλεκτρονικά στη Γ.Γ.Δ.Ε. 2. Όλα
τα δεδομένα των ανωτέρω δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος, όπως αυτά
έχουν διαμορφωθεί, κατά την οριστική υποβολή της Δ.Π.Κ., από τυχόν
υποβολή τροποποιητικών ή/και συμπληρωματικών δηλώσεων εισοδήματος για το
έτος που αφορά η Δ.Π.Κ., καθώς και τα στοιχεία της περιουσιακής
κατάστασης του υπόχρεου κατά την ημερομηνία της ανωτέρω παραγράφου, θα
επισυνάπτονται αυτόματα ηλεκτρονικά στην υποβαλλόμενη Δ.Π.Κ., όπως
προβλέπεται στο άρθρ. 2 της παραγράφου 1 περ. γ΄ του Ν. 3213/2003.
3. Η Διεύθυνση Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (Δ.ΗΛΕ.Δ.) της Γ.Γ.Δ.Ε.,
που είναι η αρμόδια υπηρεσία για τις ανωτέρω χορηγήσεις όλων των
στοιχείων των δηλώσεων εισοδήματος και ακινήτων των υπόχρεων, οφείλει να
τηρεί αρχείο για αυτές, με το στοιχείο της ημερομηνίας και ώρας
χορήγησης/πρόσβασης, καθώς και το μοναδικό αριθμό ταυτοποίησης της
οριστικοποιημένης Δ.Π.Κ., που σχετίζεται με την κάθε χορήγηση. Για τις
Δ.Π.Κ. των ετών 2015 και 2016, που έχουν οριστικοποιηθεί ηλεκτρονικά από
τους υπόχρεους πριν από την έκδοση της παρούσας, θα πρέπει να
επισυναφθούν ηλεκτρονικά από τη Δ.ΗΛΕ.Δ. σε συνεργασία με το φορέα
λειτουργίας της ηλεκτρονικής εφαρμογής υποβολής Δ.Π.Κ., τα
συνυποβαλλόμενα της ανωτέρω παραγράφου 2. 4. Για τη διευκόλυνση του
ελέγχου των Δ.Π.Κ., όπως αυτός ορίζεται στο άρθρο 3 του Ν. 3213/2003,
όπως ισχύει, η φορολογική διοίκηση χορηγεί στα αρμόδια όργανα ελέγχου,
μετά από αίτησή τους, στοιχεία για όλες τις πιθανές τροποποιήσεις των
παραπάνω δηλώσεων εισοδήματος και ακινήτων των υπόχρεων αρμοδιότητάς
τους, οι οποίες τηρούνται ηλεκτρονικά. 5. Με την οριστική υποβολή της
δήλωσης, ο υπόχρεος δύναται να αποθηκεύσει στον ηλεκτρονικό του
υπολογιστή αντίγραφο της υποβληθείσας Δ.Π.Κ., ως αποδεικτικό υποβολής,
όπου εμφανίζονται ο αριθμός αυτής και η ημερομηνία υποβολής της. 6. Κατά
τη διαδικασία της ηλεκτρονικής υποβολής Δ.Π.Κ., οι υπόχρεοι, οι οποίοι
ανήκουν στις κατηγορίες των υποχρεωτικά ελεγχόμενων προσώπων, όπως αυτές
προβλέπονται στις κείμενες διατάξεις, αποστέλλουν ηλεκτρονικά στο
αρμόδιο όργανο ελέγχου, εφάπαξ κατά την υποβολή της αρχικής δήλωσης και
εφόσον υπάρχουν μεταβολές κατά την υποβολή της ετήσιας δήλωσης, τα
ακόλουθα δικαιολογητικά: α. Συμβόλαια των ακινήτων. β. Βεβαιώσεις
επενδυτικών προϊόντων και χαρτοφυλακίων χρηματοοικονομικών προϊόντων,
όπως αυτά περιγράφονται στο στοιχείο iii της περίπτωσης α΄ της
παραγράφου 1 του άρθρου 2 του Ν. 3213/2003, που κατ’ ελάχιστον θα
περιλαμβάνουν το όνομα του χειριστή της μερίδας, το όνομα των προϊόντων,
το κόστος κτήσης και την αποτίμηση αυτών. γ. Βεβαιώσεις ή παραστατικά
από τα οποία να προκύπτουν τα υπόλοιπα τραπεζικών λογαριασμών, καθώς και
αντίστοιχες βεβαιώσεις ή παραστατικά για κάθε είδους χρηματιστηριακά ή
ασφαλιστικά προϊόντα και συμμετοχές σε κεφάλαια επιχειρηματικών ή
επενδυτικών συμμετοχών (funds) και καταπιστευμάτων (trusts) δ.
Παραστατικά των Τραπεζών, Ταμιευτηρίων και άλλων ημεδαπών ή αλλοδαπών
πιστωτικών Ιδρυμάτων απ’ τα οποία θα αποδεικνύεται η μίσθωση θυρίδων. ε.
Παραστατικά αγοράς ή πράξεις φορολογικής αρχής ή ασφαλιστήρια συμβόλαια
για τα κινητά μεγάλης αξίας άνω των 30.000,00 €, όπως ειδικότερα αυτά
προσδιορίζονται στο στοιχείο vi της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 1 του
άρθρου 2 του Ν. 3213/2003. στ. Άδειες κυκλοφορίας πλωτών και εναερίων
μεταφορικών μέσων, καθώς και των κάθε χρήσης οχημάτων και σε περίπτωση
απόκτησης ή εκποίησης κατά την διάρκεια του χρόνου που αφορά η δήλωση
επιπλέον παραστατικά αγοράς ή πώλησης. z. Παραστατικά για συμμετοχή σε
κάθε είδους εταιρεία ή επιχείρηση. 7. Το απόρρητο της διαδικτυακής
επικοινωνίας του υπόχρεου με τα συστήματα της Γ.Γ.Π.Σ. και Δ.Υ.
διασφαλίζεται με τη χρήση ψηφιακού πιστοποιητικού από την εφαρμογή
υποβολής. Τα απόρρητα στοιχεία των Δ.Π.Κ. τηρούνται κρυπτογραφημένα στην
ηλεκτρονική βάση δεδομένων του συστήματος. Το ηλεκτρονικό σύστημα
συνοδεύεται από πολιτικές ασφάλειας, που καλύπτουν όλους τους
εμπλεκόμενους φορείς και εξασφαλίζουν την εμπιστευτικότητα και
ακεραιότητα των στοιχείων της ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων». Άρθρο 5
(Ηλεκτρονική επεξεργασία) «1. Υπεύθυνοι επεξεργασίας της αυτοτελούς
ειδικής βάσης των δεδομένων περιουσιακής κατάστασης, όπως ορίζεται στο
Ν. 2472/1997 «Προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων
προσωπικού χαρακτήρα» (Α΄ 50), είναι τα όργανα ελέγχου, όπως αναφέρονται
στο άρθρο 3 του Ν. 3213/2003, όπως ισχύει, αποκλειστικά και μόνο για
τους ελεγχόμενους αρμοδιότητάς τους. 2. Εκτελούντες την επεξεργασία της
παραπάνω βάσης δεδομένων κατ’ εντολή των υπευθύνων επεξεργασίας, όπως
επίσης ορίζεται στο Ν. 2472/1997, είναι τα όργανα της Γενικής
Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων και Διοικητικής Υποστήριξης, καθώς
και τα ίδια τα όργανα ελέγχου αποκλειστικά και μόνο για τους
ελεγχόμενους της αρμοδιότητάς τους. 3. Την ευθύνη διαχείρισης του
ηλεκτρονικού συστήματος έχουν τα όργανα ελέγχου, όπως αναφέρονται στο
άρθρο 3 του Ν. 3213/2003, όπως ισχύει, αποκλειστικά και μόνο για τους
ελεγχόμενους της αρμοδιότητάς τους. 4. Για τις ανάγκες του ελέγχου των
Δ.Π.Κ., σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 3 του Ν. 3213/2003, όπως
ισχύουν, κάθε όργανο ελέγχου ορίζει τους υπαλλήλους του, καθώς και τα
δικαιώματα πρόσβασης, που αυτοί έχουν επί των στοιχείων της ηλεκτρονικής
βάσης δεδομένων του ηλεκτρονικού συστήματος. Η πρόσβαση στο ηλεκτρονικό
σύστημα των υπαλλήλων αυτών είναι αυστηρά προσωποποιημένη, ελεγχόμενη
μέσω μοναδικού ονόματος χρήστη και προσωπικού μυστικού κωδικού. Επίσης,
οι ενέργειες των υπαλλήλων αυτών εντός του ηλεκτρονικού συστήματος
καταγράφονται ηλεκτρονικά». Άρθρο 7 (Ηλεκτρονικός κατάλογος ελεγχόμενων
προσώπων) «Μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου κάθε έτους ο αρμόδιος φορέας, στον
οποίον υπάγονται οι υπόχρεοι ετήσιας Δ.Π.Κ., οφείλει να καταχωρίσει
ηλεκτρονικά, μέσω της ενιαίας διαδικτυακής εφαρμογής, τον προβλεπόμενο
από τις διατάξεις του άρθρου 1 παρ. 3 του Ν. 3213/2003 κατάλογο των
ελεγχόμενων προσώπων και να τον οριστικοποιήσει, προκειμένου να
κοινοποιηθεί στο αρμόδιο όργανο ελέγχου. Ο κατάλογος θα περιλαμβάνει
υπόχρεους, που απέκτησαν, κατέχουν ή απώλεσαν την ιδιότητα του υπόχρεου
στην προηγούμενη χρήση, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. Η μη ύπαρξη
υπόχρεων πρέπει να δηλώνεται ηλεκτρονικά με την οριστικοποίηση μηδενικού
καταλόγου από πιστοποιημένο χρήστη του φορέα». Άρθρο 8 (Τύπος,
περιεχόμενο και διαδικασία υποβολής της δήλωσης οικονομικών συμφερόντων
(Δ.Ο.Σ.) «1. Ο τύπος και το περιεχόμενο της δήλωσης οικονομικών
συμφερόντων του άρθρου 229 του Ν. 4281/2014 (Α΄ 260) όπως ισχύει, έχει
ως το συνημμένο υπόδειγμα στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ, το οποίο αποτελεί
αναπόσπαστο τμήμα της παρούσας 2. Η Δ.Ο.Σ. υποβάλλεται αποκλειστικά
ηλεκτρονικά μέσω ενιαίας διαδικτυακής εφαρμογής από τον υπόχρεο και
τον/την σύζυγο, ταυτόχρονα με την υποβολή της Δ.Π.Κ. Η υποβολή της
δήλωσης οικονομικών συμφερόντων αποδεικνύεται κατά τα οριζόμενα στην
παράγραφο 5 του άρθρου 4 της παρούσας». Άρθρο 9 (Μεταβατικές Διατάξεις)
«1. Όσοι υπόχρεοι έως τη δημοσίευση της παρούσας δεν έχουν υποβάλει
Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. κατά το 2016, μέσω της ενιαίας διαδικτυακής εφαρμογής,
υποχρεούνται να υποβάλλουν ηλεκτρονικά τις παραπάνω δηλώσεις. 2. Κατά
την υποβολή της πρώτης ετήσιας ηλεκτρονικής δήλωσης δηλώνεται το σύνολο
των περιουσιακών στοιχείων του υπόχρεου, καθώς και η αξία κτήσης τους,
εφόσον είναι διαθέσιμη. 3. Γενικές οδηγίες και επεξηγήσεις, όσον αφορά
στη συμπλήρωση και υποβολή των δηλώσεων Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ., εκδίδονται
από τα αρμόδια όργανα ελέγχου, ανά κατηγορία υπόχρεου υποβολής δήλωσης.
4. Η κοινή υπουργική απόφαση με αριθμ. απόφ. ΑΥΤ.ΤΜ.ΣΤΡ. 0000910 ΕΞ
2015/24.11.2015 (ΦΕΚ Β΄/2579/2015 Τύπος και περιεχόμενο της Δήλωσης
Περιουσιακής Κατάστασης και της Δήλωσης Οικονομικών Συμφερόντων -
Ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων αυτών αντικαθίσταται από την παρούσα».
Στη συνέχεια της απόφασης, αμέσως μετά τη μεταβατική διάταξη του άρθρου
9, έχει τεθεί το Παράρτημα Ι με τους πίνακες 01 έως και 13 (και σχετικές
επεξηγήσεις) της Δήλωσης Περιουσιακής Κατάστασης. Ακολουθεί το
Παράρτημα ΙΙ με τον αντίστοιχο πίνακα της Δήλωσης Οικονομικών
Συμφερόντων. Εξ άλλου, με την 16327/11503/13.10.2016 απόφαση του
Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων (3301 Β΄/13.10.2016), παρόμοιου
περιεχομένου με την προσβαλλόμενη πράξη, ρυθμίστηκε ο τύπος και το
περιεχόμενο των Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. για τους υπόχρεους, οι οποίοι
υπάγονται στην αρμοδιότητα της Επιτροπής Ελέγχου του άρθρου 3Α του ν.
3213/2003.
11. Επειδή, από τις διατάξεις των άρθρων 42 παρ. 1 και 35 παρ. 1
του Συντάγματος επιβάλλεται η πλήρης δημοσίευση όχι μόνο των τυπικών
νόμων, αλλά και όλων των κανονιστικών πράξεων, ως συστατικό στοιχείο του
κύρους τους. Συνεπώς, αν, για την εφαρμογή από τους διοικουμένους των
προβλεπομένων σε κανονιστική πράξη, επιβάλλεται η χρήση διαδικτυακής
εφαρμογής, όπως είναι στην προκειμένη περίπτωση η ηλεκτρονική υποβολή
των Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ., πρέπει να δημοσιεύονται όλα τα στοιχεία που
εμφανίζονται στην ηλεκτρονική αυτή εφαρμογή, ώστε ο διοικούμενος, πριν
προχωρήσει στην υποβολή των δηλώσεων, να γνωρίζει εκ των προτέρων ποια
στοιχεία πρέπει να δηλώσει και να καθίσταται εφικτός ο έλεγχος της
νομιμότητας αυτών. Με το άρθρο δε 5 παρ. 2 περ. θ΄ του ν. 3469/2006
«Εθνικό Τυπογραφείο, Εφημερίς της Κυβερνήσεως και λοιπές διατάξεις» (Α΄
131) επιβάλλεται, σύμφωνα με τον ως άνω συνταγματικό κανόνα, η
δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως όλων των κανονιστικών πράξεων,
για τις οποίες δεν προβλέπεται άλλος ειδικότερος τρόπος δημοσίευσης
(βλ. Σ.τ.Ε. 87/2011 Ολομ.).
12. Επειδή, όπως εκτέθηκε και ανωτέρω (σκέψη 4), η προσβαλλόμενη
πράξη είναι κανονιστική. Στο άρθρο 3 παρ. 1 αυτής ορίζεται ότι η Δ.Π.Κ.
έχει ως περιεχόμενο το συνημμένο υπόδειγμα στο Παράρτημα Ι, το οποίο
αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα αυτής. Στο παράρτημα αυτό, το οποίο
δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, περιλαμβάνονται οι εξής
δέκα τρεις πίνακες που καλούνται να συμπληρώσουν οι υπόχρεοι: 01
Στοιχεία του ή της υπόχρεου, 02 Στοιχεία του ή της συζύγου, 03 Στοιχεία
των ανήλικων παιδιών, 04 Έσοδα από κάθε πηγή που αποκτήθηκαν κατά το
φορολογικό έτος 20ΧΧ, 05 Μετοχές ημεδαπών και αλλοδαπών εταιρειών,
ομόλογα και κάθε είδους ομολογίες, αμοιβαία κεφάλαια, παράγωγα
χρηματοοικονομικά προϊόντα, καθώς και οποιοδήποτε χρηματοοικονομικό
προϊόν τράπεζας, ασφαλιστικής εταιρείας ή οποιουδήποτε άλλου
χρηματοπιστωτικού ιδρύματος, 06 Μίσθωση θυρίδων σε τράπεζες, ταμιευτήρια
και άλλα ημεδαπά ή αλλοδαπά ιδρύματα, 07 Καταθέσεις σε τράπεζες,
Ταμιευτήρια και άλλα ημεδαπά ή αλλοδαπά πιστωτικά ιδρύματα, καθώς και τα
υπόλοιπα χρηματιστηριακών λογαριασμών - χρηματικών καρτελών, 08 Κινητά
περιουσιακά στοιχεία, αξίας άνω των 30.000 € (ή ίσης αξίας σε άλλο
νόμισμα) και φυλασσόμενα μετρητά άνω των 15.000 € (ή ίσης αξίας σε άλλο
νόμισμα) που δεν δηλώθηκαν σε άλλους πίνακες της παρούσας δήλωσης
περιουσιακής κατάστασης, 09 Ακίνητα/περιουσιακά στοιχεία και εμπράγματα
δικαιώματα σε αυτά, 10 Κάθε χρήσης οχήματα, 11 Πλωτά μέσα, 12 Εναέρια
μέσα, 13 Συμμετοχές σε κάθε είδους επιχείρηση/Νομική οντότητα. Όπως όμως
προκύπτει από τη διαδικτυακή εφαρμογή, μέσω της οποίας υποβάλλονται
αποκλειστικώς οι Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ., για τη συμπλήρωση καθενός από τους
πίνακες οι χρήστες της εφαρμογής/υπόχρεοι υποβολής δήλωσης υποχρεούνται
να επιλέξουν μεταξύ περισσοτέρων δυνατοτήτων/παραμετρικών τιμών, οι
οποίες όμως δεν περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι που δημοσιεύθηκε στην
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ως αναπόσπαστο τμήμα της προσβαλλόμενης
απόφασης. Οι ανωτέρω παραμετρικές τιμές αποτελούν ουσιώδες στοιχείο της
κανονιστικής ρύθμισης, ο έλεγχος της νομιμότητας των οποίων δεν είναι
εφικτός, εφόσον δεν έχουν συνδημοσιευθεί με το κείμενο της
προσβαλλόμενης απόφασης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, κατά τα
εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη (πρβλ. Σ.τ.Ε. 1468/2016 Ολομ.).
Εξ άλλου, ειδικότερες ρυθμίσεις είναι δυνατόν να περιλαμβάνονται
και στην ηλεκτρονική εφαρμογή και να εμφανίζονται στις οδηγίες
συμπλήρωσης των πεδίων [π.χ. ενώ, αφενός τόσο το άρθρο 1 παρ. 1 του ν.
3213/2003 όσο και το άρθρο 2 παρ. 1 της προσβαλλόμενης κ.υ.α. προβλέπουν
ότι στη Δ.Π.Κ. του υπόχρεου περιλαμβάνεται και η περιουσιακή κατάσταση
του/της συζύγου, και αφετέρου, όσον αφορά τη Δ.Ο.Σ., τόσο το άρθρο 229
παρ. 1 του ν. 4281/2014 όσο και το δημοσιευθέν παράρτημα ΙΙ της
προσβαλλόμενης κ.υ.α. αναφέρονται σε υποβολή δήλωσης «των ιδίων {δηλαδή
των υπόχρεων} και των συζύγων τους», στην ηλεκτρονική εφαρμογή υποβολής
της Δ.Π.Κ. και της Δ.Ο.Σ. η υποχρέωση αυτή αφορά, εκτός από τον έγγαμο
υπόχρεο, και αυτόν που έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης· στις δε οδηγίες
συμπλήρωσης της Δ.Π.Κ. προβλέπεται ότι «Η δυνατότητα καταχώρησης
στοιχείων του/της συζύγου ενεργοποιείται ... στις περιπτώσεις επιλογής
«Έγγαμος» ή «Σύμφωνο Συμβίωσης»»]. Για να αποκτήσει άρα νόμιμη υπόσταση η
προσβαλλόμενη κ.υ.α., πρέπει με τους πίνακες να συνδημοσιευθούν όλες οι
παραμετρικές τιμές που περιλαμβάνονται στο ηλεκτρονικό σύστημα «πόθεν
έσχες», μέσω του οποίου προβλέπεται πλέον, κατά τα προεκτεθέντα, ότι
υποβάλλονται αποκλειστικώς οι Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. (άρθρα 2 παρ. 2 ν.
3213/2003, 229 παρ. 3 ν. 4281/2014, 2 παρ. 1 και 8 παρ. 2 προσβαλλόμενης
κ.υ.α.), καθώς και οι οδηγίες συμπλήρωσης πεδίων των Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ.
Οι δε δημοσιευόμενες παραμετρικές τιμές και οδηγίες πρέπει να
αντιστοιχούν πλήρως προς το περιεχόμενο της ηλεκτρονικής εφαρμογής
υποβολής Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. Σημειωτέον ότι οι οδηγίες συμπλήρωσης πεδίων
της Δ.Π.Κ. και οι πίνακες παραμετρικών τιμών είχαν συνδημοσιευθεί με την
προϊσχύσασα ΑΥΤ.ΤΜ.ΣΤΡ. 0000910 ΕΞ 2015/24.11.2015 κ.υ.α. «Τύπος και
περιεχόμενο της Δήλωσης Περιουσιακής Κατάστασης και της Δήλωσης
Οικονομικών Συμφερόντων - Ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων αυτών», η
οποία, όπως εκτέθηκε, αντικαταστάθηκε με την προσβαλλόμενη (άρθρο 9 παρ.
4). Συνεπώς, εφόσον η προσβαλλόμενη κ.υ.α. δεν δημοσιεύθηκε πλήρως, δεν
απέκτησε νόμιμη υπόσταση και, για τον λόγο αυτόν, ο οποίος προβάλλεται
εμμέσως, είναι δε, πάντως, αυτεπαγγέλτως εξεταστέος από το Δικαστήριο,
πρέπει να ακυρωθεί (βλ. σχετ. Σ.τ.Ε. 216/2016 Ολομ., 87/2011 Ολομ.
κ.λπ.). Υπό τα δεδομένα δε αυτά, είναι αλυσιτελής η εξέταση του λόγου,
με τον οποίο προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη κ.υ.α. δεν περιλαμβάνει
οδηγίες συμπλήρωσης των πεδίων της Δ.Π.Κ. ούτε επεξηγηματικούς πίνακες.
13. Επειδή, περαιτέρω, το Δικαστήριο κρίνει ότι πρέπει να
προχωρήσει στην εξέταση των λοιπών λόγων ακυρώσεως, λόγω της
σπουδαιότητας των τιθεμένων με αυτούς ζητημάτων, τα οποία αφορούν τη
νομιμότητα της προσβαλλόμενης κ.υ.α. (βλ. σχετ. Σ.τ.Ε. 776/2017,
2353/2016).
