Όταν κυβερνούν τα νούμερα…

Ζούμε σ’ ένα κόσμο που ευδοκιμούν και κυριαρχούν οι αριθμοί. Ειδικά στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια όλοι μιλούν για νούμερα, ποσά, αριθμούς, που αντιστοιχούν στο δημόσιο

χρέος, στο έλλειμμα, στις δόσεις, σε περικοπές, κτλ. Παντού ακούμε για ποσοστά που αυξάνονται πχ εγκληματικότητας, ανεργίας ή για ποσοστά που μειώνονται  πχ ακαθάριστου εθνικού προϊόντος. Η Δικαιοσύνη δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Κάθε δίμηνο συντάσσονται και αποστέλλονται στον Άρειο Πάγο από τις γραμματείες όλων των Δικαστηρίων πίνακες με τους αριθμούς των υποθέσεων που χρεώθηκαν και διεκπεραίωσαν οι δικαστές. Σύμφωνα με τον Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων (Ν. 1756/1988, όπως ισχύει σήμερα), οι δικαστές υποχρεούνται να εκδίδουν τις υποθέσεις που χρεώνονται σε σύντομες προθεσμίες ανάλογα με τη διαδικασία συζήτησής τους και οφείλουν σε κάθε περίπτωση με το τέλος του δικαστικού έτους να έχουν δημοσιεύσει όλες τις υποθέσεις τους. Διαφορετικά θα ελεγχθούν πειθαρχικά, θα υποστούν στέρηση μισθού (άρθρο 43 παρ. 3 του Ν. 1756/1988), δεν θα έχουν δικαίωμα να κάνουν χρήση δικαστικών διακοπών (άρθρο 44 παρ. 11 του Ν. 1756/1988) και θα θεωρηθούν από τα μέλη της εκτελεστικής εξουσίας ως «ράθυμοι δικαστές», που συμβάλλουν στην αρνησιδικία και στην καθυστέρηση της απονομής της Δικαιοσύνης (βλ. δηλώσεις βουλευτών και υπουργών τα τελευταία δέκα χρόνια….)

Ωστόσο, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης στο Πρωτοδικείο της Αθήνας για το τέταρτο τρίμηνο του έτους 2015 (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2015) υπηρέτησαν 413 δικαστές και οι υποθέσεις που είχαν εισαχθεί σε αυτό το χρονικό διάστημα, πρωτοείσακτες και από αναβολή, ήταν 167.423. Αυτό θα σήμαινε ότι για κάθε δικαστή που υπηρετεί στο Πρωτοδικείο της Αθήνας θα αντιστοιχούσαν σε αυτό το τρίμηνο 405 υποθέσεις. Με τα κενά που προκύπτουν, όμως, οι υποθέσεις που αναλογούν τελικά στον καθένα είναι πολύ περισσότερες. Μήπως, όμως, τα πράγματα στην περιφέρεια είναι καλύτερα; Στη Ρόδο οι υπηρετούντες δικαστές το ως άνω χρονικό διάστημα ήταν 14 και οι υποθέσεις 5.163, δηλαδή 369 υποθέσεις για κάθε δικαστή.  Στην Καλαμάτα υπηρετούσαν 8 δικαστές και οι υποθέσεις ήταν 2.800, δηλαδή 350 για κάθε δικαστή. Στα Ειρηνοδικεία οι αριθμοί είναι ακόμη μεγαλύτεροι. Ενδεικτικά: Ειρηνοδικείο Αθηνών 144 οι υπηρετούντες- 176.241 οι υποθέσεις, δηλαδή 1.224 υποθέσεις για κάθε δικαστή! Και όλα αυτά σε ένα τρίμηνο! Όσο για το αν είναι ράθυμοι οι δικαστές, ας μιλήσουν πάλι οι αριθμοί: Υποθέσεις που περαιώθηκαν στο διάστημα Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2015: Στο Πρωτοδικείο της Αθήνας 16.314 υποθέσεις, στην Πάτρα 1.167 υποθέσεις, στο Βόλο 1161, ακόμη και σε ένα από τα πιο μικρά Πρωτοδικεία της Ελλάδος, στο Αίγιο, περαιώθηκαν 146 υποθέσεις το ανωτέρω χρονικό διάστημα.

