Ενημερωτικό σημείωμα για τα σχέδια ποινικών αποφάσεων του κ. Χρήστου Νάστα, Προέδρου Εφετών,

Ενημερωτικό σημείωμα

Χρήστου Νάστα, Προέδρου Εφετών, τακτικού μέλους του ΔΣ της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων(ΕΔΕ).

Προς τους κ. συναδέλφους Δικαστές του πρώτου και του δευτέρου βαθμού της Ποινικής Δικαιοσύνης.

Αγαπητοί συνάδελφοι.

                Ι) Όσοι από εσάς χρησιμοποιείτε τα Σχέδια Ποινικών Αποφάσεων που έχω επιμεληθεί με τη βοήθεια έγκριτων δικαστικών λειτουργών και τα έχετε στο ηλεκτρονικό Αρχείο σας, θα ήθελα να σας επισημάνω ότι, μετά την τελευταία νομολογιακή εξέλιξη στο ζήτημα της επιβολής της ποινής (ΑΠ 1070/ 2018 Ποιν. Δικ. 2018 σελ. 633 και 1229/2018  ), στο σχετικό μέρος της απόφασης πρέπει απαραιτήτως να αναγράφονται,  όλα όσα   προβλέπονται στο άρθρο 79 ΠΚ  αλλά και στην παράγραφο 3 του άρθρου 7  του ν. 4239/2014, το περιεχόμενο της οποίας έχει ως ακολούθως: «Κατά την επιμέτρηση της ποινής το αρμόδιο δικαστήριο λαμβάνει υπόψη την υπέρβαση της εύλογης διάρκειας της διαδικασίας που δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα του κατηγορούμενου. Στη δικαστική απόφαση γίνεται ρητή μνεία με συνοπτική αιτιολογία ότι κατά την επιμέτρηση της ποινής, το δικαστήριο έλαβε υπόψη του την κατά τα άνω υπέρβαση της εύλογης διάρκειας της διαδικασίας, γεγονός το οποίο μπορεί να συνιστά, εν όλω ή εν μέρει, δίκαιη ικανοποίηση για την καθυστέρηση της ποινικής διαδικασίας».

Η αναφορά αυτή, αν και γίνεται  σε όλα σχεδόν τα  ως άνω σχέδια, θεωρώ σκόπιμο, για την αποφυγή κάθε ενδεχόμενης παρερμηνείας, να αντικαταστήσετε - βελτιώσετε τη σχετική ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ του μέρους της απόφασης που αφορά την επιβολή της ποινής ,  με την ακόλουθη διατύπωση :

« Επειδή, κατά τις διατάξεις των άρθρων 7 παρ. 3 του ν. 4239/2014    και  79 του Ποινικού Κώδικα , το Δικαστήριο για την επιμέτρηση τ… ποιν…   που θα εφαρμόσει σύμφωνα με το διατακτικό, μέσα στα όρια που διαγράφονται με τα παραπάνω άρθρα, αξιολογεί ευεργετικώς τη μέχρι την έκδοση της παρούσας απόφασης διάρκεια της ποινικής διαδικασίας και τις εξ αυτής επιπτώσεις σε βάρος τ… κατηγορουμέν…, που δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα αυτού, και λαμβάνει περαιτέρω υπόψη   αφενός τη βαρύτητα τ… εγκλημ….. που τελέσθηκ… και αφετέρου την προσωπικότητα τ… κατηγορουμέν… . Για την εκτίμηση της βαρύτητας τ.. εγκληματ…. το Δικαστήριο αποβλέπει α] στη βλάβη που επήλθε από τ.. εγκλημ….. και τον κίνδυνο που προκλήθηκε από αυτ..  , β] στη φύση, το είδος και το αντικείμενο τ… εγκληματ… , καθώς επίσης σε όλες τις περιστάσεις χρόνου, τόπου, μέσων και τρόπου, που συνόδευσαν την προπαρασκευή και την τέλεση τ..  και γ] στην ένταση του δόλου τ.. υπαιτίου. Για την εκτίμηση της προσωπικότητας τ.. κατηγορουμέν.. το Δικαστήριο αποβλέπει, ενδεικτικά στο βαθμό της εγκληματικής διαθέσεως της ενοχής που εκδηλώθηκε κατά τ… πράξ… του και για την ακριβή διάγνωση αυτής α] στα αίτια από τα οποία ορμήθηκε προς τέλεση τ… εγκληματ… , την αφορμή που δόθηκε και το σκοπό τον οποίο επεδίωξε, β] στο χαρακτήρα του και το βαθμό της αναπτύξεώς του, γ] στις ατομικές και κοινωνικές περιστάσεις και τον προηγούμενο βίο τ…  και δ] στην κατά μετά τις πράξεις τ..  διαγωγή τ….  Σε περίπτωση επιβολής και χρηματικής ποινής: Για επιμέτρηση της χρηματικής ποινής λαμβάνονται υπόψη και οι οικονομικοί όροι τόσο τ… κατηγορουμέν…, όσο και των σε βάρος αυτ….  μελών της οικογενείας τ... 

