Επετειακή Εκδήλωση για τον εορτασμό 182 χρόνων από την ίδρυση του Αρείου Πάγου στη νεώτερη Ελλάδα (1835 - 2017)

Ομιλία της Προέδρου του Αρείου Πάγου, Βασιλικής Θάνου-Χριστοφίλου

Ομιλία της Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, Ξένης Δημητρίου-Βασιλοπούλου

ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ 182 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ

ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ.

ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΘΑΝΟΥ-ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΥ.

Κυρίες και Κύριοι,

Πριν εισέλθω στο κυρίως θέμα της ομιλίας μου, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά για την παρουσία τους στην σημερινή επετειακή εκδήλωση του Αρείου Πάγου: Τον εκπρόσωπο του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών, Διευθυντή του ιδιαίτερου γραφείου του Αρχιμανδρίτη κ.κ. Χρυσόστομο και τους Μητροπολίτες Νικαίας κ.κ. Αλέξιο, και Πειραιώς κ.κ. Σεραφείμ, τον εκπρόσωπο του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων, Βουλευτή Κοζάνης κ. Θεοφύλακτο, τον Αναπληρωτή Υπουργό Δικαιοσύνης κ. Δημήτριο Παπαγγελόπουλο, τον Υφυπουργό Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων κ. Μαυραγάνη, τον Πρόεδρο της 'Ενωσης Κεντρώων κ. Λεβέντη, τους Γενικούς Γραμματείς του Υπουργείου Δικαιοσύνης κ.κ. Σάρλη, Φυτράκη και Γιαννακάκη, την Γενική Γραμματέα του Γραφείου του Πρωθυπουργού κα Πεππέ και τις εκπροσώπους του Γραφείου του Πρωθυπουργού, Δημοσίων Σχέσεων κα Μπαδογιάννη και του Διπλωματικού Γραφείου κα Πορίχη, τον Πρόεδρο του ΣτΕ κ. Σακελλαρίου, την Πρόεδρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου κα Θεοτοκάτου, την Γενική Επίτροπο των Διοικητικών Δικαστηρίων κα Φουντουλάκη, τον Αντεπίτροπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου κ. Τόλη, τον επ. Πρόεδρο του Αρείου Πάγου κ. Κόκκινο και τον επ. Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ. Λινό, τον Αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κ. Σισιλιάνο, τους Προϊσταμένους των Δικαστηρίων και Εισαγγελιών Αθηνών και Πειραιά, τον Πρόεδρο και τον Γενικό Γραμματέα της Ένωσης

Εισαγγελέων Ελλάδος, τον Πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά κ. Σταματογιάννη, την αντιπροσωπεία Δικαστών του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κύπρου, με επικεφαλής τον Πρόεδρο κ. Νικολάτο και τον Γενικό Εισαγγελέα κ. Κληρίδη, την Πρόεδρο του Διοικητικού Δικαστηρίου Λευκωσίας κα Παπαθωμά-Καλλιγέρου, την Αντιπροσωπεία Ανωτάτων Δικαστών από το Ακυρωτικό Δικαστήριο (Cour de Cassation) της Γαλλίας και από τη Γενική Εισαγγελία της Γαλλίας, την Αντιπρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Σλοβακίας, τον Πρόεδρο της Διεθνούς Ένωσης Δικαστών και τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Δικαστών. Τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Δημόπουλο, την Κοσμήτορα της Νομικής Σχολής Αθηνών κα Καλλινίκου, τους Καθηγητές της Νομικής Σχολής κ.κ. Φλογαΐτη, Τριανταφυλλάκη, Γέροντα και Παμπούκη, την Γενική Επιθεωρήτρια Δημόσιας Διοίκησης κα Παπασπύρου, τους εκδότες κ.κ. Αντώνιο και Ηλία Λιβάνη, τον Πρόεδρο και τον Γενικό Γραμματέα του Συλλόγου Δικαστικών Υπαλλήλων Αθηνών κ.κ. Αθανάσιο Κόκκινο και Σωτήριο Τριπολιτσιώτη. Επίσης τον επιχειρηματία ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου ΧΙΛΤΟΝ Αθηνών κ. Αχιλλέα Κωνσταντακόπουλο για όλες τις διευκολύνσεις που μας παρείχε για τη διοργάνωση της εκδήλωσής μας και τέλος την Οργανωτική Επιτροπή: Την Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου Χρυσούλα Παρασκευά, τις Αρεοπαγίτες κ.κ. Στυλιανή Γιαννούκου, Ειρήνη Καλού, Παρασκευή Καλαϊτζή, τον Αρεοπαγίτη κ. Χαράλαμπο Μαχαίρα, την Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου κα Άννα Ζαΐρη, τις γραμματείς του Αρείου Πάγου κ.κ. Σταμούλα Ψύχα, Αικατερίνη Τσιώλη, Αγγελική Νικολάου και Ευαγγελία Κουνενού, για την πολύτιμη βοήθειά τους στη διοργάνωση της εκδήλωσής μας.

