Ένα παράθυρο για τη Δικαιοσύνη

 

 

Παντελής Μποροδήμος,

Γεν.Γραμματέας Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων

 

                Η απονομή δικαιοσύνης έχει πάντα ενδιαφέρον για τους πολίτες. Έχει ενδιαφέρον κοινωνικό, γιατί αποτυπώνει τη λειτουργία των ανθρώπινων σχέσεων, καταγράφει και απαντά στις παθογένειές τους. Έχει ενδιαφέρον πολιτικό, γιατί αποτελεί μέτρο της επιτυχούς λειτουργίας μιας Πολιτείας. Ταυτόχρονα όμως κεντρίζει και ατομικά το ενδιαφέρον των πολιτών, καθώς αποτελεί την πιο ανοιχτή και δημόσια άσκηση εξουσίας, την πιο προσβάσιμη και οικεία σε κάθε πολίτη. Άλλωστε, σε αντίθεση με την νομοθετική εξουσία της βουλής και την εκτελεστική εξουσία της κυβέρνησης, από τις οποίες οι πολίτες είναι πρακτικά σχεδόν αποκομμένοι, η άσκηση του δικαιοδοτικού έργου του δικαστή ανοίγει καθημερινά ένα παράθυρο στον τρόπο άσκησης της εξουσίας και ταυτόχρονα ένα παράθυρο στις ζωές των «άλλων». Και όπου υπάρχουν παράθυρα, υπάρχουν και διαρρήκτες.

                Έτσι, από τα «παράθυρα» των καναλιών, σκαρφαλώνουν καθημερινά τα τελευταία χρόνια δεκάδες αποκλειστικοί φορείς της «κοινής λογικής» και του «κοινού περί δικαίου αισθήματος». Με εργαλείο την αμεσότητα και την επιδερμικότητα με την οποία διαχειρίζονταν ανέκαθεν το «δημοσιογραφικό» υλικό της show biz και του αστυνομικού ρεπορτάζ, κατάφεραν - αρχικά με συστολή, αλλά πλέον με αυτοπεποίθηση - να παρεισφρήσουν στο διάλογο για θέματα Δικαιοσύνης, δήθεν από τη σκοπιά του πολίτη, στο όνομα μιας φτηνής εκλαϊκευσης, που, βέβαια, δεν πηγάζει καν από τον λαό. Σε αυτό το περιβάλλον η επιστημονική εξειδίκευση ταυτίζεται με την επιτήδευση, η επαγγελματική γνώση εξομοιώνεται με τη γνώμη και η επιτυχία του διαλόγου μετριέται σε νούμερα τηλεθέασης, παγιώνοντας την παντοκρατορία της επιδραστικότητας, έναντι της αλήθειας. Όλοι οι φορείς της Δικαιοσύνης έχουμε υπάρξει ανεκτικοί απέναντι στο σπόρο κανονικοποίησης αυτής της φαιδρότητας και τώρα που είναι αργά καλούμαστε από κοινού να θερίσουμε τις θύελλες.  

                Από τα «παράθυρα» των νόμων ταυτόχρονα, σκαρφαλώνει και ο νομοθετικός λαϊκισμός. Η διαχρονική μάστιγα της νομοθέτησης με βάση τη συγκυρία και τις αλλεπάλληλες εξαιρέσεις, χωρίς εσωτερική σύνδεση, χωρίς δογματική συνοχή, δείχνει να έλκεται μόνιμα πια από την ισχύ των αυτόκλητων εκφραστών της κοινής γνώμης και να δαιμονοποιεί κάθε κριτική εκ μέρους των επιστημονικών φορέων της Δικαιοσύνης. Ως βολικό δίπολο τίθεται από την μία ο «κόσμος», που δήθεν διψά για δικαιοσύνη και από την άλλη οι «καθηγητάδες», οι συνδικαλιστές δικαστές και δικηγόροι και κάποιες φορές συλλήβδην όλοι οι δικαστές και εισαγγελείς, που ζουν «στον κόσμο τους». Αφηγήματα εύπεπτα και προσανατολισμένα σε εκείνο το κοινό, για το οποίο τα δικαιώματα του κατηγορουμένου αφορούν κάποιον «άλλο» με τον οποίο αρνείται να ταυτιστεί, ωσότου βρεθεί στη θέση του, που αδυνατεί να διαχωρίσει την αυστηρότητα από τη δικαιοσύνη, που ικανοποιείται με ολιστικές απαντήσεις σε σύνθετα προβλήματα. Καλός νόμος, ο αυστηρός νόμος, άρα καλός δικαστής, ο αυστηρός δικαστής.