Με βάση όλα τα παραπάνω, πρέπει στην προκειμένη περίπτωση να επιβληθεί/-ούν στ..ν κηρυχθέντα/-είσα ένοχ.. κατηγορούμεν.., η/οι στερητική/-ές της ελευθερίας, ποινή/-ές, καθώς και η/οι χρηματική/-ές ποινή/-ές, που αναφέρεται/-ονται ειδικότερα στο διατακτικό.

κλπ………………………        ……………    …………………

[ Πρέπει να σημειωθεί ότι  η συνεκτίμηση από το δικαστήριο , κατά την επιμέτρηση της ποινής , της υπέρβασης της εύλογης διάρκειας της διαδικασίας που δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα του κατηγορούμενου, δεν αποτελεί ελαφρυντική περίσταση, όπως αυτές του άρθρου 84 παρ. 2 ΠΚ, για να  εφαρμοσθούν στη συνέχεια  οι διατάξεις του άρθρου 83 ΠΚ και να επιβληθούν μειωμένες ποινές (εκτός αν έχει αναγνωρισθεί ελαφρυντική περίσταση), αλλά στοιχείο που πρέπει απαραιτήτως να ληφθεί υπόψη, όχι μόνο κατόπιν αιτήματος του κατηγορουμένου αλλά και αυτεπαγγέλτως, από το δικαστήριο κατά την επιβολή της ποινής ή των ποινών, αν ο κατηγορούμενος έχει κριθεί ένοχος για περισσότερα του ενός εγκλήματα, μέσα στα όρια που διαγράφονται με τα άρθρα, στα οποία προβλέπονται τα εγκλήματα που  διέπραξε ο κατηγορούμενος και να αναγράφεται ρητά στο σκεπτικό της απόφασης ότι το δικαστήριο έλαβε υπόψη του την κατά τα άνω υπέρβαση της εύλογης διάρκειας της διαδικασίας, που δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα του κατηγορούμενου, γεγονός το οποίο μπορεί να συνιστά, εν όλω ή εν μέρει, δίκαιη ικανοποίηση για την καθυστέρηση της ποινικής διαδικασίας.]

