Η παγίδα της δικαστικής αυτοενοχοποίησης

 

Παντελής Μποροδήμος, Πρωτοδίκης, μέλος Δ.Σ. ΕΝΔΕ

 

          Λίγοι πλέον δεν μπορούν να παρατηρήσουν, πόσο έχει εκτιναχθεί η ατζέντα της Δικαιοσύνης στο δημόσιο διάλογο. Από την εποχή που η ενασχόληση της επικαιρότητας με τα του οίκου της περιοριζόταν είτε σε  επιλογές της ηγεσίας της, είτε στην δημοσιογραφική κάλυψη πολύκροτων δικών, έχουμε περάσει τα τελευταία χρόνια στην καθημερινή και αποδομητική υπερσυγκέντρωση «ενδιαφέροντος». Ακραίες γενικεύσεις, δημόσια επίδειξη θρασύτητας κατά λειτουργών της Δικαιοσύνης από πολιτικούς, επιχειρηματίες ή δημοσιογράφους, «δολοφονία» χαρακτήρων, βρίσκονται όλα στην ατζέντα. Η μονόπλευρη ενοχοποίηση της Δικαιοσύνης δε, έφτασε να αποτελέσει και θέμα πρόσφατου προεκλογικού σποτ! Έτσι, ακόμα και άνθρωποι εκτός του Σώματος, μας ρωτάνε καθημερινά: «τι έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια με τους δικαστές και όλοι ασχολούνται συνέχεια μαζί σας;».   

          Η πραγματικότητα είναι ότι οι αλλαγές που αφορούν το προσωπικό της Δικαιοσύνης την τελευταία 25ετία θα έπρεπε να προκαλεί μόνο ικανοποίηση. Η ίδρυση της Εθνικής Σχολής Δικαστικών λειτουργών, εξασφάλισε τους σταθερούς όρους εισαγωγής και επιμόρφωσης των νέων δικαστών και εισαγγελέων, διευρύνοντας σημαντικά την κοινωνική σύνθεση του Σώματος. Η πορεία αυτή προς την καθολική αναβάθμιση, ολοκληρώθηκε πέρυσι, με την εισαγωγή και των πρώτων Ειρηνοδικών μέσω της ΕΣΔΙ. Τα τελευταία δε χρόνια, είναι προφανής η άνοδος του επιστημονικού επιπέδου των εκπαιδευόμενων δικαστικών λειτουργών, που είναι κατά κανόνα νέοι πολύγλωσσοι επιστήμονες, με μεταπτυχιακά ή και διδακτορικά. Και το απολύτως εξειδικευμένο αυτό επιστημονικό προσωπικό, μπαίνει από την πρώτη μέρα στη μάχη. Γιατί περί μάχης πρόκειται, όταν ο καθένας τους με το «καλημέρα», θα κληθεί να δικάσει 150-200 αστικές υποθέσεις κατ΄ έτος περίπου, ισάριθμες ή και πολλαπλάσιες ποινικές (αποφάσεις και βουλεύματα), πραγματοποιώντας από 8 έως και 15 (κατά περίπτωση) περίπου υπηρεσίες το μήνα. Αριθμούς δηλαδή, που δε θα ακούσει κανένας πολίτης, σε κανένα forum από τα πολλά που όψιμα ενδιαφέρονται για την ταχύτητα της απονομής Δικαιοσύνης.

