Αστική ευθύνη, σε περίπτωση φυσικών καταστροφών, έκτακτων και επικίνδυνων καιρικών ή άλλων φαινομένων, όπως πλημμύρας και πυρκαγιάς .

 

 

 

ΑΝΤΩΝΗ Π.ΑΡΓΥΡΟΥ

 

«Το Σύνταγμα δεν ανέχεται να παραμένουν αναποζημίωτες ζημίες που κάποιος υφίσταται από ενέργειες οποιουδήποτε κρατικού οργάνου». (ΣτΕ 2527/2019).

1.- Η ευθύνη του Δημοσίου: Η πλημμύρα στη Μάνδρα τον Νοέμβριο του 2017 κόστισε τις ζωές σε 23 ανθρώπους. Η τραγωδία αποδόθηκε στο έντονο καιρικό φαινόμενο (της νεροποντής) αλλά και στην αυθαίρετη δόμηση της περιοχής. πυρκαγιά στο Μάτι τον Ιούλιο2018 κόστισε τις ζωές είχε ως αποτέλεσμα 104 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και εκατοντάδες να τραυματιστούν....Η τραγωδία αποδόθηκε και πάλι σε έντονο καιρικό φαινόμενο (θυελλώδης άνεμος) αλλά και (πάλι) στην αυθαίρετη δόμηση της περιοχής.

Α. Έχει κριθεί ότι :»το άρθρο 4 παρ. 5 του Συντάγματος, ορίζοντας ότι «Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους» έχει αναγάγει σε συνταγματικό κανόνα την ισότητα ενώπιον των δημοσίων βαρών, συνιστά δε, παράλληλα, και διάταξη στην οποία θεμελιώνεται η αποζημιωτική ευθύνη του Δημοσίου από πράξεις των οργάνων του που προκαλούν ζημία, παράνομες (ΣτΕ 980/2002) ή νόμιμες (ΣτΕ 5504/2012). Τούτο, διότι η ισότητα ενώπιον των δημοσίων βαρών επιτάσσει και την αποκατάσταση της ζημίας που κάποιος υφίσταται από την δράση, χάριν του δημοσίου συμφέροντος, των οργάνων του Κράτους, όταν η δράση αυτή δεν είναι σύννομη ή όταν είναι μεν νόμιμη αλλά προκαλεί βλάβη ιδιαίτερη και σπουδαία, σε βαθμό ώστε να υπερβαίνει τα όρια που είναι κατά το Σύνταγμα ανεκτά προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο σκοπός δημοσίου συμφέροντος, στον οποίο αποβλέπει η δράση αυτή, σύμφωνα με την οικεία νομοθεσία. Πραγματώνεται δε ο σκοπός της διατάξεως αυτής υπό την ως άνω έννοια, όταν αποκατάσταση τέτοιας ζημίας καθίσταται δυνατή σε περίπτωση ζημιογόνου δράσεως οιουδήποτε οργάνου του Κράτους.»

Β. Κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ, η αγωγή αποζημιώσεως κατά του δημοσίου ή  νπδδ, για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του, παρέχεται στις περιπτώσεις ευθύνης του δημοσίου ή  νπδδ,  όχι μόνο από εκτελεστές διοικητικές πράξεις των οργάνων του ή από παραλείψεις τους προς έκδοση τέτοιων πράξεων, αλλά και από υλικές ενέργειες των οργάνων του οι οποίες τελέστηκαν σε συνάρτηση προς την οργάνωση και λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας ή εξαιτίας της και δεν συνδέονται με την ιδιωτική διαχείριση της περιουσίας του δημοσίου ή  νπδδ,  ούτε οφείλονται σε προσωπικό πταίσμα οργάνου που ενήργησε εκτός του κύκλου των υπηρεσιακών του καθηκόντων (πρβλ. ΑΕΔ 5/1995). Κατά την έννοια, επίσης, της ίδιας διάταξης, υπάρχει ευθύνη του δημοσίου ή  νπδδ,, τηρουμένων και των λοιπών προϋποθέσεων του νόμου, όχι μόνον όταν με πράξη ή παράλειψη οργάνου του παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου, αλλά και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία, τα διδάγματα της κοινής πείρας και την αρχή της καλής πίστης. Ο κατά τα ανωτέρω παράνομος χαρακτήρας της ζημιογόνου πράξης, παράλειψης ή υλικής ενέργειας αρκεί για να στοιχειοθετηθεί η ευθύνη του δημοσίου ή  νπδδ,, χωρίς να απαιτείται και η διαπίστωση πταίσματος του οργάνου του. Επίσης, απαραίτητη προϋπόθεση για την επιδίκαση αποζημίωσης είναι, μεταξύ άλλων, η ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της παράνομης πράξης ή παράλειψης ή υλικής ενέργειας ή παράλειψης υλικής ενέργειας του δημόσιου οργάνου και της επελθούσης ζημίας. Αιτιώδης δε σύνδεσμος υπάρχει, όταν, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η πράξη ή η παράλειψη είναι επαρκώς ικανή (πρόσφορη) και μπορεί αντικειμενικά κατά τη συνήθη και κανονική πορεία των πραγμάτων και χωρίς τη μεσολάβηση άλλου περιστατικού να επιφέρει τη ζημία και να την επέφερε στη συγκεκριμένη περίπτωση (βλ. ΣτΕ 1909/2020 σκ. 8, 596/2017 σκ. 3, 4133/2011 επταμ. σκ. 4).