14. Επειδή, αμφισβητείται με λόγους ακυρώσεως η συνταγματικότητα
διατάξεων των νόμων, όπως ισχύουν, που αφορούν την υποβολή των επίμαχων
δηλώσεων. Οι λόγοι, αν και δεν αμφισβητείται με αυτούς το κύρος
συγκεκριμένων διατάξεων της προσβαλλόμενης κ.υ.α., προβάλλονται
παραδεκτώς· τούτο, διότι τυχόν ανίσχυρο του συστήματος υποβολής Δ.Π.Κ.
και ΔΟΣ που εισάγεται με τις ρυθμίσεις των ως άνω νόμων συνεπάγεται την
ακύρωση και της προσβαλλόμενης πράξης, η νομιμότητα της οποίας
προϋποθέτει ότι το σύστημα αυτό είναι, από συνταγματική άποψη, έγκυρο
(βλ. σχετ. Σ.τ.Ε. 668, 1972/2012 Ολομ., 2471/2008 Ολομ., 1792-3/1997
Ολομ., βλ. επίσης Σ.τ.Ε. 96/2009, 372-3/2005, 1095/2001, 2112/1984).
Συνεπώς, είναι απορριπτέοι οι προβαλλόμενοι με το από 29.11.2016 έγγραφο
απόψεων περί του αντιθέτου ισχυρισμοί του Δημοσίου.
15. Επειδή, προβάλλεται ότι ο έλεγχος της περιουσιακής κατάστασης
των δικαστικών λειτουργών συνδέεται άμεσα με την εκπλήρωση του
υπηρεσιακού τους καθήκοντος· επομένως, κατά την άσκηση του ελέγχου
πρέπει να διασφαλίζεται η προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία αυτών.
Κατά τις αιτούσες ενώσεις, οι διατάξεις του άρθρου 3 παρ. 1 περ. α΄
υποπερ. αα΄ του ν. 3213/2003 και των άρθρων 7 παρ. 1 εδ. β΄, 7Α παρ. 3
περ. γ΄ υποπερ. δδ΄ του ν. 3691/2008, όπως ισχύουν, αντίκεινται στις
αρχές της διάκρισης των λειτουργιών (άρθρο 26 Συντάγματος) και της
προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας των δικαστικών λειτουργών
(άρθρα 87 έως 91 Συντάγματος), διότι αναθέτουν τον έλεγχο των δηλώσεων
αυτών σε όργανο μη συγκροτούμενο, κατά πλειοψηφία τουλάχιστον, από
δικαστικούς λειτουργούς, οι οποίοι απολαμβάνουν των συνταγματικών
εγγυήσεων προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας.
16. Επειδή, το άρθρο 26 του Συντάγματος καθιερώνει ευθέως την αρχή
της διάκρισης των τριών λειτουργιών (νομοθετικής, εκτελεστικής και
δικαστικής), τις οποίες θεωρεί ισοδύναμες και ισότιμες, αφού μόνον δια
της ισοδυναμίας και της ισοτιμίας αυτών επιτυγχάνεται η πραγματική και
αποτελεσματική διάκριση αυτών, η οποία αποτελεί το βάθρο της οργάνωσης
και λειτουργίας της ενιαίας κρατικής εξουσίας και του κράτους δικαίου.
Ειδικώς, για τη δικαστική λειτουργία, στην οποία το Σύνταγμα έχει
αναθέσει τον έλεγχο των πράξεων των οργάνων των άλλων δύο λειτουργιών, η
ανωτέρω συνταγματική διάταξη εγγυάται την ανεξαρτησία της, η οποία
αποτελεί ταυτοχρόνως και το κύριο στοιχείο που την καθιστά ισότιμη και
ισοδύναμη προς τις άλλες δύο λειτουργίες. Προς εξασφάλιση της
επιβαλλόμενης από το ανωτέρω άρθρο 26 ανεξαρτησίας της δικαστικής
λειτουργίας, το Σύνταγμα αναγνωρίζει, ευθέως και ρητώς με το άρθρο 87
παρ. 1 αυτού, λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία στους δικαστές που
συγκροτούν τα δικαστήρια και ταυτίζει την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης
προς την ανεξαρτησία των δικαστών. Για την εξασφάλιση δε της
ανεξαρτησίας αυτής το Σύνταγμα προβλέπει ότι οι δικαστές και οι
εισαγγελείς επιθεωρούνται από δικαστές και εισαγγελείς ανωτέρου βαθμού
(άρθρο 87 παρ. 3 του Συντάγματος), ότι οι δικαστικοί λειτουργοί μπορούν
να παυθούν μόνο ύστερα από δικαστική απόφαση, εξαιτίας ποινικής
καταδίκης ή για βαρύ πειθαρχικό παράπτωμα ή ασθένεια ή αναπηρία ή
υπηρεσιακή ανεπάρκεια (άρθρο 88 παρ. 4 του Συντάγματος), ότι οι
προαγωγές (εκτός από τις προαγωγές σε θέσεις Προέδρου, Αντιπροέδρων των
Ανωτάτων Δικαστηρίων, Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Γενικού Επιτρόπου του
Ελεγκτικού Συνεδρίου και Γενικού Επιτρόπου των Διοικητικών
Δικαστηρίων), τοποθετήσεις, μεταθέσεις, αποσπάσεις και μετατάξεις των
δικαστικών λειτουργών ενεργούνται με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται
ύστερα από απόφαση ανώτατου δικαστικού συμβουλίου, το οποίο συγκροτείται
αποκλειστικώς από δικαστικούς λειτουργούς (άρθρο 90 του Συντάγματος),
ότι η πειθαρχική εξουσία στους δικαστικούς μεν λειτουργούς από το βαθμό
του αρεοπαγίτη ή αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου και πάνω, ή στους
αντίστοιχους με αυτούς, ασκείται από ανώτατο πειθαρχικό συμβούλιο, το
οποίο συγκροτείται κατά πλειοψηφία από τακτικούς δικαστές, στους δε
λοιπούς δικαστικούς λειτουργούς από συμβούλια, που συγκροτούνται από
τακτικούς δικαστές (άρθρο 91 του Συντάγματος).
17. Επειδή, με την περιοδική υποβολή και τον έλεγχο των Δ.Π.Κ. και
Δ.Ο.Σ. επιδιώκεται, κατά την εκτίμηση του νομοθέτη, η ενίσχυση του
κύρους και η προστασία της Δικαιοσύνης από αόριστες και αβάσιμες
καταγγελίες εναντίον των λειτουργών της, αλλά και η εμπέδωση κλίματος
εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών και των δικαστικών λειτουργών, ενώ
καθίσταται ευχερέστερη όχι μόνον η πρόληψη, αλλά και η καταστολή
ενδεχομένων κρουσμάτων διαφθοράς. Λαμβανομένου όμως υπόψη ότι ο ανωτέρω
έλεγχος συνδέεται με την άσκηση των καθηκόντων των δικαστικών
λειτουργών, αυτός πρέπει να διενεργείται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να
διασφαλίζεται η απαραίτητη για την άσκηση των καθηκόντων τους
ανεξαρτησία αυτών έναντι των οργάνων των δύο άλλων λειτουργιών (βλ. και
την παρατεθείσα στη σκέψη 9 διάταξη του άρθρου 11 παρ. 1 της κυρωθείσας
με το άρθρο πρώτο του ν. 3666/2008 σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών κατά της
διαφθοράς, κατά την οποία «λαμβάνοντας υπόψη την ανεξαρτησία του
δικαστικού σώματος και τον κρίσιμο ρόλο του στην καταπολέμηση της
διαφθοράς, κάθε Κράτος Μέρος … με την επιφύλαξη της δικαστικής
ανεξαρτησίας λαμβάνει μέτρα για να ενισχυθεί η ακεραιότητα και να
προληφθούν οι ευκαιρίες για διαφθορά μεταξύ των μελών του δικαστικού
σώματος. Τα μέτρα αυτά μπορούν να περιλαμβάνουν κανόνες για τη
συμπεριφορά των μελών του δικαστικού σώματος»· βλ. επίσης Ε.Δ.Δ.Α. Baka
κατά Ουγγαρίας 23.6.2016 σκ. 73 και 84). Τούτο σημαίνει ότι το όργανο
που είναι επιφορτισμένο με τον έλεγχο αυτόν πρέπει να έχει όχι μόνο το
ανάλογο, ενόψει της ιδιαίτερης κατά το Σύνταγμα θέσης των δικαστικών
λειτουργών, θεσμικό κύρος, ως προς τα πρόσωπα από τα οποία αποτελείται
αλλά πρέπει και να συγκροτείται, τουλάχιστον κατά πλειοψηφία,
συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου του, από ανώτατους τακτικούς δικαστές,
μέλη των τριών Ανωτάτων Δικαστηρίων [πρβλ. και τη συγκρότηση της Haute
Autorité pour la Τransparence de la Vie Publique, αρμόδιας για τον
έλεγχο δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης και συμφερόντων στη Γαλλία άρθρο
19 ν. 2013-907, όπως ισχύει], προκειμένου να είναι δυνατόν να θεωρηθεί
ότι πληροί τις απαραίτητες θεσμικές εγγυήσεις για να προβεί σε έλεγχο
της περιουσιακής κατάστασης των δικαστικών λειτουργών εν γένει, μεταξύ
των οποίων και εκείνων που κατέχουν ανώτατους βαθμούς, στους οποίους,
άλλωστε, επιφυλάσσεται από τον συνταγματικό νομοθέτη η άσκηση ιδιαίτερων
καθηκόντων (βλ. και το άρθρο 37 παρ. 3 του Συντάγματος, το οποίο
προβλέπει ότι στον Πρόεδρο ενός εκ των Ανωτάτων Δικαστηρίων μπορεί να
ανατεθεί, υπό τις οριζόμενες στην εν λόγω διάταξη προϋποθέσεις, η εντολή
σχηματισμού Κυβέρνησης για να διενεργήσει εκλογές). Τη μεταχείριση δε
αυτή των δικαστικών λειτουργών επιβάλλει το Σύνταγμα όχι ως ευνοϊκό
μέτρο υπέρ αυτών, αλλά ως εγγύηση για την εξασφάλιση της ανεξαρτησίας
της δικαστικής λειτουργίας προς το συμφέρον των πολιτών, τα δικαιώματα
των οποίων έχουν ως αποστολή να προστατεύουν οι συγκεκριμένοι
λειτουργοί. Εξ άλλου, το συγκροτούμενο κατά τον ανωτέρω τρόπο όργανο
είναι αποκλειστικά αρμόδιο για τον έλεγχο δικαστικού λειτουργού (εν
ενεργεία και συνταξιούχου, για όσο χρόνο μετά την αποχώρησή του από την
υπηρεσία προβλέπεται υποχρέωση αυτού να υποβάλει Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ.),
ακόμη και στην περίπτωση που αυτός υπέχει, ενδεχομένως, κατά νόμο,
αυτοτελή υποχρέωση να υποβάλει Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. ως έχων και άλλη
ιδιότητα, από εκείνες τις οποίες, κατά το Σύνταγμα και τους νόμους,
επιτρεπτώς μπορεί να αναλάβει δικαστικός λειτουργός.
18. Επειδή, από το μνημονευθέν νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο
προκύπτει ότι ο έλεγχος των Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. των δικαστικών λειτουργών
(συμπεριλαμβανομένων και των εισαγγελικών λειτουργών) ανατίθεται στη Γ΄
Μονάδα της Αρχής με το όνομα «Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης
Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και Χρηματοδότησης της
Τρομοκρατίας και Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης», η οποία
(Γ΄ Μονάδα) είναι αρμόδια για τον έλεγχο, όχι μόνο των δικαστικών
λειτουργών, δηλαδή των οργάνων της τρίτης λειτουργίας, της δικαστικής,
αλλά και 36 άλλων ετερόκλητων κατηγοριών υπόχρεων [μεταξύ των οποίων των
γενικών και ειδικών γραμματέων της Βουλής και της Γενικής Κυβέρνησης,
των υπαλλήλων ή συμβούλων ειδικών θέσεων, των μετακλητών υπαλλήλων, του
διοικητή και των υποδιοικητών της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και της
Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, των Γενικών Γραμματέων των
Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, των Αντιδημάρχων, των Προέδρων και των μελών
των επιτροπών των Δήμων, των Δημοτικών Συμβουλίων, των Διοικητικών
Συμβουλίων των δημοτικών νομικών προσώπων, των Προϊσταμένων των Γενικών
Διευθύνσεων και Διευθύνσεων των Δήμων, των Προέδρων, των Αντιπροέδρων,
των Διοικητών, κ.λπ. νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, δημοσίων
επιχειρήσεων και νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, που ανήκουν στο
κράτος ή επιχορηγούνται, τακτικώς, από κρατικούς πόρους, των Προέδρων
και των μελών όλων των επιτροπών διαγωνισμών προμηθειών και παροχής
υπηρεσιών των κρατικών υπηρεσιών, του Διοικητή, των Υποδιοικητών, των
εντεταλμένων συμβούλων και των διευθυντών της Τράπεζας της Ελλάδος, των
διοικούντων πιστωτικά ιδρύματα και χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς,
επιχειρήσεις παροχής επενδυτικών υπηρεσιών, την Α.Ε. «Ελληνικά
Χρηματιστήρια», τις ελεγχόμενες από την τελευταία αυτή εταιρεία ανώνυμες
εταιρείες, καθώς και κάθε άλλο φορέα οργανωμένης χρηματιστηριακής
αγοράς που λειτουργεί στην Ελλάδα, των ιδιοκτητών, μετόχων, εταίρων,
διοικούντων, καθώς και των διευθυντών ειδήσεων και ενημέρωσης κάθε
μορφής επιχειρήσεων, που εκμεταλλεύονται τηλεοπτικούς σταθμούς,
διαδικτυακά ενημερωτικά μέσα ή εκδίδουν ημερήσια ή περιοδικά έντυπα, των
δημοσιογράφων, των ιατρών Διευθυντών και Συντονιστών Διευθυντών του
Εθνικού Συστήματος Υγείας, των προέδρων και των μελών των Ανεξάρτητων
Αρχών, των Αρχηγών, Υπαρχηγών, Διευθυντών Κλάδων του Γενικού Επιτελείου
Εθνικής Άμυνας, των Γενικών Επιτελείων Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας,
οι Αρχηγοί και Υπαρχηγοί της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού
Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής και του Πυροσβεστικού Σώματος, των
Γενικών Διευθυντών του Υπουργείου Οικονομικών, των Προϊσταμένων
Διευθύνσεων των Δημοσίων Οικονομικών Υπηρεσιών (Δ.Ο.Υ.), όλων των
υπαλλήλων που υπηρετούν στα τμήματα ελέγχου των εν λόγω υπηρεσιών, των
Προϊσταμένων υπηρεσιών του Σώματος Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος
(Σ.Δ.Ο.Ε.), των προϊσταμένων και υπαλλήλων των οργανικών μονάδων
δόμησης, των διοικούντων αθλητικές ανώνυμες εταιρείες, των αξιολογημένων
διαιτητών, βοηθών διαιτητών και παρατηρητών διαιτησίας πρωταθλημάτων
επαγγελματικού αθλητισμού, των Προϊσταμένων υπηρεσιών της Γενικής
Γραμματείας Δημοσίων Έργων του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και
Δικτύων, των ιδιοκτητών, εταίρων, βασικών μετόχων και διοικούντων
ελληνικές επιχειρήσεις που συνάπτουν δημόσιες συμβάσεις, των μελών των
Επιτροπών Εξετάσεων Υποψηφίων Οδηγών κ.ά., βλ. σχετικώς τις περιπτώσεις
στ΄ έως και κδ΄, κζ΄, λα΄ έως και μγ΄ και μστ΄ έως μη΄ της παρ. 1 του
άρθρου 1 του ν. 3213/2003, όπως ισχύει]. Στην ανωτέρω δε Αρχή (Γ΄
Μονάδα), στην οποία ο νόμος επιφυλάσσει ιδιαίτερα ευρείες ελεγκτικές
αρμοδιότητες (άρθρα 7Α παρ. 3δ, 7Β παρ. 2 ν. 3691/2008, όπως ισχύουν)
και της οποίας ο έλεγχος μπορεί να απολήξει σε διατύπωση, ακόμη και
ποινικής φύσεως κατηγοριών, εις βάρος δικαστικών λειτουργών, δεν μετέχει
κανένας τακτικός δικαστής, αλλά από τη δικαστική εξουσία προέρχεται
μόνον ο Πρόεδρος αυτής, ο οποίος είναι ανώτατος εισαγγελικός λειτουργός,
δηλαδή δικαστικός λειτουργός ο οποίος ανήκει στον κλάδο που έχει ως
αποστολή τη διερεύνηση ποινικών αδικημάτων και την άσκηση ποινικής
δίωξης, ενώ τα τέσσερα μέλη της είναι απλά «στελέχη» της Διοίκησης,
χωρίς ειδικότερο προσδιορισμό προσόντων - εκτός από το προερχόμενο από
το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
στέλεχος, το οποίο πρέπει να έχει «πτυχίο νομικής σχολής» -· δεν μπορεί
δε να θεωρηθεί ότι συνιστά τέτοιο ειδικότερο προσδιορισμό προσόντων η
αναφορά στο άρθρο 7 παρ. 6 του ν. 3691/2008, όπως ισχύει, ότι ως μέλη
της Αρχής προτείνονται «πρόσωπα που διακρίνονται για την επιστημονική
τους κατάρτιση, το ήθος τους και την επαγγελματική τους ικανότητα και
εμπειρία στον τραπεζικό, οικονομικό, νομικό ή επιχειρησιακό τομέα,
ανάλογα με τις απαιτήσεις των επί μέρους Μονάδων της Αρχής». Τα μέλη δε
αυτά προτείνονται είτε από τον αρμόδιο Υπουργό, είτε από τον Διοικητή
της Τράπεζας της Ελλάδος ή το Διοικητικό Συμβούλιο της Επιτροπής
Κεφαλαιαγοράς, δηλαδή όργανα των οποίων οι πράξεις ελέγχονται, κατά το
Σύνταγμα, από τους υποκειμένους στον έλεγχο της προαναφερθείσας Αρχής
δικαστικούς λειτουργούς. Πέραν τούτων, η Αρχή αυτή, ως διοικητικό
όργανο, έχει τη δυνατότητα συνεδρίασης υπό τριμελή σύνθεση (πρόεδρος και
δύο μέλη) και λήψης απόφασης με πλειοψηφία των δύο εκ των τριών μελών,
δηλαδή, πλειοψηφία που ενδεχομένως μπορεί να σχηματισθεί από δύο μόνο
μέλη προερχόμενα από τη Διοίκηση. Η κατά τα ανωτέρω δε συγκρότηση της Γ΄
Μονάδας δεν μπορεί να θεραπευθεί από μόνο το γεγονός ότι η Αρχή
Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες
και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και Ελέγχου των Δηλώσεων
Περιουσιακής Κατάστασης «απολαμβάνει διοικητικής και λειτουργικής
ανεξαρτησίας» (άρθρο 7 παρ. 2 εδ. α΄ ν. 3691/2008, όπως το άρθρο αυτό
αντικαταστάθηκε με το άρθρο 2 παρ. 1 του ν. 3932/2011).
Εξ άλλου, και μόνη η ανάθεση του ελέγχου των Δ.Π.Κ. και των Δ.Ο.Σ.
των δικαστικών λειτουργών σε υπηρεσία, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο
αρχής, της οποίας η προέχουσα ονομασία («Αρχή Καταπολέμησης της
Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και της
Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας …») παραπέμπει σε έρευνες για
εγκληματική δραστηριότητα [εν αντιθέσει προς την αρμόδια για τον έλεγχο
των οργάνων της νομοθετικής εξουσίας και των επικεφαλής της εκτελεστικής
εξουσίας, η οποία, προδήλως προς προστασία του κύρους των ελεγχομένων,
φέρει την ονομασία «Επιτροπή Ελέγχου Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης»]
μειώνει το κύρος των δικαστικών λειτουργών - όπως επίσης και των λοιπών
κατηγοριών υπόχρεων σε υποβολή δηλώσεων - και, κατά συνέπεια, και το
κύρος της ίδιας της τρίτης κρατικής λειτουργίας. Ενόψει των ανωτέρω, και
των εκτεθέντων στην προηγούμενη σκέψη, η κατά τα προαναφερθέντα ανάθεση
του ελέγχου των Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. των δικαστικών λειτουργών, μεταξύ των
οποίων και των προέδρων των τριών Ανωτάτων Δικαστηρίων, που είναι οι
επικεφαλής της δικαστικής εξουσίας, σε όργανο, μη συγκροτούμενο,
τουλάχιστον κατά πλειοψηφία, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου του, από
ανώτατους τακτικούς δικαστές, μέλη των Ανωτάτων Δικαστηρίων, και μη έχον
τις απαραίτητες για την αποστολή του θεσμικές εγγυήσεις, αντίκειται στο
άρθρο 26 και το εξειδικεύον αυτό άρθρο 87 παρ. 1 του Συντάγματος.
Συνεπώς, οι διατάξεις του άρθρου 3 παρ. 1 περ. α΄ υποπερ. αα΄ του ν.
3213/2003 και των άρθρων 7 παρ. 1 εδ. β΄, 7Α παρ. 3 περ. γ΄ υποπερ. δδ΄
του ν. 3691/2008, όπως ισχύουν, κατά το μέρος που ορίζουν ότι οι Δ.Π.Κ.
και, συνακόλουθα, και οι προβλεπόμενες από το άρθρο 229 του ν. 4281/2014
και συνυποβαλλόμενες Δ.Ο.Σ. των δικαστικών λειτουργών
(περιλαμβανομένων, κατά τα προεκτεθέντα, και των εισαγγελικών
λειτουργών) υποβάλλονται στη Γ΄ Μονάδα Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής
Κατάστασης της συσταθείσας με το άρθρο 7 του ν. 3691/2008, όπως ισχύει,
Αρχής, είναι ανίσχυρες ως αντισυνταγματικές, κατά τον βάσιμο λόγο
ακυρώσεως, που παρατίθεται στη σκέψη 15. Διάφορο δε είναι το ζήτημα ότι
το όργανο, το οποίο είναι επιφορτισμένο με τον έλεγχο των Δ.Π.Κ. και
Δ.Ο.Σ. των δικαστικών λειτουργών και πρέπει να συγκροτείται σύμφωνα με
τις ανωτέρω συνταγματικές επιταγές, μπορεί να υποστηρίζεται από
προσωπικό με ειδικές γνώσεις και εμπειρία στον έλεγχο περιουσιακών
στοιχείων και τη διερεύνηση οικονομικών συναλλαγών. Εξ άλλου, το γεγονός
ότι το προαναφερθέν όργανο, με τη μνημονευθείσα συγκρότηση, δεν μπορεί
να επιβάλει το ίδιο πειθαρχικές, διοικητικές ή ποινικές κυρώσεις εις
βάρος των ελεγχομένων από αυτό δικαστικών λειτουργών και είναι αρμόδιο
απλώς να αποφασίσει κατά πόσον από τον διενεργηθέντα από αυτό έλεγχο
προκύπτει ότι συντρέχει, κατ’ αρχήν, περίπτωση διοικητικής, πειθαρχικής ή
ποινικής ευθύνης δικαστικού λειτουργού, και ότι την τελική επί του
ζητήματος αυτού κρίση θα εκφέρουν τα κατά το Σύνταγμα και τους νόμους
αρμόδια πειθαρχικά όργανα και δικαστήρια (άρθρο 7Α παρ. 3 περ. δ΄ ν.
