ΣτΕ Ολομ 1284/2022 -: απαγόρευση θήρας λόγω του κορωνοϊού COVID-19. - συνταγματικότητα απαγόρευσης και κυρώσεων

ΣτΕ Ολομ 1284/2022 - Σύμφωνη με το Σύνταγμα η απαγόρευση μετακίνησης για άσκηση θήρας για την προστασία της δημόσιας υγείας από τον κίνδυνο διασποράς του κορωνοϊού COVID-19. Νόμιμη η κατ’ εξαίρεση επιτρεπόμενη μετακίνηση για τη θήρα αγριόχοιρου προς τον σκοπό της αντιμετώπισης της αφρικανικής πανώλης των χοίρων μόνο εντός των Περιφερειακών Ενοτήτων Έβρου, Ροδόπης, Ξάνθης. Αντισυνταγματική η -επιπλέον του προστίμου -διοικητική κύρωση της ανάκλησης άδειας θηρευτή και της απαγόρευσης λήψης της για τα επόμενα τρία χρόνια.

09/06/2022

---

ΣτΕ Ολομ 1284/2022

Πρόεδρος: Ε. Σαρπ, Πρόεδρος ΣτΕ

Εισηγητής: Π. Καρλή, Σύμβουλος Επικρατείας

 

Σύμφωνη με το Σύνταγμα η απαγόρευση μετακίνησης για άσκηση θήρας για την προστασία της δημόσιας υγείας από τον κίνδυνο διασποράς του κορωνοϊού COVID-19. Νόμιμη η κατ’ εξαίρεση επιτρεπόμενη μετακίνηση για τη θήρα αγριόχοιρου προς τον σκοπό της αντιμετώπισης της αφρικανικής πανώλης των χοίρων μόνο εντός των Περιφερειακών Ενοτήτων Έβρου, Ροδόπης, Ξάνθης. Αντισυνταγματική η -επιπλέον του προστίμου -διοικητική κύρωση της ανάκλησης άδειας θηρευτή και της απαγόρευσης λήψης της για τα επόμενα τρία χρόνια. 

 

Με την απόφαση 1284/2022 της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας έγινε εν μέρει δεκτή αίτηση ακυρώσεως της Κυνηγετικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος και ακυρώθηκαν εν μέρει κοινές υπουργικές αποφάσεις περί λήψεως έκτακτων μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας από τον κίνδυνο περαιτέρω διασποράς του κορωνοϊού COVID-19 στο σύνολο της Επικράτειας, κατά τη διάταξη του άρθρου 6 παρ. 2 εδ. τελευταίο, που προέβλεπε για τους παραβάτες κυνηγούς των όρων της κατ’ εξαίρεση επιτρεπόμενης μετακίνησης για τη θήρα αγριόχοιρου εντός των Περιφερειακών Ενοτήτων Έβρου, Ροδόπης, Ξάνθης την- επιπλέον του προστίμου- διοικητική κύρωση της ανάκλησης άδειας θηρευτή και της απαγόρευσης λήψης της για τα επόμενα τρία χρόνια Ειδικότερα, με την απόφαση αυτή κρίθηκαν τα εξής:

1. Προς διασφάλιση αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας θεωρούνται συμπροσβαλλόμενες με την κρινόμενη αίτηση οι διαδοχικές κυα που ακολούθησαν την έκδοση της προσβαλλόμενης με το εισαγωγικό δικόγραφο κ.υ.α., χωρίς να συντρέχει περίπτωση κατάργησης δίκης κατά τα οριζόμενα στην παρ.2 του άρθρου 32 του π.δ.18/1989 ή ανάγκη τήρησης της διαγραφόμενης στην παρ.3 του εν λόγω άρθρου διαδικασίας. Και τούτο διότι με τις ως άνω διαδοχικές κυα  [και ανεξαρτήτως του ότι σε κάθε μία από αυτές προβλέπεται ότι από την έναρξη ισχύος της καταργείται η προηγούμενη] παρατάθηκε κατ΄ουσίαν η ισχύς της προσβαλλόμενης ρύθμισης, εφόσον αυτή επαναλαμβάνεται διαρκώς ως προς όλα τα σκέλη της με όμοιο κατά βάση περιεχόμενο.