                 Δεν υπάρχει όμως μόνο ένα είδος πολίτη. Υπάρχουν και οι πολίτες, που δυσανασχετούν με την υποβάθμιση της απονομής Δικαιοσύνης σε τηλεοπτικό θέαμα. Που δεν επιθυμούν την ταύτιση με κοινωνίες, που προωθούν τη θέσπιση δρακόντειων ποινών για τα εγκλήματα, ενώ παράλληλα επιτρέπουν να ανθούν εκπομπές με live συλλήψεις, καταθέσεις και απολογίες, δίκες και επιβολή ποινών σε μετάδοση εθνικής εμβέλειας, με δικαστές και δικηγόρους star, καθιστώντας την απονομή Δικαιοσύνης αγοραίο τηλεοπτικό προϊόν. Είναι οι πολίτες. που απορούν για την έκταση που καταλαμβάνουν στα κάθε λογής παράθυρα οι εκκρεμείς δικαστικές υποθέσεις, εν αντιθέσει με τα κοινωνικά προβλήματα. Που, χωρίς να απεμπολούν το δικαίωμά τους να κρίνουν τις δικαστικές αποφάσεις, προβληματίζονται με την αμφισβήτηση και τον έλεγχο της ελεύθερης και ανεξάρτητης πεποίθησης του δικαστή και του εισαγγελέα. Που κατανοούν ότι η προστασία κάθε πολίτη έναντι της «ζούγκλας» των οικονομικά και κοινωνικά ισχυρών, είναι η ενδυνάμωση της δικαστικής ανεξαρτησίας και η προστασία των ευρωπαϊκών θεσμών του Κράτους Δικαίου, όχι η υπονόμευσή τους. 

                Στο όνομα αυτών των πολιτών, που δε θα βρουν δίκαιο βήμα σε κανένα τηλεοπτικό παράθυρο, οφείλουμε να ασφαλίσουμε τα δικά μας παράθυρα από τους διαρρήκτες της λογικής και της επιστήμης. Παράλληλα, οφείλουμε να αφήσουμε μόνιμα ανοιχτά τα παράθυρα του οργανωμένου και θεσμικού διαλόγου με την κοινωνία, από την οποία προερχόμαστε και την οποία υπηρετούμε. Γιατί η απονομή Δικαιοσύνης δείχνει το τέλος της διαδρομής των κοινωνικών προβλημάτων, προσφέροντας πλούσιο υλικό σε όποιον επιθυμεί να φτάσει στην πηγή τους, όμως ούτε μπορεί, ούτε είναι ο ρόλος της να άρει τις αιτίες τους. Κάθε προσπάθεια της εκτελεστικής εξουσίας να χρεώσει σε δικαστές και εισαγγελείς τις δικές της ευθύνες για τις ελλείψεις σε δομές προστασίας θυμάτων ή για την ύπαρξη μηχανισμών που ανατροφοδοτούν τις έμφυλες διακρίσεις και τη βία εντός και εκτός σπιτιού,  συνιστά άρνηση της πραγματικότητας και παράλληλα όρο αναπαραγωγής της. Δικό μας χρέος είναι να αποτυπώνουμε την αλήθεια, να επισημαίνουμε αυτά που μπορούν να βελτιωθούν και να προτείνουμε λύσεις. Και παράλληλα, να υπενθυμίζουμε στους πολίτες ότι ανεξάρτητα από τις διαφαινόμενες δυσκολίες, θα συνεχίσουμε να τιμούμε, ακόμα και με κόστος, το όμορφο καθήκον που μας ανέθεσαν: να υπηρετούμε τη μόνη εξουσία που ασκείται με επιστήμη και αιτιολογία, υπακούοντας στο Σύνταγμα, τους νόμους και τη συνείδησή μας.

 

 ΕνΔΕ