3691/2008, όπως ισχύει), δεν μπορεί να θεραπεύσει την ανωτέρω αντίθεση
προς το Σύνταγμα των διατάξεων που προβλέπουν τον έλεγχο των Δ.Π.Κ. και
των Δ.Ο.Σ. των δικαστικών λειτουργών από το εν λόγω όργανο· τούτο, διότι
η απειλή και μόνον άσκησης ποινικής ή πειθαρχικής δίωξης ή καταλογισμού
σημαντικού ενδεχομένως χρηματικού ποσού μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο
με τον οποίο ασκούν οι τελούντες υπό την απειλή αυτή δικαστικοί
λειτουργοί τα καθήκοντά τους· περαιτέρω δε οι συνέπειες που επιφέρει στο
κύρος αυτών και, κατ’ επέκταση, στο κύρος της ίδιας της δικαστικής
λειτουργίας η διατύπωση εις βάρος τους κατηγοριών ως προς την
περιουσιακή τους κατάσταση και τον τρόπο κτήσης αυτής δεν αναιρούνται
από την εκ των υστέρων ενδεχόμενη απαλλαγή τους από τα αρμόδια
δικαιοδοτικά όργανα [βλ. σχετικώς την έκθεση αξιολόγησης για την Ελλάδα,
που υιοθετήθηκε από την GRECO (Groupe d’ États contre la Corruption -
Group of States against Corruption), στο πλαίσιο του Συμβουλίου της
Ευρώπης, κατά την 68η Ολομέλεια αυτής (15-19 Ιουνίου 2015), και την
οποία επικαλείται και η Διοίκηση· στην έκθεση αυτήν επισημαίνεται ότι ο
κίνδυνος, στον οποίο κυρίως είναι εκτεθειμένοι οι δικαστές (ιδίως οι
ανώτατοι), κατά τους συντάκτες της εν λόγω έκθεσης, συνίσταται στην
τυχόν απόπειρα της εκτελεστικής λειτουργίας - ενόψει της εξουσίας που
έχει, μεταξύ άλλων, ως προς τον πειθαρχικό έλεγχο των δικαστών - να
ασκήσει πιέσεις σ’ αυτούς υπό την απειλή άσκησης πειθαρχικής δίωξης, βλ.
και την έκθεση του Οργανισμού «Transparency International» του 2012
(«National Integrity System Assessment Greece», σελ. 70), στην οποία
παραπέμπει η ανωτέρω έκθεση αξιολόγησης (βλ. σελ. 13 και 14 αυτής) και
με την οποία προτείνεται, ως μέτρο για τη βελτίωση των συνθηκών υπό τις
οποίες λειτουργεί η δικαστική εξουσία στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων, την
καθιέρωση πραγματικής αυτοδιοίκησης αυτής και τον πλήρη διαχωρισμό της
δικαστικής από την εκτελεστική εξουσία· βλ. και τη σχετική πρόταση της
GRECO στη σελ. 76 και 79 (παρ. 82 και 87) της ανωτέρω έκθεσης
αξιολόγησης]. Περαιτέρω, τα αναφερόμενα στην έκθεση αξιολόγησης της
GRECO ως προς την αποτελεσματικότητα του οργάνου που, κατά τον χρόνο της
αξιολόγησης, ήταν επιφορτισμένο με τον έλεγχο των δηλώσεων περιουσιακής
κατάστασης των δικαστικών λειτουργών, τα οποία επικαλείται η Διοίκηση
[βλ. μεταξύ άλλων, στην παρ. 106, σελ. 93, στην οποία αναφέρεται ότι η
Γ΄ Μονάδα της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από
Εγκληματικές Δραστηριότητες και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και
Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης «παρουσιάστηκε στην GET ως
πολύ προθυμότερη και αποτελεσματική για την εκπλήρωση … της εποπτικής
λειτουργίας {για τον έλεγχο των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης των
δικαστικών λειτουργών} από ό,τι η ειδική επιτροπή του Αρείου Πάγου που
είχε αυτή την ευθύνη έως το 2011», αποτελεσματικότητα, η οποία, πάντως,
είναι δυνατόν να οφείλεται στο ότι τα ελεγκτικά όργανα έχουν πλέον στη
διάθεσή τους ηλεκτρονικές μεθόδους ελέγχου, που διευκολύνουν και
επιταχύνουν την περάτωση των ελέγχων και τις οποίες δεν διέθεταν οι
διενεργούντες τον έλεγχο των Δ.Π.Κ. των δικαστικών λειτουργών έως το
2011, αλλά και μεταγενεστέρως, βλ. και κατωτέρω σκέψη 33], εν πάση
περιπτώσει δεν απαλλάσσουν τη νομοθετική λειτουργία από την υποχρέωση
τήρησης των συνταγματικών διατάξεων, που κατοχυρώνουν την ανεξαρτησία
της δικαστικής (βλ. και το παρατεθέν στη σκέψη 9 άρθρο 11 παρ. 1 της
κυρωθείσας με το ν. 3666/2008 σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών κατά της
διαφθοράς). Και τούτο, ανεξαρτήτως του ότι με τις ανωτέρω παρατηρήσεις
οι συντάκτες της έκθεσης δεν διατυπώνουν οποιαδήποτε γνώμη περί της
σύμφωνης με τη συνταγματικώς επιβαλλόμενη ανεξαρτησία της δικαστικής
λειτουργίας συγκρότησης του ανωτέρω οργάνου. Περαιτέρω, δεν απαλλάσσει
την νομοθετική λειτουργία από την ανωτέρω υποχρέωση η δέσμευση, την
οποία ανέλαβε το Ελληνικό Κράτος με το άρθρο 3 παρ. Γ κεφάλαιο 5 περ.
5.3 (με τίτλο «Καταπολέμηση της διαφθοράς») του ν. 4336/2015 «… Κύρωση
του Σχεδίου Σύμβασης Οικονομικής Ενίσχυσης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό
Σταθερότητας και ρυθμίσεις για την υλοποίηση της Συμφωνίας
Χρηματοδότησης» (Α΄ 94), ότι «Οι αρχές θα τροποποιήσουν και θα
εφαρμόσουν το νομικό πλαίσιο για τη δήλωση των περιουσιακών στοιχείων
(Οκτώβριος 2015)». Αντιθέτως, στην ίδια ως άνω περίπτωση 5.3 αναφέρεται
στη συνέχεια ότι «Η κυβέρνηση δεσμεύεται να εφαρμόσει στο ακέραιο και
εγκαίρως τις συστάσεις της Ομάδας χωρών κατά της διαφθοράς (GRECO)»,
μεταξύ δε των συστάσεων αυτών περιλαμβάνεται και εκείνη περί ενίσχυσης
της αυτοδιοίκησης της δικαστικής λειτουργίας [βλ. την προαναφερθείσα
πρόταση της GRECO στη σελ. 76 και 79 (παρ. 82 και 87) της ανωτέρω
έκθεσης αξιολόγησης]. Μειοψήφησαν οι Σύμβουλοι Γ. Ποταμιάς, Γ. Τσιμέκας
και Σ. Χρυσικοπούλου, οι οποίοι υποστήριξαν την εξής γνώμη: το θέμα του
ελέγχου των Δ.Π.Κ. αρχικώς των πολιτικών προσώπων και, ακολούθως, των
δικαστικών λειτουργών και των λοιπών κρατικών λειτουργών και υπαλλήλων
συνδέθηκε εξαρχής από τον κοινό νομοθέτη με τη διασφάλιση της διαφάνειας
στο δημόσιο βίο και με την καταπολέμηση της διαφθοράς και την αποτροπή
των φαινομένων αθέμιτου πλουτισμού (βλ. τις αιτιολογικές εκθέσεις που
συνοδεύουν τους ν. 4351/1964, 2429/1996, 3213/2003, 3849/2010,
3932/2011, 4065/2012, 4281/2014, 4389/2016). Κατ’ ακολουθίαν τούτου, και
το θέμα του ελέγχου των Δ.Π.Κ. των δικαστικών και εισαγγελικών
λειτουργών, το οποίο αποτελεί, μεταξύ άλλων, το αντικείμενο των
ρυθμίσεων του ν. 3213/2003 (όπως ισχύει), δεν θίγει την ανεξαρτησία της
δικαστικής λειτουργίας έναντι των λοιπών λειτουργιών, που κατοχυρώνεται
στο άρθρο 26 του Συντάγματος, ούτε παραβιάζει τη λειτουργική και
προσωπική ανεξαρτησία των δικαστικών λειτουργών που κατοχυρώνεται,
επίσης, στα άρθρα 87 έως 91 αυτού. Τούτο δε, διότι ο έλεγχος αυτός δεν
παρεμβαίνει καθόλου στην άσκηση των δικαστικών καθηκόντων, αφού, ως εκ
του αντικειμένου του, δεν συνεπάγεται καμία επέμβαση στην ανεξαρτησία
γνώμης την οποία οφείλουν να έχουν οι δικαστικοί λειτουργοί κατά την
άσκηση των καθηκόντων τους ούτε θίγει τον, κατά το Σύνταγμα και τους
νόμους, σχηματισμό της δικαστικής κρίσης τους (βλ. άρθρο 87 παρ. 2 του
Συντάγματος), ώστε να είναι αναγκαίο να διασφαλίζεται, κατά την άσκηση
του πιο πάνω ελέγχου, σύμφωνα με τις ανωτέρω συνταγματικές διατάξεις, η
προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία αυτών. Ενόψει των ανωτέρω, το
γεγονός ότι η ασκούσα τον έλεγχο αυτόν επιτροπή δεν αποτελείται στο
σύνολό της ή έστω, κατά πλειοψηφία, από δικαστικούς λειτουργούς δεν
παραβιάζει τις ανωτέρω συνταγματικές διατάξεις, με δεδομένη, μάλιστα,
και την ανάγκη στελέχωσης της εν λόγω επιτροπής από πρόσωπα με
εξειδικευμένες χρηματοοικονομικές γνώσεις, ώστε να είναι αποτελεσματική η
λειτουργία της. Εξ άλλου, αν από τη διενέργεια του ελέγχου αυτού,
ανακύψει τυχόν ζήτημα πειθαρχικής ή ποινικής ευθύνης του δικαστικού
λειτουργού, τη σχετική κρίση θα εκφέρουν τα δικαστήρια, πειθαρχικά
(Ολομέλειες του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του
Ελεγκτικού Συνεδρίου, βλ. άρθρο 95 παρ. 1 και 2 του Κώδικα Οργανισμού
Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών) και ποινικά, και τα
πειθαρχικά συμβούλια (Ανώτατο Πειθαρχικό Συμβούλιο του άρθρου 91 του
Συντάγματος, βλ. και άρθρο 95 παρ. 4 του πιο πάνω Κώδικα, εννεαμελή και
επταμελή πειθαρχικά συμβούλια του Συμβουλίου της Επικρατείας, του
Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου και πενταμελή συμβούλια των
οικείων εφετείων, βλ. άρθρο 95 παρ. 5 έως 11 του ίδιου Κώδικα, όπως οι
παράγραφοι αυτές αντικαταστάθηκαν με το άρθρο 15 του ν. 2172/1993, Α΄
207) και έτσι, με τον τρόπο αυτόν, προστατεύεται η προσωπική και
λειτουργική ανεξαρτησία του. Συνεπώς, οι διατάξεις της υποπερίπτωσης αα΄
της περίπτωσης α΄ της παρ. 1 του άρθρου 3 του ν. 3213/2003 (όπως το
άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 224 του ν. 4281/2014, η περ. α΄
αντικαταστάθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 174 του ν. 4389/2016 και η
υποπερ. αα΄ προστέθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 174 του ίδιου νόμου) και
του άρθρου 229 του ν. 4281/2014, κατά το μέρος που ορίζουν ότι οι
Δ.Π.Κ. και οι Δ.Ο.Σ. των δικαστικών και εισαγγελικών λειτουργών
υποβάλλονται στη Γ΄ Μονάδα Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης
της προβλεπόμενης στο άρθρο 7 του ν. 3691/2008 (όπως αντικαταστάθηκε με
το άρθρο 2 του ν. 3932/2011) ανεξάρτητης Αρχής Καταπολέμησης της
Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και της
Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής
Κατάστασης, Μονάδα στην οποία προΐσταται εν ενεργεία ανώτατος
εισαγγελικός λειτουργός που επιλέγεται από το οικείο Ανώτατο Δικαστικό
Συμβούλιο και η πλειοψηφία των μελών της οποίας δεν είναι δικαστικοί
λειτουργοί (βλ. άρθρο 7 παρ. 1 και 5 και 3 περ. α΄ του ν. 3691/2008,
όπως αντικαταστάθηκε), δεν αντίκεινται στα άρθρα 26 και 87 έως 91 του
Συντάγματος. Επίσης, δεν αντίκειται στις συνταγματικές αυτές διατάξεις η
διάταξη του δεύτερου εδαφίου της παρ. 1 του άρθρου 7 του ν. 3691/2008
(όπως το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 2 του ν.
3932/2011), κατά το μέρος που ορίζει ότι σκοπός της πιο πάνω ανεξάρτητης
αρχής είναι ο έλεγχος των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης των
δικαστικών και εισαγγελικών λειτουργών, ούτε και η διάταξη της
υποπερίπτωσης δδ΄ της περίπτωσης γ΄ της παρ. 3 του άρθρου 7Α του ίδιου
νόμου (όπως το άρθρο αυτό προστέθηκε με το άρθρο 2 παρ. 2 του ν.
3932/2011), η οποία ορίζει ότι η Γ΄ Μονάδα της πιο πάνω ανεξάρτητης
αρχής προβαίνει σε έλεγχο όλων των δηλώσεων των δικαστικών και
εισαγγελικών λειτουργών. Πρέπει, συνεπώς, κατά τη γνώμη αυτή, να
απορριφθεί ως αβάσιμος ο περί του αντιθέτου λόγος ακυρώσεως.
19. Επειδή, προβάλλεται περαιτέρω, ότι κατά το σύστημα ελέγχου του
ν. 3213/2003, ο οποίος ενεργοποιείται με τις διατάξεις της
προσβαλλόμενης απόφασης, ο δικαστικός λειτουργός καταλήγει να ελέγχεται
δύο φορές και μάλιστα από διαφορετικά όργανα (μη συγκροτούμενα κατά
πλειοψηφία από δικαστικούς λειτουργούς), αν είναι σύζυγος αυτοτελώς
υπόχρεου, μη δικαστικού λειτουργού. Το σύστημα αυτό, κατά τις αιτούσες
ενώσεις, παραβιάζει την αρχή της προσωπικής και λειτουργικής
ανεξαρτησίας των δικαστικών λειτουργών και την αρχή της διάκρισης των
λειτουργιών.
20. Επειδή, κατά το άρθρο 2 παρ. 1 περ. γ΄ εδ. β΄ του ν. 3213/2003,
η Δ.Π.Κ. υποβάλλεται από τον/την υπόχρεο και υπογράφεται από τον/την
ίδιο/ίδια, για τα δικά του/της στοιχεία, από τον/τη σύζυγο, για τα δικά
του/της στοιχεία, και από αμφότερους τους συζύγους για τα περιουσιακά
στοιχεία των ανήλικων τέκνων τους· κατά δε το άρθρο 229 παρ. 1 και 2 του
ν. 4281/2014, η Δ.Ο.Σ. υποβάλλεται από τον/την υπόχρεο και υπογράφεται
από τον/την ίδιο/ίδια, για τα δικά του/της στοιχεία, και από τον/τη
σύζυγο, για τα δικά του/της στοιχεία. Στο άρθρο 2 παρ. 4 της
προσβαλλόμενης απόφασης ορίζεται ότι ο/η υπόχρεος υποβάλλει με τον/τη
σύζυγο κοινή Δ.Π.Κ., στη δε παράγραφο 5 ότι, σε περίπτωση άρνησης ή
αδυναμίας του/της συζύγου του υπόχρεου να συνυποβάλλει κοινή δήλωση, η
δήλωση υποβάλλεται μόνον από τον υπόχρεο, ο οποίος αναφέρει στις
παρατηρήσεις του συστήματος το γεγονός της άρνησης ή της αδυναμίας. Από
τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει ότι ο έλεγχος των Δ.Π.Κ. και των Δ.Ο.Σ.
αφορά όχι μόνο το υπόχρεο πρόσωπο αλλά και την οικογένεια αυτού (σύζυγο
και, στην περίπτωση των Δ.Π.Κ., ανήλικα τέκνα). Ο έλεγχος αυτός είναι,
κατ’ αρχήν, συνταγματικά ανεκτός, λαμβανομένης υπόψη της κοινής ζωής του
υπόχρεου με τον/τη σύζυγό του και τα ανήλικα τέκνα τους (πρβλ. Conseil
Constitutionnel 2013-676 DC απόφαση της 9.10.2013 σκ. 15, Ε.Δ.Δ.Α.
Wypych κατά Πολωνίας απόφαση επί του παραδεκτού της 25.10.2005 σελ. 11,
12, επί δήλωσης περιουσιακής κατάστασης δημοτικού συμβούλου). Σύμφωνα δε
και με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 18, όταν ο/η σύζυγος δικαστικού
λειτουργού είναι και ο ίδιος (υπό άλλη ιδιότητα, εκτός εκείνης του
δικαστικού λειτουργού) αυτοτελώς υπόχρεος σε υποβολή Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ.,
τα περιουσιακά στοιχεία του/της συζύγου θα πρέπει να δηλώνονται από τον
δικαστικό λειτουργό στη Δ.Π.Κ. αυτού, την οποία θα υποβάλλει στο όργανο
που θα συγκροτηθεί κατά τα οριζόμενα στη σκέψη αυτή (πλην της περίπτωσης
άρνησης ή αδυναμίας του/της συζύγου να συνυποβάλλει κοινή δήλωση –
άρθρο 2 παρ. 5 προσβαλλόμενης κ.υ.α.), στο όργανο δε αυτό θα υποβάλλεται
και η Δ.Ο.Σ. του/της συζύγου· ο/η δε σύζυγος απαλλάσσεται από την
υποχρέωση να υποβάλει αυτοτελή Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. στο κατ’ αρχήν αρμόδιο
γι’ αυτόν/αυτήν όργανο και υπόκειται, και για τα δικά του/της
περιουσιακά στοιχεία και οικονομικά συμφέροντα, στον έλεγχο του αρμόδιου
για τον δικαστικό λειτουργό οργάνου. Αντίθετη εκδοχή θα οδηγούσε στον
έλεγχο της Δ.Π.Κ. και της Δ.Ο.Σ. του δικαστικού λειτουργού μέσω της
Δ.Π.Κ. και της Δ.Ο.Σ. του/της συζύγου του από όργανο διάφορο εκείνου που
θα συγκροτηθεί κατά τα γενόμενα δεκτά στη σκέψη 18, κατά παράβαση των
οριζομένων στη σκέψη αυτή. Τα ανωτέρω δεν ισχύουν στην περίπτωση που ο
δικαστικός λειτουργός είναι σύζυγος προσώπου εκ των μνημονευομένων στο
άρθρο 1 παρ. 1 περ. α΄- ε΄ του ν. 3213/2003, όπως ισχύει. Στην περίπτωση
αυτή, λόγω του αυξημένου θεσμικού κύρους του οργάνου που ελέγχει τους
μνημονευομένους στη διάταξη αυτή υπόχρεους και της έκτασης του ελέγχου
(άρθρα 3Α παρ. 1, 2, 1 παρ. 2 εδ. β΄, 2 παρ. 1 περ. α΄ στοιχ. ix,
2 παρ. 3, 3Β παρ. 2 του ν. 3213/2003, όπως ισχύουν), ο δικαστικός
λειτουργός και ο/η σύζυγός του πρέπει να υποβάλλουν και οι δύο δηλώσεις
στο αρμόδιο για τον καθένα όργανο, στις οποίες θα περιλαμβάνονται τα
περιουσιακά στοιχεία αμφοτέρων, καθώς και των ανήλικων τέκνων τους
(άρθρο 2 παρ. 1 περ. γ΄ εδ. β΄ ν. 3213/2003), οι οποίες θα ελέγχονται
και από τα δύο όργανα. Κατά δε τη συγκλίνουσα γνώμη των Συμβούλων Γ.
Παπαγεωργίου, Θ. Αραβάνη και Μ. Σωτηροπούλου, το ανωτέρω σύστημα
υποβολής δύο αυτοτελών δηλώσεων πάσχει κατά το μέρος που δεν εξασφαλίζει
ότι οι δηλώσεις των δικαστικών λειτουργών δεν θα ελεγχθούν και από αρχή
άλλη από αυτήν που περιγράφεται στη σκέψη 17. Κατ’ ακολουθίαν όλων των
ανωτέρω, κατά το μέρος που με βάση το καθιερούμενο από τον νόμο σύστημα
οι Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. δικαστικού λειτουργού, αν είναι σύζυγος αυτοτελώς
υπόχρεου μη δικαστικού λειτουργού, καταλήγουν να ελέγχονται δύο φορές
και μάλιστα από διαφορετικά όργανα (μη συγκροτούμενα, τουλάχιστον κατά
πλειοψηφία, από ανώτατους τακτικούς δικαστές), οι σχετικές διατάξεις
αντίκεινται στα άρθρα 26 και 87 παρ. 1 του Συντάγματος, κατά τον βάσιμο
λόγο, που παρατίθεται στην προηγούμενη σκέψη. Μειοψήφησαν οι Σύμβουλοι
Γ. Ποταμιάς, Γ. Τσιμέκας και Σ. Χρυσικοπούλου, κατά τη γνώμη των οποίων
πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμοι οι λόγοι ακυρώσεως ότι ο ν. 3213/2003,
όπως ισχύει, κατά παράβαση των πιο πάνω συνταγματικών διατάξεων δεν
περιέχει ρύθμιση που να ορίζει ότι και οι σύζυγοι των δικαστικών και
εισαγγελικών λειτουργών, ως αυτοτελώς υπόχρεοι σε δήλωση της
περιουσιακής τους κατάστασης, ελέγχονται από το ίδιο συλλογικό όργανο,
που ελέγχει τους δικαστικούς και εισαγγελικούς λειτουργούς και
αποτελείται, τουλάχιστον κατά πλειοψηφία, από δικαστικούς λειτουργούς
και δεν περιέχει ρύθμιση που να εξαιρεί τους συζύγους των δικαστικών και
εισαγγελικών λειτουργών από την υποχρέωση υποβολής αυτοτελούς δήλωσης.
