Covid - 19 “Η επίδραση στη λειτουργία των Δικαστηρίων της Περιφέρειας του Εφετείου Θεσσαλονίκης»

 

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΧΡΗΣΤΟΥ ΝΑΣΤΑ, ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΕΦΕΤΩΝ,

ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΤΡΙΜΕΛΟΥΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΤΟΥ ΕΦΕΤΕΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ,

ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «Πανδημία COVID-19: απειλή. Ευκαιρία;

ΣΤΙΣ 17-19/9/2021

Covid - 19

“Η επίδραση στη λειτουργία των Δικαστηρίων

της Περιφέρειας του Εφετείου Θεσσαλονίκης»

Οι δικαστικές Υπηρεσίες στη Χώρα μας (ανεξαρτήτου βαθμού), δεν είναι απρόσωποι χώροι, που εφαρμόζονται απλά και ψυχρά οι διατάξεις των νόμων και αποδίδεται η Δικαιοσύνη που προβλέπεται και επιβάλλουν οι Κώδικες. Είναι χώροι, που εκτός όλων των άλλων, απαρτίζονται και στελεχώνονται από ανθρώπους με ενσυναίσθηση, συναισθηματική νοημοσύνη και κατανόηση. Είναι χώροι, στους οποίους προσέρχονται άνθρωποι, αναζητώντας διακαώς μια «δίκαιη δίκη» και παράλληλα επιδεικνύουν ετοιμότητα και προσαρμογή, ανταποκρινόμενοι σε όποιες έκτακτες συνθήκες και κρίσεις, τους ζητηθούν να αντιμετωπίσουν.

Η παγκόσμια κοινότητα, δεν περίμενε ότι θα οδηγούνταν μια μέρα να βιώσει, μία υγειονομική κρίση με τόσο σοβαρές συνέπειες στους ανθρώπους και την κοινωνία, όπως αυτές που επέβαλε η πανδημία «covid-19».

Κανένας δεν έμεινε ίδιος, σε όποιο μήκος ή πλάτος της γης βιοπορίζεται και υπάρχει. Οι επιπτώσεις πολλαπλές και πολυεπίπεδες. Κυρίως αρνητικές, αλλά και ορισμένες θετικές.

Εστιάζοντας στο χώρο των Δικαστηρίων της χώρας μας, και ειδικότερα της περιφέρειας του Εφετείου Θεσσαλονίκης του οποίου έχω την τιμή να είμαι αιρετός Πρόεδρος του Τριμελούς Συμβουλίου Διεύθυνσης, θα αναφερθώ σε έκτακτες και πρωτόγνωρες καταστάσεις που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε. Σε επιτακτικά και άμεσα ζητήματα, που προέκυψαν καθ΄όλο το χρονικό διάστημα της πανδημίας, αντιμετωπίζοντάς τα, από τη θέση ευθύνης που φέρω. Καταστάσεις και προβλήματα, που μας έδωσαν το έναυσμα αλλά και την πρόκληση, να ανταποκριθούμε άμεσα, και να προβούμε σε περαιτέρω βελτιώσεις και λύσεις.

Κληθήκαμε σε σύντομο χρονικό διάστημα, να καταβάλλουμε σημαντικές και συντονισμένες προσπάθειες, προκειμένου να προσαρμοστούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, στις νέες συνθήκες εργασίας που προδιαγράφονταν μπροστά μας.  Ένας δρόμος δύσκολος κι ανηφορικός, με εμπόδια και απρόοπτα, που σε κάθε περίπτωση, παρέμενε μονόδρομος. Έπρεπε να διαχειριστούμε αποτελεσματικά, λύσεις και πρακτικές, για την επίτευξη της συνέχειας του δικαστικού έργου και της λειτουργίας των δικαστηρίων, διασφαλίζοντας παράλληλα με κάθε τρόπο, την υγεία και την ασφάλεια όλων των απασχολουμένων στον κλάδο της Δικαιοσύνης, αλλά και των πολιτών. Προτεραιότητά μας, η λήψη μέτρων σε όλους τους χώρους των δικαστηρίων, επιδεικνύοντας ιδιαίτερη μέριμνα στην τήρηση των υγειονομικών πρωτοκόλλων, στην ενημέρωση όλων των προσερχόμενων στα δικαστικά καταστήματα, αλλά και στην εξοικείωσή τους στις οδηγίες που απαρέγκλιτα έπρεπε να τηρηθούν.

