ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΑΞΙΟΤΙΜΗΣ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΟΥ Κ. ΑΚΡΙΒΗΣ ΕΡΜΙΔΟΥ,

ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΑΞΙΟΤΙΜΗΣ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΟΥ Κ. ΑΚΡΙΒΗΣ ΕΡΜΙΔΟΥ, ΜΕΛΟΥΣ ΤΟΥ Δ.Σ. ΤΗΣ Ε.Δ.Ε,. ΕΠΙ  ΕΓΓΡΑΦΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΚΚΡΕΜΕΙΣ ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΥΠΕΡΧΡΕΩΜΕΝΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝ ΓΕΝΕΙ ΕΥΡΥΘΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΩΝ 

Στις 21.11.2019 αναρτήθηκαν δημόσια στον ιστότοπο dikastis.blogspot.com παρατηρήσεις  της κ. Ακριβής Ερμίδου σχετικά με προτάσεις για την αποσυμφόρηση των Ειρηνοδικείων. Σε σχέση με τις ανωτέρω παρατηρήσεις, οι οποίες δεν αποτυπώνουν το ακριβές περιεχόμενο των προτάσεων αυτών, υπό την ιδιότητά μου ως εισηγητή στη συγκεκριμένη Ολομέλεια, υποχρεούμαι να επισημάνω τα εξής:

1) Είναι πρόδηλο ότι τυχόν εισαγωγή του τεκμήριου ερημοδικίας στις εργατικές διαφορές δεν θα αποτελέσει τεκμήριο ομολογίας του νόμου και δεν θα θεραπεύει νομικά σφάλματα της αγωγής. Είναι αυτονόητο ότι το τεκμήριο δεν μπορεί να θεραπεύσει εσφαλμένη στο αγωγικό δικόγραφο εφαρμογή νόμιμου μισθού. Ωστόσο, στην ίδια αγωγή μπορεί να εφαρμοστεί το τεκμήριο για τα πραγματικά περιστατικά που συγκροτούν την ιστορική της βάση, όπως, για παράδειγμα, ως προς τις ώρες που ο εργαζόμενος απασχολήθηκε. Παρά ταύτα, το ίδιο ακριβώς ισχύει και σε όλες τις υπόλοιπες διαδικασίες που με επιτυχία εφαρμόζεται το τεκμήριο. Σημειώνεται ότι ειδικά στην τακτική διαδικασία ανακύπτουν πλείστες όσες φορές ζητήματα νόμω αβασίμου της αγωγής, πλην όμως η εισαγωγή του τεκμηρίου θεωρείται επιτυχής, χωρίς σκέψη για κατάργησή της. Επισημαίνεται μάλιστα πως, δοθέντος ότι σχεδόν στην πλειοψηφία τους οι εργατικές αγωγές ασκούνται από εργαζόμενους, προδήλως  η εισαγωγή του τεκμηρίου θα αποτελέσει διάταξη ευνοϊκή για τα συμφέροντα των εργαζομένων. Συνεπώς, με δεδομένο ότι: α) πολλές φορές τα ζητήματα απόδειξης των ημερών και ωρών εργασίας στις υποθέσεις εργατικού δικαίου είναι ιδιαιτέρως δυσχερή, όπως, επί παραδείγματι, σε αγωγές οδηγών φορτηγών αυτοκινήτων με διαφορετικό ανά εκάστη ημερομηνία ωράριο και διαφορετικές ανά εκάστη ημέρα συνολικές ώρες απασχόλησης και β) οι ερήμην εκδοθείσες αποφάσεις εξαφανίζονται εκ του νόμου από το δευτεροβάθμιο Δικαστήριο και η υπόθεση συζητείται εκ νέου από την αρχή (άρθρ. 528 ΚΠολΔ), η εισαγωγή του τεκμηρίου ομολογίας στις εργατικές διαφορές θα γλίτωνε τους χειριστές των σχετικών υποθέσεων από τον χρόνο διακρίβωσης των, κατά τεκμήριο, συνομολογημένων ωρών εργασίας, καθώς αυτοί δεν θα προέβαιναν σε υπολογισμούς επί άλλων ωρών εργασίας από αυτές που αναφέρονται στο δικόγραφο. Επί του ανωτέρω ζητήματος, θα ήταν εξαιρετικά  χρήσιμη και η άποψη των λοιπών πρωτοβάθμιων δικαστηρίων της χώρας, και δη αυτών στα οποία έχουν συγκροτηθεί ειδικά τμήματα εκδίκασης εργατικών διαφορών.