Τούτο, διότι η αποδοχή των λόγων αυτών στηρίζεται στην παραδοχή ότι δεν
επιτρέπεται, κατά το Σύνταγμα, οι Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. των δικαστικών και
εισαγγελικών λειτουργών να υποβάλλονται στη Γ΄ Μονάδα Ελέγχου των
Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης της ανεξάρτητης Αρχής του άρθρου 7 του
ν. 3691/2008 (όπως ισχύει) και να ελέγχονται από τη Μονάδα αυτή· η
παραδοχή όμως αυτή δεν έγινε δεκτή από τη μειοψηφήσασα γνώμη των πιο
πάνω Συμβούλων που παρατίθεται στη σκέψη 18.
21. Επειδή, περαιτέρω προβάλλεται ότι αντίκεινται στην αρχή της
ισότητας α) o υποχρεωτικός έλεγχος των Δ.Π.Κ. των δικαστικών λειτουργών
των Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας (άρθρο 7Α παρ. 3
περ. γ΄ υποπερ. δδ΄ ν. 3691/2008, όπως ισχύει) και β) η συναφής
υποχρέωση των υποχρεωτικώς ελεγχομένων προσώπων να επισυνάψουν στη
Δ.Π.Κ. όλα τα αναγκαία έγγραφα, από τα οποία προκύπτει η περιουσιακή
τους κατάσταση (άρθρο 2 παρ. 1 περ. γ΄ εδ. δ΄ ν. 3213/2003, όπως
ισχύει), και μάλιστα σε ηλεκτρονική μορφή (άρθρο 4 παρ. 6 προσβαλλόμενης
κ.υ.α.). Τούτο, διότι, κατά τις αιτούσες ενώσεις, οι ρυθμίσεις αυτές
καταλαμβάνουν μόνο τους δικαστικούς λειτουργούς που υπηρετούν στα
Ανώτατα Δικαστήρια, ενώ για τους λοιπούς προβλέπεται «δειγματοληπτικός» ή
«στοχευμένος» έλεγχος· ο δε υποχρεωτικός έλεγχος προβλέπεται
ανεξαρτήτως βαθμού, αφορά δηλαδή και τους εισηγητές του Συμβουλίου της
Επικρατείας και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με βαθμό αντίστοιχο του
πρωτοδίκη διοικητικών δικαστηρίων, αλλά και τους παρέδρους του
Συμβουλίου της Επικρατείας και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με βαθμό
αντίστοιχο του εφέτη διοικητικών δικαστηρίων· ειδικώς δε οι εισηγητές
και οι πάρεδροι του Συμβουλίου της Επικρατείας δεν διαθέτουν
αποφασιστική ψήφο.
22. Επειδή, η ιδιότητα του δικαστικού λειτουργού ως υπηρετούντος σε
Ανώτατο Δικαστήριο ως κριτήριο για τον υποχρεωτικό έλεγχο της δήλωσής
του είναι απρόσφορο προς επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού, η
εξυπηρέτηση του οποίου επιδιώκεται με το συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο
(δηλαδή η ενίσχυση του κύρους και η προστασία της Δικαιοσύνης από
καταγγελίες εναντίον των λειτουργών της, η εμπέδωση κλίματος
εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών και των δικαστικών λειτουργών και η
αποφυγή απόκτησης περιουσιακών ωφελημάτων εκ μέρους δικαστικών
λειτουργών επωφελουμένων από την ιδιότητά τους). Και τούτο, διότι δεν
προκύπτει από κανένα στοιχείο του φακέλου ότι υπάρχει ανάγκη κατά
προτεραιότητα ελέγχου των δικαστικών λειτουργών των Ανωτάτων Δικαστηρίων
σε επίπεδο που να καθιστά αναγκαία τη λήψη μέτρων όπως το επίδικο,
ούτε, άλλωστε, επικαλείται, και πολύ περισσότερο δεν αποδεικνύει κάτι
τέτοιο η Διοίκηση. Από τη μνημονευθείσα μάλιστα στη σκέψη 18 έκθεση
αξιολόγησης για την Ελλάδα, που υιοθετήθηκε από την GRECO κατά την 68η
Ολομέλεια αυτής (15-19 Ιουνίου 2015) και αφορά την πρόληψη διαφθοράς,
μεταξύ άλλων, δικαστών και εισαγγελέων, αφού διαπιστώνεται ότι
«αναφέρεται συχνά ότι το δικαστικό σώμα συγκαταλέγεται στους πλέον
αξιόπιστους θεσμούς στην Ελλάδα, γεγονός που εξηγεί τον όγκο δικογραφιών
που υποβάλλουν οι πολίτες που φέρεται να ζητούν το δίκιο τους, μεταξύ
άλλων για τις συνέπειες της δυσλειτουργίας άλλων κρατικών θεσμών» [βλ.
σελ. 13, 14, στην οποία γίνεται παραπομπή και στη μνημονευθείσα έκθεση
του Οργανισμού «Transparency International» του 2012 («National
Integrity System Assessment Greece»), σελ. 62, η οποία αναφέρεται στην
εμπιστοσύνη των πολιτών προς την δικαστική εξουσία «παρά τα μεμονωμένα
δικαστικά σκάνδαλα»] και ότι η αυτοδιοίκηση της δικαστικής εξουσίας
«αποτελεί σημαντικό παράγοντα από την άποψη της ανεξαρτησίας» (σελ. 95
και 96), συνάγεται ότι ο κίνδυνος, στον οποίο κυρίως είναι εκτεθειμένοι
οι δικαστές, ιδίως οι ανώτατοι, κατά τη γνώμη των συντακτών της εν λόγω
έκθεσης, είναι να επιχειρήσει η εκτελεστική λειτουργία - ενόψει της
εξουσίας που έχει ως προς την επιλογή στους ανώτατους βαθμούς της
δικαστικής ιεραρχίας και τον πειθαρχικό έλεγχο αυτών - να ασκήσει
πιέσεις έναντι της υπόσχεσης περαιτέρω ιεραρχικής εξέλιξης ή υπό την
απειλή άσκησης πειθαρχικής δίωξης (σελ. 13, 75, 76, 79). Ο κίνδυνος δε
αυτός προδήλως δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με τον υποχρεωτικό έλεγχο
των Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. των ανωτάτων δικαστικών λειτουργών, διότι δεν
αφορά τη διάπραξη του αδικήματος της δωροληψίας. Κατ’ ακολουθίαν των
ανωτέρω, ο εξεταζόμενος λόγος που αφορά τον υποχρεωτικό έλεγχο των
δηλώσεων αποκλειστικά των δικαστικών λειτουργών των Ανωτάτων
Δικαστηρίων, και αν ακόμη θεωρηθεί ότι ο έλεγχος αυτός αφορά μόνο τους
ανώτατους δικαστικούς λειτουργούς που υπηρετούν στα ως άνω δικαστήρια
(και όχι και τους Εισηγητές και Παρέδρους του Συμβουλίου της Επικρατείας
και του Ελεγκτικού Συνεδρίου) και έχουν τη μεγαλύτερη θεσμική εξουσία,
είναι βάσιμος και πρέπει να γίνει δεκτός. Κατόπιν τούτου, παρέλκει η
εξέταση του λόγου περί παράβασης της αρχής της ισότητας λόγω της
υποχρέωσης ηλεκτρονικής συνυποβολής δικαιολογητικών από τους δικαστές
που υπόκεινται σε υποχρεωτικό έλεγχο. Μειοψήφησαν ο Αντιπρόεδρος Ι.
Γράβαρης και οι Σύμβουλοι Ι. Μαντζουράνης, Δ. Σκαλτσούνης, Ε. Νίκα, Γ.
Τσιμέκας, Σ. Μαρκάτης, Σ. Χρυσικοπούλου, Δ. Κυριλλόπουλος, Π.
Μπραΐμη, Α. Μ. Παπαδημητρίου, κατά τη γνώμη των οποίων η ιδιότητα του
δικαστικού λειτουργού ως μέλους Ανώτατου Δικαστηρίου αποτελεί πρόσφορο
κριτήριο για το υποχρεωτικό του ελέγχου των Δ.Π.Κ. αυτού. Όπως προβάλλει
και το Δημόσιο στο από 29.11.2016 έγγραφο απόψεων, ο νομοθέτης θέσπισε
ως υποχρεωτικό τον έλεγχο των Δ.Π.Κ. των ως άνω δικαστικών λειτουργών,
διότι έκρινε ότι έχουν θεσμικά μεγαλύτερη εξουσία, ο υποχρεωτικός δε
αυτός έλεγχος εκτείνεται, για τον ίδιο λόγο, και σε άλλες κατηγορίες
ελεγχομένων (Γενικοί και Ειδικοί Γραμματείς της Βουλής και της Γενικής
Κυβέρνησης κ.λπ.- άρθρο 7Α παρ. 3 περ. γ΄ ν. 3691/2008, όπως ισχύει)· εξ
άλλου, και οι δηλώσεις των προσώπων που αναφέρονται στο άρθρο 3 παρ. 1
περ. α΄ - ε΄ του ν. 3213/2003, τα οποία ομοίως έχουν θεσμικά μεγαλύτερη
εξουσία, ελέγχονται επίσης υποχρεωτικά (άρθρο 3Β παρ. 2 ν. 3213/2003,
όπως ισχύει). Συνεπώς, κατά τη γνώμη αυτή, ο εξεταζόμενος λόγος πρέπει
να απορριφθεί ως αβάσιμος.
23. Επειδή, προβάλλεται ότι οι ρυθμίσεις του άρθρου 2 παρ. 1 περ.
α΄ υποπερ. v και vi του ν. 3213/2003, κατά τις οποίες στη Δ.Π.Κ.
περιλαμβάνονται ως περιουσιακά στοιχεία, μεταξύ άλλων, μετρητά χρήματα
(πλην καταθέσεων), των οποίων το ποσό υπερβαίνει τα 15.000 ευρώ, καθώς
και άλλα κινητά αντικείμενα φυλασσόμενα είτε σε θυρίδες τραπεζών ή, κατά
κανόνα, στην κατοικία των υπόχρεων, εφόσον η αξία τους υπερβαίνει το
ποσό των 30.000 ευρώ συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α. ανά κινητό, αντίκεινται
στα άρθρα 5 παρ. 1, 9 παρ. 1 και 9Α του Συντάγματος και υπερβαίνουν τα
όρια που επιβάλλει η καθιερούμενη στο Σύνταγμα (άρθρο 25 παρ. 1 εδ. δ΄)
αρχή της αναλογικότητας, διότι προσβάλλουν κατά τρόπο υπέρμετρο και
απρόσφορο το δικαίωμα προστασίας των προσωπικών δεδομένων, του ιδιωτικού
βίου και της ασφάλειας των υπόχρεων και των οικογενειών τους.
24. Επειδή, στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος ορίζεται ότι:
«Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και
να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας,
εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το
Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη»· στο άρθρο 9 παρ. 1 ορίζεται ότι: «Η κατοικία
του καθενός είναι άσυλο. Η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόμου
είναι απαραβίαστη. Καμία έρευνα δεν γίνεται σε κατοικία, παρά μόνο όταν
και όπως ορίζει ο νόμος και πάντοτε με την παρουσία εκπροσώπων της
δικαστικής εξουσίας»· στο άρθρο 9Α ορίζεται ότι: «Καθένας έχει δικαίωμα
προστασίας από τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση, ιδίως με ηλεκτρονικά
μέσα, των προσωπικών του δεδομένων, όπως νόμος ορίζει. Η προστασία των
προσωπικών δεδομένων διασφαλίζεται από ανεξάρτητη αρχή, που συγκροτείται
και λειτουργεί, όπως νόμος ορίζει». Στον Χάρτη των θεμελιωδών
δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2016/C 202/02) ορίζεται ότι: άρθρο 8
Προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα «1. Κάθε πρόσωπο έχει
δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που το
αφορούν. 2. Η επεξεργασία αυτών των δεδομένων πρέπει να γίνεται νομίμως,
για καθορισμένους σκοπούς και με βάση τη συγκατάθεση του ενδιαφερομένου
ή για άλλους θεμιτούς λόγους που προβλέπονται από το νόμο. Κάθε πρόσωπο
δικαιούται να έχει πρόσβαση στα συλλεγέντα δεδομένα που το αφορούν και
να επιτυγχάνει τη διόρθωσή τους. 3. Ο σεβασμός των κανόνων αυτών
υπόκειται στον έλεγχο ανεξάρτητης αρχής»· άρθρο 52 Εμβέλεια και ερμηνεία
των δικαιωμάτων και των αρχών «1. Κάθε περιορισμός στην άσκηση των
δικαιωμάτων και ελευθεριών που αναγνωρίζονται στον παρόντα Χάρτη πρέπει
να προβλέπεται από το νόμο και να σέβεται το βασικό περιεχόμενο των εν
λόγω δικαιωμάτων και ελευθεριών. Τηρουμένης της αρχής της
αναλογικότητας, περιορισμοί επιτρέπεται να επιβάλλονται μόνον εφόσον
είναι αναγκαίοι και ανταποκρίνονται πραγματικά σε στόχους γενικού
ενδιαφέροντος που αναγνωρίζει η Ένωση ή στην ανάγκη προστασίας των
δικαιωμάτων και ελευθεριών των τρίτων. 2. ...». Με τον ν. 2472/1997
«Προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού
χαρακτήρα» (Α΄ 50) μεταφέρθηκε στην εσωτερική έννομη τάξη η οδηγία 95/46
ΕΚ «για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας
δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των
δεδομένων αυτών» (L 281/1995). H οδηγία αυτή αποσκοπεί στη διασφάλιση
υψηλού επιπέδου προστασίας των θεμελιωδών ελευθεριών και δικαιωμάτων των
φυσικών προσώπων, ιδίως δε της ιδιωτικής τους ζωής, έναντι της
επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (C-131/12 Google Spain SL,
Google Inc κατά AEPD απόφαση της 13.5.2014 σκ. 66). Κατά τους ορισμούς
της οδηγίας, με την επιφύλαξη των παρεκκλίσεων που δέχεται το άρθρο 13
αυτής, κάθε επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα πρέπει να είναι
σύμφωνη, αφενός προς τις «αρχές που πρέπει να τηρούνται ως προς την
ποιότητα των δεδομένων», τις οποίες θέτει το άρθρο 6 και αφετέρου προς
τις «βασικές αρχές της νόμιμης επεξεργασίας δεδομένων» που απαριθμεί το
άρθρο 7 της οδηγίας. Ειδικότερα, τα δεδομένα πρέπει «να συλλέγονται για
καθορισμένους, σαφείς και νόμιμους σκοπούς» (άρθρο 6 παρ. 1 στ. β´), να
είναι «κατάλληλα, συναφή προς το θέμα και όχι υπερβολικά» σε σχέση με
τους σκοπούς για τους οποίους συλλέγονται και υφίστανται επεξεργασία
(άρθρο 6 παρ. 1 στ. γ´) και να διατηρούνται με μορφή που επιτρέπει τον
προσδιορισμό της ταυτότητας των προσώπων στα οποία αναφέρονται μόνο κατά
τη διάρκεια περιόδου που δεν υπερβαίνει την απαιτούμενη για την
επίτευξη των σκοπών για τους οποίους έχουν συλλεγεί, ή για τους οποίους
αργότερα υφίστανται επεξεργασία (άρθρο 6 παρ.1 στ. ε΄). Επιπλέον, κατά
το άρθρο 7 στ. γ´ και ε΄ της ίδιας οδηγίας, η επεξεργασία δεδομένων
προσωπικού χαρακτήρα είναι θεμιτή, αντιστοίχως, αν «είναι απαραίτητη για
την τήρηση εκ του νόμου υποχρεώσεως του υπευθύνου της επεξεργασίας» ή
αν «είναι απαραίτητη για την εκπλήρωση έργου δημοσίου συμφέροντος ή
εμπίπτοντος στην άσκηση δημοσίας εξουσίας που έχει ανατεθεί στον
υπεύθυνο της επεξεργασίας [...] στον οποίο ανακοινώνονται τα δεδομένα».
Εντούτοις, κατά το άρθρο 13 στ. ε´ και στ´ της εν λόγω οδηγίας, τα κράτη
μέλη μπορούν να παρεκκλίνουν ιδίως από το άρθρο 6 παρ. 1 της οδηγίας
όταν τούτο είναι αναγκαίο για τη διαφύλαξη «σημαντικού οικονομικού ή
χρηματοοικονομικού συμφέροντος κράτους μέλους ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
συμπεριλαμβανομένων των νομισματικών, δημοσιονομικών και φορολογικών
θεμάτων» ή «αποστολής ελέγχου, επιθεώρησης ή ρυθμιστικών καθηκόντων που
συνδέονται, έστω και ευκαιριακά, με την άσκηση δημόσιας εξουσίας» στις
ειδικές περιπτώσεις που απαριθμούνται στο προαναφερθέν στοιχείο ε´.
Τέλος, οι διατάξεις της οδηγίας 95/46, καθόσον διέπουν την επεξεργασία
δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που μπορούν να οδηγήσουν σε προσβολή των
θεμελιωδών ελευθεριών και, ειδικότερα, του δικαιώματος στην ιδιωτική
ζωή, πρέπει οπωσδήποτε να ερμηνεύονται ενόψει των θεμελιωδών
δικαιωμάτων, τα οποία, κατά πάγια νομολογία του Δ.Ε.Ε., αποτελούν
αναπόσπαστο μέρος των γενικών αρχών του δικαίου, την τήρηση του οποίου
διασφαλίζει το Δικαστήριο αυτό (Δ.Ε.Ε. C-465/00, C-138/01 και C-139/01
Rechnungshof απόφαση της 20.5.2003 σκ. 65-68, βλ. και C-293/12 και
C-594/12 Digital Rights Ireland Ltd απόφαση της 8.4.2014 σκ. 38-44).
Περαιτέρω, ο ως άνω ν. 2472/1997 προβλέπει ότι ως δεδομένο προσωπικού
χαρακτήρα νοείται κάθε πληροφορία που αναφέρεται στο υποκείμενο των
δεδομένων (άρθρο 2 περ. α΄), ως επεξεργασία δεδομένων προσωπικού
χαρακτήρα (‘επεξεργασία’) κάθε εργασία ή σειρά εργασιών που
πραγματοποιείται από το Δημόσιο, ή από νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή
ιδιωτικού δικαίου ή ένωση προσώπων ή φυσικό πρόσωπο με ή χωρίς τη
βοήθεια αυτοματοποιημένων μεθόδων και εφαρμόζονται σε δεδομένα
προσωπικού χαρακτήρα, όπως η συλλογή, η καταχώριση, η οργάνωση, η
διατήρηση ή αποθήκευση, η τροποποίηση, η εξαγωγή, η χρήση, η διαβίβαση, η
διάδοση ή κάθε άλλης μορφής διάθεση (άρθρο 2 περ. δ΄), και, αρχείο
δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (‘αρχείο’), κάθε διαρθρωμένο σύνολο
δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία είναι προσιτά με γνώμονα
συγκεκριμένα κριτήρια (άρθρο 2 περ. ε΄). Στο άρθρο 4 ορίζεται ότι «1. Τα
δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα για να τύχουν νόμιμης επεξεργασίας
πρέπει: α) Να συλλέγονται κατά τρόπο θεμιτό και νόμιμο για
καθορισμένους, σαφείς και νόμιμους σκοπούς και να υφίστανται θεμιτή και
νόμιμη επεξεργασία εν όψει των σκοπών αυτών. β) Να είναι συναφή,
πρόσφορα και όχι περισσότερα από όσα κάθε φορά απαιτείται εν όψει των
σκοπών της επεξεργασίας. γ) Να είναι ακριβή και, εφόσον χρειάζεται να
υποβάλλονται σε ενημέρωση. δ) Να διατηρούνται σε μορφή που να επιτρέπει
τον προσδιορισμό της ταυτότητας των υποκειμένων τους μόνο κατά τη
διάρκεια της περιόδου που απαιτείται, κατά την κρίση της Αρχής, για την
πραγματοποίηση των σκοπών της συλλογής τους και της επεξεργασίας τους.
Μετά την παρέλευση της περιόδου αυτής, η Αρχή μπορεί, με αιτιολογημένη
απόφαση της να επιτρέπει την διατήρηση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα
για ιστορικούς, επιστημονικούς ή στατιστικούς σκοπούς, εφόσον κρίνει ότι
δεν θίγονται σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση τα δικαιώματα των
υποκειμένων τους ή και τρίτων. Η τήρηση των διατάξεων της παραγράφου
αυτής βαρύνει τον υπεύθυνο επεξεργασίας (όπως το στοιχείο δ΄
τροποποιήθηκε από την παρ. 1 του άρθρου 20 του ν. 3471/2006) 2. Η τήρηση
των διατάξεων της προηγούμενης παραγράφου βαρύνει τον υπεύθυνο
επεξεργασίας. Δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που έχουν συλλεχθεί ή
υφίστανται επεξεργασία κατά παράβαση της προηγούμενης παραγράφου,
καταστρέφονται με ευθύνη του υπεύθυνου επεξεργασίας (όπως το πρώτο
εδάφιο αντικαταστάθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 20 του ν. 3471/2006). Η
Αρχή, εάν εξακριβώσει αυτεπαγγέλτως ή μετά από σχετική καταγγελία
παράβαση των διατάξεων της προηγούμενης παραγράφου, επιβάλλει τη διακοπή
της συλλογής ή της επεξεργασίας και την καταστροφή των δεδομένων
προσωπικού χαρακτήρα που έχουν ήδη συλλεγεί ή τύχει επεξεργασίας».