Ο ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ

Ο 'Αρειος Πάγος αποτελεί το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της Χώρας. Στην Ελλάδα, μία χώρα με πανάρχαιο πολιτισμό, η δημιουργία του θεσμού του Αρείου Πάγου ανάγεται στην αρχαιότητα και συγκεκριμένα στην πόλη της αρχαίας Αθήνας, την πόλη όπου κυρίως αναπτύχθηκε ο αρχαίος Ελληνικός πολιτισμός σε όλους τους τομείς, στα γράμματα, στις τέχνες, στην φιλοσοφία και όπου γεννήθηκαν τα ιδεώδη του δημοκρατικού πολιτεύματος και της Δικαιοσύνης.

Ο 'Apeioc Πάνος στην αρχαιότητα .

Άρειος Πάγος ονομαζόταν ο χαμηλός βραχώδης λόφος, στις παρυφές του υψηλότερου λόφου της Ακρόπολης των Αθηνών. Κατά την επικρατέστερη εκδοχή, έλαβε την ονομασία «'Αρειος», από τον θεό του πολέμου, τον 'Αρη και την ονομασία «Πάγος» από το «πεπηγός» το πετρώδες, το βράχο. Εκεί, σύμφωνα, με τη μυθολογία, δικάσθηκε, από τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, ο Θεός Άρης, επειδή ο τελευταίος εφόνευσε τον βιαστή της θυγατέρας του, ο οποίος ήταν υιός του θεού Ποσειδώνα. Στον ίδια χώρο έγινε και η δίκη του Ορέστη, του υιού του βασιληά Αγαμέμνονα, για το φόνο της μητέρας του Κλυταιμνήστρας και του εραστή της Αίγισθου. Επί της ενοχής του Ορέστη υπήρξε ισοψηφία στην απόφαση των Δικαστών του Αρείου Πάγου και τελικά ο Ορέστης αθωώθηκε με την ψήφο της Θεάς Αθηνάς, η οποία, κατά τη μυθολογία συνυπολογιζόταν προστιθέμενη στις αθωωτικές ψήφους.

Ο Άρειος Πάγος, από τους Μυθικούς ακόμη χρόνους, δηλαδή από την εποχή του Βασιλέα Κέκροπα (περί το 1500 π.Χ.) και κατόπιν του Θησέα ήταν το Ποινικό Δικαστήριο. Κατά την εποχή του Σόλωνα (6ο π.Χ. αιώνα) ο τελευταίος, μεταξύ των σημαντικών μεταρρυθμίσεων στο μέχρι τότε ισχύον πολίτευμα, ενισχύει τη δικαιοδοσία του Αρείου Πάγου, ο οποίος εκτός από τα δικαστικά καθήκοντα, αποκτά και διοικητικές εξουσίες και γίνεται το Ανώτατο Συμβούλιο της πόλεως, η Άνω Βουλή (η «εξ Αρείου Πάγου Βουλή»), της οποίας οι σημαντικότερες διοικητικές αρμοδιότητες ήταν το «νομοφυλακείν», δηλαδή η εποπτεία της λειτουργίας του πολιτεύματος και της εφαρμογής των νόμων.

Οι Δικαστικές Αρμοδιότητες του Αρείου Πάγου κατά την Αρχαιότητα.

'Οπως προαναφέρθηκε, ο 'Αρειος Πάγος ήταν ποινικό δικαστήριο, με κυριότερη δικαιοδοσία την εκδίκαση «φονικών δικών», εφόσον τα αδικήματα τελούνταν εκ προθέσεως και επιδιώκετο ο θάνατος άλλου, ανεξαρτήτως εάν τελικά είχε επέλθει ο επιδιωκόμενος θάνατος. Το χρονοδιάγραμμα της διαδικασίας ετηρείτο με αυστηρότητα και έτσι απεφεύγετο η καθυστέρηση της δίκης. 'Οποιος υπέβαλε καταγγελία φόνου (μηνυτής), εκαλείτο από τον άρχοντα που προήδρευε του Δικαστηρίου του Αρείου Πάγου να επιβεβαιώσει ενόρκως την καταγγελία του και στη συνέχεια άρχιζε η προανάκριση, κατά την οποία εξετάζονταν ενόρκως οι μάρτυρες, συλλέγονταν τα λοιπά αποδεικτικά στοιχεία και φυλάσσονταν όλα σε χάλκινο κιβώτιο. Η προανάκριση δεν επιτρεπόταν να διαρκέσει περισσότερο από τρεις μήνες και η υπόθεση οριζόταν να δικασθεί τις τρεις τελευταίες ημέρες του τέταρτου μήνα. Κατά την πρώτη ημέρα της δίκης, ο μηνυτής ανέπτυσσε τα επιχειρήματά του, για τη στήριξη της κατηγορίας και στη συνέχεια ελάμβανε το λόγο ο κατηγορούμενος, για να αποκρούσει την κατηγορία. Εάν ο κατηγορούμενος εκτιμούσε ότι δεν θα έπειθε το Δικαστήριο για την αθωότητά του, είχε το δικαίωμα, στο τέλος της συνεδρίασης της πρώτης ημέρας, να δηλώσει ότι θα εγκαταλείψει την πόλη των Αθηνών. Στην περίπτωση αυτή, δεν εδικαιούτο ποτέ πλέον να επανέλθει στην Αθήνα. Εάν δεν έκανε τη δήλωση «φυγής», η δίκη συνεχιζόταν κατά τη δεύτερη ημέρα, κατά την οποία οι αντίδικοι και οι συνήγοροί τους ανέπτυσσαν τη δευτερολογία τους. Κατά την τρίτη ημέρα, το Δικαστήριο διασκεπτόταν και εξέδιδε την απόφασή του. Ο 'Αρειος Πάγος συνεδρίαζε στον ομώνυμο λόφο και «εν υπαίθρω», ώστε να μην βρίσκονται κάτω από την ίδια στέγη οι Δικαστές με τον κατηγορούμενο, για να μην μεταδίδεται σ' αυτούς το μίασμα του φονιά.

