ΣτΕ 1892/2022: Συνταξιοδοτικές παροχές καταβληθείσες μετά θάνατο - Ανάληψη των καταβληθέντων χρηματικών ποσών από τον ασφαλιστικό φορέα - Ιδιωτική διαφορά

ΣτΕ Α΄ 1892/2022: Έρευνα της δικαιοδοσίας των διοικητικών δικαστηρίων ανεξαρτήτως συνδρομής των προϋποθέσεων παραδεκτού των παρ. 3 και 4 του άρθρου 53 του π.δ. 18/1989.  Συνταξιοδοτικές παροχές καταβληθείσες μετά τον θάνατο του συνταξιούχου σε τραπεζικό λογαριασμό του. Ανάληψη των καταβληθέντων χρηματικών ποσών από τον συνδικαιούχο του λογαριασμού αυτού.  Αγωγή ασφαλιστικού φορέα κατά συνδικαιούχου τραπεζικού λογαριασμού. Ιδιωτική διαφορά υπαγόμενη στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων.

05/10/2022

---

 

ΣτΕ Α΄ 1892/2022

Πρόεδρος : Μ-Ε Κωνσταντινίδου, Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας

Εισηγήτρια: Χαρ. Χαραλαμπίδη, Πάρεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας

Έρευνα της δικαιοδοσίας των διοικητικών δικαστηρίων ανεξαρτήτως συνδρομής των προϋποθέσεων παραδεκτού των παρ. 3 και 4 του άρθρου 53 του π.δ. 18/1989.  Συνταξιοδοτικές παροχές καταβληθείσες μετά τον θάνατο του συνταξιούχου σε τραπεζικό λογαριασμό του. Ανάληψη των καταβληθέντων χρηματικών ποσών από τον συνδικαιούχο του λογαριασμού αυτού.  Αγωγή ασφαλιστικού φορέα κατά συνδικαιούχου τραπεζικού λογαριασμού. Ιδιωτική διαφορά υπαγόμενη στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων. 

 

    1. Με τα άρθρα 93 παρ. 1 και 94 παρ. 1 και 2 του Συντάγματος οργανώνεται η απονομή της δικαιοσύνης με τη λειτουργία δικαιοδοτικών οργάνων αντίστοιχων προς τη φύση των αναφυομένων δικαστικών διαφορών, ως ιδιωτικών ή διοικητικών. Το ζήτημα δε της δικαιοδοσίας των διοικητικών δικαστηρίων για την εκδίκαση συγκεκριμένης διαφοράς,  ως ζήτημα αναγόμενο στη δημόσια τάξη, ερευνάται αυτεπαγγέλτως από το Συμβούλιο της Επικρατείας κατ’ αναίρεση, ανεξαρτήτως συνδρομής ή μη των προϋποθέσεων παραδεκτού που ορίζονται στις αναφερόμενες στην προηγούμενη σκέψη διατάξεις της παρ. 3 και 4 του άρθρου 53 του π.δ. 18/1989. 

       