25. Επειδή, τα επίμαχα περιουσιακά στοιχεία που οφείλουν οι
υπόχρεοι, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 2 παρ. 1 περ. α΄ υποπερ. v και vi
του ν. 3213/2003, μετά την αντικατάσταση της περ. α΄ με το άρθρο 173
παρ. 1 του ν. 4389/2016, να συμπεριλάβουν στη δήλωση περιουσιακής
κατάστασης που υποβάλλουν, δηλαδή, τα μετρητά χρήματα άνω των 15.000
ευρώ, τα οποία φυλάσσονται εκτός πιστωτικών ιδρυμάτων ή εντός θυρίδων,
και τα κινητά περιουσιακά στοιχεία μεγάλης αξίας, εφόσον η αξία αυτών
υπερβαίνει τις 30.000 ευρώ ανά κινητό, εμπίπτουν στην σφαίρα του
ιδιωτικού και οικογενειακού βίου των υποχρέων (πρβλ. Ε.Δ.Δ.Α. Μ.Ν. και
λοιποί κατά Σαν Μαρίνο απόφαση της 7.7.2015 σκ. 51 επ.), συνιστούν δε
και δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα υπό την έννοια του άρθρου 2 στ. α΄ της
οδηγίας 95/46, και του άρθρου 2 περ. α΄ του ν. 2472/1997, αφού
πρόκειται για πληροφορίες που αναφέρονται σε φυσικό πρόσωπο, του οποίου η
ταυτότητα είναι γνωστή ή μπορεί να εξακριβωθεί (πρβλ. Δ.Ε.Ε. C-465/00
Rechnungshof σκ. 64 και σκ. 73 περί υπαγωγής στο πεδίο εφαρμογής του
άρθρου 8 Ε.Σ.Δ.Α., C-73/07 Tietosuojavaltuutettu απόφαση της 16.12.2008
σκ. 35, Conseil Constitutionnel 2013-676 DC σκ. 13 για δηλώσεις
περιουσιακής κατάστασης βουλευτών, Ε.Δ.Δ.Α. Wypych κατά Πολωνίας σελ. 9,
10, Γνωμοδότηση 7/2011 Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα
σκ. 5, Π.Ε. 96/1999 σκ. 8).
26. Επειδή, με τη θέσπιση της υποχρέωσης υποβολής Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ.
επιδιώκεται, κατά την εκτίμηση του νομοθέτη, η ενίσχυση της διαφάνειας,
καθώς και η πρόληψη και καταστολή ενδεχομένων κρουσμάτων διαφθοράς. Ο
σκοπός αυτός επιτυγχάνεται κυρίως με τον έλεγχο της μεταβολής (αύξησης)
της περιουσίας των υπόχρεων επί όσο χρόνο διατηρούν την ιδιότητα λόγω
της οποίας υπέχουν την υποχρέωση υποβολής των άνω δηλώσεων. Επομένως,
δεν αποτελεί αντικείμενο των διατάξεων που μνημονεύθηκαν η δημιουργία
περιουσιολογίου, δηλαδή η καταγραφή των πάσης φύσεως περιουσιακών
στοιχείων και της αξίας αυτών, για πληθώρα κατηγοριών και μεγάλο αριθμό
ελλήνων πολιτών - στους οποίους περιλαμβάνονται και οι δικαστικοί
λειτουργοί - και ο έλεγχος της ακρίβειας αυτού με την απειλή βαρύτατων
ποινικών και διοικητικών κυρώσεων (άρθρα 6 και 9 ν. 3213/2003), χωρίς
μάλιστα να προκύπτει ο σκοπός δημόσιου συμφέροντος, ο οποίος επιδιώκεται
με την κατάρτιση ενός τέτοιου περιουσιολογίου. Εξ άλλου, η υποχρέωση να
συμπεριληφθούν στη Δ.Π.Κ. ποσά σε μετρητά που υπερβαίνουν τα 15.000
ευρώ και φυλάσσονται εκτός πιστωτικών ιδρυμάτων ή εντός θυρίδων, καθώς
και κινητά περιουσιακά στοιχεία, των οποίων η αξία υπερβαίνει τα 30.000
ευρώ, αποτελεί περιορισμό όχι μόνο του δικαιώματος των υπόχρεων για
προστασία των προσωπικών δεδομένων τους, αλλά και του δικαιώματός τους
για ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και για προστασία του
ιδιωτικού τους βίου, διότι οι υπόχρεοι καλούνται να αποκαλύψουν στοιχεία
που ανάγονται στην προσωπικότητά τους και στην ιδιωτική και
οικογενειακή τους ζωή. Δεδομένου ότι ο περιορισμός αυτός προβλέπεται από
τυπικό νόμο, θεσπίζεται δε κατ’ επίκληση νόμιμου σκοπού πρέπει να
εξεταστεί περαιτέρω το ζήτημα, αν πληροί τους όρους της αρχής της
αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 εδ. δ΄ του Συντάγματος).
27. Επειδή, η υποχρέωση δήλωσης μετρητών χρημάτων που δεν
περιλαμβάνονται σε καταθέσεις σε πιστωτικά ιδρύματα δεν αποτελεί
πρόσφορο μέτρο για τη διαπίστωση της περιουσιακής κατάστασης του
υπόχρεου ή μεταβολής αυτής που δεν δικαιολογείται από τα νόμιμα έσοδά
του· τούτο, προεχόντως διότι δεν είναι δυνατόν να ελεγχθεί η ακρίβεια
της δήλωσης ως προς την κατοχή ή μη μετρητών χρημάτων και του ακριβούς
ύψους τους, εφόσον η Δ.Π.Κ. περιλαμβάνει, κατά το άρθρο 2 παρ. 1 του ν.
3213/2003, όπως ισχύει, τα περιουσιακά στοιχεία του υπόχρεου κατά την
31η Δεκεμβρίου του προηγουμένου της δήλωσης έτους, ο δε έλεγχός της θα
γίνει σε χρόνο προφανώς μεταγενέστερο της ημερομηνίας αυτής. Και τούτο,
ανεξαρτήτως του ότι ο μόνος δυνατός τρόπος ελέγχου από το αρμόδιο
ελεγκτικό όργανο, ειδικώς για την εξακρίβωση του ακριβούς ύψους των
φυλασσομένων στην οικία των υπόχρεων μετρητών χρημάτων, θα ήταν η κατ’
οίκον έρευνα, η οποία, πραγματοποιούμενη για τον σκοπό απλώς της
διαπίστωσης αν είναι ακριβής ή όχι δήλωση περί της περιουσιακής
κατάστασης υπόχρεου, θα αντέκειτο στη διάταξη του άρθρου 9 παρ. 1 του
Συντάγματος. Ο ίδιος τρόπος ελέγχου, εξ ίσου αντίθετος προς τη
συνταγματική αυτή διάταξη, θα ήταν ο μόνος δυνατός και για τη διαπίστωση
της ακρίβειας Δ.Π.Κ., ως προς τυχόν δηλούμενα ως κινητά μεγάλης αξίας
ευρισκόμενα στην οικία υπόχρεου. Εξ άλλου, ενόψει του ότι, κατά τα
προεκτεθέντα, σκοπός των διατάξεων, προς εφαρμογή των οποίων εκδόθηκε η
προσβαλλόμενη κ.υ.α., δεν αποτελεί η καταγραφή των περιουσιακών
στοιχείων και της αξίας αυτών ορισμένων κατηγοριών ελλήνων πολιτών,
μεταξύ των οποίων και των δικαστικών λειτουργών, και του ότι οι
θεσπιζόμενες με το άρθρο 2 παρ. 1 περ. α΄ του ν. 3213/2003, όπως
αντικαταστάθηκε με το άρθρο 173 παρ. 1 του ν. 4389/2016, νέες ρυθμίσεις
(μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και εκείνη που αφορά την υποχρέωση
δήλωσης της κατοχής κινητών πραγμάτων αξίας άνω των 30.000 ευρώ) δεν
μπορεί να ανατρέξουν στο παρελθόν και να στηρίξουν ευθύνη των δηλούντων
με βάση τις διατάξεις περί Δ.Π.Κ. για κινητά, που είναι ήδη στην κατοχή
τους - λαμβανομένων, μάλιστα, υπόψη των αυστηρών κυρώσεων που
προβλέπονται από τα άρθρα 6 και 9 του ν. 3213/2003 σε περίπτωση
ανακριβούς ή ελλιπούς Δ.Π.Κ. και των αμφισβητήσεων που μπορεί να
προκύψουν ως προς τον προσδιορισμό της αξίας κινητών πραγμάτων [βλ. την
περίπτωση των ασφαλισμένων κατά κινδύνων κλοπής, πυρκαγιάς και άλλων
κινδύνων κινητών, των οποίων «η εκτιμώμενη αξία δεν μπορεί να είναι
κατώτερη αυτής που αναγράφεται στη σχετική σύμβαση», άρθρο 2 παρ. 1 περ.
vi εδ. τελευταίο του ν. 3213/2003, όπως ισχύει] - η απλή κατοχή κινητών
πραγμάτων αξίας άνω των 30.000 ευρώ δεν αποτελεί πρόσφορο στοιχείο προς
εξυπηρέτηση του σκοπού, στον οποίο πράγματι αποβλέπει ο θεσπίζων την
υποχρέωση υποβολής των Δ.Π.Κ. και ο οποίος είναι ο έλεγχος της μεταβολής
(αύξησης) της περιουσιακής κατάστασης των υπόχρεων. Πρόσφορο στοιχείο
για την επίτευξη του σκοπού αυτού, προκειμένου περί κινητών πραγμάτων
μεγάλης αξίας, είναι η υποχρέωση δήλωσης της αγοράς αυτών κατά το έτος
κατά το οποίο κτώνται, κατά τον έλεγχο δε της αφορώσας το έτος αυτό
δήλωσης μπορεί να εξακριβωθεί αν η δαπάνη για την απόκτηση των κινητών
αυτών καλύπτεται από τα δηλωθέντα εισοδήματα του υπόχρεου. Τέτοια
υποχρέωση υπάρχει, εφόσον ο ήδη ισχύων Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος
(ν. 4172/2013, Α΄ 167) – στο άρθρο 32 παρ. 1 περ. α΄ του οποίου ορίζεται
ότι ως ετήσια δαπάνη του φορολογουμένου, της συζύγου του και των
εξαρτώμενων μελών του λογίζονται και τα χρηματικά ποσά που
καταβάλλονται, μεταξύ άλλων, για αγορά κινητών πραγμάτων μεγάλης αξίας,
ως τέτοιων νοουμένων εκείνων των οποίων η αξία υπερβαίνει το ποσό των
10.000 ευρώ – επιβάλλει στους φορολογούμενους να δηλώσουν τη δαπάνη για
την απόκτηση κινητών πραγμάτων αξίας άνω των 10.000 ευρώ, που
πραγματοποίησαν εντός του οικείου έτους, με την αφορώσα το έτος αυτό
δήλωση φόρου εισοδήματος, η οποία συνυποβάλλεται με τη Δ.Π.Κ., και, κατ’
αυτόν τον τρόπο, περιέρχεται σε γνώση του αρμόδιου για τον έλεγχο της
Δ.Π.Κ. οργάνου η πραγματοποίηση της συγκεκριμένης δαπάνης. Παρόμοια
ρύθμιση προβλεπόταν και από τον προηγούμενο Κώδικα Φορολογίας
Εισοδήματος (ν. 2238/1994, Α΄ 151) στο άρθρο 17 παρ. 1 περ. α΄, όπως
αυτό ίσχυε με τις εκάστοτε τροποποιήσεις του (ως μεγάλης αξίας
θεωρουμένων κινητών αξίας αρχικώς 1.000.000 δραχμών και, στη συνέχεια,
3.000 και 5.000 ευρώ). Άλλωστε, η πραγματοποίηση δαπάνης για την αγορά
κινητών πραγμάτων μεγάλης αξίας ευχερώς πλέον διαγιγνώσκεται, εφόσον τα
φορολογικά στοιχεία αξίας πεντακοσίων ευρώ και άνω, που εκδίδονται,
μεταξύ άλλων, για την πώληση αγαθών, εξοφλούνται, σύμφωνα με το άρθρο 20
παρ. 3 του ν. 3842/2010 (Α΄ 58), όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε
με την παρ. 2 του άρθρου 69 του ν. 4446/2016 (Α΄ 240), αποκλειστικώς με
τη χρήση κάρτας ή άλλου ηλεκτρονικού μέσου πληρωμής, οι
πραγματοποιούμενες δε με τα μέσα αυτά συναλλαγές γνωστοποιούνται στις
φορολογικές αρχές (βλ. και κατωτέρω σκ. 33), από τις οποίες μπορεί, κατά
το νόμο, όπως ήδη έχει εκτεθεί, να αντλήσει στοιχεία το αρμόδιο για τον
έλεγχο των Δ.Π.Κ. όργανο. Το ότι η υποχρέωση δήλωσης με τη Δ.Π.Κ. των
κατεχομένων από τον υπόχρεο κινητών μεγάλης αξίας αποβλέπει στην
καταγραφή αυτών και της αξίας τους και όχι στον έλεγχο της νομιμότητας
της τυχόν αύξησης της περιουσίας των υπόχρεων συνάγεται από το γεγονός
ότι είναι υποχρεωτική η δήλωση και κινητών, ως προς την κτήση των οποίων
δεν μπορεί να γεννηθεί καμία αμφιβολία ότι προέρχεται από νόμιμη αιτία,
όπως είναι τα κτηθέντα από γονική παροχή και λόγω προίκας, καθώς και
των κινητών που έχουν αποκτηθεί από την τελευταία αυτή αιτία σε χρόνο
πολύ προγενέστερο εκείνου, κατά τον οποίο το πρώτον θεσπίστηκε η
υποχρέωση υποβολής Δ.Π.Κ. για τις περισσότερες κατηγορίες υπόχρεων -
στους οποίους περιλαμβάνονται και οι δικαστικοί λειτουργοί -, εφόσον η
προίκα καταργήθηκε με τον ν. 1329/1983. Υπέρ της άποψης ότι η υποχρέωση
δήλωσης των ανωτέρω περιουσιακών στοιχείων αποβλέπει στην καταγραφή
αυτών και της αξίας τους συνηγορούν και τα υποστηριζόμενα με το από
29.11.2016 έγγραφο απόψεων του Δημοσίου ότι η προσβαλλόμενη κ.υ.α.
υιοθετεί (βλ. άρθρο 4 παρ. 6 περ. ε΄) την κρίση της 6/2016 γνωμοδότησης
της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, κατά την οποία η
συλλογή των συγκεκριμένων προσωπικών δεδομένων είναι νόμιμη μόνον για
τις περιπτώσεις που υπάρχει αποδεικτικό της αξίας αυτών, όπως
παραστατικό αγοράς ή πράξη φορολογικής αρχής για την επιβολή φόρου αιτία
θανάτου, δωρεάς, γονικής παροχής, ή ασφαλιστική σύμβαση σε περίπτωση
ασφάλισής τους κ.λπ. και εφόσον δεν πρόκειται περί οικογενειακών
κειμηλίων που έχουν συνήθως από διαθέσεως αξία για τους υπόχρεους. Με τα
δεδομένα όμως αυτά, εφόσον δηλαδή πρόκειται κατ’ αρχήν για κινητά, ως
προς τα οποία υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία για την κτήση και την αξία
τους, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι η υποχρέωση να δηλωθούν με τη Δ.Π.Κ.
δρα προληπτικά (αποτρεπτικά) για τη μη αποδοχή εκ μέρους των υπόχρεων
δωρεών κινητών πραγμάτων μεγάλης αξίας (πολύτιμων ειδών), αφού, όπως
δέχεται και η Διοίκηση, υποχρέωση δήλωσης υφίσταται μόνον για τα κινητά,
για την αξία των οποίων υπάρχει αποδεικτικό στοιχείο και όχι για
κινητά, τα οποία ενδεχομένως δεν εκτήθησαν νομίμως και για τα οποία ο
υπόχρεος δεν διαθέτει σχετικά αποδεικτικά στοιχεία περί της κτήσης και
της αξίας τους. Συνεπώς, οι διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 1 περ. α΄
υποπερ. v και vi του ν. 3213/2003, όπως ισχύει, κατά το μέρος που
προβλέπουν ότι στη Δ.Π.Κ. περιλαμβάνονται ως περιουσιακά στοιχεία,
μεταξύ άλλων, «το σύνολο των μετρητών, που δεν περιλαμβάνονται στην
περίπτωση iv …, εφόσον το συνολικό ποσό υπερβαίνει τις δεκαπέντε
χιλιάδες (15.000) ευρώ. Τα προαναφερόμενα ποσά αφορούν αθροιστικά τον
υπόχρεο, το σύζυγο και τα ανήλικα τέκνα» και «τα κινητά μεγάλης αξίας,
εφόσον η αξία αυτών υπερβαίνει το ποσό των τριάντα χιλιάδων (30.000)
ευρώ, συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α. …», αντίκεινται στα άρθρα 5 παρ. 1, 9
παρ. 1 και 9Α του Συντάγματος, καθώς και στην αρχή της αναλογικότητας
(άρθρο 25 παρ. 1 εδ. δ΄ του Συντάγματος), όπως βασίμως προβάλλεται με
τον εκτεθέντα στη σκέψη 23 λόγο ακυρώσεως. Μειοψήφησαν ο Αντιπρόεδρος Ι.
Γράβαρης και οι Σύμβουλοι
Δ. Σκαλτσούνης, Γ. Τσιμέκας, Σ. Μαρκάτης, Σ. Χρυσικοπούλου, Α.Μ.
Παπαδημητρίου, Μ. Σωτηροπούλου και η Πάρεδρος Χ. Σιταρά, οι οποίοι
διατύπωσαν την ακόλουθη γνώμη: Η υποχρέωση δήλωσης μετρητών χρημάτων και
κινητών περιουσιακών στοιχείων που φυλάσσονται εκτός πιστωτικών
ιδρυμάτων αποτελεί κατ’ αρχήν πρόσφορο μέτρο για τη διαπίστωση μεταβολής
της περιουσιακής κατάστασης του υπόχρεου που δεν δικαιολογείται από τα
νόμιμα έσοδά του και διευκολύνει ενδεχόμενο κατασταλτικό έλεγχο,
ενδεχομένως δε δύναται να λειτουργήσει και προληπτικά (αποτρεπτικά) για
τη μη αποδοχή δωρεών κινητών πραγμάτων μεγάλης αξίας (πολύτιμων ειδών)
(πρβλ. Ε.Δ.Δ.Α. Wypych κατά Πολωνίας σελ 12). Το επιχείρημα ότι ο
υπόχρεος που θέλει να αποκρύψει περιουσιακά στοιχεία, δεν θα
συμπεριλάβει στη Δ.Π.Κ. τα επίμαχα μετρητά χρήματα και πολύτιμα είδη δεν
είναι κρίσιμο, διότι αυτό ισχύει και για άλλες περιπτώσεις που ο
υπόχρεος επιθυμεί να αποκρύψει κάποιο περιουσιακό στοιχείο (λ.χ. ανώνυμα
αξιόγραφα, περιεχόμενο τραπεζικών θυρίδων, καταθέσεις σε πιστωτικά
ιδρύματα, ιδίως αν αυτά ευρίσκονται στο εξωτερικό σε μη συνεργαζόμενη
χώρα). Η αποτελεσματικότητα δε του μέτρου της υποχρέωσης υποβολής
δήλωσης περιουσιακής κατάστασης στο σύνολό του συνδέεται άρρηκτα με τον
έλεγχο που δύναται να ακολουθήσει, προκειμένου να εξακριβωθεί η αλήθεια
των δηλούμενων στοιχείων. Περαιτέρω, το μέτρο είναι και αναγκαίο,
δεδομένου ότι τα προβλεπόμενα όρια αξίας των συγκεκριμένων περιουσιακών
στοιχείων, που λειτουργούν ως «κατώφλι» για την ενεργοποίηση της
σχετικής υποχρέωσης, θεσπίζονται σε ποσά που, κατά την κοινή πείρα,
υπερβαίνουν το ποσό των μετρητών που έχει στην κατοχή του (εκτός
πιστωτικών ιδρυμάτων) ο μέσος συναλλασσόμενος για τη διενέργεια
καθημερινών συναλλαγών, καθώς και την αξία επιμέρους κινητών πραγμάτων
που έχει στην κατοχή του ο μέσος φορολογούμενος, με συνέπεια να είναι
δυνατόν να θεωρηθούν εκ του νόμου ως μέσα αποταμίευσης ή επένδυσης των
εισοδημάτων ή/και των κεφαλαίων του υπόχρεου. Συνεπώς, κατά τη
μειοψηφήσασα γνώμη, το σκέλος αυτό του λόγου πρέπει να απορριφθεί, διότι
το επίμαχο μέτρο δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι παραβιάζει, και μάλιστα
προδήλως, όπως απαιτείται (Σ.τ.Ε. 3474/2011 Ολομ., 3035/2011, 931/2010),
την αρχή της αναλογικότητας, αφού η φύλαξη μετρητών χρημάτων άνω των
15.000 ευρώ εκτός πιστωτικών ιδρυμάτων και η κατοχή κινητών περιουσιακών
στοιχείων αξίας άνω των 30.000 ευρώ ανά κινητό δύναται να θεωρηθεί
ένδειξη μεταβολής της περιουσιακής κατάστασης του υπόχρεου. Τέλος, στον
ίδιο τον ν. 3213/2003 ορίζεται ότι η δηλούμενη αξία των κινητών
περιουσιακών στοιχείων προκύπτει είτε από σχετικό παραστατικό αγοράς ή
από πράξη φορολογικής αρχής για την επιβολή φόρου αιτία θανάτου, δωρεάς,
γονικής παροχής, ή προίκας κατά τον χρόνο κτήσης τους. Στην περίπτωση
δε κατά την οποία τα κινητά είναι ασφαλισμένα κατά κινδύνων κλοπής,
πυρκαγιάς και λοιπών κινδύνων, η εκτιμώμενη αξία δεν μπορεί να είναι
κατώτερη αυτής που αναγράφεται στη σχετική σύμβαση (βλ. άρθρο 2
παρ. 1 α΄ περ. vi). Ο νόμος, δηλαδή, εξειδικεύει πλήρως τον τρόπο
εκτίμησης των κινητών μεγάλης αξίας. Όπως δε βασίμως προβάλλεται με το
από 29.11.2016 έγγραφο απόψεων του Δημοσίου, η προσβαλλόμενη κ.υ.α.
υιοθετεί (βλ. άρθρο 4 παρ. 6 περ. ε΄) την κρίση της 6/2016 γνωμοδότησης
της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, κατά την οποία η
συλλογή των συγκεκριμένων προσωπικών δεδομένων είναι νόμιμη μόνο για τις
περιπτώσεις που υπάρχει αποδεικτικό της αξίας αυτών, όπως παραστατικό
αγοράς ή πράξη φορολογικής αρχής για την επιβολή φόρου αιτία θανάτου,
δωρεάς, γονικής παροχής, ή ασφαλιστική σύμβαση σε περίπτωση ασφάλισής
τους κ.λπ. και εφόσον δεν πρόκειται περί οικογενειακών κειμηλίων που
έχουν συνήθως από διαθέσεως αξία για τους υπόχρεους. Συνεπώς, και το
σκέλος του λόγου, με το οποίο προβάλλεται ότι η συγκεκριμένη υποχρέωση
(δήλωσης κινητών περιουσιακών στοιχείων μεγάλης αξίας) συνιστά υπέρμετρο
περιορισμό του δικαιώματος στον ιδιωτικό βίο και στην προστασία των
προσωπικών δεδομένων για τον πρόσθετο λόγο ότι δεν υφίσταται ασφαλής και
δεσμευτική μέθοδος υπολογισμού της αξίας των αντικειμένων αυτών,
πρέπει, κατά την ως άνω μειοψηφήσασα γνώμη, να απορριφθεί.