Ειδικότερα, στο Δικαστικό Μέγαρο Θεσσαλονίκης, όπου στεγάζονται όλες οι δικαστικές υπηρεσίες του Νομού, γινόταν και γίνονται συνεχείς απολυμάνσεις των χώρων στους οποίους διαπιστώνεται κρούσμα του covid-19 αλλά και ολοκλήρου του δικαστικού μεγάρου κατά τακτά χρονικά διαστήματα. Ακόμα, έχουν τοποθετηθεί φύλλα χαλκού σε όλα τα σημεία που έρχονται σε επαφή με το ανθρώπινο χέρι, όπως, χερούλια, πόμολα, διακόπτες φωτισμού, μπουτόν στα ασανσέρ κ.α. Επίσης τοποθετήθηκε στην κεντρική είσοδο του Μεγάρου, ειδική πύλη απολύμανσης των εισερχομένων και διενεργείται καθημερινά, θερμομέτρηση σε όλους. Από την 16^η Σεπτεμβρίου ξεκίνησε, από ιδιωτική εταιρία σεκιούριτι, ο έλεγχος των πιστοποιητικών εμβολιασμού ή νόσησης και των rapid – test (τελευταίου 48ωρου) σε όλους όσους εργάζονται εντός του Δικ. Μεγάρου, καθώς και στο κοινό που εισέρχεται σ΄αυτό.

Τα έντονα συναισθήματα σε αυτή την περίοδο της αβεβαιότητας, όπως το αυξημένο στρες, η ανησυχία και ο φόβος, αποτελούν φυσιολογικές και ανθρώπινες αντιδράσεις. Οι περιορισμοί των κοινωνικών επαφών και δραστηριοτήτων, η απουσία επαφής με συναδέλφους και συνεργάτες, οδηγούν σύμφωνα με έγκριτες ιατρικές μελέτες, στο αίσθημα της κόπωσης και στην απώλεια ενεργητικότητας. Μέλημα μεταξύ άλλων των διοικήσεων των Δικαστηρίων, αποτελούσε και η ενίσχυση της ψυχικής ευεξίας και της συναισθηματικής αντοχής, όλων ανεξαιρέτως των εργαζομένων.

Παράλληλα, δεν πρέπει να λησμονούμε, την παράταση της αδημονίας και της ψυχολογικής πίεσης όλων εκείνων των ανθρώπων, που ανέμεναν μέσα στο διάστημα της πανδημίας να εκδικαστούν οι υποθέσεις τους, προσδοκώντας στη δικαίωσή τους.

Χωρίς να θέλω να σας κουράσω με αριθμούς, ενδεικτικά σας αναφέρω, τις εκδικασθείσες πολιτικές και ποινικές υποθέσεις των τριών τελευταίων δικαστικών ετών:

Α) Στο Εφετείο Θεσσαλονίκης κατά το χρονικό διάστημα από 16/9/2018 έως 15/9/2019 εκδικάσθηκαν 3.389 πολιτικές υποθέσεις και 8.728 ποινικές. Κατά το χρονικό διάστημα από 16/9/2019 έως 15/9/2020 εκδικάσθηκαν 2.980 πολιτικές υποθέσεις και 6.445 ποινικές. Και κατά το χρονικό διάστημα από 16/9/2020 έως σήμερα 2.575 πολιτικές υποθέσεις και 3.904 ποινικές. Παρουσιάστηκε δηλαδή μείωση των υποθέσεων που εκδικάστηκαν κατά την τελευταία διετία, στις μεν πολιτικές αποφάσεις σε ποσοστό 24% στις δε ποινικές αποφάσεις σε ποσοστό 65%.