Κατά την κλασσική περίοδο (5^ος π.Χ. αιώνας) ο Περικλής περιόρισε τις αρμοδιότητες του Αρείου Πάγου μόνο στα δικαστικά καθήκοντα, αποστερώντας του τις διοικητικές αρμοδιότητες. Τα μέλη του Αρείου Πάγου ήσαν πρόσωπα ώριμης ηλικίας, ώστε να διαθέτουν γνώση και εμπειρία των ανθρώπινων πραγμάτων, είχαν διατελέσει προηγουμένως σε σημαντικές διοικητικές θέσεις, ώστε να είναι δοκιμασμένοι, και διέθεταν αδιαμφισβήτητο ήθος στη δημόσια και ιδιωτική ζωή τους. Και εάν κάποιος που δεν διέθετε το απαιτούμενο ήθος, κατόρθωνε να γίνει μέλος του Αρείου Πάγου ή θα προσαρμοζόταν με τους κανόνες της ηθικής ή διαφορετικά θα απεβάλλετο από τα λοιπά μέλη του. Έτσι ο 'Αρειος Πάγος απέκτησε μεγάλο κύρος και τα μέλη του απολάμβαναν την αναγνώριση, την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό των πολιτών.

Οι αρμοδιότητες και το κύρος του Αρείου Πάγου διατηρήθηκε και κατά τη Ρωυαϊκή περίοδο, όταν η Αθήνα και η Ελλάδα γενικότερα κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους και απετέλεσε επαρχία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, ο Απόστολος Παύλος, φθάνοντας στην Αθήνα στα μέσα του 1^ου μ.Χ. αιώνα, ήλθε στο Βράχο του Αρείου Πάγου, για να διδάξει στους Αθηναίους το λόγο του Χριστού. Μεταξύ εκείνων που αποδέχθηκαν το λόγο του ήταν και ο Αρεοπαγίτης Διονύσιος, ο οποίος έγινε Μαθητής του Απόστολου Παύλου και αργότερα ο πρώτος Επίσκοπος των Αθηνών. Ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης είναι ο πολιούχος Άγιος της πόλης των Αθηνών και ο προστάτης της Δικαιοσύνης και η ημέρα της εορτής του, στις 3 Οκτωβρίου, είναι και ημέρα εορτής της Δικαιοσύνης.

Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, το κύρος και οι αρμοδιότητες του Αρείου Πάγου μειώθηκαν, και τελικά την εποχή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου του Α', στα πλαίσια των διωγμών, κατά των Ελλήνων ειδωλολατρών, μεταξύ των οποίων ήταν και οι

Αθηναίοι, καταργήθηκε η εξ Αρείου Πάγου Βουλή, η οποία επί δέκα αιώνες ελάμπρυνε την πόλη και τη ζωή των Αθηναίων.

Ανασύσταση του Αρείου Πάνου

'Εκτοτε, μετά πάροδο δέκα πέντε αιώνων, μετά την ανασύσταση του νεώτερου Ελληνικού Κράτους, ύστερα από την απελευθέρωση των Ελλήνων από την Οθωμανική αυτοκρατορία, η Ελληνική Πολιτεία, κατά το έτος 1835, ονόμασε το Ανώτατο Δικαστήριο 'Αρειο Πάγο, συνδέοντας έτσι τη νεώτερη Ελλάδα με την αρχαία Ελλάδα και θέλοντας έτσι να δείξει την εμπιστοσύνη και το σεβασμό της Πολιτείας προς το θεσμό της Δικαιοσύνης και προς το ρόλο των Δικαστών.

Ο Οργανισμός Δικαστηρίων του έτους 1834 προέβλεψε τη σύσταση Ανωτάτου Δικαστηρίου, του Αρείου Πάγου, ο οποίος με έδρα την Αθήνα, προΐστατο όλων των Δικαστηρίων της Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης και αποτελείτο από έναν Πρόεδρο, έναν Αντιπρόεδρο, πέντε Δικαστές, έναν Εισαγγελέα και έναν Αντεισαγγελέα.

Ο νεοσύστατος 'Αρειος Πάγος άρχισε τις εργασίες του τον Ιανουάριο του 1835 και δημοσίευσε την πρώτη απόφασή του τον Μάιο του 1835. Ιδρύθηκε ως Ακυρωτικό Δικαστήριο, κατά το Γαλλικό Σύστημα, που στηρίζεται στην αυστηρή διάκριση μεταξύ του νομικού και του πραγματικού μέρους της υπόθεσης. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, ο σκοπός του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ως Ακυρωτικού είναι ο έλεγχος της ορθής ερμηνείας και εφαρμογής του νόμου από τα κατώτερα Δικαστήρια (δικαστήρια της ουσίας) και η εξασφάλιση με την νομολογία του, ενότητας και ομοιομορφίας στην εφαρμογή των νόμων.