28. Επειδή, μετά την αποδοχή του λόγου που αφορά το ανίσχυρο της
κατά τα άνω επιβαλλόμενης υποχρέωσης δήλωσης μετρητών, πλην καταθέσεων,
ποσού άνω των 15.000 ευρώ και κινητών αξίας άνω των 30.000 ευρώ,
παρέλκει ως αλυσιτελής η εξέταση του λόγου ακυρώσεως, με τον οποίο
προβάλλεται ότι η ρύθμιση αυτή αντίκειται και σε συνταγματικές διατάξεις
άλλες από τις μνημονευθείσες στην προηγούμενη σκέψη.
29. Επειδή, προβάλλεται, περαιτέρω, ότι με την προσβαλλόμενη κ.υ.α.
επέρχεται αντισυνταγματική προσβολή του δικαιώματος προστασίας των
προσωπικών δεδομένων των υπόχρεων σε ηλεκτρονική υποβολή των επίμαχων
δηλώσεων και προσβολή της προσωπικότητας αυτών ιδίως λόγω του κινδύνου
διαρροής και δημοσιοποίησης των προσωπικών τους στοιχείων. Οι αιτούσες
προβάλλουν ότι οι ρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο άρθρο 4 παρ. 7 της
προσβαλλόμενης απόφασης δεν επαρκούν για τη διασφάλιση της
εμπιστευτικότητας και ακεραιότητας των προσωπικών δεδομένων και
στοιχείων των υπόχρεων. Και τούτο, διότι τα μέλη της αρχής ελέγχου των
Δ.Π.Κ. δεν απολαμβάνουν εγγυήσεων προσωπικής και λειτουργικής
ανεξαρτησίας, δεν προσδιορίζονται δε τα απόρρητα στοιχεία των Δ.Π.Κ. που
τηρούνται κρυπτογραφημένα, ούτε οι πολιτικές ασφάλειας που εξασφαλίζουν
την εμπιστευτικότητα και ακεραιότητα των υποβαλλομένων στοιχείων. Δεν
προκύπτει δε ότι έχει εκπονηθεί μελέτη επικινδυνότητας με βάση τους
κινδύνους και τη φύση των δεδομένων που θα συγκεντρωθούν στην
συγκεκριμένη ηλεκτρονική βάση, η οποία απαιτείται στο πλαίσιο ενός
συστήματος ασφάλειας πληροφοριακών συστημάτων. Οι αιτούσες προβάλλουν
ειδικότερα ότι για πρώτη φορά δημιουργούνται ηλεκτρονικά αρχεία με
προσωπικά δεδομένα και το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων όλων των
δικαστικών λειτουργών, γεγονός που μεγιστοποιεί τη βλάβη σε περίπτωση
διαρροής. Επικαλούνται δε, ως δηλωτικό του κινδύνου, την 98/2013 απόφαση
της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (Α.Π.Δ.Π.Χ.), με
την οποία επιβλήθηκε στη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων και
Διοικητικής Υποστήριξης (Γ.Γ.Π.Σ. & Δ.Υ.) του Υπουργείου
Οικονομικών, ως υπεύθυνο επεξεργασίας, πρόστιμο εκατόν πενήντα χιλιάδων
(150.000) ευρώ για παράβαση της διάταξης του άρθρου 10
παρ. 3 του ν. 2472/1997, συνιστάμενη στο ότι πλήθος προσωπικών
δεδομένων φορολογικού χαρακτήρα που αφορούσαν το σύνολο των
φορολογουμένων στην Ελλάδα για τα έτη 2000 έως και 2012 είχαν καταστεί
αντικείμενο παράνομης επεξεργασίας από τρίτους, γεγονός που οφειλόταν
στη μη ύπαρξη κατάλληλων μέτρων ασφάλειας για την αποτροπή, ανίχνευση
και διερεύνηση περιστατικών παραβίασης προσωπικών δεδομένων· πρόκειται
δε για την ίδια αρχή, τα όργανα της οποίας εκτελούν την επεξεργασία της
αυτοτελούς ειδικής βάσης των δεδομένων περιουσιακής κατάστασης.
30. Επειδή, όπως εκτέθηκε στη σκέψη 10, στο άρθρο 5 της
προσβαλλόμενης κ.υ.α. ορίζεται ότι υπεύθυνοι επεξεργασίας της αυτοτελούς
ειδικής βάσης των δεδομένων περιουσιακής κατάστασης, όπως ορίζεται στον
ν. 2472/1997, είναι τα κατά το άρθρο 3 του ν. 3213/2003, όπως ισχύει,
όργανα ελέγχου, μόνο για τους ελεγχόμενους αρμοδιότητάς τους (παρ. 1).
Εκτελούντες την επεξεργασία της ανωτέρω βάσης δεδομένων κατ’ εντολή των
υπευθύνων επεξεργασίας, είναι τα όργανα της Γ.Γ.Π.Σ. & Δ.Υ., καθώς
και τα ίδια τα όργανα ελέγχου μόνο για τους ελεγχόμενους της
αρμοδιότητάς τους (παρ. 2). Την ευθύνη διαχείρισης του ηλεκτρονικού
συστήματος έχουν τα όργανα ελέγχου, μόνο για τους ελεγχόμενους της
αρμοδιότητάς τους (παρ. 3). Για τις ανάγκες του ελέγχου των Δ.Π.Κ., κάθε
όργανο ελέγχου ορίζει τους υπαλλήλους του, καθώς και τα δικαιώματα
πρόσβασης, που αυτοί έχουν επί των στοιχείων της ηλεκτρονικής βάσης
δεδομένων του ηλεκτρονικού συστήματος. Η πρόσβαση στο ηλεκτρονικό
σύστημα των υπαλλήλων αυτών είναι αυστηρά προσωποποιημένη, ελεγχόμενη
μέσω μοναδικού ονόματος χρήστη και προσωπικού μυστικού κωδικού. Οι
ενέργειες των υπαλλήλων αυτών εντός του ηλεκτρονικού συστήματος
καταγράφονται ηλεκτρονικά (παρ. 4). Εξ άλλου, τα απόρρητα στοιχεία των
Δ.Π.Κ. τηρούνται κρυπτογραφημένα στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων του
συστήματος (άρθρο 4 παρ. 7 της προσβαλλόμενης κ.υ.α.). Από τα ανωτέρω
συνάγεται ότι τα στελέχη της Γ.Γ.Π.Σ. δεν έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες
του πληροφοριακού συστήματος «πόθεν έσχες» (βλ. και το
ΑΥΤ.ΤΜ.ΣΤΡ.0000838 ΕΞ/13.12.2016 έγγραφο της Γ.Γ.Π.Σ. & Δ.Υ. του
Υπουργείου Οικονομικών). Με το έγγραφο αυτό διευκρινίζεται ότι τα
στοιχεία που τηρούνται κρυπτογραφημένα είναι τα ακόλουθα:
α. Η οργανική μονάδα, στην οποία υπηρετεί ο υπόχρεος, β. Ο βαθμός
του υπαλλήλου ή του ενστόλου, γ. Η ιδιότητα, από την οποία προκύπτει η
υποχρέωση υποβολής Δ.Π.Κ., δ. Η ποσότητα και όλες οι αξίες (κτήσης,
πώλησης και αποτίμησης) των κινητών πραγμάτων και των μετρητών,
ε. Το πιστωτικό ίδρυμα, τα τέσσερα τελευταία ψηφία του IBAN, το
πλήθος των συνδικαιούχων και το υπόλοιπο του τραπεζικού λογαριασμού,
στ. Ο τίτλος του επενδυτικού προϊόντος, η αξία αγοράς και πώλησης
και η ποσότητα για τα επενδυτικά προϊόντα, ζ. Η επωνυμία της
επιχείρησης, ο ΑΦΜ της, το έτος έναρξης της συμμετοχής, το αρχικό
κεφάλαιο εισφοράς, το κεφάλαιο εισφοράς στις 31 Δεκεμβρίου, η αξία
αγοράς και πώλησης όσον αφορά στις συμμετοχές σε επιχειρήσεις. Όσον
αφορά το ζήτημα της πολιτικής ασφάλειας του συστήματος, διευκρινίζεται
στο ίδιο έγγραφο ότι για την υλοποίηση του πληροφοριακού συστήματος
«πόθεν έσχες» εκπονήθηκε από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα
Πληροφορικής σχέδιο ασφάλειας που περιλαμβάνει τα μέτρα
προστασίας/ασφάλειας και την πολιτική ασφάλειας. Η μελέτη βασίστηκε σε
αποτίμηση της υπάρχουσας επικινδυνότητας των τηρουμένων δεδομένων και
προτάθηκαν τα κατάλληλα μέτρα ασφάλειας για το σύνολο του πληροφοριακού
συστήματος. Περαιτέρω, με το από 30.12.2016 συμπληρωματικό έγγραφο
απόψεων προβάλλεται ότι, σε συνέχεια της 98/2013 απόφασης της
Α.Π.Δ.Π.Χ., η Γ.Γ.Π.Σ. & Δ.Υ. προχώρησε σε σειρά ενεργειών με σκοπό
τον χρονοπρογραμματισμό και την υλοποίηση των μέτρων που προβλέπονται
από την απόφαση αυτή (ΓρΓΓΠ 0000899/30.12.2016 έγγραφο του Γ.Γ.Π.Σ.
& Δ.Υ. του Υπουργείου Οικονομικών)· έχει δε ήδη εκδοθεί η 75/2016
απόφαση της Α.Π.Δ.Π.Χ. μετά τη διεξαγωγή διοικητικού ελέγχου στα αρχεία
της Γ.Γ.Π.Σ. & Δ.Υ. και της Γ.Γ.Δ.Ε. με αντικείμενο την προστασία
δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα κατά την επεξεργασία που πραγματοποιείται
ιδίως μέσω των εφαρμογών του υποσυστήματος Μητρώου του Taxis και του
Taxisnet. Με την απόφαση αυτή (75/2016) η Α.Π.Δ.Π.Χ. κρίνει το επίπεδο
της ασφάλειας του υπεύθυνου επεξεργασίας ως προς την επεξεργασία
προσωπικών δεδομένων, σχετικά ικανοποιητικό και απευθύνει σύσταση στον
υπεύθυνο επεξεργασίας να συμμορφωθεί με τις συστάσεις που αναφέρονται
στο επισυναπτόμενο εμπιστευτικό πόρισμα ελέγχου και το εμπιστευτικό
παράρτημα της απόφασης αυτής και να ενημερώνει την αρχή σχετικά με την
πρόοδο υλοποίησης των συστάσεων αυτών.
31. Επειδή, η εξέταση του λόγου, κατά το μέρος που αναφέρεται στη
συγκρότηση του οργάνου ελέγχου των Δ.Π.Κ., παρίσταται αλυσιτελής, μετά
την αποδοχή του λόγου που αναφέρεται στη συγκρότηση του οργάνου αυτού,
κατά τα εκτεθέντα στη σκέψη 18. Όσον αφορά την ασφάλεια του
πληροφοριακού συστήματος «πόθεν έσχες», προκύπτει από τα στοιχεία του
φακέλου, ιδίως δε τα μνημονευθέντα στην προηγούμενη σκέψη, ότι η
Διοίκηση έχει λάβει ικανά μέτρα προκειμένου να ενισχύσει την ασφάλεια
του συστήματος και να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους επέμβασης τρίτων σε
αυτό και διαρροής των δεδομένων· οι κίνδυνοι αυτοί είναι σύμφυτοι με
κάθε παρόμοιο σύστημα, είναι δε δυνατόν να ελαχιστοποιηθούν αλλά όχι να
εξαλειφθούν. Η δε περαιτέρω εκτίμηση της επάρκειας των ανωτέρω μέτρων
συνιστά τεχνική κρίση, η οποία δεν είναι δυνατή στα πλαίσια του
ακυρωτικού ελέγχου. Συνεπώς, ο λόγος είναι απορριπτέος, και κατά το
μέρος τούτο, ως αβάσιμος. Μειοψήφησαν ο Αντιπρόεδρος Ι. Γράβαρης και οι
Σύμβουλοι Γ. Παπαγεωργίου, Αικ. Χριστοφορίδου και Γ. Ποταμιάς, κατά τη
γνώμη των οποίων τα μέτρα που έχει λάβει η Διοίκηση δεν εξασφαλίζουν σε
επαρκή βαθμό τον κίνδυνο επέμβασης τρίτων στο ως άνω πληροφοριακό
σύστημα, λαμβανομένης υπόψη και της ως άνω 98/2013 απόφασης της
Α.Π.Δ.Π.Χ., καθώς και της μεταγενέστερης 75/2016 απόφασης της ίδιας
αρχής, με την οποία το επίπεδο ασφάλειας του υπεύθυνου επεξεργασίας, ως
προς την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων του υποσυστήματος Μητρώου του
Taxis και του Taxisnet, απλώς κρίθηκε «σχετικά ικανοποιητικό» και
απευθύνθηκαν συστάσεις στον υπεύθυνο επεξεργασίας να συμμορφωθεί με τις
συστάσεις που αναφέρονται στο πόρισμα ελέγχου και το παράρτημα της
απόφασης· δεν προκύπτει δε από τα στοιχεία του φακέλου συμμόρφωση προς
τις συστάσεις αυτές. Συνεπώς, κατά τη γνώμη αυτή, ο εξεταζόμενος λόγος
είναι βάσιμος και πρέπει να γίνει δεκτός.
32. Επειδή, προβάλλεται ότι από καμία διάταξη της νομοθεσίας και
της προσβαλλόμενης απόφασης δεν τίθεται χρονικός περιορισμός στην
αρμοδιότητα της ελεγκτικής αρχής να ελέγξει τις Δ.Π.Κ. και τις Δ.Ο.Σ.
των υπόχρεων, ούτε προβλέπεται χρονικό διάστημα διατήρησης των σχετικών
ηλεκτρονικών αρχείων· τούτο δε αντίκειται, κατά τις αιτούσες ενώσεις,
στο Σύνταγμα (άρθρα 5 παρ. 1, 9Α, καθώς και στις συνταγματικές διατάξεις
που κατοχυρώνουν τη δικαστική ανεξαρτησία).
33. Επειδή, η αρχή της ασφάλειας του δικαίου, η οποία απορρέει από
την αρχή του κράτους δικαίου και ιδίως από τις διατάξεις των άρθρων 2
παρ. 1 και 25 παρ. 1 εδ. α΄ του Συντάγματος [πρβλ. Α.Ε.Δ. 14/2013,
Σ.τ.Ε. 2034/2011 Ολομ., 4731/2014, 640/2015 κ.ά.· βλ. και τον ν.
4048/2012 «Ρυθμιστική Διακυβέρνηση: Αρχές, Διαδικασίες και Μέσα Καλής
Νομοθέτησης», Α΄ 34, στο άρθρο 2 παρ. 1 του οποίου προβλέπεται ότι
μεταξύ των αρχών καλής νομοθέτησης περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, η
ασφάλεια δικαίου (περ. η΄)] και ειδικότερη εκδήλωση της οποίας αποτελεί η
αρχή της προστατευόμενης εμπιστοσύνης του διοικουμένου (πρβλ. Α.Ε.Δ.
11/2003, Σ.τ.Ε. 2034/2011 Ολομ., 3777/2008, 4731/2014, 640/2015 κ.ά.),
επιβάλλει σαφήνεια και προβλέψιμη εφαρμογή των εκάστοτε θεσπιζομένων
κανονιστικών ρυθμίσεων (πρβλ. Σ.τ.Ε. 2811/2012 7μ., 144, 1976/2015),
πρέπει δε να τηρείται με ιδιαίτερη αυστηρότητα, όταν πρόκειται για
διατάξεις που θεσπίζουν διαδικασίες διοικητικού ελέγχου, οι οποίες
μάλιστα μπορεί να οδηγήσουν σε επιβολή διοικητικών ή και ποινικών
κυρώσεων (πρβλ. Σ.τ.Ε. 675/2017 7μ., 1623/2016 7μ, 144, 1976/2015).
Ειδικότερα, η ως άνω θεμελιώδης αρχή απαιτεί η κατάσταση του υπόχρεου
υποβολής Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ., όσον αφορά την εκ μέρους του τήρηση των
κανόνων της νομοθεσίας περί πόθεν έσχες να μην μπορεί να τίθεται επ’
αόριστον εν αμφιβόλω. Συνακόλουθα, για την άσκηση και ολοκλήρωση του
διοικητικού ελέγχου, όσον αφορά την περιουσιακή κατάσταση του υπόχρεου,
απαιτείται να ισχύει συγκεκριμένη προθεσμία, η οποία, προκειμένου να
εκπληρώνει τη συνιστάμενη στη διασφάλιση της ως άνω αρχής λειτουργία
της, πρέπει να ορίζεται εκ των προτέρων και να είναι προβλέψιμη από τον
ενδιαφερόμενο. Η προθεσμία αυτή πρέπει να είναι εύλογη, δηλαδή να
συνάδει προς την αρχή της αναλογικότητας, ώστε, αφενός να επιτρέπει τον
αποτελεσματικό έλεγχο της τήρησης της υποχρέωσης υποβολής πλήρους και
ακριβούς Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ., χωρίς όμως να ενθαρρύνει απραξία των
αρμοδίων ελεγκτικών αρχών, και αφετέρου να μην αφήνει τους μεν υπόχρεους
έκθετους σε μακρά περίοδο ανασφάλειας δικαίου και στον κίνδυνο να μην
είναι πλέον σε θέση, μετά την παρέλευση μακρού χρόνου από την υποβολή
των Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ., να αμυνθούν προσηκόντως έναντι σχετικού ελέγχου,
το δε Δημόσιο έκθετο στον κίνδυνο να μην επιτευχθεί, και δη επικαίρως, ο
στόχος της διαφάνειας στον δημόσιο βίο και εντοπισμού ενδεχομένων
φαινομένων διαφθοράς (πρβλ. Σ.τ.Ε. 1623/2016 7μ., πρβλ. Σ.τ.Ε. 1976/2015
με τις εκεί παραπομπές στη νομολογία Δ.Ε.Ε. και Ε.Δ.Δ.Α.). Η ανάγκη δε
εκ των προτέρων καθορισμού εύλογης προθεσμίας για διενέργεια και
περαίωση του ελέγχου είναι εντονότερη προκειμένου περί δικαστικών
λειτουργών, ενόψει και των εγγυήσεων προσωπικής και λειτουργικής
ανεξαρτησίας που απολαμβάνουν. Εύλογη δε προθεσμία για την ολοκλήρωση
του ελέγχου των δηλώσεων από το αρμόδιο για τον έλεγχο αυτόν όργανο δεν
μπορεί να είναι μεγαλύτερη της πενταετίας από τη λήξη του έτους υποβολής
των εν λόγω δηλώσεων [βλ. για τη Γαλλία, άρθρο 7-3 του ν. 58-1270 της
22.12.1958, όπως το άρθρο αυτό εισήχθη με το άρθρο 26 του ν. 2016-1090
της 8.8.2016, σύμφωνα με το οποίο η Haute Autorité pour la Τransparence
de la Vie Publique οφείλει εντός έξι μηνών από την παραλαβή της δήλωσης
περιουσιακής κατάστασης να αποφανθεί αν η δήλωση παρίσταται
δικαιολογημένη, οπότε και ενημερώνει σχετικά τον ελεγχόμενο ή, αντίθετα,
αν κρίνεται αδικαιολόγητη, οπότε και παραπέμπει τον φάκελο στον
εισαγγελέα]. Η προθεσμία δε αυτή παρίσταται εύλογη και μετά την αύξηση
με αλλεπάλληλους νόμους των κατηγοριών και του αριθμού των υπόχρεων
υποβολής Δ.Π.Κ. (15 κατηγορίες υπόχρεων υποβολής Δ.Π.Κ. με βάση την
αρχική μορφή του άρθρου 1 παρ. 1 του ν. 3213/2003 και ήδη, με βάση τη
διάταξη αυτή, όπως ισχύει, 47 συνολικά κατηγορίες υπόχρεων, καθώς και,
σύμφωνα με την περίπτωση μη΄ της εν λόγω παραγράφου 1, και κάθε άλλη
κατηγορία για την οποία προβλέπεται υποχρέωση υποβολής Δ.Π.Κ. από ειδική
διάταξη νόμου). Τούτο, διότι υπάρχει πλέον στη διάθεση των αρμόδιων
ελεγκτικών αρχών πλήρες ηλεκτρονικό οπλοστάσιο για την ταχεία και
αποτελεσματική διενέργεια του σχετικού ελέγχου, ενόψει και της ραγδαίας
συνεχούς αύξησης της υπολογιστικής δύναμης των ηλεκτρονικών υπολογιστών
και της δυνατότητας ταχύτατης επεξεργασίας των δεδομένων και μεταφοράς
αυτών μέσω του διαδικτύου (βλ. σχετικώς και άρθρο 3 παρ. 2 εδ. α΄ του ν.
3213/2003, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 224 του ν. 4281/2014, κατά
το οποίο «Σε περιπτώσεις δειγματοληπτικού ή στοχευμένου ελέγχου, το
αρμόδιο όργανο ελέγχου λαμβάνει υπόψη του και τεχνικές ανάλυσης
επικινδυνότητας με τη χρήση πληροφοριακών συστημάτων»). Τα δε στοιχεία,
από τα οποία προκύπτει η περιουσιακή κατάσταση όλων των υπόχρεων
(συμπεριλαμβανομένων και των δικαστικών λειτουργών) και αποτελούν, κατά
βάση, και περιεχόμενο της Δ.Π.Κ., περιλαμβάνονται στις κατατιθέμενες
ετήσιες δηλώσεις φόρου εισοδήματος, στις φορολογικές δηλώσεις Ε9 και
στις βεβαιώσεις περιουσιακής κατάστασης κάθε έτους, οι οποίες
ευρίσκονται στην ηλεκτρονική βάση του Taxisnet στη διάθεση των αρμοδίων
φορολογικών αρχών, από τις οποίες το αρμόδιο για τον έλεγχο των Δ.Π.Κ.
όργανο μπορεί να ζητήσει οποιαδήποτε στοιχεία, δοθέντος ότι έναντι αυτού
δεν ισχύει το φορολογικό απόρρητο (βλ. άρθρο 7Β παρ. 2 και 4 του ν.