Β) Στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης κατά το χρονικό διάστημα από 16/9/2018 έως 15/9/2019 εκδικάσθηκαν 13.931 πολιτικές υποθέσεις και 19.219 ποινικές. Κατά το χρονικό διάστημα από 16/9/2019 έως 15/9/2020 εκδικάσθηκαν 12.289 πολιτικές υποθέσεις και 28.234 ποινικές. Και κατά το χρονικό διάστημα από 16/9/2020 έως σήμερα 10.027 πολιτικές υποθέσεις και 5.606 ποινικές. Παρουσιάστηκε δηλαδή μείωση των υποθέσεων που εκδικάστηκαν κατά την τελευταία διετία, στις μεν πολιτικές αποφάσεις σε ποσοστό 28% στις δε ποινικές αποφάσεις σε ποσοστό 71%.

Γ) Στο Ειρηνοδικείο Θεσσαλονίκης και σε όλες τις διαδικασίες κατά το χρονικό διάστημα από 16/9/2018 έως 15/9/2019 εκδικάσθηκαν 11.459 υποθέσεις. Κατά το χρονικό διάστημα από 16/9/2019 έως 15/9/2020 εκδικάσθηκαν 10.629 υποθέσεις. Και κατά το χρονικό διάστημα από 16/9/2020 έως σήμερα 5.727 υποθέσεις. Παρουσιάστηκε δηλαδή μείωση των υποθέσεων που εκδικάστηκαν κατά την τελευταία διετία, σε ποσοστό 50%.

Στις ίδιες ποσοστιαίες μειώσεις στην εκδίκαση ποινικών και πολιτικών υποθέσεων κινούνται και τα υπόλοιπα Δικαστικά Καταστήματα της Περιφέρειας του Εφετείου Θεσσαλονίκης.

Είναι μαθηματικά βέβαιο, ότι σε ένα μεσοπρόθεσμο χρονικό διάστημα, οι συνθέσεις των ποινικών δικαστηρίων, θα έρθουν αντιμέτωπες με μια οξεία αύξηση του αριθμού των υποθέσεων προς εκδίκαση, στις οποίες θα υπάρχουν επικείμενες, ίσως και άμεσες προς παραγραφή, αξιόποινες πράξεις. Εύλογο και αναμενόμενο το φαινόμενο, λόγω της αθρόας απόσυρσης υποθέσεων, που μέχρι πρότινος δεν ενέπιπταν στις προϋποθέσεις προς εκδίκαση, των Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων που εκδίδονταν, σε περιόδους αναστολής εργασιών των Δικαστηρίων.

Πρέπει να επισημάνω στο σημείο αυτό, την επιβάρυνση της κρατικής δαπάνης σε αμοιβές υπαλλήλων, αστυνομικών οργάνων και δικαστικών επιμελητών καθώς και σε αναλώσιμα υλικά, από τις επαναλαμβανόμενες επιδόσεις κλητεύσεων μαρτύρων και κατηγορουμένων, καθώς και τη πρόσκαιρη μείωση των εσόδων για το Ελληνικό Δημόσιο, από την μη είσπραξη των μετατροπών των ποινών και των δικαστικών εξόδων, που θα επιβάλλονταν με δικαστικές αποφάσεις, σε υποθέσεις που τελικά, δεν εκδικάστηκαν. Οι περιπτώσεις δε παραμονής, των πρωτοδίκως καταδικασθέντων - κρατουμένων στις φυλακές, οι οποίοι άσκησαν εφέσεις, επιφέρουν πρόσθετη δαπάνη στο κράτος, καθώς αν εκδικάζονταν οι υποθέσεις τους σε δεύτερο βαθμό, ενδεχομένως ορισμένοι εξ αυτών να αποφυλακίζονταν, είτε λόγω μείωσης της ποινής φυλάκισής τους και ολοκλήρωσης της έκτισης αυτής, είτε λόγω αθώωσής τους.