Πρώτος Πρόεδρος του Αρείου Πάγου ήταν ο Χριστόδουλος Κλωνάρης, ο οποίος είχε σπουδάσει νομικά στο Παρίσι. Από την, κατά το έτος 1835, ανασύσταση του Αρείου Πάγου μέχρι σήμερα υπήρξαν 41 Πρόεδροι του Αρείου Πάγου, η ομιλούσα είμαι η 42^η και η 2^η γυναίκα Πρόεδρος του Αρείου Πάγου.

Σημερινή Κατάσταση

Ο 'Αρειος Πάγος, του οποίου έχω την τιμή να προΐσταμαι, συγκροτείται σήμερα από έναν Πρόεδρο, δέκα Αντιπροέδρους και εξήντα πέντε Δικαστές (Αρεοπαγίτες).

Λειτουργεί ως το Ανώτατο 'Οργανο απονομής της Δικαιοσύνης (Πολιτικής και Ποινικής) και ως όργανο Διοίκησης της Δικαιοσύνης. Οι Αρεοπαγίτες προάγονται στο βαθμό αυτόν από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, μεταξύ των Προέδρων Εφετών, που υπηρετούν σε όλα τα Εφετεία της Χώρας. Ο Πρόεδρος του Αρείου Πάγου και οι Αντιπρόεδροι, καθώς και ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου επιλέγονται από το Υπουργικό Συμβούλιο. Ο μεν Πρόεδρος επιλέγεται μεταξύ όλων των Αντιπροέδρων, καθώς και των Αρεοπαγιτών που έχουν τουλάχιστον τέσσερα χρόνια υπηρεσίας ως Αρεοπαγίτες, οι δε Αντιπρόεδροι μεταξύ των Αρεοπαγιτών που έχουν τουλάχιστον τρία χρόνια υπηρεσίας ως Αρεοπαγίτες.

Το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει τις τοποθετήσεις, προαγωγές, μεταθέσεις και αποσπάσεις των Δικαστικών και Εισαγγελικών Λειτουργών όλων των βαθμών, μέχρι και το βαθμό του Αρεοπαγίτη, συγκροτείται από τον Πρόεδρο και τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, οι οποίοι αποτελούν τα σταθερά μέλη του, ενώ τα υπόλοιπα μέλη αυτού (Αντιπρόεδροι, Αρεοπαγίτες και Αντεισαγγελείς), ορίζονται με κλήρωση, μεταξύ των μελών του Αρείου Πάγου και της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, για θητεία ενός έτους.

Οι Έλληνες Δικαστές απολαμβάνουν λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας, όπως ορίζει το άρθρο 87 του Ελληνικού Συντάγματος. Έχουν επίγνωση της σπουδαιότητας και της βαρύτητας των καθηκόντων τους, τα οποία ασκούν με ευσυνειδησία, με σοβαρότητα και με αντικειμενικότητα και πνεύμα ανεξαρτησίας και έχουν, στη συντριπτική πλειοψηφία τους την αναγνώριση, το σεβασμό και την εμπιστοσύνη των πολιτών.

Θα ήθελα να κλείσω την ομιλία μου λέγοντας ότι αποτέλεσε για μένα ιδιαίτερη τιμή η επιλογή μου ως Προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου, του οποίου προΐσταμαι τα δύο τελευταία χρόνια. Και επίσης αισθάνομαι τιμή και υπερηφάνεια διότι αξιώθηκα να υπηρετήσω την Ελληνική Δικαιοσύνη επί σαράντα δύο έτη, από το έτος 1975, όταν εισήλθα στο Δικαστικό Σώμα, ως νεαρή Πάρεδρος, μετά από εξετάσεις, ύστερα από την αποφοίτησή μου από τη Νομική Σχολή Αθηνών.

Σας ευχαριστώ όλους θερμά για τη στήριξη, για την αγάπη και για την εκτίμηση με την οποία με περιβάλατε, την οποία ομοίως σας ανταποδίδω.

Σας ευχαριστώ πολύ.

Ξένη Δημητρίου - Βασιλοπούλου Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου

Ομιλία στην Επετειακή Εκδήλωση

για τον εορτασμό 182 χρόνων από την ίδρυση του Αρείου Πάγου στη νεώτερη Ελλάδα 1835 - 2017

Παρασκευή 9-6-2017 Ξενοδοχείο Χίλτον

Αγαπημένοι μας συνάδελφοι Δικαστές και Εισαγγελείς της Ελλάδας και των φίλων Χωρών Κύπρου, Γαλλίας Σλοβακίας και Πορτογαλίας.

Αγαπημένοι μας προσκεκλημένοι, που θελήσατε να είστε μαζί μας σήμερα, που ο 'Αρειος Πάγος και η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου μετά από 182 χρόνια λειτουργίας θέλησαν να αναστοχαστούν τα πεπραγμένα τους, να προβληματιστούν για το παρόν τους και να επαναπροσδιορίσουν το μέλλον τους.

Παγιδευμένοι και καθηλωμένοι όλοι μας από το δεκαδικό σύστημα των αριθμών, που επί αιώνες ακολουθούσε την επιστήμη των Μαθηματικών, θα βλέπαμε έναν επετειακό εορτασμό στα 100, στα 150, στα 180, στα 200 χρόνια και όχι στα 182.