3691/2008). Ενόψει, άλλωστε, του ότι τα περιλαμβανόμενα στις φορολογικές
δηλώσεις και στις Δ.Π.Κ. δεδομένα εν πολλοίς ταυτίζονται, η
προσβαλλόμενη κ.υ.α. στο άρθρο 4 παρ. 1 προβλέπει ότι ο υπόχρεος μπορεί
να μεταφέρει στη Δ.Π.Κ. τα δεδομένα της τελευταίας ηλεκτρονικά
υποβληθείσας δήλωσης φόρου εισοδήματος του έτους στο οποίο αφορά η
Δ.Π.Κ., καθώς και τα στοιχεία των ακινήτων που περιλαμβάνονται στη
«βεβαίωση της περιουσιακής του κατάστασης» κατά την 1η Ιανουαρίου του
τρέχοντος έτους (ή την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους, στο οποίο αφορά
η Δ.Π.Κ. αν αυτή είναι αρχική), όπως αυτά τηρούνται ηλεκτρονικά στη
Γ.Γ.Δ.Ε. (και ήδη στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων). Εξ άλλου, πέραν
των ανωτέρω, είναι ευχερής η εξακρίβωση της ακρίβειας των περιεχομένων
στις Δ.Π.Κ. δεδομένων, αλλά και ο σχηματισμός πλήρους εικόνας για τυχόν
μεταβολή (αύξηση) της περιουσιακής κατάστασης των ελεγχομένων προσώπων,
ενόψει αφενός του ότι στις φορολογικές αρχές περιέρχονται υποχρεωτικώς
στοιχεία για συναλλαγές των φορολογουμένων, χωρίς να απαιτείται καμία
ενέργεια εκ μέρους των τελευταίων, και αφετέρου της δυνατότητας
συνεργασίας του ελεγκτικού οργάνου των Δ.Π.Κ. με τις ανωτέρω αρχές [βλ.,
ως προς τα περιερχόμενα στις φορολογικές αρχές στοιχεία, μεταξύ άλλων
α) την ΠΟΛ.1033/28.1.2014 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων
του Υπουργείου Οικονομικών (Β΄ 276, όπως ισχύει τροποποιηθείσα με τις
αποφάσεις του ίδιου οργάνου ΠΟΛ.1054/2.3.2015, Β΄ 495 και
ΠΟΛ.1260/3.12.2015, Β΄ 2637), η οποία προβλέπει ότι στις αρμόδιες
φορολογικές αρχές διαβιβάζονται αυτομάτως αα) από τους οικείους φορείς
πληροφορίες για τραπεζικούς λογαριασμούς, συναλλαγές σε κινητές αξίες
και με χρήση καρτών (η χρήση των οποίων, καθώς και των άλλων
ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής είναι πλέον υποχρεωτική, όπως έχει ήδη
εκτεθεί στη σκέψη 27, για συναλλαγές συνολικής αξίας πεντακοσίων ευρώ
και άνω, κατά την παρ. 2 του άρθρου 20 του ν. 3842/2010, όπως
αντικαταστάθηκε με το άρθρο 69 του ν. 4446/2016), διανεμηθέντα
μερίσματα, εμβάσματα για μεταφορά κεφαλαίων στο εξωτερικό, καταβολή
χρηματικών ποσών για τοκοχρεωλυτική απόσβεση δανείων, ββ) από
επιχειρήσεις ιδιωτικής ασφάλισης στοιχεία ασφαλιστικών συμβολαίων και
αποζημιώσεων που κατεβλήθησαν, γγ) από ιδιωτικά σχολεία πληροφορίες για
καταβληθέντα δίδακτρα, δδ) από εταιρείες σταθερής και κινητής τηλεφωνίας
στοιχεία τελών των συνδρομητών τους, εε) από εταιρείες παροχής
ηλεκτρικής ενέργειας στοιχεία κατανάλωσης των συνδρομητών τους και στστ)
από εταιρείες ύδρευσης στοιχεία κατανάλωσης και κόστος νερού των
συνδρομητών τους, και β) την ΠΟΛ.1025/21.2.2017 απόφαση του Διοικητή της
Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, Β΄ 618, η οποία προβλέπει την
υποβολή μέσω διαδικτύου (Taxisnet) απ’ ευθείας από τους καταβάλλοντες
αποδοχές, συντάξεις ή αμοιβές από επιχειρηματική δραστηριότητα (ως
«επιχειρηματικής συναλλαγής» θεωρουμένης, κατά το άρθρο 21 παρ. 3 του ν.
4172/2013, και κάθε μεμονωμένης ή συμπτωματικής πράξης, με την οποία
πραγματοποιείται συναλλαγή με σκοπό την επίτευξη κέρδους) των σχετικών
βεβαιώσεων. Περαιτέρω, βλ., ως προς τη δυνατότητα των ελληνικών αρχών να
αντλήσουν πληροφορίες για χρηματοοικονομικές συναλλαγές Ελλήνων πολιτών
στην αλλοδαπή, τον ν. 4428/2016 «Κύρωση της Πολυμερούς Συμφωνίας
Αρμόδιων Αρχών για την Αυτόματη Ανταλλαγή Πληροφοριών Χρηματοοικονομικών
Λογαριασμών …» (Α΄ 190) και τον ν. 4378/2016 (Α΄ 55), με τον οποίο
ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο, μεταξύ άλλων, η οδηγία 2014/107/ΕΕ του
Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2011/16/ΕΕ όσον αφορά την
υποχρεωτική αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών στο φορολογικό τομέα μεταξύ
των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία είχε ενσωματωθεί στην
ελληνική νομοθεσία με τον ν. 4170/2013 (Α΄ 163)· ως «αυτόματη ανταλλαγή»
δε νοείται, κατά το άρθρο 4 παρ. 9 του ν. 4170/2013, όπως
αντικαταστάθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 2 του ανωτέρω ν. 4378/2016, «η
συστηματική κοινοποίηση προκαθορισμένων πληροφοριών σχετικά με
φορολογικούς κατοίκους άλλων κρατών - μελών στο οικείο κράτος - μέλος
φορολογικής κατοικίας, χωρίς προηγούμενο αίτημα και ανά προκαθορισμένα
τακτά διαστήματα»]. Ειδικώς δε, ως προς τους δικαστικούς λειτουργούς, το
άρθρο 2 παρ. 1 περ. δ΄ του ν. 3213/2003, όπως αντικαταστάθηκε με το
άρθρο 173 παρ. 2 του ν. 4389/2016 (Α΄ 94), προβλέπει ότι οι
συμβολαιογράφοι υποχρεούνται να υποβάλουν στο αρμόδιο (υπό την εκτεθείσα
στις σκέψεις 17 και 18 έννοια) για τον έλεγχο της περιουσιακής
κατάστασης των δικαστικών λειτουργών όργανο αντίγραφο κάθε
συμβολαιογραφικού εγγράφου, με το οποίο αναλαμβάνεται η υποχρέωση ή
μεταβιβάζεται από ή προς δικαστικό ή εισαγγελικό λειτουργό, σύζυγο ή
τέκνο του, οποιοδήποτε περιουσιακό στοιχείο, κινητό ή ακίνητο, ή
δικαίωμα, και ότι το αυτό ισχύει για την αποδοχή της κληρονομίας, ώστε
να καθίσταται περιττή και η υποχρέωση υποβολής των συμβολαίων αυτών και
εκ μέρους του ελεγχομένου (ενόψει, μάλιστα, του ότι μέσο της καλής
νομοθέτησης θεωρείται, κατά το άρθρο 10 παρ. 1 περ. β΄ του
προαναφερθέντος ν. 4048/2012, και η απλούστευση των διαδικασιών, η οποία
επιτυγχάνεται, μεταξύ άλλων, με τη «μείωση των απαιτούμενων
δικαιολογητικών, την κατάργηση ή αντικατάστασή τους με υπεύθυνη δήλωση ή
την αυτεπάγγελτη αναζήτηση τους και την κατάργηση της υποχρέωσης
υποβολής τους, όταν αυτά έχουν ήδη κατατεθεί σε άλλη υπηρεσία» και πολύ
περισσότερο, προφανώς, όταν έχουν ήδη κατατεθεί στην ίδια υπηρεσία έστω
και από άλλο υπόχρεο)· και τούτο, ανεξαρτήτως του ότι η μεταβίβαση
ακινήτων περιέρχεται πάντοτε σε γνώση των φορολογικών αρχών, από τις
οποίες το αρμόδιο για τον έλεγχο των Δ.Π.Κ. όργανο αντλεί πληροφορίες,
αφού υποβάλλεται δήλωση για την καταβολή του σχετικού με τη μεταβίβαση
φόρου. Με τα δεδομένα αυτά, ο σκοπός που επιδιώκεται με την υποχρέωση
υποβολής Δ.Π.Κ. μπορεί να αναπληρωθεί εν πολλοίς από τις φορολογικές
δηλώσεις του υπόχρεου και τα λοιπά στοιχεία που έχει ευχερώς στη διάθεσή
του το ελεγκτικό όργανο, εν αντιθέσει με ό,τι συνέβαινε όταν θεσπίστηκε
η υποχρέωση υποβολής Δ.Π.Κ., η οποία περιελάμβανε δεδομένα επί πλέον
εκείνων που περιείχοντο τότε στις φορολογικές δηλώσεις (π.χ. τραπεζικές
καταθέσεις). Περαιτέρω, σύμφωνα με τις μνημονευθείσες διατάξεις των
άρθρων 6 παρ. 1 στ. ε΄ της 95/46 οδηγίας και 4 παρ. 1 στ. δ΄ του ν.
2472/1997, τα προσωπικά δεδομένα πρέπει να διατηρούνται σε μορφή που να
επιτρέπουν τον προσδιορισμό της ταυτότητας των υποκειμένων τους μόνο
κατά τη διάρκεια της περιόδου που απαιτείται για την πραγματοποίηση των
σκοπών της συλλογής και επεξεργασίας τους. Κατ’ ακολουθίαν όλων των
ανωτέρω, η παράλειψη του νομοθέτη να προβλέψει εύλογο (όπως ανωτέρω
προσδιορίσθηκε) χρονικό περιορισμό για τη διενέργεια και ολοκλήρωση του
ελέγχου, καθώς και για τη διατήρηση των προσωπικών δεδομένων των
υπόχρεων, όπως επίσης και η ειδικότερη πρόβλεψη στο άρθρο 7Α παρ. 3
περ. δ΄ εδ. ε΄ του ν. 3691/2008, όπως ισχύει, ότι υπόθεση που
αρχειοθετήθηκε μπορεί οποτεδήποτε, χωρίς δηλαδή κανένα χρονικό
περιορισμό, να ανασυρθεί και να συνεχισθεί ο έλεγχος ή να συσχετισθεί με
οποιαδήποτε άλλη έρευνα της Αρχής, αντίκεινται στην κατοχυρωμένη
συνταγματικώς αρχή της ασφάλειας του δικαίου και στη δυνατότητα
διατήρησης των προσωπικών δεδομένων μόνο για όσο χρονικό διάστημα είναι
απαραίτητο για τις ανάγκες της επεξεργασίας. Συνεπώς, ο εξεταζόμενος
λόγος είναι βάσιμος και πρέπει να γίνει δεκτός. Κατά τη γνώμη του
Συμβούλου Γ. Ποταμιά, η ως άνω εύλογη προθεσμία για την ολοκλήρωση του
ελέγχου των Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ. δεν μπορεί, για τους ανωτέρω εκτιθεμένους
λόγους, να είναι μεγαλύτερη του ενός έτους. Μειοψήφησαν οι Σύμβουλοι Ε.
Νίκα, Γ. Τσιμέκας και Σ. Χρυσικοπούλου, οι οποίοι υποστήριξαν την εξής
γνώμη: ο ν. 3213/2003 (όπως ισχύει) δεν τάσσει στα αρμόδια όργανα
ορισμένη αποκλειστική προθεσμία για να προβούν μέσα σ’ αυτήν στον έλεγχο
των Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ., οι οποίες υποβάλλονται κάθε χρόνο από τα κατά
την παρ. 1 του άρθρου 1 του νόμου αυτού υπόχρεα πρόσωπα. Και τούτο,
ανεξαρτήτως αν ο πιο πάνω έλεγχος είναι υποχρεωτικός ή δειγματοληπτικός ή
στοχευμένος. Συνεπώς, ο έλεγχος αυτός διενεργείται οποτεδήποτε και,
πάντως, σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να περιοριστεί σε χρόνο μικρότερο
του χρόνου της μακρότερης παραγραφής, στην οποία υπόκειται κατά το άρθρο
111 του Ποινικού Κώδικα το έγκλημα που προβλέπεται στην παρ. 3 του
άρθρου 6 του ν. 3213/2003 (όπως ισχύει). Η οικεία παραγραφή, εξ άλλου,
των εγκλημάτων των παρ. 2 και 3 του ανωτέρω άρθρου 6 του νόμου αυτού
προστατεύει αποτελεσματικώς τον υπόχρεο και εξυπηρετεί την ασφάλεια του
δικαίου.
34. Επειδή, προβάλλεται ότι οι ρυθμίσεις των άρθρων 2 παρ. 3 και 3
παρ. 4 της προσβαλλόμενης κ.υ.α., σύμφωνα με τις οποίες, αφενός ο
υπόχρεος κατά την υποβολή ετήσιας Δ.Π.Κ. επικαιροποιεί σε κάθε περίπτωση
την περιουσιακή του κατάσταση σε σχέση με αυτήν του προηγουμένου έτους,
αφετέρου η ετήσια Δ.Π.Κ. περιέχει τα υφιστάμενα περιουσιακά στοιχεία
της 31ης Δεκεμβρίου του έτους το οποίο αφορά η δήλωση, αντίκεινται στη
ρύθμιση του άρθρου 2 παρ. 1 περ. γ΄ εδ. πρώτο του ν. 3213/2003, το οποίο
ορίζει ότι η ετήσια Δ.Π.Κ. περιλαμβάνει μόνο τις μεταβολές που επήλθαν
κατά το χρονικό διάστημα που αφορά η δήλωση, και κείνται, κατά τούτο,
εκτός της εξουσιοδότησης της παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 3213/2003, κατ’
επίκληση της οποίας εκδόθηκε η κ.υ.α.
35. Επειδή, από τον συνδυασμό των διατάξεων που μνημονεύθηκαν στη
σκέψη 6 προκύπτει ότι οι υπόχρεοι, στους οποίους περιλαμβάνονται και οι
δικαστικοί λειτουργοί, πρέπει μέσα σε ενενήντα ημέρες από την απόκτηση
της ιδιότητάς τους να υποβάλουν αρχική Δ.Π.Κ. (άρθρο 1 παρ. 2 εδ. α΄ ν.
3213/2003), η οποία περιλαμβάνει τα υφιστάμενα κατά τον χρόνο υποβολής
της περιουσιακά στοιχεία (άρθρο 2 παρ. 1 περ. α΄ ν. 3213/2003) και την
αξία κτήσης τους, εφόσον είναι διαθέσιμη (3 παρ. 4 εδ. α΄ κ.υ.α.). Ο
έλεγχος της αρχικής δήλωσης αφορά τη διαπίστωση του αληθούς περιεχομένου
για τα υφιστάμενα κατά τον χρόνο υποβολής της περιουσιακά στοιχεία
(άρθρο 3 παρ. 2 εδ. α΄ ν. 3213/2003). Στην ετήσια Δ.Π.Κ. δηλώνονται τα
περιουσιακά στοιχεία στα οποία επήλθε μεταβολή κατά τη χρήση, στην οποία
αναφέρεται η Δ.Π.Κ. (άρθρο 2 παρ. 1 περ. γ΄ εδ. α΄ ν. 3213/2003). Ο δε
έλεγχος, πέραν της διαπίστωσης του αληθούς περιεχομένου της δήλωσης,
επιδιώκει να εξακριβώσει αν η απόκτηση νέων περιουσιακών στοιχείων ή η
επαύξηση υφιστάμενων, δικαιολογείται από το ύψος των εσόδων σε συνδυασμό
με τις δαπάνες διαβίωσης των υπόχρεων (άρθρο 3 παρ. 2 εδ. β΄ ν.
3213/2003). Υπό το πρίσμα αυτό, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η μνεία του
νόμου (άρθρο 2 παρ. 1 α΄ ν. 3213/2003) και της προσβαλλόμενης κ.υ.α.
(άρθρο 3 παρ. 4 εδ. β΄) ότι η ετήσια, πλην της πρώτης, Δ.Π.Κ. περιέχει
τα υφιστάμενα κατά την 31η Δεκεμβρίου του προηγουμένου έτους περιουσιακά
στοιχεία, έχει την έννοια ότι στην ετήσια Δ.Π.Κ. περιλαμβάνονται τα
περιουσιακά στοιχεία, στα οποία επήλθε κάποια μεταβολή κατά την χρήση,
στην οποία αναφέρεται η Δ.Π.Κ. (κτήση, διάθεση, μεταβολή αξίας). Κατά δε
τα εκτεθέντα ανωτέρω (σκέψη 33), από το τέλος του έτους δήλωσης των ως
άνω περιουσιακών στοιχείων αρχίζει η, κατά τα προεκτεθέντα πενταετής
προθεσμία, εντός της οποίας το όργανο ελέγχου μπορεί να ασκήσει την
αρμοδιότητά του. Η δε ενδεχόμενη επανάληψη δήλωσης περιουσιακού
στοιχείου (όπως επιτρεπτά, κατά τα κατωτέρω, συμβαίνει με την πρώτη
ηλεκτρονική δήλωση) δεν δημιουργεί νέα προθεσμία ελέγχου. Η ερμηνεία
αυτή είναι σύμφωνη και προς όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 26, σχετικά με
τον σκοπό που επιδιώκεται με τις μνημονευθείσες διατάξεις· ενισχύεται δε
και από τη μεταβατική ρύθμιση της παρ. 2 του άρθρου 9 της
προσβαλλόμενης κ.υ.α. - η οποία κείται εντός της εξουσιοδοτήσεως του
άρθρου 2 παρ. 2 του ν. 3213/2003 («και τυχόν ρυθμίσεις μεταβατικού
χαρακτήρα») - η οποία ορίζει ότι - προφανώς εξαιρετικώς - κατά την
υποβολή της πρώτης ετήσιας ηλεκτρονικής δήλωσης δηλώνεται το σύνολο των
περιουσιακών στοιχείων του υπόχρεου, καθώς και της παρ. 2 του άρθρου 9
της μνημονευθείσας στη σκέψη 10 16327/11503/13.10.2016 αντίστοιχης
απόφασης του Προέδρου της Βουλής, στην οποία ρητά ορίζεται ότι οι
υπόχρεοι που υποβάλλουν για πρώτη φορά ηλεκτρονικά ετήσια Δ.Π.Κ.
δηλώνουν - προφανώς επίσης εξαιρετικώς - το σύνολο των περιουσιακών τους
στοιχείων και όχι μόνο τις μεταβολές που επήλθαν κατά το έτος που αφορά
η δήλωση. Προς τα ανωτέρω στοιχεί και η ρύθμιση της προσβαλλόμενης
κ.υ.α., η οποία, προκειμένου περί μετοχών κ.λπ., ακινήτων κ.λπ.,
οχημάτων, πλωτών μέσων, εναερίων μέσων, συμμετοχών σε επιχειρήσεις
κ.λπ., τα οποία αποκτήθηκαν σε προηγούμενη χρήση, δεν απαιτεί συμπλήρωση
των πεδίων: αξία κτήσης/συνολικό καταβληθέν τίμημα/αρχικό κεφάλαιο
εισφοράς, πηγές προέλευσης χρημάτων, ποσό που αντιστοιχεί σε κάθε πηγή
προέλευσης χρημάτων. Κατόπιν των ανωτέρω, ο λόγος, κατά το μέρος που
αφορά τη διάταξη του άρθρου 3 παρ. 4 εδ. β΄ της προσβαλλόμενης απόφασης,
είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, ενώ είναι βάσιμος, κατά το μέρος που
αφορά τη διάταξη του άρθρου 2 παρ. 3 της απόφασης, η οποία φαίνεται ότι
επιβάλλει να περιλαμβάνονται σε κάθε ετήσια Δ.Π.Κ. το σύνολο των
περιουσιακών στοιχείων του υπόχρεου, ανεξαρτήτως αν επήλθε ή όχι κατά το
προηγούμενο έτος μεταβολή σε αυτά και η οποία, έχουσα την έννοια αυτή,
κείται εκτός εξουσιοδοτήσεως.
36. Επειδή, προβάλλεται ότι οι κυρώσεις που προβλέπονται από το
άρθρο 6 παρ. 2 του ν. 3213/2003 σε περίπτωση υποβολής ανακριβούς ή
ελλιπούς Δ.Π.Κ. (ποινή φυλάκισης και υψηλότατη χρηματική ποινή)
υπερβαίνουν τα όρια του αναγκαίου για την επίτευξη του επιδιωκόμενου από
το νόμο σκοπού της ενίσχυσης της διαφάνειας και της καταπολέμησης της
διαφθοράς. Ειδικότερα, προβάλλεται ότι οι ως άνω κυρώσεις είναι
δυσανάλογες προς τη βαρύτητα των συγκεκριμένων παραβάσεων που μπορεί να
αφορούν την παράλειψη δήλωσης τραπεζικού λογαριασμού, στον οποίο ο
υπόχρεος τυγχάνει συνδικαιούχος ή/και έχει μηδενικό υπόλοιπο ή παραμένει
για χρόνια αδρανής, ή τη μη υποβολή ενός από τα πολυάριθμα
δικαιολογητικά που πρέπει να αποσταλούν ηλεκτρονικά. Επομένως, κατά τις
αιτούσες ενώσεις, η προσβαλλόμενη κ.υ.α., η οποία συνιστά αναγκαίο όρο
για την επιβολή των κυρώσεων αυτών, πρέπει να ακυρωθεί.
37. Επειδή, από τις μνημονευθείσες στη σκέψη 6 διατάξεις του άρθρου
6 του ν. 3213/2003 προκύπτει ότι ο νομοθέτης κατά την πρόβλεψη των
κυρώσεων που επιβάλλονται σε περίπτωση μη υποβολής ή υποβολής ανακριβούς
Δ.Π.Κ. προέβη σε στάθμιση και κλιμάκωση των κυρώσεων με βάση
αντικειμενικά κριτήρια, σύμφωνα με τον σκοπό του νόμου: προβλέπεται απλό
διοικητικό πρόστιμο έως 400 ευρώ σε περίπτωση εκπρόθεσμης (μέχρι 30
ημέρες) υποβολής της δήλωσης, ενώ η ποινή φυλάκισης και η χρηματική
ποινή κλιμακώνονται ανάλογα με τον βαθμό υπαιτιότητας και το ύψος της
αποκρυπτόμενης περιουσίας. Επομένως, οι διατάξεις του άρθρου 6 του ν.