          Βέβαια και η επιλογή των λέξεων που διαμορφώνουν την καθημερινότητα των δικαστών και εισαγγελέων δεν είναι τυχαία. Από την πρώτη υπηρεσιακή του στιγμή, ο δικαστικός λειτουργός «χρεώνεται» και «χρωστάει» και η αίσθηση της κοινωνικής οφειλής διαπερνάει το υπηρεσιακό του DNA. Τι γίνεται όμως όταν στην εξίσωση μεταξύ του όγκου της δικαστικής ύλης και  της υπηρεσιακής του αναλογίας, ο άγνωστος Χ γίνεται αντικειμενικά μη διαχειρίσιμος; Πώς μπορεί να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο της «χιονοστιβάδας», δηλαδή της μετακύλισης της υπερχρέωσης, που μπορεί να συμβεί σε μια υπηρεσιακά «κακή χρονιά», όπως λ.χ. αν δημιουργηθούν έκτακτα υπηρεσιακά κενά ή αν αντιμετωπίσει κάποιος συνάδελφος προσωρινό ζήτημα υγείας; Στον τομέα της οικονομίας, για κάθε συνεπή χρεοφειλέτη, που αντιμετωπίζει περιστασιακή αδυναμία πληρωμής, ο νομοθέτης θεσπίζει μέτρα προστασίας, που τον επαναφέρουν στην κανονικότητα. Για τους δικαστικούς λειτουργούς, που οι υπηρεσιακές απαιτήσεις έχουν καταστήσει τους οίκους τους υπερχρεωμένα από δικογραφίες νοικοκυριά τι υπάρχει; Μόνο κοινωνική διαπόμπευση και αυστηρός πειθαρχικός έλεγχος;

          Μέχρι σήμερα, η ως άνω συζήτηση ήταν κοινός τόπος μεταξύ των δικαστικών λειτουργών. Η υπηρεσιακή επιβάρυνση και η δυσανάλογη - για κρατική λειτουργία - αδυναμία της Δικαιοσύνης να επικοινωνήσει στην κοινωνία την κατάσταση, δημιουργούσε απογοήτευση, αίσθημα αδικίας ή και θυμό σε όλους μας. Όμως, πλέον, είναι εμφανή τα αποτελέσματα της καλλιέργειας ενός κλίματος αυτοενοχοποίησης στο ίδιο το εσωτερικό μας. Η δημοσιογραφική σαλαμοποίηση των αποφάσεων οριστικής παύσης συναδέλφων, η πρόσφατη τηλεοπτική αναφορά της προέδρου της ΕΝΔΕ σε εσωτερική «αυτοκάθαρση» και η ακόμη πιο πρόσφατη προτροπή του προεδρείου της ΕΝΔΕ προς τη μειοψηφία να μη μιλήσει καν για την αξιοσημείωτη υπηρεσιακή αυστηροποίηση, περιγράφουν την τάση απομονωτισμού της υπηρεσιακής μας ζωής, η οποία παράγει ήδη τα αποτελέσματά της.

Πρόκειται για σοβαρό κίνδυνο αυτοπαγίδευσης, στον οποίο οφείλουμε να αντισταθούμε όλοι. Να αποτρέψουμε εκείνους που μας καλλιεργούν την ενοχή για αυτό που μας συμβαίνει και να επενδύσουμε στη συλλογική αντιμετώπιση της κατάστασης. Γιατί, αν δεν γίνει κατανοητό, πως η συνειδητή πια απουσία της συλλογικής μας φωνής, μέρα με τη μέρα μας κάνει πιο μόνους και πιο ευάλωτους, πως η λειτουργία στο παρασκήνιο δεν είναι διακριτικότητα, αλλά υπεκφυγή, που αναπαράγει τα προβλήματα και πως τα «ατομικά» προβλήματα «των άλλων», απέχουν πολύ λίγο από το να γίνουν τα δικά μας «ατομικά» προβλήματα, φοβάμαι ότι θα κληθεί πολύ σύντομα ο καθένας μας χωριστά να αναθεωρήσει όλα όσα αντιλαμβανόμασταν μέχρι τώρα ως στοιχειώδη υπηρεσιακή δικαιοσύνη.

Κάποτε, σε μάθημα στην Εθνική Σχολή Δικαστών άκουσα έναν καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου να μας λέει: «Υπάρχει ένας πολύ απλός τρόπος να καταργήσεις τη δικαστική ανεξαρτησία. Αρκεί απλά να χρεώσεις υπερβολικά το δικαστή. Τα υπόλοιπα θα συμβούν από μόνα τους». Η σκέψη αυτή, με φοβίζει σήμερα περισσότερο από ποτέ.