Οι κρίσεις που αλλάζουν τη ζωή μας, έχουν συνήθως ως αφορμή, τυχαία γεγονότα, όπως τώρα. Αποτελούν όμως και τον καταλύτη για σημαντικές αλλαγές και άμεσες βελτιώσεις, όπως η διεύρυνση της χρήσης τεχνολογιών πληροφορικής. Η πανδημία, ωστόσο, αποτέλεσε μία εμφατική υπενθύμιση των προβλημάτων και μια ανεπανάληπτη ευκαιρία για πιο αποτελεσματικές, συντονισμένες και αποφασιστικές κινήσεις. Η διαμόρφωση της νέας πραγματικότητας έκανε ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη ταχύτερης ψηφιοποίησης των δικαστικών διαδικασιών.

Η Δικαιοσύνη στη χώρα μας, την εποχή της πανδημίας επιχειρεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες χιλιάδων πολιτών. Όσο κι αν ακούγεται οξύμωρο στους μήνες που μεσολάβησαν και εν μέσω lockdown, έγιναν σημαντικά βήματα στον τομέα της ψηφιοποίησης των δικαστικών υπηρεσιών και οφείλουμε να διατηρήσουν τη δυναμική αυτή και να αντλήσουμε διδάγματα από αυτήν την εμπειρία. Παράλληλα όμως, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το ελληνικό σύστημα Δικαιοσύνης διαθέτει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία θα πρέπει να προσμετρώνται και να λαμβάνονται υπόψη κατά το σχεδιασμό και την υλοποίηση λύσεων Ηλεκτρονικής Δικαιοσύνης. Τα δε μέτρα έκτακτης ανάγκης που ελήφθησαν, σέβονται τις αρχές της νομιμότητας, της ασφάλειας δικαίου και της αναλογικότητας. Τα εναλλακτικά μέσα που θεσπίστηκαν, όπως οι υπηρεσίες σε απευθείας σύνδεση (online services) ή η ενίσχυση της πρόσβασης σε πληροφορίες μέσω των ιστοσελίδων των δικαστηρίων καθώς και άλλων μέσων επικοινωνίας (τηλέφωνο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κ.λπ.), πρέπει να διατηρηθούν στο μέτρο του δυνατού, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης, αλλά και μετά από αυτήν.

Ειδικότερα όσον αφορά τη λειτουργία των πολιτικών δικαστηρίων κατά το χρονικό διάστημα των έκτακτων συνθηκών, δόθηκε η δυνατότητα στους συνηγόρους να δηλώνουν στη γραμματεία του δικαστηρίου μέσω μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, αν επιθυμούν να εξετάσουν μάρτυρα ή να ζητήσουν αναβολή εκδίκασης της υπόθεσης, ώστε να αποφευχθεί η φυσική παρουσία των διαδίκων στις δικαστικές αίθουσες. Παράλληλα, έχουν τη δυνατότητα ηλεκτρονικής κατάθεσης ενδίκων μέσων, βοηθημάτων και οποιουδήποτε εν γένει δικογράφου.

Στη λειτουργία των ποινικών δικαστηρίων, ρυθμίζονται θέματα που αφορούν τη δυνατότητα υποβολής μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, αιτήσεων αναστολής εκτέλεσης, ακύρωσης αποφάσεων καθώς και υποθέσεις που αφορούν είτε σε μετατροπή της ποινής σε παροχή κοινωφελούς εργασίας, είτε σε δόσεις εντός προθεσμίας. Ο ενδιαφερόμενος, μπορεί πλέον να παραλαμβάνει αντίγραφο εισαγγελικής πρότασης, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Επίσης, από τον μήνα Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, έχει εφαρμοσθεί σε όλα τα ποινικά δικαστήρια του Εφετείου Θεσσαλονίκης και ακολούθως και στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, η ηχογράφηση και αποηχογράφηση των καταθέσεων των μαρτύρων και των απολογιών των κατηγορουμένων, όπως ήδη προ ετών εφαρμόσθηκε και στην πολιτική διαδικασία.