3213/2003 δεν παραβιάζουν κατ’ αρχήν, και μάλιστα προδήλως, όπως
απαιτείται κατά τον ασκούμενο ακυρωτικό έλεγχο, την αρχή της
αναλογικότητας, ενόψει και του σκοπού δημόσιου συμφέροντος για τον οποίο
θεσπίστηκε ο έλεγχος της περιουσιακής κατάστασης (πρβλ. Σ.τ.Ε.
3474/2011 Ολομ., 3035/2011, 931/2010), τα δε περί του αντιθέτου
προβαλλόμενα πρέπει να απορριφθούν. Η ερμηνεία αυτή στοιχεί και προς όσα
έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις κατά την αντιμετώπιση των
προβαλλομένων λόγων, ιδιαίτερα δε σχετικά με την κατά χρόνο αρμοδιότητα
και το εύρος της εξουσίας του οργάνου ελέγχου. Στοιχεί επίσης προς τη
διάταξη του άρθρου 3 παρ. 2 εδ. γ΄ του ν. 3213/2003, κατά την οποία η
δήλωση δεν θεωρείται ανακριβής ή ελλιπής - και επομένως δεν επιβάλλονται
ούτε διοικητικές ούτε ποινικές κυρώσεις - σε περίπτωση επουσιώδους
ανακρίβειας ή έλλειψης (όπως είναι και οι περιπτώσεις που ενδεικτικώς
επικαλούνται οι αιτούσες) ή εφόσον, ύστερα από πρόσκληση του οργάνου
ελέγχου, αποδεικνύεται η νομιμότητα της πηγής προέλευσης (από την
ενδιαφέρουσα στο πλαίσιο της προκειμένης υπόθεσης άποψη, δηλαδή της μη
κτήσης περιουσιακού οφέλους εκ μέρους των υπόχρεων, επωφελουμένων από
την ιδιότητά τους) του ανακριβώς δηλωθέντος στοιχείου. Το δε όργανο
ελέγχου οφείλει, κατά τα άρθρα 3 παρ. 4 του ν. 3213/2003 και 7Α παρ. 3
γ΄ εδ. τελευταίο του ν. 3691/2008, όπως ισχύουν, ερμηνευόμενα σύμφωνα
και με την κατοχυρούμενη στο άρθρο 20 παρ. 2 του Συντάγματος αρχή της
προηγούμενης ακρόασης, να καλεί τον ελεγχόμενο προς παροχή
διευκρινίσεων. Εξ άλλου, δεδομένης της ασάφειας ως προς τον προσδιορισμό
ορισμένων κατηγοριών υπόχρεων από τις μνημονευόμενες στο άρθρο 1 παρ. 1
του ν. 3213/2003, όπως ισχύει, πρέπει το αρμόδιο ελεγκτικό όργανο να
ειδοποιεί τον φερόμενο ως υπόχρεο για την υποχρέωσή του σε εύλογο χρόνο
πριν από την πάροδο της προθεσμίας για την υποβολή της. Τέλος, ενόψει
της σοβαρότητας των απειλουμένων κυρώσεων, η Διοίκηση οφείλει να
διαμορφώσει τη διαδικτυακή εφαρμογή, κατά τρόπο ώστε - εκτός του ότι δεν
πρέπει να περιλαμβάνει κανένα στοιχείο που δεν έχει δημοσιευθεί στην
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ως περιεχόμενο της εκδιδόμενης κατ’
εξουσιοδότηση του άρθρου 2 παρ. 2 του ν. 3213/2003 απόφασης - να μην
καθίσταται αδύνατη ή ιδιαιτέρως δυσχερής η υποβολή δήλωσης μέσω της
χρήσης του ηλεκτρονικού συστήματος από τον μέσο χρήστη και να καθίσταται
ευχερώς εφικτή η υποβολή ακριβούς δήλωσης [βλ. π.χ. στην υπάρχουσα
ηλεκτρονική εφαρμογή την υποχρέωση αναλυτικής δήλωσης όλων των πηγών
προέλευσης του ποσού κάθε κατάθεσης στις 31 Δεκεμβρίου του προηγούμενου
της δήλωσης έτους, πράγμα που φαίνεται ότι προϋποθέτει, σε περίπτωση που
τα κατατεθέντα στον λογαριασμό ποσά προέρχονται από διάφορες πηγές
(αποδοχές, μισθώματα κ.λπ.), να αθροισθούν τα προερχόμενα από κάθε πηγή
ποσά καθ’ όλο το έτος και ακολούθως να παρατεθούν οι πηγές από τις
οποίες προέρχεται το απομένον στις 31 Δεκεμβρίου υπόλοιπο του
λογαριασμού και το ακριβές ποσό που αντιστοιχεί σε κάθε μια από αυτές,
αφού αφαιρεθούν τα ποσά των αναλήψεων· δεν προσδιορίζεται δε από ποια
πηγή ο υπόχρεος μπορεί να αφαιρέσει τα ποσά που ανέλαβε. Τούτο δε
καθίσταται δυσανάλογα δυσχερές για τον υπόχρεο στην περίπτωση που ο
λογαριασμός είναι - πράγμα που δεν απαγορεύεται (ν. 5638/1932, Α΄ 307) -
κοινός του υπόχρεου με τρίτο πρόσωπο ή του/της συζύγου του με τρίτο
πρόσωπο, τις ενέργειες του οποίου ο υπόχρεος αδυνατεί εκ των πραγμάτων
να ελέγξει. Η ανωτέρω μάλιστα ρύθμιση, που περιέχεται στην ηλεκτρονική
εφαρμογή, δεν εναρμονίζεται με την περιεχόμενη στην παρ. 5 του άρθρου 1
του ν. 3213/2003 ρύθμιση, σύμφωνα με την οποία «Τα τραπεζικά και τα κάθε
είδους πιστωτικά ιδρύματα υποχρεούνται μέσα σε τρεις (3) εργάσιμες
ημέρες από την υποβολή σε αυτά σχετικού αιτήματος του υπόχρεου, να
χορηγούν χωρίς επιβάρυνση βεβαιώσεις περί του υπολοίπου των καταθέσεων
αυτού την 31η Δεκεμβρίου του προηγούμενου έτους ...» και όχι αναλυτική
κατάσταση της κίνησης των πάσης φύσεως λογαριασμών του υπόχρεου, του/της
συζύγου και των ανήλικων τέκνων τους, γραμμή προς γραμμή. Άλλωστε, η εκ
μέρους των υπόχρεων έλλειψη περαιτέρω εξειδίκευσης – της μορφής που,
κατά τα προεκτεθέντα, φαίνεται ότι απαιτείται στην υπάρχουσα ηλεκτρονική
εφαρμογή για τη συμπλήρωση του αφορώντος τις καταθέσεις πίνακα της
Δ.Π.Κ. – δεν παρακωλύει τον έλεγχο των τραπεζικών λογαριασμών τους από
το αρμόδιο ελεγκτικό όργανο, το οποίο έχει την εξουσία να αναζητήσει τα
στοιχεία της κίνησης των εν λόγω λογαριασμών απ’ ευθείας από τα κάθε
είδους πιστωτικά ιδρύματα, δοθέντος ότι έναντι του οργάνου αυτού δεν
ισχύει το τραπεζικό απόρρητο (βλ. άρθρο 7Β παρ. 4 του ν. 3691/2008)].
Μειοψήφησαν ο Πρόεδρος Ν. Σακελλαρίου και οι Σύμβουλοι Δ. Μαρινάκης και
Δ. Αλεξανδρής, κατά τη γνώμη των οποίων οι ως άνω διατάξεις παραβιάζουν
την αρχή της αναλογικότητας και, συνεπώς, είναι μη εφαρμοστέες.
Μειοψήφησε επίσης ο Σύμβουλος Γ. Ποταμιάς, ο οποίος διατύπωσε την
ακόλουθη γνώμη: Σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 1 του Συντάγματος ο νόμος που
χαρακτηρίζει μία ανθρώπινη ενέργεια ή παράλειψη ως ποινικό αδίκημα
πρέπει να καθορίζει την «αντικειμενική υπόσταση» του αδικήματος κατά
τρόπο σαφή και πλήρη, δηλαδή η lex που ανάγει ανθρώπινη ενέργεια ή
παράλειψη σε ποινικό αδίκημα οφείλει να είναι όχι μόνο scripta, αλλά και
stricta και certa. Ως στοιχεία της πράξης νοούνται τόσο ο τύπος της
πράξης όσο και το ποινικώς κολάσιμο αποτέλεσμα, έτσι ώστε να ελέγχεται
με ακρίβεια όχι μόνο τι τιμωρείται αλλά και γιατί τιμωρείται. Εν
προκειμένω, τα ποινικά αδικήματα που τυποποιεί το άρθρο 6 παρ. 2 του ν.
3213/2003 για τον υπόχρεο υποβολής Δ.Π.Κ. ως «ανακριβή δήλωση» ή «ελλιπή
δήλωση» ή ως «απόκρυψη περιουσιακού στοιχείου που απέκτησε
επωφελούμενος της ιδιότητάς του» και για τα οποία προβλέπει ποινικές
κυρώσεις, πάσχουν το συνταγματικό ελάττωμα της αοριστίας. Τούτο δε,
διότι έρχεται να καταστήσει ποινικά κολάσιμες έννοιες δυσκαθόριστης
έκτασης και απροσδιόριστου βαθμού σοβαρότητας. Ρητώς δε ορίζεται στην
παρ. 4 του άρθρου 6 ότι «το δικαστικό συμβούλιο ή το δικαστήριο,
εκτιμώντας ελεύθερα όλες τις περιστάσεις, μπορεί να κρίνει τις πράξεις
αυτές ατιμώρητες». Κατ’ αυτόν όμως τον τρόπο, κατά παράβαση του άρθρου 7
παρ. 1 του Συντάγματος παρέχεται ευρύτατη διακριτική ευχέρεια στο
δικαστικό συμβούλιο ή στο δικαστήριο, αφού εκτιμήσει συνδυαστικά
περισσότερες ενέργειες και δεδομένα, να κρίνει τις συγκεκριμένες πράξεις
ποινικά ελεγκτέες ή μη. Περαιτέρω, όπως προκύπτει από το περιεχόμενο
των διατάξεων του άρθρου 6 του ν. 3213/2003, ο νομοθέτης κατέστρωσε την
αντικειμενική υπόσταση των ποινικών αδικημάτων «ανακριβής δήλωση»,
«ελλιπής δήλωση» και «απόκρυψη περιουσίας του ιδίου και των λοιπών
προσώπων για τα οποία ο υπόχρεος οφείλει να υποβάλει δήλωση»
χρησιμοποιώντας ως τύπο πράξης τη σύνταξη ειδικού εντύπου, το
περιεχόμενο του οποίου καθορίζεται από αρμόδιο όργανο. Όμως, με την
προσβαλλόμενη κ.υ.α. αλλάζει ο τύπος της πράξης και ορίζεται με το άρθρο
2 παρ. 1 αυτής ότι ο υπόχρεος υποβολής Δ.Π.Κ. υποβάλλει τη δήλωση
αποκλειστικά ηλεκτρονικά μέσω ενιαίας διαδικτυακής εφαρμογής. Εν
συνεχεία δε, όλες οι ρυθμίσεις της κ.υ.α. είναι προσαρμοσμένες στο
μοντέλο ηλεκτρονικής δήλωσης μέσω ενιαίας διαδικτυακής εφαρμογής, με
ενσωματωμένο υπόδειγμα στο Παράρτημα Ι της κ.υ.α. Περαιτέρω, όπως ορίζει
το άρθρο 4 παρ. 6 της κ.υ.α., οι υπόχρεοι αποστέλλουν ηλεκτρονικά στο
αρμόδιο όργανο ελέγχου μια σειρά δικαιολογητικών (συμβόλαια ακινήτων,
βεβαιώσεις επενδυτικών προϊόντων και χαρτοφυλακίων κ.λπ.) και εν
συνεχεία χωρεί η ηλεκτρονική επεξεργασία από τα αρμόδια όργανα. Δηλαδή,
ενώ η «τυποποίηση» των ποινικών αδικημάτων του άρθρου 6 έχει υπόψη της
ως τύπο πράξης τη συμπλήρωση εντύπου Δ.Π.Κ., (δηλαδή μία λογική
χειρογραφικού συστήματος εργασίας), με την προσβαλλόμενη κ.υ.α. αλλάζει ο
τύπος της πράξης, που είναι στοιχείο της πράξης σύμφωνα με το άρθρο 7
παρ. 1 του Συντάγματος, και υιοθετείται αποκλειστικά το μοντέλο
ηλεκτρονικής υποβολής της δήλωσης μέσω ενιαίας διαδικτυακής εφαρμογής
(με χρήση εργαλείου λογισμικού) με περαιτέρω ηλεκτρονική επεξεργασία.
Όμως, η ποινική αξιολόγηση του νέου τύπου πράξης (της ηλεκτρονικής
δήλωσης) δεν έχει γίνει από τον νομοθέτη του άρθρου 6 του ν. 3213/2003.
Εφόσον όμως τα προαναφερόμενα ποινικά αδικήματα του άρθρου 6 στηρίζονται
σε άλλο τύπο πράξης και όχι σε αυτόν που ορίζει ως αποκλειστικό τύπο η
προσβαλλόμενη κ.υ.α., δεν πληρούται η απαίτηση του άρθρου 7 παρ. 1 του
Συντάγματος ο ποινικός νόμος να καθορίζει την «αντικειμενική υπόσταση»
του αδικήματος κατά τρόπο σαφή και πλήρη, δηλαδή η διάταξη του άρθρου 6
του ν. 3213/2003 είναι ανεπίδεκτη εφαρμογής κατά το άρθρο 93 παρ. 4 του
Συντάγματος. Τέλος, η προσβαλλόμενη κ.υ.α. δεν δύναται να εύρει έρεισμα
στα άρθρα 2 παρ. 2 και 6 του ν. 3213/2003, διότι οι διατάξεις αυτές
αντίκεινται στο άρθρο 7 παρ. 1 του Συντάγματος και, για τον λόγο αυτόν, η
προσβαλλόμενη κ.υ.α. είναι ακυρωτέα. Μειοψήφησε τέλος ο Σύμβουλος Δ.
Κυριλλόπουλος, ο οποίος διατύπωσε την ακόλουθη γνώμη: Σύμφωνα με τον
ορισμό του ποινικού δικαίου, ποινικό αδίκημα, το οποίο αποτελεί νομική
έννοια, συνιστά κάθε αθέμιτη ανθρώπινη συμπεριφορά, η οποία εκδηλώνεται
με πράξη ή παράλειψη, κατά της οποίας κάποιος νόμος έχει ορίσει
προηγουμένως ποινή. Η επιταγή όμως αυτή πρέπει να ερμηνεύεται σύμφωνα με
τη θεμελιώδη διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος, κατά την
οποία «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την
πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας». Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι
το κριτήριο, προκειμένου να χαρακτηριστεί μια πράξη ή παράλειψη ως
εγκληματική, είναι, πρωτίστως, η βαρεία προσβολή ή διακινδύνευση
ορισμένων αγαθών και αξιών των συμβιούντων σε ορισμένη κοινωνία, τον
σεβασμό και την προστασία των οποίων επιτάσσει η έννομη τάξη της
κοινωνίας αυτής, η δε προβλεπόμενη ποινή παρίσταται ως εύλογη και δίκαιη
αντίδρασή της στην εμφανιζόμενη ως ιδιαιτέρως αξιόμεμπτη προσβολή ή
διακινδύνευση των εν λόγω αγαθών και αξιών. Στην προκειμένη περίπτωση, η
υποχρέωση υποβολής δήλωσης των περιουσιακών στοιχείων, η οποία
προβλέπεται από τις διατάξεις του ν. 3213/2003 εκ μέρους των υπόχρεων
προς τούτο προσώπων, αποβλέπει αφενός στην εξυπηρέτηση της αρχής της
διαφάνειας, αφετέρου στην εξακρίβωση αν τα εν λόγω πρόσωπα έχουν
διαπράξει εγκληματική πράξη σχετιζόμενη με την άσκηση των καθηκόντων
τους, συνεπεία της οποίας επήλθε αύξηση της περιουσίας τους. Οι ανωτέρω
σκοποί δημόσιου συμφέροντος θεραπεύονται με τη θέσπιση από τον νόμο ως
ποινικών αδικημάτων των εν λόγω συμπεριφορών. Αντιθέτως, η θέσπιση ως
ποινικού αδικήματος της παράλειψης υποβολής ή της μη ορθής υποβολής της
δήλωσης περιουσιακών στοιχείων εκ μέρους των υπόχρεων προσώπων, εν όψει
και της πολυπλοκότητας του τρόπου υποβολής αυτής, δεν εξυπηρετεί κάποιο
σκοπό δημόσιου συμφέροντος, ο οποίος, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα, πρέπει
να αποτελεί το κριτήριο, προκειμένου να χαρακτηριστεί μια πράξη ή
παράλειψη ως αξιόποινη. Πράγματι, η αξιολόγηση αυτής καθαυτής της ως άνω
συμπεριφοράς δικαιολογεί μεν την επιβολή διοικητικών και πειθαρχικών
κυρώσεων, δεν δύναται όμως, κατ’ αντικειμενική εκτίμηση, να θεωρηθεί ως
στρεφόμενη κατά εννόμων αγαθών του κοινωνικού συνόλου ή ως συνιστώσα
βαρεία ηθικοκοινωνική προσβολή ή διακινδύνευση της έννομης τάξης, ώστε
να χαρακτηρίζεται ως αξιόποινη. Κατ’ ακολουθίαν τούτων, οι ρυθμίσεις του
άρθρου 6 του ν. 3213/2003, όπως ισχύουν, κατά τις οποίες η παράλειψη
υποβολής ή η εσφαλμένη υποβολή δήλωσης περιουσιακών στοιχείων εκ μέρους
των υπόχρεων προς τούτο συνιστά ποινικό αδίκημα, παραβιάζουν τη διάταξη
του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος, ειδικώς δε, σε ό,τι αφορά τους
δικαστικούς λειτουργούς, και τη διάταξη του άρθρου 87 παρ. 1 του
Συντάγματος, με την οποία κατοχυρώνεται η προσωπική και λειτουργική
ανεξαρτησία αυτών.
38. Επειδή, τέλος, προβάλλεται ότι στο άρθρο 9 παρ. 3 της
προσβαλλόμενης κ.υ.α. ορίζεται ότι γενικές οδηγίες και επεξηγήσεις
σχετικά με την συμπλήρωση και υποβολή των Δ.Π.Κ. εκδίδονται από τα
αρμόδια όργανα ελέγχου, ρύθμιση η οποία, κατά τις αιτούσες ενώσεις,
αποτελεί στην πραγματικότητα ανεπίτρεπτη υπεξουσιοδότηση οργάνων άλλων
από τους αρμόδιους Υπουργούς.
39. Επειδή, το ζήτημα της πληρότητας των ρυθμίσεων της
προσβαλλόμενης κ.υ.α. αντιμετωπίστηκε ανωτέρω στις σκέψεις 9 και 10:
εφόσον η δημοσίευση της απόφασης δεν είναι πλήρης, δεν είναι δυνατόν να
ασκηθεί δικαστικός έλεγχος σε όλες τις επιμέρους ρυθμίσεις για τη
συμπλήρωση της Δ.Π.Κ. Πάντως, επεξηγήσεις, όσον αφορά τη συμπλήρωση και
υποβολή των Δ.Π.Κ. και Δ.Ο.Σ., εφόσον δεν περιέχουν ειδικότερες
ρυθμίσεις, δύνανται να εκδίδουν τα όργανα ελέγχου, ανά κατηγορία
υπόχρεων προσώπων, η δυνατότητα δε αυτή δεν συνιστά ανεπίτρεπτη
υπεξουσιοδότηση. Συνεπώς, ο λόγος, όπως προβάλλεται, είναι απορριπτέος
ως αβάσιμος.
40. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω, πρέπει η κρινόμενη αίτηση να γίνει
δεκτή και η προσβαλλόμενη απόφαση να ακυρωθεί στο σύνολό της τόσο ως
ανυπόστατη όσο και ως μη νόμιμη.
Δ ι ά τ α ύ τ α
Δέχεται την αίτηση.
Ακυρώνει την 1846οικ./13.10.2016 κοινή απόφαση των Υπουργών
Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Οικονομικών
«Τύπος και περιεχόμενο της Δήλωσης Περιουσιακής Κατάστασης (Δ.Π.Κ.) και
της Δήλωσης Οικονομικών Συμφερόντων (Δ.Ο.Σ.) - Ηλεκτρονική υποβολή των
δηλώσεων αυτών» (Β΄ 3300/13.10.2016).
Διατάσσει την απόδοση του παραβόλου.
Επιβάλλει στο Δημόσιο τη δικαστική δαπάνη των αιτουσών ενώσεων, ανερχόμενη σε εννιακόσια είκοσι (920) ευρώ.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 4 Απριλίου, 7 Απριλίου, 24 Απριλίου, 11 Μαΐου και 30 Μαΐου 2017
Ο Πρόεδρος Η Γραμματέας
και μετά την αποχώρησή της
Ν. Σακελλαρίου Ελ. Γκίκα
και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 18ης Οκτωβρίου του ίδιου έτους.
Ο Πρόεδρος Η Γραμματέας
Ν. Σακελλαρίου Ελ. Γκίκα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε, αναφορικά με τα σχόλια που δημοσιεύονται ότι:
1) Δε θα δημοσιεύονται δυσφημιστικά και εξυβριστικά σχόλια
2) Δε θα δημοσιεύονται ΑΣΧΕΤΑ σχόλια σε ΑΣΧΕΤΕΣ αναρτήσεις
3) Δε θα δημοσιεύονται επαναλαμβανόμενα σχόλια στην ίδια ανάρτηση
4) Δε θα δημοσιεύονται σχόλια σε Greeklish
5) Σχόλια σε ενυπόγραφα άρθρα θα δημοσιεύονται μόνον εφόσον και αυτά είναι ενυπόγραφα.
6) Σχόλια σε ενυπόγραφο σχόλιο θα δημοσιεύονται μόνον εφόσον και αυτά είναι ενυπόγραφα.
7) ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΟΝΤΑΙ ΜΟΝΟ ΣΤΙΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΧΕΤΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ "ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΧΟΛΙΑ"
Η ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΩΝ ΔΕ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΥΙΟΘΕΤΟΥΝΤΑΙ ΑΠΌ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