Ξεχνάμε τους προτασιακούς τύπους του Αριστοτέλη (κατάφαση, άρνηση, συνεπαγωγή, ισοδυναμία, ταύτιση), που οδήγησαν τον 'Αγγλο μαθηματικό Boole, στους Πίνακες Αληθείας του και στο δυαδικό σύστημα 0,1 που αποτελεί τη βάση λειτουργίας των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών ή περαιτέρω το οκταδικό ή δεκαεξαδικό σύστημα ή οποιοδήποτε άλλο, το οποίο μπορούμε να ορίσουμε και να δουλέψουμε πάνω σ'αυτό.

Τον Ιανουάριο του 2017 η Γενική Εισαγγελία της Ρωσικής Ομοσπονδίας γιόρταζε τα 295 χρόνια από την ίδρυσή της. Κανείς στη Ρωσία δεν αναρωτήθηκε γιατί δεν περίμενε το έτος 2022 για να γιορτάσει τα 300 χρόνια της.

Πάντως από την περίφημη δίκη του Κολοκοτρώνη από το 1833 έχουν περάσει 185 χρόνια!

Η επέτειος άλλωστε σηματοδοτεί έναν απολογισμό και κυρίως μια επανεκκίνηση σχέσεων, σχεδιασμών, υλοποίησης οραμάτων και την έχει πάντα ανάγκη το ανθρώπινο γένος.

Επειδή πολύς λόγος έγινε για τους αριθμούς και επειδή σύμφωνα με την Πυθαγόρεια Φιλοσοφία ο αριθμός 3 συμβολίζει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον και ο αριθμός 4 «η τετρακτύς συμβολίζει το χώρο, ας περιδιαβούμε το χωρόχρονο του Εισαγγελικού θεσμού στην Ελλάδα.

Ο όρος εισαγγελία παράγεται από το ρήμα «εισαγγέλλω» και εμφανίζεται ήδη από τον 5^ο π. χ. αιώνα στον Ησίοδο. «Εισαγγέλλω» σημαίνει: εισάγω, παρουσιάζω, κατηγορώ, καταγγέλλω, ενώ «εισαγγελία» σημαίνει την πληροφορία, την ανακοίνωση και στο δικαστικό πεδίο την δημόσια κατηγορία (Βλ. Γ. Μπαμπινιώτης, ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, ιστορία των λέξεων - κέντρο λεξικολογίας, έκδ. 2009, σελ. 410).

Κατά την αρχαιότητα συνεπώς, ο όρος «εισαγγελία» έχει διαφορετικό περιεχόμενο απ' αυτό που έχει σήμερα (βλ. Παναγ. Δημόπουλος, εισαγγελία, έκδ. 2000 σελ. 13).

Στην Πολιτεία των Αθηναίων ο όρος «εισαγγελία» σήμαινε τη μήνυση, που υποβαλλόταν στην Βουλή των Τετρακοσίων ή την Εκκλησία του Δήμου για σοβαρά εγκλήματα διαφθοράς και έσχατης προδοσίας. Ο ρήτορας Υπερείδης (Βλ. Λόγος υπέρ Ευξενίππου, παρ. 7,8,29) έχει διασώσει τον κατά την εποχή του (390­322 π. Χ.) ισχύοντα ακόμη περί εισαγγελίας νόμο, ο οποίος όριζε: «....δείν τάς εισαγγελίας γίγνεσθαι... εάν τις, φησί, τον δήμον των Αθηναίων καταλύη.,.ή συνίη ποι επί καταλύσει του δήμου, ή εταιρικόν συναγάγη, ή εάν τις πόλιν τινά προδώ ή ναύς ή πεζήν ή ναυτικήν στρατιάν, ή, ρήτωρ ών, μη λέγειν τα άριστα τω δήμω των Αθηναίων, χρήματα λαμβάνων και δωρεάς παρά των τ' αναντία πραττόντων τω δήμω.» Το ένδικο τούτο βοήθημα είχε το δικαίωμα να κινήσει και ενεργοποιήσει τη σχετική διαδικασία δίωξης και παραπομπής σε δίκη, κάθε «βουλόμενος» πολίτης.

Ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτεία (Αθην. Πολ.Χ^.2) αναφέρει: «...έξεστιν δε και τοις ιδιώταις εισαγγέλειν ήν αν βούλονται των αρχών μη χρήσθαι τοίς νόμοις». Από τους λόγους των Αττικών Ρητόρων και άλλες αρχαίες πηγές προκύπτει, ότι κατά την ειδική διαδικασία της «εισαγγελίας» διώκονταν, συνήθως, στρατηγοί, (πολιτευόμενοι) ρήτορες και άλλοι άρχοντες της Αθηναϊκής πολιτείας (από την ιστοσελίδα της εισαγγελίας Α.Π.).

Γενικά η ίδρυση της Εισαγγελίας, ως θεσμού με τη σημερινή έννοια, στηρίζεται στην ανάγκη διαχωρισμού της ιδιότητας του Δικαστή από την ιδιότητα του κατηγόρου. Πέρασε από πολλά στάδια και μορφές δια μέσου των αιώνων και εδραιώθηκε κατά την Γαλλική Επανάσταση και σήμερα υπάρχει σ' ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο, υπό παραλλαγές (βλ. Εμμ. Παπαϊωάννου - Δικηγόρου «ο Εισαγγελεύς» έκδ. 1980, σελ. 23 επ.).

