Οι νέοι Κώδικες και η βιασύνη ως δικαιοπολιτική επιλογή

Παναγιώτης Λυμπερόπουλος, Εφέτης , Α΄Αντιπρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων

 

Η διαδικασία της ψήφισης του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας ολοκληρώθηκε. Η σημασία της νομοθέτησης αυτής είναι τεράστια. Και οι επιπτώσεις της σημαντικές . Θα επηρεάσουν με σφοδρότητα την

καθημερινότητα αυτής της Χώρας. Με γνώμονα τις διαπιστώσεις αυτές και τη συμμετοχή μου στο δημόσιο διάλογο ως νομικός και ως μέλος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, επιθυμώ να εκθέσω τις σκέψεις μου για το θέμα ώστε να επωμιστώ την κριτική αλλά και τις ευθύνες που μου αναλογούν στην διαμόρφωση του νέου ποινικού περιβάλλοντος.
Από την αρχή επικρότησα την αναθεώρηση των διατάξεων ορισμένων αδικημάτων με στόχο τον εξορθολογισμό του πλαισίου της επιβαλλόμενης ποινης ή και ως προς την περιγραφή της αντικειμενικής τους υπόστασης, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το νόμο περί καταχραστών του Δημοσίου. Διατύπωσα ταυτόχρονα σοβαρή επιφύλαξη για το ότι η νομοθετική πρόταση σχηματίστηκε χωρίς προηγούμενη μελέτη σκοπιμότητας και χωρίς διατυπωμένη δικαιοπολιτική κατεύθυνση. Κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να προηγηθούν τροποποιήσεις σε άλλα νομοθετήματα που αφορούν στην οργάνωση, λειτουργία και υποστήριξη του σωφρονιστικού συστήματος και να ακολουθήσει η επιλεκτική τροποποίηση των Κωδίκων . Επίσης διατύπωσα σοβαρή επιφύλαξη για το περιεχόμενο πολλών ρυθμίσεων και ιδίως για την τροποποίηση του Γενικού Μέρους του Ποινικού Κώδικα, για την απομείωση των ποινών και μάλιστα σε κάποια αδικήματα με δραματικό τρόπο (κατοχή εκρηκτικών, πλαίσιο ποινής στην ανθρωποκτονία, κατάργηση των άρθρων 150,151 του ΠΚ κλπ), για τις συνέπειες της (αναπόφευκτης) αναδρομικής εφαρμογής των επιεικεστερων διατάξεων. Το ίδιο και για ορισμένες ρυθμίσεις της νέας δικονομίας, όπως πχ την κατάργηση του Μονομελούς Εφετείου Κακουργημάτων , την οποία θεωρώ δυσμενή εξέλιξη .
Στην διαβούλευση, η οποία ακολούθησε, η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων συνέδραμε ποιοτικά στο έργο των Νομοπαρασκευαστικών Επιτροπών.
Πριν από τρία εικοσιτετράωρα κατατέθηκαν τα σχέδια των δύο κωδίκων στη Βουλή και εκκινήθηκε μια πρωτόγνωρη διαδικασία νομοθέτησης με μόνο κριτήριο την ταχύτητα, αν και η διαδικασία των Κωδίκων, που έχει επιλεγεί , θα έπρεπε λόγω της ιδιομορφίας της (ψήφιση σε ένα άρθρο όλου του νομοθετήματος) να έχει συνοδευτεί από υψηλά εχέγγυα εξάντλησης προηγουμένως του επιστημονικού διαλόγου. Κάτι που δυστυχώς δεν συνέβη για το τελικό παραδοτέο των νομοπαρασκευαστικών επιτροπών. Και αν οι νομοπαρασκευαστικές επιτροπές θεωρούσαν ότι έχουν κλείσει τον κύκλο τους , δεν συνέβαινε το ίδιο και με την κοινοβουλευτική διαδικασία ,δεδομένου ότι τα μέλη του Ελληνικού Κοινοβουλίου στερήθηκαν την ευκαιρία να ακούσουν τα σχόλια των νομικών επί των τελικών κειμένων και των μεταβατικών διατάξεων. Άλλωστε και οι επιστημονικοί φορείς έχουν αναφαίρετο δικαίωμα να εκφράσουν άποψη τουλάχιστον για τις ρυθμίσεις που δεν είχαν παρουσιαστεί πριν.
Μέσα από την λειτουργία της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων επιχείρησα να επηρεάσω την εξέλιξη αυτή ,προτείνοντας την υποβολή αιτήματος για περαιτέρω διαβούλευση ενώπιον του Κοινοβουλίου. Επίσης επιχείρησα να πείσω να θέσει η Ένωση αίτημα μεταφοράς της ημερομηνίας έναρξης ισχύος των Κωδίκων από την 1.7.2019 την 16.9.2019, προκειμένου κατά την διάρκεια του καλοκαιριού να υπάρξει η αναγκαία οργανωτική προετοιμασία των δικαστικών σχηματισμών και κυρίως ένα στάδιο “διάσκεψης” των δικαστών και των εισαγγελέων για την επίλυση των σοβαρών ερμηνευτικών θεμάτων που θα ανακύψουν από την ερμηνεία των νέων διατάξεων και των μεταβατικών ρυθμίσεων.
Η προσπάθεια μου αυτή δεν είχε αποτέλεσμα γιατί επικράτησαν άλλες απόψεις για το χειρισμό που θα έπρεπε να κάνει η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων σε αυτή τη φάση.
Ανεξάρτητα του τι έγινε μέχρι σήμερα και του τι θα γίνει αύριο και τις επόμενες ημέρες στο ζήτημα αυτό, εξακολουθω να έχω την απορία γιατί θα έπρεπε όλα να συμβούν τόσο βεβιασμένα και γιατί αυτό αποτέλεσε τη μόνη στρατηγική δικαιοπολιτική επιλογή . Η απορία μου γίνεται ακόμα μεγαλύτερη όταν τελικά με το ζήτημα της τροποποίησης της διάταξης για το αδίκημα του βιασμού αποδείχθηκε πόσο απαραίτητη ήταν η συνέχιση της διαβούλευσης. Οι κωδικες ψηφίστηκαν και εισερχόμαστε στην φάση της εφαρμογης τους. Σαν τελευταίο σχόλιο θα ήθελα να κάνω έναν παραλληλισμό: η διαδικασία εκσυγχρονισμού του ποινικού μας συστήματος, θα έπρεπε να προσομοιάζει με δικαστική απόφαση: πρέπει να ολοκληρωθεί χωρίς καθυστέρηση , με την απαραίτητη προϋπόθεση ότι εξαντλήθηκε το στάδιο της διάσκεψης.