Σύμφωνα με την νομολογία  είναι δυνατόν να υπάρχει αστική ευθύνη Δημοσίου από παράνομες πράξεις παραλείψεις των οργάνων του, σε περίπτωση φυσικών καταστροφών, έκτακτων και επικίνδυνων καιρικών ή άλλων φαινομένων( βλ ΔΕΦ Χανίων 135/2024)

Έχει κριθεί όμως ότι ερευνάται από το δικαστήριο κατά πόσον συνέτρεξε, παράλειψη οφειλόμενης νομίμου ενέργειας, εκ μέρους των οργάνων του δημοσίου και συνεπώς σε αντίθετη περίπτωση, δεν στοιχειοθετήθηκε ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου κατ’ άρθρο 105 ΕισΝΑΚ(βλ ΣτΕ 2507/2014,3839/2012).

 Έχει κριθεί ότι το Δημόσιο και τα ν.π.δ.δ. όπως ορίζεται στις διατάξεις των άρθρων 105-106 ΕισΝΑΚ, υποχρεούνται να αποκαταστήσουν κάθε θετική και αποθετική ζημία, τα δικαστήρια δε της ουσίας μπορούν, επί πλέον, να επιδικάσουν σε βάρος τους χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 932 του Αστικού Κώδικα[1]

2.-Η νομολογία:

2.1.Το Διοικητικό Εφετείο Πατρών με την 56/2022 απόφαση του επικύρωσε την  249/2017 οριστική απόφαση του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Πύργου, με την οποία έγινε εν μέρει δεκτή η από 22.7.2011 αγωγή κατ’ εφαρμογή των άρθρων 105 και 106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (εφεξής ΕισΝΑΚ), σε συνδυασμό με το άρθρο 932 του ίδιου Κώδικα και επιδικάσθηκαν ποσά ως χρηματική ικανοποίηση για την ψυχική οδύνη που υπέστησαν από τον θάνατο της *ο οποίος επήλθε από πυρκαϊά που εκδηλώθηκε στις 24.8.2007 στην Αρτέμιδα Ν. Ηλείας και φέρεται ότι προκλήθηκε από παράνομες πράξεις και παραλείψεις οργάνων του Δημοσίου κλπ. ΝΠΔΔ. (Όμοιες οι 317/2020,102/2019,36/2019,155/2019,123/2018,549/2018, 205/2021, 607/2017, 339/2017,210/2017, 636/2016 Διοικητικού Εφετείου Πατρών).

2.2. Το Συμβούλιο της Επικρατείας με την2875/2020, 2876/2020 απόφαση του απέρριψε αναίρεση των ενδιαφερομένων αιτούντων απο αποζημίωση για την αποκατάσταση της ζημίας που είχε υποστεί, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, από δασική πυρκαγιά που είχε πλήξει την περιοχή της Κοινότητας Λάβδανης του Νομού Ιωαννίνων στις 24.8.2000,  έκρινε ότι δεν θεμελιωνόταν ευθύνη του αναιρεσίβλητου Ελληνικού Δημοσίου στην προκειμένη περίπτωση και ότι οι ζημίες που υπέστη ο αναιρεσείων οφείλονταν σε ανωτέρα βία και όχι σε ολιγωρία των οργάνων της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.  Η  45/2010 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Ιωαννίνων (αναιρεσιβαλομένη) έκρινε ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν στοιχειοθετείται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση, διότι τα όργανα της πυροσβεστικής υπηρεσίας έπραξαν παν ό,τι ήταν δυνατόν για την αντιμετώπιση της επίμαχης πυρκαγιάς. Η κρίση, όμως, αυτή εξαρτάται από την καταλληλότητα των μέτρων τα οποία είχε λάβει η πυροσβεστική υπηρεσία για την αντιμετώπιση της καταστάσεως που δημιουργήθηκε από την πυρκαγιά που ξέσπασε αρχικά επί αλβανικού εδάφους (πρβ. Σ.τ.Ε. 2741/2007).