Επί τουρκοκρατίας δεν μπορεί να γίνει λόγος για ύπαρξη Εισαγγελικού Θεσμού (Βλ.. Γκέοργκ Μάουερ: Ελληνικός λαός κεφ. Β). Με το ιθ'/15 Δεκεμβρίου 1828 ψήφισμα της Δ' Εθνικής Συνέλευσης του Άργους «Περί διοργανισμού των δικαστηρίων» προβλέπεται η σύσταση και ενός «Ανεκκλήτου Κριτηρίου», στο οποίο προβλέπεται θέση εισαγγελέα, ο οποίος ονομάζεται «δημόσιος συνήγορος».

Ακολουθεί το Α'/6 Μαΐου 1829 ψήφισμα του Κυβερνήτη Ιωάν. Καποδίστρια, κατά το οποίο το δικαίωμα «εγκαλέσεως» (εγκλήσεως) ανήκει στην εξουσία και τον παθόντα από το έγκλημα, καθήκοντα δε κατηγόρου ασκεί ο «εξεταστικός δικαστής», τον οποίον διορίζει το δικαστήριο.

Εν συνεχεία, εκδίδεται το υπ' αριθμ 152/15-27 Αυγούστου 1830 ψήφισμα του Κυβερνήτη «Περί διοργανισμού των δικαστηρίων» που προβλέπει το θεσμό του εισαγγελέα και καθορίζει την υπηρεσιακή κατάσταση και τις αρμοδιότητές του.

Το μέλος της Αντιβασιλείας του Όθωνα Georg Ludwig von Maurer (Γκέοργκ Λούντβιχ φον Μάουρερ) επιδόθηκε στην οργάνωση της Δικαιοσύνης και σε σύντομο χρόνο ολοκλήρωσε τη σύνταξη και εισαγωγή του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και του Οργανισμού των Δικαστηρίων. Τα νομοθετήματα αυτά είναι εμπνευσμένα από την γαλλική νομική σκέψη της εποχής τους και μεταφυτεύουν στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος θεσμούς του γαλλικού δικαστικού συστήματος.

Εισάγεται ο θεσμός του εισαγγελέα, όπως αυτός είχε διαμορφωθεί στη νομοθεσία του Ναπολέοντα.

Κατά τη ρύθμιση αυτή, ο εισαγγελέας ανήκει στην εκτελεστική εξουσία της πολιτείας, είναι «διαπεπιστευμένος» της Κυβέρνησης «παρά τοις Δικαστηρίοις» και χρησιμεύει ως σύνδεσμος μεταξύ αυτής και των δικαστηρίων. Είναι το όργανο με το οποίο η Κυβέρνηση διαβιβάζει στα δικαστήρια τις επιθυμίες και απόψεις της και εποπτεύει και ελέγχει την απονομή της δικαιοσύνης. Τον διορίζει και τον παύει ο Υπουργός Δικαιοσύνης χωρίς κανένα περιορισμό ή κριτήριο, μόνη δε εγγύηση της υπηρεσιακής του κατάστασης ήταν η εύνοια της Κυβέρνησης, η οποία συνήθως, εξαγοραζόταν με ενδοτισμό και αθέμιτες παραχωρήσεις του εισαγγελέα προς την Κυβέρνηση (από ιστοσελίδα Εισαγγελίας Α. Π.).

Με τον Οργανισμό των Δικαστηρίων και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας της περιόδου της Αντιβασιλείας του Όθωνα, στην οργάνωση και λειτουργία του δικαστηρίου του Αρείου Πάγου εντάχθηκε, ως αυτοτελής αρχή, η Γενική Εισαγγελία του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, έκτοτε δε, με τον τίτλο Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, συνεχίζει την λειτουργία της (βλ.. Εμμ. Παπαϊωάννου - Δικηγόρου «ο Εισαγγελεύς» έκδ. 1980, σελ. 33 επ.).

Στις 16 Οκτωβρίου 1834 δημοσιεύθηκε το βασιλικό διάταγμα, με το οποίο ιδρύθηκε το Ανώτατο Δικαστήριο του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους, που ονομάστηκε επισήμως Άρειος Πάγος από το ομώνυμο αρχαίο δικαστήριο.

Ο διορισμός των πρώτων δικαστών αυτού έγινε με το από 1/13 Ιανουαρίου 1835 βασιλικό διάταγμα. Ο πρώτος Πρόεδρος του Αρείου Πάγου ήταν ο Χριστόδουλος Κλωνάρης (1788-1849), δικηγόρος στην πόλη του Ναυπλίου και Υπουργός της Δικαιοσύνης στην Κυβέρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια και ο πρώτος Εισαγγελέας αυτού ο Ανδρόνικος Πάικος, μέχρι τότε Πρόεδρος του προσωρινού δικαστηρίου Μεσολογγίου (από ιστοσελίδα Εισαγγελίας Α.Π.).

Από το 1835, χρονολογία που δύναται να θεωρηθεί ως έτος καθίδρυσης της Εισαγγελίας στο νεότερο Ελληνικό Κράτος, έως και σήμερα (2017) στον κλάδο έχουν υπηρετήσει εκατοντάδες Εισαγγελείς. Τριάντα τρεις (33) από αυτούς έγιναν Εισαγγελείς του Αρείου Πάγου.