    2. Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 17 του Καταστατικού του ΤΕΒΕ, η κοινωνικοασφαλιστική σχέση μεταξύ ασφαλιστικού φορέα και συνταξιούχου παύει να υφίσταται μετά τον θάνατο του τελευταίου και ως εκ τούτου από το χρονικό αυτό σημείο επιβάλλεται κατά νόμον η διακοπή της καταβολής των συνταξιοδοτικών παροχών του.  Επομένως, καταβολή των παροχών αυτών εκ μέρους του ασφαλιστικού φορέα μετά τον θάνατο του συνταξιούχου είναι μη νόμιμη. Εξάλλου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 1710 του ΑΚ, τα καταβληθέντα μετά τον θάνατο του συνταξιούχου ποσά δεν περιέρχονται στην κληρονομιαία περιουσία. Περαιτέρω, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 9 του άρθρου 13 του ν. 2703/1999, αν ο ασφαλιστικός φορέας καταθέσει χρηματικά ποσά ως συντάξεις σε τραπεζικό λογαριασμό αποβιώσαντος συνταξιούχου μετά τον θάνατό του, ο ασφαλιστικός φορέας αποκτά απαίτηση ευθέως έναντι του πιστωτικού ιδρύματος, στο οποίο τηρείται ο πιστωθείς τραπεζικός  λογαριασμός, προς ανάληψη των χρηματικών  αυτών ποσών. Αν το υπόλοιπο του λογαριασμού δεν επαρκεί για την ολοσχερή επιστροφή του παρανόμως καταβληθέντος από τον φορέα χρηματικού ποσού, η υποχρέωση της τράπεζας εξαντλείται με την επιστροφή του υπάρχοντος υπολοίπου και τη γνωστοποίηση του ονοματεπωνύμου και της διεύθυνσης του προσώπου που ανέλαβε τα αχρεωστήτως πιστωθέντα χρηματικά ποσά στον ασφαλιστικό φορέα, προκειμένου ο τελευταίος να αναζητήσει το υπολειπόμενο ποσό από τον λήπτη.  Περαιτέρω, από τις διατάξεις του άρθρου 1 του ν. 5638/1932, σε συνδυασμό και με τις διατάξεις των άρθρων 2 παρ. 1 του ν.δ. 17.7/13.8.1923, 411, 489, 490, 491 και 493 ΑΚ συνάγεται ότι σε περίπτωση χρηματικής κατάθεσης σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό,  η ανάληψη των χρημάτων της κατάθεσης (είτε όλων είτε μέρους αυτών) από έναν από τους δικαιούχους γίνεται εξ ιδίου δικαίου και καθένας από τους δικαιούχους έχει δικαίωμα να αναλάβει ολόκληρο το ποσό της κατάθεσης χωρίς τη σύμπραξη των λοιπών, η δε τράπεζα έχει υποχρέωση να καταβάλει το ποσό αυτό σε πρώτη ζήτηση. Σύμφωνα  δε με τις διατάξεις των άρθρων 2 και 3 του ν. 5638/1932, σε περίπτωση θανάτου ενός από τους δικαιούχους κοινού τραπεζικού λογαριασμού δεν χωρεί υποκατάσταση αυτού από τους τυχόν κληρονόμους του έναντι της τράπεζας και, ως εκ τούτου, αν μετά τον θάνατο ενός συνδικαιούχου κοινού λογαριασμού  γίνει  ανάληψη της κατάθεσης από επιζώντα συνδικαιούχο, ο οποίος έχει και την ιδιότητα του κληρονόμου, η ανάληψη αυτή δεν θεωρείται ότι έγινε με την ιδιότητα του κληρονόμου αλλά του συνδικαιούχου. Με τα δεδομένα αυτά η εγερθείσα με αγωγή αξίωση του ενάγοντος - αναιρεσείοντος ασφαλιστικού φορέα, η οποία αφορά χρηματικά ποσά κατατεθέντα από τον φορέα σε τραπεζικό λογαριασμό συνταξιούχου μετά τον θάνατό του και αναληφθέντα από τον εναγόμενο – αναιρεσίβλητο συνδικαιούχο του λογαριασμού αυτού, δεν  στηρίζεται σε έννομη σχέση δημοσίου δικαίου. Ειδικότερα, μετά τον θάνατο του  συνταξιούχου έπαυσε να υφίσταται η δημοσίου δικαίου κοινωνικοασφαλιστική σχέση που συνέδεε τον τελευταίο με τον αναιρεσείοντα ασφαλιστικό φορέα, τα δε χρηματικά ποσά που καταβλήθηκαν μετά τον θάνατο του συνταξιούχου ως συντάξεις στον τραπεζικό  λογαριασμό του δεν περιήλθαν στην κληρονομιαία περιουσία . Περαιτέρω, ο εναγόμενος - αναιρεσίβλητος προέβη σε ανάληψη των χρηματικών αυτών ποσών, όχι ως κληρονόμος του αποβιώσαντος συνταξιούχου, αλλά ως συνδικαιούχος  του κοινού τραπεζικού λογαριασμού που διατηρούσε με τον αποβιώσαντα πατέρα του, κατ΄ ενάσκηση ενοχικού δικαιώματός του έναντι της τράπεζας. Κύρια δε νομική βάση της αγωγής του αναιρεσείοντος ασφαλιστικού φορέα είναι οι διατάξεις περί αδικοπραξίας του άρθρου 914 του ΑΚ και πραγματική βάση της το γεγονός ότι ο εναγόμενος - αναιρεσίβλητος ουδέποτε ενημέρωσε τον φορέα για τον θάνατο του δικαιούχου των καταβαλλόμενων παροχών και το γεγονός ότι ο ίδιος, αν και γνώριζε ότι οι εν λόγω καταθέσεις – πιστώσεις του λογαριασμού δεν είχαν γίνει υπέρ αυτού και δεν είχαν νόμιμο έρεισμα, προέβη  σε ανάληψη των σχετικών χρηματικών ποσών αφήνοντας τον λογαριασμό με μηδενικό υπόλοιπο  με συνέπεια να είναι αδύνατη η εκ μέρους του αναιρεσείοντος ανάκτησή τους με την αυτόματη διαδικασία ανάληψης που προβλέπεται στο άρθρο 13 παρ. 9 του ν. 2703/1999. 

ΠΗΓΗ ΣτΕ