2. Το δικαίωμα στην υγεία αναγνωρίζεται στο Σύνταγμα τόσο ως ατομικό όσο και ως κοινωνικό δικαίωμα. Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο η δημόσια υγεία, όπως είναι η κατάσταση πανδημίας λόγω της εμφάνισης ιού που διακρίνεται για την υψηλή και ταχεία μεταδοτικότητά του και την πιθανότητα πρόκλησης σοβαρών προβλημάτων υγείας στα άτομα τα οποία προσβάλλει, δημιουργώντας ακόμα και κίνδυνο για τη ζωή τους, το Κράτος οφείλει να λάβει όλα τα κατάλληλα και απαραίτητα μέτρα για τον περιορισμό της διάδοσης της ασθένειας και κατ’ επέκταση, την μείωση της πίεσης των υπηρεσιών υγείας, οι δε πολίτες έχουν δικαίωμα να απαιτήσουν την πραγμάτωση της σχετικής υποχρέωσης του Κράτους. Τα μέτρα αυτά μπορεί μεν να συνιστούν ακόμα και σοβαρή επέμβαση στην απόλαυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου, όπως είναι η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του,  η ελευθερία κίνησης και η ιδιωτική του ζωή, πλην η επέμβαση αυτή είναι συνταγματικώς ανεκτή, εφ’ όσον: α) προβλέπεται από ειδική νομοθεσία, η οποία λαμβάνει υπόψη τα κρατούντα σχετικώς έγκυρα και τεκμηριωμένα επιστημονικά, ιατρικά και επιδημιολογικά πορίσματα, β) τα μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης επιβάλλονται χωρίς αδικαιολόγητες διακρίσεις, γ) παρέχεται δυνατότητα εξαιρέσεως σε ειδικές περιπτώσεις για τις οποίες αντενδείκνυνται και δ) τα μέτρα αυτά λαμβάνονται για το απολύτως αναγκαίο χρονικό διάστημα, ενώ η ένταση και η διάρκεια των περιοριστικών μέτρων πρέπει να επανεξετάζονται περιοδικώς από τα αρμόδια κρατικά όργανα ανάλογα με τα τρέχοντα, κάθε φορά, επιδημιολογικά δεδομένα και την εξέλιξη των έγκυρων επιστημονικών παραδοχών. Η ως άνω παρέμβαση, εφ’ όσον, σύμφωνα με τις κρατούσες επιστημονικές παραδοχές για την εξέλιξη της πανδημίας, κρίνεται αναγκαία και πρόσφορη για την προστασία της υγείας και, εντεύθεν, της ζωής των πολιτών, σε συνδυασμό με την εκ του Συντάγματος οφειλόμενη κρατική μέριμνα για την διαφύλαξη της λειτουργίας του συστήματος υγείας, δεν μπορεί να θεωρηθεί δυσανάλογη για την επίτευξη του προμνημονευθέντος συνταγματικού δημοσίου σκοπού. Εξάλλου, κατά τον καθορισμό των μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, κατά την λήψη των οποίων σταθμίζονται ιατρικής φύσεως δεδομένα, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της πανδημίας και των λαμβανομένων μέτρων στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Χώρας, ο νομοθέτης (κοινός και κανονιστικός) διαθέτει ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως ως προς την καταλληλότητα και την αναγκαιότητά τους, που, κατά τα ανωτέρω, οφείλει να στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και, συνεπώς, ο δικαστικός έλεγχος της τήρησης της αρχής της αναλογικότητας περιορίζεται στην κρίση εάν η θεσπιζόμενη ρύθμιση είτε είναι προδήλως απρόσφορη είτε υπερβαίνει προδήλως το απαραίτητο για την πραγματοποίηση του επιδιωκόμενου σκοπού μέτρο.

3. Με τις διατάξεις του άρθρου εξηκοστού όγδοου παρ. 3 της, κυρωθείσης με το άρθρο 1 του ν. 4683/2020, από 20.3.2020 ΠΝΠ, και του άρθρου εβδομηκοστού τέταρτου παρ. 1 της, κυρωθείσης με το άρθρο 1 του ν. 4690/2020, από 13.4.2020 ΠΝΠ παρασχέθηκε στον κανονιστικό νομοθέτη η εξαιρετική αρμοδιότητα για την έκδοση αποφάσεων σχετικών με την επιβολή μέτρων απαγόρευσης ή περιορισμού της ελεύθερης κίνησης των πολιτών για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, κατά την έννοια των  παραγράφων  4 και 5 του άρθρου 5 του Συντάγματος, της τιθέμενης υπό το άρθρο αυτό ερμηνευτικής δήλωσης, καθώς και της παραγράφου 3 του άρθρου 21 του Συντάγματος. Συγκεκριμένα, για επιτακτικούς λόγους δημόσιας υγείας, οι οποίοι έγκεινται στην εξαιρετικά επείγουσα ανάγκη να αντιμετωπισθούν οι άμεσοι κίνδυνοι από την εμφάνιση και διάδοση του κορωνοϊού COVID-19, παρασχέθηκε εξουσιοδότηση για την έκδοση υπουργικών αποφάσεων, με τις οποίες επιβάλλονται, πλην άλλων, προληπτικώς και για το απολύτως αναγκαίο χρονικό διάστημα, μέτρα απαγόρευσης ή περιορισμού της κυκλοφορίας των πολιτών εν όλω ή εν μέρει στην Επικράτεια και προβλέπονται οι εξαιρέσεις από τον περιορισμό ή την απαγόρευση της κυκλοφορίας των πολιτών για την ικανοποίηση ζωτικών, επαγγελματικών και προσωπικών αναγκών τους. Ο γενικός περιορισμός της κυκλοφορίας των πολιτών και η εντασσόμενη σ΄αυτόν  απαγόρευση μετακίνησης για άσκηση θήρας ευρίσκουν νόμιμο εξουσιοδοτικό έρεισμα στην πιο πάνω διάταξη του άρθρου εξηκοστού όγδοου παρ. 3 της, κυρωθείσης με το άρθρο 1 του ν. 4683/2020, από 20.3.2020 ΠΝΠ. 