Ανδρόνικος Πάικος 1835-1837 & 1857-1866 Δημήτριος Σούτζος 1837-1847 Ιωάννης Σωμάκης 1848-1857 Κωνσταντίνος Προβελέγγιος 1866-1873 Αδαμάντιος Παπαδιαμαντόπουλος 1873-1885 Γεώργιος Μαντζούφας 1886-1892

Αχιλλεύς Αγαθόνικος 1892 Δημοσθένης Τσιβανόπουλος 1892-1911 Ματθαίος Χατζάκος 1911-1917 & 1920-1921 Νικόλαος Βάφας 1923-1929 Κωνσταντίνος Γεωργιάδης 1930-1935 Λουκάς Γιδόπουλος 1935-1939 Άγγελος Μπουρόπουλος 1939-1945 & 1946-1950 Χρήστος Οικονόμου 1946 Δημήτριος Κιουσόπουλος 1950-1962 Κωνσταντίνος Κόλλιας 1962-1968 Κωνσταντίνος Θανόπουλος 1968-1970 Παναγιώτης Θεράπος 1970-1974 Ευστάθιος Μπλέτσας 1974-1977 Σόλων Ράγκας 1977-1979 Κωνσταντίνος Φαφούτης 1979-1985 Κωνσταντίνος Σταμάτης 1985-1986 Παναγιώτης Κωνσταντινόπουλος 1986-1989 Γεώργιος Πλαγιανάκος 1989-1993 Αθανάσιος Σιούλας 1993-1996 Παναγιώτης Δημόπουλος 1996-2001 Διονύσιος Κατσιρέας 2001-2002 Ευάγγελος Κρουσταλάκης 2002-2003 Δημήτριος Λινός 2003-2006 Γεώργιος Σανιδάς 2006-2009 Ιωάννης - Σπυρίδων Τέντες 2009-2013

Ευτέρπη Κουτζαμάνη 2013-2016

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην ιστορία του Εισαγγελικού θεσμού (από το 1835 και μετά) οι περισσότεροι εισαγγελείς του Αρείου Πάγου δεν προέρχονται από τον εισαγγελικό κλάδο, αλλά από τον Δικαστικό.

Μέχρι και την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1975 κύριο χαρακτηριστικό του Εισαγγελικού θεσμού ήταν η άμεση εξάρτησή του από την εκτελεστική εξουσία, με αποτέλεσμα μάλιστα να μην θεωρείται ο Εισαγγελέας μέλος του Δικαστικού Σώματος, αλλά μέλος της εκτελεστικής εξουσίας.

Μετά το έτος 1975 τίθενται τα πρώτα θεμέλια για την ανεξαρτητοποίηση και Δικαστικοποίηση του θεσμού. Σχετικά είναι τα άρθρα 87 και 88 του ισχύοντος Συντάγματος.

Από τα παραπάνω αναφερθέντα ονόματα Εισαγγελέων του Αρείου Πάγου άλλα παραπέμπουν σε «θετικούς συνειρμούς» και άλλα σε αρνητικούς. Άλλοι αποτελούν παραδείγματα προς μίμηση και άλλοι παραδείγματα προς αποφυγή.

Επί Αντιβασιλείας πριν την ενηλικίωση του Βασιλιά Όθωνα, ο Edward Mason ('Εντουαρντ Μέισον) προήχθη σε Γενικό Εισαγγελέα και κλήθηκε να οργανώσει την νεότευκτη αυτή δικαστική υπηρεσία. Ήταν ο δημόσιος κατήγορος στη δίκη των αγωνιστών Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και Δημητρίου Πλαπούτα, το 1833 ζητώντας τη θανατική τους καταδίκη για έσχατη προδοσία. Στην ιστορία όμως του Εισαγγελικού θεσμού το όνομά του είναι γραμμένο με μαύρα γράμματα.

Πρώτος Εισαγγελέας θεωρείται ο Ανδρόνικος Πάικος, Μακεδόνας αγωνιστής της επανάστασης του 1821, Καθηγητής Πανεπιστημίου, Πολιτικός, πληρεξούσιος σε δυο εθνοσυνελεύσεις και υπουργός σε τρεις κυβερνήσεις.

Στο σημείο αυτό θέλω ιδιαίτερα να τονίσω την επαινετή προσπάθεια των συναδέλφων εκείνων, οι οποίοι μετά την αποχώρησή τους από το σώμα, προσπαθούν μέσα από το συγγραφικό τους έργο, να μεταφέρουν την εμπειρία τους στους νεότερους συναδέλφους. Από τα βιώματα και τις υπηρεσιακές αυτές εμπειρίες των συναδέλφων, μπορεί να αντλήσει κάποιος σημαντική πληροφόρηση για την κατάσταση στη δικαιοσύνη κατά τους χρόνους που άσκησαν τα καθήκοντά τους.

Ενδεικτικά στο σημείο αυτό, επιθυμώ να αναφέρω τα αξιόλογα βιβλία του επίτιμου Εισαγγελέα Εφετών Παύλου Δελλαπόρτα, με τον τίτλο «το σημειωματάριο ενός Πιλάτου» και το «λιθάρι του Σίσυφου» (αμφότερα εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ, 1977 και 1979, αντίστοιχα).