                II) Επίσης σας γνωρίζω ότι σύντομα, μετά την επικείμενη ψήφιση  του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που εκκρεμεί στη Βουλή των Ελλήνων με τίτλο : « α… , β.  Ενσωμάτωση της Οδηγίας 2016/343 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 9ης Μαρτίου 2016» και τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως,  θα χρειαστεί να γίνει προσθήκη στα ως άνω Σχέδια Ποινικών Αποφάσεων  και συγκεκριμένα στο μέρος της απόφασης που αφορά την αφαίρεση από τη συνολική ποινή που επιβλήθηκε του χρόνου προσωρινής κρατήσεως (άρθρα 371 παρ.4 ΚΠΔ και 87 ΠΚ),  η οποία  προσθήκη θα έχει ως περιεχόμενο την αφαίρεση του χρόνου που θα κρίνει το δικαστήριο για την αποκατάσταση της βλάβης που υπέστη ο καταδικασθείς εξαιτίας της προσβολής του τεκμηρίου αθωότητας από δηλώσεις δημοσίων αρχών σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Ποινικού Κώδικα. Για την προσθήκη αυτή που θα αφορά τις αλλαγές που θα γίνουν στα άρθρα 87 ΠΚ και 371 ΚΠΔ  και κατά συνέπεια και στο σχετικό μέρος του σχεδίου της απόφασης, εφόσον τελικά ψηφιστεί η σχετική διάταξη, θα σας ενημερώσω έγκαιρα.

III) Τέλος,  με την ευκαιρία  αυτή, θα ήθελα να σας εκθέσω την άποψή μου για το εριζόμενο ζήτημα της επιβολής ποινής  στα κακουργήματα, όταν προβλέπεται αθροιστικά ποινή  καθείρξεως και ποινή χρηματική, ο δε  κατηγορούμενος  κρίθηκε ένοχος και του  αναγνωρίστηκε ελαφρυντική περίσταση του άρθρου 84 παρ. 2 του ΠΚ.

Επειδή για το ζήτημα αυτό έχουν υποστηριχθεί διάφορες απόψεις, οι οποίες είναι μεν εκ μέρους μου σεβαστές, αλλά όχι και αποδεκτές, αντί οιασδήποτε ανάλυσης, σας παραθέτω το σκεπτικό της υπ΄ αριθμ. 1368/16-5-2018 ομόφωνης απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Αθηνών, του οποίου είχα την τιμή να είμαι Πρόεδρος, χωρίς σε καμία περίπτωση να   υποχρεούσθε να ακολουθήσετε την άποψη αυτή.

(Σημειώνεται ότι ο κατηγορούμενος πρωτοδίκως κρίθηκε ένοχος,  χωρίς να του αναγνωρισθεί κάποια ελαφρυντική περίσταση, μεταξύ των άλλων και για την κακουργηματική πράξη της διακίνησης ναρκωτικών και τιμωρήθηκε με κάθειρξη χωρίς την επιβολή χρηματικής ποινής. Στη συνέχεια ασκήθηκε έφεση από τον κατηγορούμενο για τους δικούς του λόγους, αλλά και από τον Εισαγγελέα Εφετών κατά το σκέλος της απόφασης που αφορά την επιβολή της ποινής,  για τον λόγο ότι δεν επιβλήθηκε στον κατηγορούμενο και χρηματική ποινή, όπως προβλέπει το άρθρο 20 παρ. 1 του ν. 4339/2013):

«Επειδή, οι πράξεις για τις οποίες κηρύχθηκε ένοχος ο κατηγορούμενος, προβλέπονται και τιμωρούνται από τις διατάξεις των άρθρων 1, 5, 12, 14, 26 παρ. 1 εδ. α, 27, 51, 52, 53, 57, 79, 80, 84 παρ. 2α , 94, 98 και 372 παρ. 1 , 2 Π.Κ. και 20 παρ. 1, 2 και 3, 40, 41, και 99 του ν. 4139/2013, σε συνδυασμό με το άρθρο 1 παρ. 2 του ΓΠΝ Α αρ. 6 του ν. 3459/2006.