Οι πολίτες και οι δικηγόροι που επιθυμούν να λάβουν αντίγραφο απόφασης πολιτικού ή ποινικού δικαστηρίου, μπορούν να υποβάλουν το αίτημά τους με αποστολή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και να το παραλάβουν, πάλι με το ίδιο τρόπο. Η πλειονότητα των πιστοποιητικών (διαθηκών, αποποιήσεων, πτωχεύσεων, δικαστικής συμπαράστασης, λύσεως γάμου κλπ) είναι πλέον διαθέσιμα μέσω διαδικτύου.

Παράλληλα, διευκολύνεται πλέον η χορήγηση πιστοποιητικών προς όφελος των πολιτών και των δικαστηρίων, με την πρόβλεψη ηλεκτρονικού τρόπου χορήγησής τους, χωρίς να απαιτείται η αυτοπρόσωπη παρουσία των πολιτών ή των δικηγόρων τους. Η αίτηση του ενδιαφερόμενου μπορεί να γίνει και μέσω των ΚΕΠ αφού έχει ήδη τεθεί σε λειτουργία η διασύνδεση του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων – Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης (ΟΣΣΔΥ-ΠΠ) με τα ΚΕΠ.

Επίσης, σε κάποια δικαστικά καταστήματα, ενδεικτικά σας αναφέρω το Εφετείο Θεσσαλονίκης, διενεργούνται διασκέψεις, υπηρεσιακά συμβούλια και συνελεύσεις εξ αποστάσεως, με τη χρήση υπηρεσιακών τεχνολογικών μέσων. Και επιπλέον, έχουν χορηγηθεί και ενεργοποιηθεί, στο σύνολο των υπηρετούντων δικαστών και σε ικανό αριθμό δικαστικών υπαλλήλων, ψηφιακές υπογραφές.

Τα επόμενα βήματα σύμφωνα με την ανακοίνωση της Κοινωνίας της Πληροφορίας ΑΕ αφορούν στο σχεδιασμό και την λειτουργία δύο δράσεων: «Υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης σε δικαστήρια και σωφρονιστικά καταστήματα και παροχή υπηρεσιών ενημέρωσης της πορείας των πινακίων και των εκθεμάτων των δικαστηρίων».

Από τη σωρευμένη εμπειρία κατά το χρονικό διάστημα των περιοριστικών μέτρων λόγω της πανδημίας, αντλήθηκαν διδάγματα που μπορούν να αποτελέσουν το έναυσμα, ώστε να αναπτυχθούν εργαλεία και μεθοδολογίες που θα προσδώσουν βέλτιστες πρακτικές στο μέλλον, για την αποτελεσματικότερη και ποιοτικότερη ανάπτυξη των δικαστικών συστημάτων και λειτουργιών, με σεβασμό πάντα στις αρχές του κράτους δικαίου και στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η μετάβαση της δικαιοσύνης στην ψηφιακή εποχή δεν αποτελεί πλέον ευχολόγιο, αλλά μία αδήριτη ανάγκη και πραγματικότητα. Η ηλεκτρονική δικαιοσύνη εντάχθηκε στην καθημερινότητά μας, ως μία επιπλέον λύση ενδυνάμωσης της δικαιοσύνης, προσβλέποντας στην καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών, που προσφεύγουν σ΄ αυτήν, για την προστασία των δικαιωμάτων και συμφερόντων τους.

Η εμπιστοσύνη της κοινωνίας και των πολιτών στη Δικαιοσύνη, πρέπει να διατηρείται αλώβητη και σε περιόδους κρίσης.

Η Δικαιοσύνη είναι υψηλή έκφραση της ανθρώπινης φύσης, ζωντανός πυρήνας της συνύπαρξης των ανθρώπων και της συλλογικής προόδου των κοινωνιών μας. Η δικαιοσύνη είναι διαχρονική ανάγκη για την ρύθμιση των ανθρώπινων κοινωνιών και αποτελεί δομικό στοιχείο αυτών. Δεν έχει σύνορα και η διεθνής ψηφιακή της μεταρρύθμιση είναι μία εξέλιξη που μπορεί να ενδυναμώσει και να εμπλουτίσει τόσο την θεωρητική έννοια όσο και την πρακτική απονομή αυτής ακόμη και σε περίοδο πανδημίας.

 

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας