Μεταρρύθμιση και αντιμεταρρύθμιση στη δημόσια διοίκηση και την δικαιοσύνη.

 

ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ

1. Από την εθνική μας απελευθέρωση  (1827) ένα  ολόκληρο κράτος, η δημόσια διοίκηση και η δικαιοσύνη, βουλιάζουν στη γραφειοκρατία  η οποία, οδηγεί το κάρο με τις τέσσερεις ρόδες που λέγεται αραμπάς.

Θεωρώ απαραίτητο να διευκρινίσω ότι, είναι στις προθέσεις μου να εκφράσω αποκλειστικά την επιστημονική μου άποψη, ως μακροχρόνια  εφαρμοστής του δικαίου και μόνον. Αφήνω την πολιτική αξιολόγηση στους επαΐοντες.

Κατά καιρούς γίνονται γενναίες προσπάθειες το κάρο να ξεκολλήσει από τις λάσπες.

Το γεγονός αυτό θα μπορούμε να το πούμε: προσπάθειες μεταρρύθμισης.

Την ίδια στιγμή, η «γραφειοκρατία» ξεκινά μια ακόμα προσπάθεια αντιμεταρρύθμισης και ανατροπής της προσπάθειας. Έτσι ζούμε τα μαρτύρια του Σίσυφου.

Με μεγάλη ανακούφιση είδαμε την προσπάθεια ψηφιοποίησης του κράτους, πρόκειται για τους αληθινούς  άθλους του Ηρακλή. Μέγας άθλος το gov.gr !!

Οι δημοσκοπήσεις αναδεικνύουν τη σχέση του πολίτη με την κεντρική διοίκηση ως ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της κοινωνίας Η γραφειοκρατία νικά τους υπολογιστές. Η γραφειοκρατία ως μορφή παθολογικής οργάνωσης της διοίκησης ταλαιπωρεί τους αδύναμους, τους υπερήλικες, τους φτωχούς.

Όμως, η αντίσταση του αναχρονιστικού παρελθόντος είναι ισχυρή και ακατάβλητη, δείτε τι συμβαίνει με τα περίφημα ραντεβού για την έκδοση αστυνομικής ταυτότητας που φαίνεται ότι  έχει σχεδόν βαλτώσει.

2.Στην δικαιοσύνη η κατάσταση  διαχρονικά κατέστη εφιαλτική και μπορώ να πω αφόρητη, με υπαιτιότητα ενός αναχρονιστικού συστήματος που ταλαιπωρεί τους πάντες και πρώτους τους λειτουργούς και τους εφαρμοστές του δικαίου ,μα πιο πολύ τον δικαιούχο Έλληνα πολίτη. Η κατάσταση  έχει φθάσει στο σημείο να κατατάσσεται η χώρα μας στην ντροπιαστική 146η θέση διεθνώς στην καθυστέρηση απονομής δικαιοσύνης  Γίνονται συνεχείς παρεμβάσεις που εύχομαι να πετύχουν, μα η γραφειοκρατία ανθίσταται σθεναρά σε κάθε βήμα προόδου και εκσυγχρονισμού. Έγιναν βήματα όπως η κατάργηση των Ειρηνοδικείων, η δικαστική αστυνομία, οι ηλεκτρονικές επιδόσεις μα ακόμη δεν λειτούργησαν, ώστε  να δούμε κάποια αποτελέσματα. Ακόμη έχω την εντύπωση  ότι  δεν υπάρχει ουσιαστική πρόοδος στην δημιουργία του ψηφιακού φακέλου της υπόθεσης, στην αποκλειστική χρήση των ψηφιακών μέσων, στην ολοκλήρωση των ψηφιακών επιδόσεων κλπ. Μπορεί μεγάλα έργα πληροφορικής να βρίσκονται σε εξέλιξη, μα είναι ντροπιαστικό ακόμα στα υπόγεια των δικαστηρίων να λιμνάζουν οι φάκελοι εκατοντάδων χιλιάδων υποθέσεων, τροφή των τρωκτικών.

3.Πρέπει να επισημάνουμε με έμφαση την στενή εξάρτηση της δημόσιας διοίκησης από την διοικητική δικαιοσύνη. Η  δημόσια διοίκηση είναι ο φυσικός και πολλές φορές ο ηθικός αυτουργός  της πολυνομίας, της κακονομίας, των μη εφαρμόσιμων ή ανεφάρμοστων νόμων. Η Διοικητική δικαιοσύνη  στα πλαίσια των συνταγματικών αρμοδιοτήτων της  καλείται καθημερινά αντιμετωπίσει αυτήν την εφιαλτική πραγματικότητα.

Η πολυνομία, που συχνά αποτυπώνεται σε πολυσέλιδα νομοθετήματα[1] είναι δημιούργημα της γραφειοκρατίας των αξιωματούχων, των λεγομένων «μανδαρίνων»[2]. Είναι αντίθετο σε κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια, να ψηφίζονται νόμοι ανεφάρμοστοι και κάποτε ακατάληπτοι, ενώ πολλές φορές προσομοιάζουν τα νομοθετήματα με πολυσέλιδα βιβλία και εκεί που αναζητάς απαντήσεις στα ισχύοντα,  βλέπεις μια ξεκάρφωτη διάταξη[3] που αφορά το πιο άσχετο για το νομοθέτημα ζήτημα και τροποποιεί όμως  ακόμα και  εντελώς πρόσφατους νόμους του Κράτους και πολλές φορές σε αντίθεση με το άρθρο 73 του Συντάγματος[4]! Το πρόβλημα της πολυνομίας ,συνιστά δυστυχώς δομικό πρόβλημα της δημόσιας διοίκησης, συνδέεται δε με το φαινόμενο της κακονομίας και της γραφειοκρατίας με τις εντεύθεν συνέπειες αυτών, μεταξύ των οποίων η τροχοπέδηση για την απονομή της δικαιοσύνης. Η έρευνα της «διαΝΕΟσις» περιόδου 2001 έως 2016 ανέδειξε ότι συνολικά θεσπίστηκαν 1.569 νόμοι, δηλαδή 100 νόμοι περίπου ανά έτος, ενώ εξαιρουμένων των διεθνών κειμένων, η παραγωγή εθνικής νομοθεσίας ανέρχεται σε 796 νόμους, ήτοι 53 νόμοι ανά χρόνο. Εντυπωσιακός είναι και ο αριθμός των Προεδρικών Διαταγμάτων, καθώς μέχρι το 2016 εκδόθηκαν 3.585, ενώ οι κανονιστικές και ατομικές διοικητικές πράξεις αγγίζουν τις 43.250.[5]

4.Δεν είναι δυνατόν, η κατά τον Φ. Βεγλερή «μονίμως παρανομούσα Δημοσία Διοίκηση», να αρνείται να στείλει εγκαίρως τον διοικητικό φάκελο για συζητηθεί η υπόθεση στα διοικητικά δικαστήρια και το ΣτΕ. Είναι εντελώς εύκολο και εφικτό να αντλείται ο φάκελος ηλεκτρονικά, αμέσως μετα την κοινοποίηση του ενδίκου μέσου, πολιτική βούληση απαιτείται. Είναι τραγικό ότι, αναβολή λόγω  μη αποστολής του φακέλου της  Πυροσβεστικής και Δήμων δόθηκε υποχρεωτικά  στη συζήτηση της πρώτης αγωγής 27 θυμάτων και συγγενών θυμάτων της καταστροφικής πυρκαγιάς στο Μάτι το 2018 δόθηκε από το Διοικητικό Πρωτοδικείο της Αθήνας, για τον Δεκέμβριο 2022.Αυτή η περίπτωση είναι χαρακτηριστική της αντίστασης της γραφειοκρατίας σε κάθε μεταρρύθμιση και περιφρόνησης σε κάθε έννοια «κράτους δικαίου».

Η διοίκηση, παρα τις προβλέψεις του νόμου 3068/2002,αρνείται να  συμμορφωθεί σε δικαστικές αποφάσεις(Βλ. ΣτΕ Ζ17/2024,Ζ8/2013) ακόμη και του ΕΔΔΑ[6]με προσχήματα και την γνωστή  βραδύνουσα αποτελεσματικότητα. Αυτή είναι η κλασσική προσπάθεια αντιμεταρρύθμισης και αναφέρομαι σε ζητήματα δόμησης(βλ ΣτΕ ΕΑ114/2024[7]) εκτός και εντός σχεδίου,  τα θέματα που είναι στην κορυφή της καθημερινότητας, ιδίως μετα τις θεομηνίες και εθνικές καταστροφές που εσχάτως έχουν ενσκήψει.

5.Είναι χαρακτηριστική περαιτέρω νομοθετική οπισθοδρόμηση του Νόμου 5131/2024, η αφαίρεση του ελέγχου μέρους των προδικαστικών προσφυγών από την Ανεξάρτητη Αρχή «Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων», για ορισμένες περιπτώσεις δημοσίων συμβάσεων, που αφορά την λειτουργία εν τέλει της δικαιοσύνης, αφού αφαιρέθηκε αρμοδιότητα  του ΣτΕ(πρβλ ΣτΕ 2152-3/1993)και « Οι διαφορές από την εφαρμογή των κανονισμών έργων, προμηθειών και υπηρεσιών υπάγονται στη δικαιοδοσία των αρμόδιων Διοικητικών Εφετείων, σε πρώτο και τελευταίο βαθμό.»(βλ το άρθρο 31  του ν 5131/2024).

6.Μπορεί να λαμβάνονται μέτρα, μπορεί να γίνεται προσπάθεια, όμως οι αντιστάσεις  είναι πολλές και μεγάλες και γιαυτό απαιτείται εθνική συναίνεση και κυρίως ομοψυχία, η μεταρρύθμιση πρέπει να προσδιορίζεται από τις αρχές του κράτους δικαίου και της δίκαιης δίκης  και μια τέτοια εθνική προσπάθεια μπορεί να αρχίσει και με νομοθετικές πρωτοβουλίες και κυρίως συναίνεση στην Αναθεωρητική διαδικασία που επίκειται.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: «Το χειρότερο απ᾽ όλα θα ήταν να μην έχουμε πια καμιά σταθερότητα στις αποφάσεις μας και να μην καταλάβουμε ότι ισχυρότερη είναι η πολιτεία που έχει κακούς νόμους, αλλά τους εφαρμόζει, παρά η πολιτεία που έχει νόμους καλούς και δεν τους εφαρμόζει».

Θουκυδίδης

---

[1] Βλ. Το βιβλίο "Πολυνομία και Κακονομία στην Ελλάδα - Ένα σχέδιο για ένα καλύτερο και αποτελεσματικότερο κράτος" διαΝΕΟσις 2017

[2] Σήμερα, ο όρος χρησιμοποιείται για κάθε δημόσιο υπάλληλο ή αξιωματούχο που υπηρετεί τυφλά και διαχρονικά τους όποιους  ανώτερους του, με μοναδικό σκοπό την διατήρηση  του στην ιεραρχία.

[3] Αφορά «Τροπολογία» του άρθρου 73 Σ, που ο λαός έχει χαρακτηρίσει(«ντροπολογία»),αφού πολλές φορές έχει χαριστικό περιεχόμενο.

[4]Βλ. Θ. Ψήμμας, Ο Δικαστικός έλεγχος των interna corporis: η παρεμβολή άσχετων διατάξεων στο νόμο, σε: Αρμ 5/2018

[5] Βλ. Το  βιβλίο του Καθηγητή της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ., Παναγιώτη Μαντζούφα, με τίτλο: «Καλή νομοθέτηση και κράτος δικαίου-Πολυνομία, κακονομία και η μη εφαρμογή των νόμων», το οποίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ευρασία», τον Δεκέμβριο του 2018.

[6] Στις 9 Φεβρουαρίου 2020 Η Ελλάδα δεν έχει συμμορφωθεί με 186 αποφάσεις του ΕΔΔΑ ανέφερε ο Ιωάννης-Κωνσταντίνος Χαλκιάς, πρόεδρος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (ΝΣΚ), στην ημερίδα με θέμα τα «Πρόσφατα ζητήματα εκτέλεσης των αποφάσεων του ΕΔΔΑ από την Ελλάδα, με έμφαση στη Nομοθετική και την Eκτελεστική εξουσία», που διοργάνωσε το Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΙΜΔΑ βλ σε https://www.in.gr/2020/02/19/greece