2) Το άρθρο 47 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ορίζει ότι σε όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους παρέχεται ευεργέτημα πενίας, εφόσον το ευεργέτημα αυτό είναι αναγκαίο για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική πρόσβαση στην δικαιοσύνη. Ωστόσο, οι ειδικότερες προϋποθέσεις για την χορήγηση του ευεργετήματος επαφίονται στην διακριτική ευχέρεια του εθνικού νομοθέτη. Η πρόταση για  την υποβολή αιτήσεων απόρων για νομική βοήθεια στους οικείους Δικηγορικούς Συλλόγους έγινε, καθώς: α) προδήλως σύμφωνα με το άρθρο 47 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων η χορήγηση του ευεργετήματος δεν είναι απαραίτητο να γίνει με δικαστική απόφαση ούτε  συνιστά δικαιοδοτικό έργο και β) διότι παρατηρείται ειδικότερα στα Ειρηνοδικεία μεγάλος αριθμός αποποιήσεων των διορισμών των δικηγόρων με νέες αιτήσεις αντικατάστασης.  Υπάρχουν περιπτώσεις υποθέσεων διψήφιου αριθμού αποποιήσεων, με αποτέλεσμα τα δικαστήρια να γίνονται δέκτες παραπόνων για θέματα τα οποία εκτιμάται ότι θα μπορούσαν να τα επιλύσουν ευχερέστερα οι ίδιοι οι Δικηγορικοί Σύλλογοι, ενόψει του ότι οι διορισθέντες δικηγόροι αποτελούν μέλη τους. Η πρόταση αυτή κινείται προς την κατεύθυνση της αποσυμφόρησης των Δικαστηρίων από αρμοδιότητες που δεν έχουν αμιγώς δικαιοδοτικό χαρακτήρα.

 3)  Είναι κοινός τόπος ότι μία από τις βασικές αιτίες που οδήγησαν στην υπερπληθώρα αιτήσεων για υπαγωγή στο Ν.3869/2010 ήταν η έλλειψη κυρώσεων σε περίπτωση απόρριψης των αιτήσεων των λεγόμενων στρατηγικών κακοπληρωτών. Συνεπώς, σχετικά με την δυνατότητα εισαγωγής μειωμένου παραβόλου στις δίκες του Ν.3869/2010, προσανατολισμός της σχετικής πρότασης ήταν να αντιμετωπιστεί το ανωτέρω  ζήτημα, καθώς είναι πανθομολογούμενο ότι δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις τέτοιων φυσικών προσώπων που καταφεύγουν στις διατάξεις του Ν.3869/2010. Μέχρι στιγμής, ο στρατηγικός κακοπληρωτής δεν αντιμετωπίζει καμία απολύτως κύρωση, παρά μόνον την απλή απόρριψη της αίτησής του. Σημειώνεται ότι ναι μεν οι διαφορές του Ν.3869/2010 εκδικάζονται κατά την εκούσια δικαιοδοσία, πλην όμως ουσιαστικά έχουν, λόγω της έντονης αντιδικίας και του χρηματικού χαρακτήρα των υποθέσεων, τα στοιχεία της αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας. Θα μπορούσε επίσης να υποστηριχθεί ότι το παράβολο θα επιβαρύνει μόνον όσους κρίθηκε ότι δεν υπάγονται στις προστατευτικές διατάξεις του νόμου και στις υπόλοιπες περιπτώσεις θα επιστρέφεται κατά το πρότυπο των ένδικων μέσων.