2.3. Το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών   με την 2825/2023, 2826/2023 απόφαση του, επιδίκασε ως χρηματική ικανοποίηση για την ψυχική οδύνη που υπέστησαν εξαιτίας του θανάτου δια πνιγμού * κατόπιν εκδήλωσης πλημμυρικού φαινομένου, να παρασυρθεί το όχημα που οδηγούσε * από όγκο υδάτων στη συμβολή των οδών * και να επέλθει ο θάνατός εξαιτίας παράνομων πράξεων, παραλείψεων και υλικών ενεργειών οργάνων του Δημοσίου κλπ. ΝΠΔΔ.(βλ και την Διοικητικού Εφετείου Αθηνών  4465/2022)

2.4. Το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών   με την 4406/2022 απόφαση του, επιδίκασε ως χρηματική ικανοποίηση, κατ’ άρθρα 105-106 ΕισΝΑΚ σε συνδυασμό με το άρθρο 932 Α.Κ., για τη ψυχική οδύνη που υπέστησαν από το θάνατο * στις 15.11.2017, έχασε τη ζωή του κατά τη διάρκεια της πλημμύρας που έλαβε χώρα στην ευρύτερη περιοχή της Μάνδρας Αττικής, «..το Δικαστήριο κρίνει ότι η ευθύνη των οργάνων του Δημοσίου από τις ως άνω αιτίες δεν αίρεται, ούτε διακόπτεται ο υφιστάμενος αιτιώδης σύνδεσμος των ως άνω παράνομων παραλείψεων με το ζημιογόνο αποτέλεσμα, εκ του ότι το επίδικο καιρικό φαινόμενο είχε ένταση αναγόμενη σε επιστροφή χιλιετίας και ο συσσωρευμένος όγκος νερού έλαβε χώρα σε ελάχιστο χρόνο, διότι, κατά τα ανωτέρω κριθέντα, το ως άνω αποτέλεσμα θα είχε αποτραπεί εάν δεν είχαν λάβει χώρα όλες οι εν λόγω παραλείψεις, και συνεπώς δεν οφείλεται αυτό σε γεγονός ανωτέρας βίας».(Όμοια  η 4405/2022)

2.5. Διοικητικό Εφετείο Αθηνών, με την Α 2817/2023 απόφαση του αναγνωρίσθηκε η υποχρέωση του Δήμου Αγίων Αναργύρων – Καματερού, της Περιφέρειας Αττικής να καταβάλει χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης που υπέστησαν από το θάνατο της οικείας τους κατά την πλημμύρα που εκδηλώθηκε στις 22.10.2015 εντός της διοικητικής περιφέρειας του Δήμου.(βλ και την Απόφαση: 15427/2023 Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών )

2.6. Απόφαση:  16129/2023 Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών  

Αστική ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου λόγω πυρκαγιάς στην ευρύτερη περιοχή του συνοικισμού Μάτι Αττικής στις 23.07.2018. Η παράλειψη των οργάνων του Πυροσβεστικού Σώματος να παράσχουν στα όργανα της ΕΛΑΣ πλήρη και διαρκή ενημέρωση για την πορεία και την επικινδυνότητα της πυρκαγιάς και να αιτηθούν εγκαίρως τη συνδρομή τους για την διαχείριση της κυκλοφορίας στην περιοχή, συντονίζοντας την δράση τους, η παράλειψη των οργάνων της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας να προβούν στις προβλεπόμενες ενέργειες για τον συντονισμό και συνεργασία των εμπλεκόμενων στην διαχείριση της πυρκαγιάς υπηρεσιών, η παράλειψη των οργάνων της ΕΛΑΣ να λάβουν τα αναγκαία και επαρκή μέτρα ρύθμισης της κυκλοφορίας που ήταν πρόσφορα να αποτρέψουν την είσοδο των οχημάτων στο Μάτι και η παράλειψη έγκαιρης προειδοποίησης και πληροφόρησης των πολιτών, μέσω του Κεντρικού Συντονιστικού Οργάνου της Πολιτικής Προστασίας, σχετικά με τον επικείμενο και πραγματικό κίνδυνο που διέτρεχαν κατευθυνόμενοι προς την παραπάνω περιοχή, συνιστούν υπέρβαση των άκρων ορίων της διακριτικής τους ευχέρειας και είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο του συγγενούς των εναγόντων, ώστε υφίσταται εν προκειμένω αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της παράνομης συμπεριφοράς των οργάνων του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου και της επελθούσας ζημίας. Αναγνωρίζεται η υποχρέωση του Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλει ποσά για χρηματική ικανοποίηση της ψυχικής οδύνης.(βλ και 8941/2023 Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών)  

 

---

[1] Βλ αναλυτικά Αντώνη Αργυρού. «Αστική ευθύνη του Δημοσίου και το δικαίωμα αποζημίωσης (έκδοση της «Νομική Βιβλιοθήκη») 2023