Τα δύσκολα χρόνια απονομής της δικαιοσύνης κατά τη δικτατορία από το 1967 έως το 1974 περιγράφει ο Αντεισαγγελέας του Α.Π. ε.τ. Παναγιώτης Νικολοδήμος, στο βιβλίο του «Το ημερολόγιο ενός Εισαγγελέως» (εκδ. Ι. Φλώρος -2002, σελ. 109 επ.). Θα ήταν όμως παράλειψή μας να μην αναφέρουμε τις διώξεις που δέχθηκαν όσοι Δικαστικοί Λειτουργοί της εποχής εκείνης «είχαν γραφτεί στον μαυροπίνακα» αυτών που ασκούσαν την εξουσία με την βία και την απειλή των όπλων και οι οποίοι διώχθηκαν από το Δικαστικό Σώμα (βλ. το βιβλίο του τέως Αρεοπαγίτου Αντωνίου Φλώρου, με τον τίτλο «Δημοκρατία-Ελευθερία», Αθήνα 1973).

Επίσης, λίαν αξιόλογο είναι το πόνημα του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου ε.τ. Παναγιώτη Δημόπουλου «η εισαγγελία» (εκδόσεις Αντώνη Ν. Σάκκουλα, 2000), όπου αναλυτικά εκτίθεται το Πολίτευμα των Αθηνών, οι Αρχές στην Αθηναίων Πολιτεία, η Εισαγγελία κατά το Αττικό Δίκαιο, η Εισαγγελία κατά τους νεότερους χρόνους και κατά το ισχύον Δίκαιο, καθώς και βιογραφίες πολλών από τους διατελέσαντες Εισαγγελείς του Αρείου Πάγου, καθώς και εκείνο του Γεωργίου Σανιδά Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου ε.τ., με τίτλο «Αγωνία και Αγώνας για τη Δικαιοσύνη» (εκδόσεις Αντώνη Ν. Σάκκουλα,).

Στο σημείο αυτό δεν μπορεί κανείς να ξεχάσει φωτεινά ονόματα του Εισαγγελικού Κλάδου, όπως του Άγγελου Μπουρόπουλου (1880 -1965), του Κωνσταντίνου Σταμάτη (1919 - 1992), του Ευάγγελου Κρουσταλάκη (1936 -2007) και τόσων άλλων απόντων και παρόντων, που θα με συγχωρέσουν που δεν θα τους αναφέρω ονομαστικά.

Όπως, όμως είπαμε στην αρχή ε π έ τ ε ι ο ς του Αρείου Πάγου και της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου σημαίνει επανεκκίνηση, σημαίνει νέους στόχους, σημαίνει όραμα.

Η εποχή που ζούμε και τα διεθνή δεδομένα αλλά και οι δύσκολες καταστάσεις της Χώρας μας θέτουν τον πήχυ πολύ ψηλά.

Μαζί με τους συναδέλφους μου έχουμε αποφασίσει να περάσουμε τον πήχυ. Στόχοι μας:

•              Η συνεχής μας εκπαίδευση σε νέα πεδία της αντιμετώπισης του εγκλήματος για όλους τους Εισαγγελικούς Λειτουργούς της Επικράτειας.

•              Προσέγγιση των προσωπικών και οικογενειακών δυσκολιών τους με ενσυναίσθηση και φροντίδα από τους Προϊσταμένους τους.

•              Αποτελεσματική αντιμετώπιση της διαφθοράς, της τρομοκρατίας, της εμπορίας ανθρώπων και ναρκωτικών, εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας και σε επίπεδο πρόληψης και σε επίπεδο καταστολής.

•              Προστασία των δικαιωμάτων των ευάλωτων ομάδων, των ανήλικων παραβατών, των ανήλικων θυμάτων, των προσφύγων, των μεταναστών και κυρίως των ασυνόδευτων ανήλικων.

•              Φροντίδα για τους κρατούμενους κατά την εκτέλεση των ποινών όσο αυτοί βρίσκονται σε Καταστήματα Κράτησης αλλά και όταν αποφυλακίζονται, ώστε να μην έχουμε υποτροπή.

•              Στήριξη των Προγραμμάτων Απεξάρτησης για τους κρατούμενους, συμβολή μας στην εκπαίδευσή τους, στην επαφή τους με την Τέχνη και την απόκτηση επαγγελματικών δεξιοτήτων.

•              Συμπράξεις μας και συνεκπαιδεύσεις μας με τους αστυνομικούς και λοιπούς ανακριτικούς υπαλλήλους και υπαλλήλους ελεγκτικών σωμάτων.

•              Συμπράξεις μας με Διεθνείς Οργανισμούς και Υγιείς Μ. Κ. Ο. για τη στήριξη των ευάλωτων ομάδων.

•              Άνοιγμα των Υπηρεσιών μας προς την κοινωνία.

•              Άνοιγμα και συμπράξεις των Υπηρεσιών μας με τις Υπηρεσίες των άλλων Χωρών της Ευρωπαϊκής μας οικογένειας αλλά και τρίτων Χωρών για την ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών αλλά και διασύνδεσή μας με διεθνή fora.

Οι Εισαγγελίες του μέλλοντος δεν μπορεί να είναι τίποτ'άλλο, εκτός από Εισαγγελίες με ανθρώπινο πρόσωπο.