4. Με τις επίμαχες ρυθμίσεις  δεν απαγορεύεται η άσκηση της θήρας καθεαυτή, αλλά η μετακίνηση για την άσκησή της. Η απαγόρευση της μετακίνησης για την άσκηση θήρας εντάσσεται στο επιβαλλόμενο κατά τα ανωτέρω εξαιρετικό, προσωρινού χαρακτήρα, μέτρο του γενικού περιορισμού της ελεύθερης κυκλοφορίας των πολιτών στην επικράτεια και αποβλέπει στον περιορισμό της κινητικότητας, η οποία απορρέει από την άσκηση της συγκεκριμένης δραστηριότητας, με σκοπό την αποφυγή της εξάπλωσης του κορωνοϊού covid 19. Συγκαταλέγεται μεταξύ πολλών άλλων σοβαρότατων περιοριστικών μέτρων, που ελήφθησαν προκειμένου να επιτευχθεί η κοινωνική αποστασιοποίηση, τα οποία άπτονται της άσκησης ατομικών δικαιωμάτων, κρίθηκαν δε απαραίτητα για την προστασία της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα και παγκοσμίως λόγω της δυσχέρειας της ιατρικής επιστήμης να αντιμετωπίσει με αποτελεσματικό τρόπο, στην παρούσα φάση, την πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση που προέκυψε από την εμφάνιση άγνωστου και λίαν επιθετικού μολυσματικού κορωνοϊού. Στο πλαίσιο αυτό, κατά την εξέταση των δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να εξαιρεθούν από τους περιορισμούς, η οποία εμπίπτει στο ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως του κανονιστικού νομοθέτη  όπου σταθμίζονται ιατρικής και επιδημιολογικής φύσεως στοιχεία σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, όπως κοινωνικούς, οικονομικούς, εργασιακούς κλπ, η εκτίμηση της επιδημιολογικής επιβάρυνσης δεν γίνεται μεμονωμένα ή αποσπασματικά ανά δραστηριότητα, αλλά  συνολικά. Έτσι, το μέτρο της απαγόρευσης μετακίνησης  προς άσκηση θήρας ως μέρος δέσμης μέτρων ελήφθη, εν προκειμένω, λόγω του κινδύνου αύξησης της συνολικής κινητικότητας και της συνολικής επιδημιολογικής επιβάρυνσης από την μετακίνηση για την άσκηση και της εν λόγω δραστηριότητας και όχι διότι αυτή καθεαυτή η θήρα, η οποία ασκείται σε ανοικτούς χώρους, προκαλεί συγχρωτισμό. Με τα δεδομένα αυτά, το μέτρο του περιορισμού της κυκλοφορίας του γενικού πληθυσμού και η εντασσόμενη στον περιορισμό αυτό απαγόρευση μετακίνησης για άσκηση θήρας, η αναγκαιότητα λήψης του οποίου προκύπτει από την επιδημιολογική κατάσταση της χώρας την κρίσιμη χρονική στιγμή, σύμφωνα με επίκαιρα στοιχεία επίσημων φορέων, όπως του ΕΟΔΥ, αποβλέπει δε στο να ανακόψει τον ρυθμό μετάδοσης της νόσου του κορωνοϊού covid 19 και, κατ΄ επέκταση, να μειώσει την πίεση που δέχονται οι δημόσιες υπηρεσίες υγείας, ώστε να ανταποκριθούν στις ανάγκες των πολιτών, δηλαδή, το ανωτέρω προσωρινό και υπό διαρκή αναθεώρηση προληπτικό μέτρο περιορισμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και της ελευθερίας της κίνησης,  που λαμβάνεται για λόγους προστασίας  της ζωής και της υγείας των πολιτών (άρθρα 5 παρ. 2,4 και 5 του Συντάγματος, υπό το άρθρο αυτό ερμηνευτική δήλωση, 21 παρ. 3 του Συντάγματος και 2 ΕΣΔΑ), είναι συνταγματικά ανεκτό διότι δεν είναι προδήλως απρόσφορο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού. Απορρίπτεται λόγος ακυρώσεως και ειδικότεροι ισχυρισμοί.