Επειδή, κατά το άρθρο 83 ΠΚ, όπου στο γενικό μέρος   προβλέπεται ποινή ελαττωμένη χωρίς κανένα άλλο προσδιορισμό, η ποινή που πρέπει να επιβληθεί επιμετρείται ως εξής : ... ε`) αν ο νόμος προβλέπει αθροιστικά ποινή στερητική της ελευθερίας και ποινή χρηματική, μπορεί να επιβληθεί και μόνο αυτή η τελευταία.   Από τη διάταξη αυτή καθίσταται σαφές ότι δύναται το  δικαστήριο να καταγνώσει   είτε μόνη την ποινή σε χρήμα, είτε μόνη την ποινή την στερητική της ελευθερίας, κατά το επιχείρημα a majori ad minus. H συνολική δογματική συστηματική θεώρηση της   ως άνω διατάξεως οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα, ότι ο όρος στερητική της ελευθερίας ποινή υποδηλώνει μόνον την φυλάκιση και την κράτηση και όχι και την κάθειρξη. Συνεπώς, η διάταξη του άρθρου 83 στοιχ. ε΄ ΠΚ εφαρμόζεται μόνο στα πλημμελήματα και τα πταίσματα και όχι και στα κακουργήματα. Ο νομοθέτης, αναγνωρίζοντας  με τη διάταξη αυτή  στο δικαστήριο την δυνατότητα επιβολής μόνο της ποινής σε χρήμα, είχε υπόψη του τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Κανόνας στην περίπτωση αυτή είναι η σωρευτική απειλή φυλακίσεως και χρηματικής ποινής. Αντιθέτως, η σωρευτική απειλή καθείρξεως και χρηματικής ποινής  στα κακουργήματα αποτελεί την εξαίρεση. Το έτος 1950,  όταν κυρώθηκε ο Ποινικός Κώδικας, η σωρευτική απειλή καθείρξεως και χρηματικής ποινής προβλεπόταν μόνο για τα κακουργήματα της παραχαράξεως (αρθρ. 207 ΠΚ) και της κυκλοφορίας παραχαραγμένων νομισμάτων (αρθρ. 208 ΠΚ). Η αποδοχή της αντίθετης εκδοχής, της επεκτάσεως δηλαδή του πεδίου εφαρμογής της διατάξεως του άρθρου 83 στοιχ. ε΄ ΠΚ και στα κακουργήματα, θα οδηγούσε σε λογικά απαράδεκτες καταλήξεις. Συγκεκριμένα,   με την εκδοχή αυτή ο δράστης κακουργήματος για το οποίο απειλείται μόνο ποινή καθείρξεως θα ήταν  σε δυσμενέστερη θέση από τον δράστη κακουργήματος για τον οποίο απειλείται αθροιστικά κάθειρξη και χρηματική ποινή, αφού  στον δεύτερο θα  μπορούσε να επιβληθεί μόνο χρηματική ποινή (ΤριμΕφΛαρ 25/1990 Υπερ. 2.342, όπου και αντίθετα σχόλια Λ. Μαργαρίτη), ενώ τέτοια  δυνατότητα  δεν θα υφίστατο  σε σχέση με τον πρώτο. Περαιτέρω, στο δράστη κακουργήματος για το οποίο απειλούνται αθροιστικά ισόβια κάθειρξη και χρηματική ποινή, όπως λ.χ. επί επιβαρυντικών περιστάσεων του άρθρου 23 του ν.  4139/2013 "περί ναρκωτικών"   το δικαστήριο θα μπορούσε να επιβάλει μόνο χρηματική ποινή. Αντιθέτως, στο δράστη κακουργήματος που τιμωρείται μόνο με ισόβια κάθειρξη, δεν θα μπορούσε να επιβάλει κάθειρξη  μικρότερη των δέκα ετών. Ότι η περ. ε` του άρθρου 83 ΠΚ δεν έχει εφαρμογή επί κακουργημάτων δέχονται και οι Ν. Χωραφάς (Ποιν. Δίκαιον, έκδ. 9η, τόμ. α`, σελ. 365) και Α. Μπουρόπουλος (Ερμ. του Ποιν. Κωδ., τόμ. α, σελ. 214, σημ. 4).  Αυτοί ήταν μέλη των Επιτροπών, οι οποίες κατάρτισαν τον Ποινικό Κώδικα. Μάλιστα ο Ν. Χωραφάς ήταν και ο εισηγητής του Γενικού Μέρους του Ποινικού Κωδικός. Επομένως αυτοί, υπό την ιδιότητα τους αυτή, ήταν οι κατ` εξοχήν αρμόδιοι να γνωρίζουν  την έννοια της διατάξεως αυτής. Ενόψει αυτών καθίσταται σαφές ότι η διάταξη του άρθρου 83 στοιχ. ε` ΠΚ ρυθμίζει την περίπτωση κατά την οποία  απειλούνται  στο νόμο είτε ποινή φυλακίσεως αθροιστικά με τη χρηματική ποινή, είτε ποινή κρατήσεως αθροιστικά με το πρόστιμο, οπότε η μείωση, λόγω ελαφρυντικών περιστάσεων,    εναπόκειται στην εξουσία που παρέχεται στο δικαστή να  επιβάλει είτε μόνο τη φυλάκιση ή τη χρηματική ποινή, είτε μόνο την κράτηση ή το πρόστιμο, επιμετρώντας αυτή εντός των ορίων που έχει θέσει ο νόμος. Αν αντιθέτως απειλούνται αθροιστικά κάθειρξη (ισόβια ή πρόσκαιρη) και χρηματική ποινή, θα  επιβληθούν  και οι δύο μειωμένες, η μεν κάθειρξη κατά τα εδάφια α` έως γ` του άρθρου 83 ΠΚ, η δε χρηματική ποινή κατά το εδάφ. δ` του άρθρου αυτού (ΤριμΕφΠειρ 487/1997 ΝΟΜΟΣ, ΤριμΕφΠατρ 260/1995  ΝΟΜΟΣ,  όπου και σύμφωνα σχόλια Λ. Μαργαρίτη, του ιδίου σχόλια υπό την ΤριμΕφΛαρ 25/1990 Υπερ. 2.342,   Χωραφάς Ποιν. Δίκαιον  έκδ. 9η, τόμ. α`, σελ. 365 και Α. Μπουρόπουλος Ερμ. του Ποιν. Κωδ., τόμ. α, σελ. 214, σημ. 4,  Τούσης - Γεωργίου, Ποιν. Κώδιξ έκδ. γ`, τόμ. α`, σελ. 265, Ζησιάδης, Ποιν. Δίκαιον. Γεν. Μέρος, τόμ. β`, σελ. 279, Α. Μίχος, ΠοινΧρον Ζ 349 κ.α.).