4) Είναι πρόδηλο ότι το άσυλο της κατοικίας αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του νομικού μας πολιτισμού, έχοντας κατοχυρωθεί στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και στο Διεθνές Σύμφωνο Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Επίσης έχει κατοχυρωθεί  στα συντάγματα όλων των κρατών μελών της Ε.Ε. Ωστόσο, η προστασία του ασύλου σε άπαντα τα συντάγματα των ανωτέρω κρατών έχει υλοποιηθεί απαγορεύοντας την είσοδο και έρευνα των αστυνομικών αρχών στην κατοικία του πολίτη χωρίς αιτιολογημένο δικαστικό ένταλμα που να επιτρέπει την έρευνα και το οποίο πρέπει να επιδειχθεί στον ερευνώμενο. Σε καμία ανεπτυγμένη χώρα δεν είναι απαραίτητη για την πραγματοποίηση της έρευνας η παρουσία του ίδιου του δικαστικού λειτουργού. Μάλιστα στην παρούσα φάση διεξάγεται από συναδέλφους Ειρηνοδίκες συγκριτική έρευνα για την προστασία του ασύλου της κατοικίας στις χώρες της Ε.Ε. και όχι μόνο. Στο πλαίσιο της επιστημονικής αυτής έρευνας έχουν ήδη πραγματοποιηθεί επαφές με ευρωπαίους συναδέλφους μας. Οι συνάδελφοι αυτοί δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι για την έρευνα δεν αρκεί το ένταλμα του δικαστή, αλλά χρειάζεται η παρουσία του ίδιου του δικαστή στην οικία του ερευνώμενου. Η καθιέρωση αιτιολογημένου εντάλματος εκτιμάται ότι θα ενισχύσει την προστασία του ασύλου. Εξάλλου, με τα σημερινά δεδομένα δεν είναι πάντοτε ευχερής ο ουσιαστικός  έλεγχος  συνδρομής των προϋποθέσεων της έρευνας. Αντιθέτως, με το αιτιολογημένο δικαστικό ένταλμα στα πρότυπα των ευρωπαϊκών κρατών θα εκλείψουν φαινόμενα αυθαίρετων και άσκοπων ερευνών και θα προσαρμοστεί το πλαίσιο  προστασίας του ασύλου στην σύγχρονη ευρωπαϊκή νομική πραγματικότητα. Πέραν των ανωτέρω, με το ένταλμα θα διευκολυνθεί το έργο της αστυνομίας. Άλλωστε, η μετάβαση του δικαστικού λειτουργού στο χώρο της έρευνας δεν είναι δυνατόν πάντοτε να είναι άμεση. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου πρέπει να γίνει έρευνα σε δέκα σπίτια ταυτόχρονα. Στην παρούσα φάση, είτε η έρευνα θα γίνει διαδοχικά με τον ίδιο δικαστικό λειτουργό, με κίνδυνο απόκρυψης των στοιχείων από τα επόμενα σπίτια, είτε θα πρέπει να συμπράξουν δέκα δικαστικοί λειτουργοί, ενώ για την παραπάνω περίπτωση θα αρκούσε απλώς ένα αιτιολογημένο δικαστικό ένταλμα. Πέραν των ανωτέρω, η παρουσία δικαστικού λειτουργού σε έρευνες για όπλα, ναρκωτικά κλπ πολλές φορές εγκυμονεί κινδύνους για την σωματική του ακεραιότητα. Επισημαίνεται τέλος το γεγονός ότι πάρα πολλές έρευνες απαιτούν πολύωρη απασχόληση του δικαστή (σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να φτάσουν και τις 15 ώρες), ενσωματώνοντας ουσιαστικά αυτόν ως μέλος της επιχειρησιακής αστυνομικής μονάδας και στερώντας του αμέτρητες ώρες εργασίας από το κυρίως έργο του, το οποίο είναι η έκδοση αποφάσεων. Στην παρούσα φάση ευκαιρία αναθεώρησης του άρθρου 9 του Συντάγματος από την τωρινή Βουλή δεν υπάρχει, καθώς η σχετική διάταξη δεν είναι στις προς αναθεώρηση.  Ωστόσο, αυτό δεν εμποδίζει την έναρξη διαλόγου σχετικά με το ανωτέρω ζήτημα με συμμετοχή όλου του νομικού κόσμου. Χρήσιμη θα ήταν ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα  και η άποψη των σωμάτων ασφαλείας.

Τέλος, χαιρετίζω την υιοθέτηση από την κυρία Ερμίδου των προτάσεών μας για τις ένορκες βεβαιώσεις, όπως αυτές αποτυπώθηκαν το πρώτον στην ολομέλεια του Ειρηνοδικείου μας της 19^ης Μαΐου 2017. Θα είχε επίσης ενδιαφέρον η άποψή της ως μέλους του Δ.Σ. και επί των λοιπών προτάσεών μας, όπως αυτής για την κατάργηση της θεώρησης βιβλίων από Ειρηνοδίκη. Σημειώνεται ότι οι προτάσεις μας αυτές εκπονήθηκαν ύστερα από σχετικό αίτημα του Υπουργείου Δικαιοσύνης  σχετικά με προτεινόμενες λύσεις για την αποσυμφόρηση των Ειρηνοδικείων. Για την εκπόνηση του τελικού σχεδίου των προτάσεων απαιτήθηκε επισταμένη νομική έρευνα και εκτεταμένος νομικός διάλογος από όλα τα μέλη του Ειρηνοδικείου μας.  Οι προτάσεις μας αυτές είναι αυτονόητο ότι δεν διεκδικούν τεκμήριο ορθότητας και συνιστούν απλή έκφραση γνώμης  στο πλαίσιο του διαλόγου που επιβάλλεται να υπάρχει προς την εξέλιξη και την πρόοδο. Η διαφωνία με κάποιες ή και με όλες τις προτάσεις αυτές είναι ευπρόσδεκτη, καθώς μόνον έτσι επιτυγχάνεται η σύνθεση. Εξάλλου, όπως ρητώς άλλωστε επισημαίνεται και στο σχετικό κείμενο, η πρόταση εισαγωγής του τεκμηρίου ερημοδικίας στις εργατικές διαφορές και η πρόταση εισαγωγής μειωμένου παραβόλου στις αιτήσεις του Ν.3869/2010 δεν ελήφθησαν ομόφωνα, αλλά κατά πλειοψηφία. Ωστόσο, υπαινιγμοί περί έλλειψης υπευθυνότητας εκ μόνου του λόγου της διαφωνίας με την διαφορετική άποψη συναδέλφων μας Δικαστικών Λειτουργών διαρρηγνύουν την ενότητα και δεν βοηθάνε στην προαγωγή του κοινού μας σκοπού, που είναι η αποτελεσματικότερη απονομή Δικαιοσύνης στην χώρα μας.

Με εκτίμηση,

Ιάκωβος Γ. Απέργης

Ειρηνοδίκης