5. Με το ως άνω άρθρο 3 παρ. 2 περ. ιζ  της προσβαλλόμενης με το εισαγωγικό δικόγραφο  κ.υ.α. (περ. ιη στις συμπροσβαλλόμενες κ.υ.α.) ο κανονιστικός νομοθέτης, μετά από στάθμιση των δημοσίου ενδιαφέροντος σκοπών αφενός της ανάγκης προστασίας της δημόσιας υγείας από τον κίνδυνο διάδοσης του κορωνοϊού COVID-19 και αφετέρου της ανάγκης αντιμετώπισης της Αφρικανικής Πανώλης των Χοίρων (ΑΠΧ) και προστασίας της κτηνοτροφίας, της οικονομίας και της βιοποικιλότητας, έκρινε ότι η εξαίρεση από το θεσπιζόμενο προς αντιμετώπιση της διάδοσης του κορωνοϊού COVID-19 μέτρο του προσωρινού περιορισμού της κυκλοφορίας των πολιτών δικαιολογείται, μόνο, για την άσκηση της θήρας του αγριόχοιρου με την έξοδο συνεργείων δίωξης και ομάδων κυνηγών, σύμφωνα με την κ.υ.α. 147/21886/25.1.2021 στις συγκεκριμένες μόνο περιφερειακές ενότητες και όχι σε άλλες ή σε όλη την επικράτεια και όχι για άλλα θηρεύσιμα είδη που παρουσιάζουν, επίσης, ασθένειες. Απορρίπτονται λόγοι ακυρώσεως και ειδικότεροι ισχυρισμοί που προβάλλονται με έννομο συμφέρον από την αιτούσα Συνομοσπονδία.

6. Σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 2 εδ. β της προσβαλλόμενης με το εισαγωγικό δικόγραφο κ.υ.α., όπως η ρύθμιση αυτή  επαναλήφθηκε στις συμπροσβαλλόμενες κ.υ.α., στους παραβάτες κυνηγούς της εντασσόμενης, στο γενικό περιορισμό της κυκλοφορίας, απαγόρευσης μετακίνησης προς άσκηση θήρας επιβάλλεται, μόνο, πρόστιμο, ενώ σύμφωνα με το τελευταίο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 6 στους παραβάτες κυνηγούς των όρων μετακίνησης προς άσκηση θήρας αγριόχοιρου εντός των Περιφερειακών Ενοτήτων Έβρου, Ροδόπης και Ξάνθης επιβάλλονται, επιπλέον του προστίμου των 300 ευρώ, οι διοικητικές κυρώσεις της ανάκλησης της άδειας θηρευτή και της απαγόρευσης λήψης άδειας για τα επόμενα τρία (3) χρόνια. Όμως, η διάταξη του τελευταίου εδαφίου της παρ. 2 του άρθρου 6 με την οποία επιβάλλεται ένα πρόσθετο και σοβαρότερο κυρωτικό μέτρο για τους μετακινούμενους προς άσκηση θήρας, οι δυσμενείς συνέπειες του οποίου αφορούν την ίδια την θηρευτική δραστηριότητα, χωρίς να μπορεί να τεκμηριωθεί η αναγκαιότητα επιβολής του, αντίκειται στην προβλεπόμενη από το άρθρο 25 παρ.1 του Συντάγματος αρχή της αναλογικότητας και έχει τεθεί καθ΄ υπέρβαση της νομοθετικής εξουσιοδοτήσεως. Και τούτο διότι το κυρωτικό μέτρο αυτό τελεί σε προφανή δυσαναλογία με τον επιδιωκόμενο σκοπό προστασίας της δημόσιας υγείας δια του περιορισμού των μετακινήσεων. Αποδοχή σχετικού λόγου ακυρώσεως. Μειοψήφησε ένα μέλος της σύνθεσης, το οποίο υποστήριξε την άποψη ότι  η επιβολή –πέραν του προστίμου- των διοικητικών κυρώσεων της ανακλήσεως της άδειας θηρευτή και της απαγορεύσεως λήψεως άδειας για τα επόμενα τρία (3) χρόνια, για λόγους σχετιζομένους με την παράβαση διατάξεων, με τις οποίες ρυθμίζεται η άσκηση της θήρας (άρθρα 251 επ. του Δασικού Κώδικα -ν.δ. 86/1969-), δεν παρίσταται απρόσφορη για την επίτευξη του επιδιωκομένου δημοσίου σκοπού της προστασίας της δημόσιας υγείας τελεί δε, πάντως, σε συνάφεια με την παράβαση των αναφερομένων στην άσκηση θήρας περιορισμών αυτών.

---

ΠΗΓΗ ΣτΕ