 …………………………………………………………………

Με βάση όλα τα παραπάνω, πρέπει στην προκειμένη περίπτωση να επιβληθούν στον κηρυχθέντα ένοχο κατηγορούμενο, οι στερητικές της ελευθερίας ποινές, καθώς και η χρηματική ποινή που αναφέρεται ειδικότερα στο διατακτικό.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ τον κατηγορούμενο, που κηρύχθηκε ένοχος, σε ποινή καθείρξεως   …… ετών και χρηματική ποινή  …… ευρώ για την πράξη της διακίνησης ναρκωτικών και ποινή φυλακίσεως  …..  .. για την κλοπή ηλεκτρικού ρεύματος κατ΄ εξακολούθηση.  

ΚΡΙΘΗΚΕ, αποφασίσθηκε και δημοσιεύθηκε αμέσως στο ακροατήριο, σε δημόσια συνεδρίαση.

                                                                  Αθήνα 16/5/2018

      Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΦΕΤΩΝ                                     Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ     

Με τις ανωτέρω επισημάνσεις ελπίζω να συμβάλλω θετικά στην αρτιότερη κατάστρωση των ποινικών αποφάσεων και θα προσπαθώ πάντοτε να σας κρατώ ενήμερους για κάθε νέα νομοθετική ή νομολογιακή εξέλιξη   στο χώρο του ποινικού δικαίου που επιφέρει αλλαγή στα παραδοθέντα σχέδια.

                                                                          21 Αυγούστου 2018

                                          Με συναδελφικούς χαιρετισμούς

                                                        Χρήστος Νάστας

                                                        Πρόεδρος Εφετών