Σκεφτείτε ότι ένας δικαστής δημοσιεύει περίπου 250 αποφάσεις το χρόνο, με μέσο όρο 10 σελίδες την απόφαση, δηλαδή γράφει 2.500 σελίδες το χρόνο ή 675.000 λέξεις! Η Οδύσσεια του Ομήρου είχε περίπου 12.000 στίχους.... Και ο Όμηρος είχε άφθονο χρόνο στη διάθεσή του, σε αντίθεση με τους δικαστές που, αν υπολογίσει κανείς ότι στους 10 μήνες του δικαστικού έτους (ή έπους), έχουν κατά μέσο όρο 10 υπηρεσίες το μήνα, απομένουν μόνο 265 μέρες το χρόνο, που οι δικαστές μπορούν να επεξεργαστούν τις δικογραφίες. Και αυτό διότι είναι ανθρωπίνως αδύνατον, όταν κάποιος δικάζει σε ένα Τριμελές Πλημμελειοδικείο ή έχει ένα Μονομελές ή ένα ΜΟΔ, να επιστρέψει σπίτι του από την υπηρεσία του και να καταφέρει να επεξεργαστεί μια δικογραφία.  Συνεπώς, όλες αυτές τις 265 μέρες, Σάββατα, Κυριακές και αργίες, καλοκαίρι και χειμώνα, οι δικαστές πρέπει να εργάζονται και να βγάζουν τουλάχιστον μια απόφαση την ημέρα…. Δηλαδή, πρέπει να μελετήσουν (και όχι απλά να διαβάσουν) την αγωγή, τις προτάσεις του ενάγοντος με τις οποίες συμπληρώνεται και διορθώνεται η αγωγή, τους ισχυρισμούς του εναγομένου, τα σχετικά έγγραφα των διαδίκων, τη νομολογία και τη νομοθεσία - που παρεμπιπτόντως αλλάζει συνεχώς, αφού τα τελευταία 25 χρόνια έχουν εκδοθεί 4.000 νόμοι, 18.000 προεδρικά διατάγματα και 110.000 υπουργικές αποφάσεις- να αποφασίσουν και να γράψουν την απόφαση, δηλαδή τα εισαγωγικά, το σκεπτικό και το διατακτικό της!

Και όλα αυτά χωρίς να υπολογίσουμε καθόλου τις ποινικές υποθέσεις, που πρέπει οι δικαστές να έχουν διαβάσει πριν την εκδίκαση των υποθέσεων, αλλά και να γράψουν μετά τις αποφάσεις, που και αυτές, όσο κι αν έχει προοδεύσει η επιστήμη, δεν γράφονται από μόνες τους…. Ούτε το χρόνο που απαιτείται για τις διασκέψεις και προδιασκέψεις στις πολυμελείς συνθέσεις, αλλά και τη συμμετοχή τους σε επιτροπές και συμβούλια (Πειθαρχικά, Κτηματολόγιο, ΕΠΟ κτλ).

Η Πολιτεία αναγνωρίζοντας το δύσκολο έργο του δικαστή  και προσπαθώντας να τον διευκολύνει θα μπορούσε : 1)Να αυξήσει τις οργανικές θέσεις των δικαστών, 2) να αυξήσει τις θέσεις των εισακτέων στην Εθνική Σχολή Δικαστών για να μην είναι κενό γράμμα το παραπάνω, 3)να καταργήσει την πλήρη και εμπεριστατωμένη αιτιολογία στις αποφάσεις, για να μην «απολογείται» για την απόφασή του ο δικαστής, να μην γίνεται συγγραφέας δοκιμίων, αλλά να αποφασίζει ουσιαστικά για την απόφαση, όπως όλοι οι δικαστές της Ευρώπης σε δύο-τρεις σελίδες, με διατάξεις στα ασφαλιστικά και σε όλη την εκουσία, 4)να επεκτείνει σε όλες τις υποθέσεις το τεκμήριο ομολογίας (πέρασαν 5 χρόνια για να εναρμονιστεί η νομοθεσία με τη νομολογία στις ερήμην ανακοπές….), 5)να απλοποιήσει την ισχύουσα νομοθεσία και 6)να θεσπίσει θεσμούς εξωδικαστικής επίλυσης της διαφοράς, όχι όμως τυπικά ορίζοντας για παράδειγμα παράβολο για τη διαμεσολάβηση, αλλά να τους ενισχύσει ουσιαστικά με κίνητρα για τη διεξαγωγή της.  

Αντιθέτως, τα τελευταία χρόνια έχει κάνει κατά καιρούς τις εξής προτάσεις: 1)Να αυξηθεί το ωράριο στα ποινικά δικαστήρια, 2) να καταργηθούν οι δικαστικές «διακοπές», 3)να επεκταθούν τα κωλύματα εντοπιότητας, 4)να μην μπορεί ο δικαστής να πάρει μετάθεση αν δεν περάσουν δύο έτη, 5)να μειωθεί η άδεια μητρότητας των δικαστών, διότι έτσι θα επέλθει η επιτάχυνση της Δικαιοσύνης (και της ανατροφής των τέκνων των δικαστών….) και 6) να αναβάλλονται οι υποθέσεις στον ίδιο δικαστή, διότι ο δικαστής φταίει για τις αναβολές…

Η δικαστική απόφαση κατάντησε πλέον ένα χαρτί που το μόνο που ενδιαφέρει πάνω του είναι η ημερομηνία δημοσίευσης και ο δικαστής μετατράπηκε σε έναν απλό κομιστή δημοσίων εγγράφων… Να ευημερούν οι αριθμοί κι ας υποφέρουν οι άνθρωποι, ας υποφέρει και το Δίκαιο μαζί τους! Άλλωστε, ο νοητός ήλιος της Δικαιοσύνης έχει λησμονήσει τη χώρα μας κι έχει κρυφτεί προ πολλού, προφανώς από ντροπή…

                                                                                         Ιωάννης Ευαγγελάτος

                                                                                         Πρωτοδίκης