ΣτΕ 1030/2013: ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ ΣΤΗΝ Ολ ΣτΕ αν η δέσμευση τραπεζικών καταθέσεων για οικονομικά εγκλήματα είναι συνταγματική

2. 20-3-2013

1 Σ.τ.Ε. 1032/2013 (Δ΄ Τμ.) Αντισυνταγματικότητα διατάξεως με την οποία παρέχεται στο Σ.Δ.Ο.Ε. η δυνατότητα δεσμεύσεως περιουσιακών στοιχείων.

20/3/2013 Με το άρθρο 30 του ν. 3296/2004 παρέχονται στο Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος (Σ.Δ.Ο.Ε.) ευρείες εξουσίες για την αποκάλυψη διαφόρων παραβάσεων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και σοβαρές οικονομικής φύσεως παραβάσεις, προκειμένου στην συνέχεια να επιληφθούν τα αρμόδια, εν όψει των κατ’ αρχήν πιθανολογηθεισών παραβάσεων, όργανα για να επιβάλουν τις σχετικές κυρώσεις ή λάβουν τα τυχόν προβλεπόμενα από την οικεία νομοθεσία μέτρα, τα οποία μπορεί να μην είναι μόνον διοικητικής φύσεως Μεταξύ των εξουσιών αυτών περιλαμβάνεται και η εξουσία των αρμοδίων οργάνων του Σ.Δ.Ο.Ε. να επιβάλουν τη δέσμευση των τραπεζικών λογαριασμών και περιουσιακών στοιχείων ελεγχομένου προσώπου. Δεδομένου ότι το μέτρο αυτό αποσκοπεί, κατ’ αρχήν, στην προστασία γενικοτέρου δημοσίου συμφέροντος και επιβάλλεται από διοικητικό όργανο, η πράξη περί επιβολής του προκαλεί διοικητική διαφορά, αδιαφόρως του χαρακτήρα των ελεγχομένων παραβάσεων και της φύσεως της νομοθεσίας που τις διέπει. Εξ άλλου, το μέτρο αυτό έχει προληπτικό χαρακτήρα και δεν αποτελεί κύρωση για παράβαση διατάξεων της φορολογικής ή άλλης νομοθεσίας, από την αμφισβήτηση δε της νομιμότητας της πράξεως επιβολής του γεννάται ακυρωτική διαφορά. Περαιτέρω, το μέτρο της δεσμεύσεως των τραπεζικών λογαριασμών και οποιουδήποτε είδους περιουσιακών στοιχείων ελεγχομένου προσώπου συνεπάγεται σοβαρή επέμβαση σε συνταγματικώς προστατευόμενα αγαθά. Συγκεκριμένα, δεδομένου ότι καθ’ όσον χρόνο διαρκεί η δέσμευση, το ελεγχόμενο πρόσωπο στερείται της δυνατότητας χρήσεως και διαθέσεως περιουσιακών του στοιχείων, και δη ρευστού χρήματος και κινητών αξιών φυλασσομένων σε πιστωτικά Ιδρύματα, το μέτρο αυτό συνεπάγεται σοβαρό περιορισμό των περιουσιακών δικαιωμάτων και της οικονομικής και επαγγελματικής ελευθερίας του, αγαθών, δηλαδή, η προστασία των οποίων κατοχυρώνεται με τις διατάξεις των άρθρων 17 παρ.1 και 5 παρ.1 του Σ. Και ναι μεν, το μέτρο αυτό αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση σκοπού δημοσίου συμφέροντος και συγκεκριμένα, στην διασφάλιση της διατηρήσεως των περιουσιακών στοιχείων του ελεγχομένου, ώστε να είναι δυνατή η ικανοποίηση αξιώσεων του Δημοσίου κατ’ αυτού, σε περίπτωση που διαπιστωθεί η εκ μέρους του τέλεση της πιθανολογηθείσης παραβάσεως, καθώς επίσης και στην διασφάλιση της διατηρήσεως στοιχείων, τα οποία μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο ελέγχου κατά την διερεύνηση της τελέσεως της παραβάσεως αλλά ο σκοπός και μόνον του μέτρου αυτού δεν εξαρκεί για να νομιμοποιήσει από συνταγματικής απόψεως την επίμαχη ρύθμιση του νόμου. Απαιτείται επί πλέον, εν όψει της επεμβάσεως σε συνταγματικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα του ελεγχομένου προσώπου, αφ’ ενός μεν οι προϋποθέσεις επιβολής του επιμάχου μέτρου να διαγράφονται στο νόμο κατά τρόπο σαφή και αντικειμενικό, σύμφωνα με τις επιταγές της αρχής του κράτους δικαίου, αφ’ ετέρου δε η σχετική ρύθμιση να κινείται εντός των ορίων που τάσσει η συνταγματική αρχή της αναλογικότητας. Εν προκειμένω, στην διάταξη του άρθρου 30 παρ.5 περ.3 του ν. 3296/2004, ως προς τις προϋποθέσεις, υπό τις οποίες μπορεί να ληφθεί το επίμαχο μέτρο, ορίζεται ότι η δέσμευση των τραπεζικών λογαριασμών και των περιουσιακών στοιχείων επιβάλλεται «σε ειδικές περιπτώσεις διασφάλισης συμφερόντων του Δημοσίου ή περιπτώσεις οικονομικού εγκλήματος και μεγάλης έκτασης φοροδιαφυγής και λαθρεμπορίου». Με την χρήση, όμως, των ανωτέρω αορίστων εννοιών καταλείπεται ευρύτατο περιθώριο διακριτικής ευχέρειας στην Διοίκηση, χωρίς να καθορίζονται κατά τρόπο αρκούντως σαφή και συγκεκριμένο οι προϋποθέσεις επιβολής του επιμάχου μέτρου. Περαιτέρω, στο νόμο δεν τίθεται περιορισμός ούτε ως προς την έκταση των περιουσιακών στοιχείων που μπορούν να τεθούν υπό δέσμευση, ούτε, κυρίως, ως προς την χρονική διάρκεια της δεσμεύσεως. Επίσης, στο νόμο δεν ρυθμίζεται ειδικότερα η διαδικασία επιβολής και άρσεως του μέτρου της δεσμεύσεως, με την πρόβλεψη σχετικών διαδικαστικών εγγυήσεων αναλόγων προς την σοβαρότητα του λαμβανομένου μέτρου. Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, η διάταξη του άρθρου 30 παρ.5 περ. ε του ν. 3296/2004, ως έχει, αντίκειται στα άρθρα 5 παρ.1, 17 παρ.1 και 25 παρ.1 του Συντάγματος, καθώς και στο άρθρο 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της Ε.Σ.Δ.Α. (μειοψ.). Παραπέμπει στην Ολομέλεια

1.  19-3-2013
«Φρένο» στη δέσμευση πάσης φύσεως τραπεζικών λογαριασμών και περιουσιακών στοιχείων από τις ελεγκτικές αρχές για υποθέσεις οικονομικού εγκλήματος αλλά και μεγάλης έκτασης φοροδιαφυγής και λαθρεμπορίας, βάζει το Δ΄  Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) με απόφασή του (1032/2013). 


Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματική τη διάταξη του άρθρου 30 του Ν. 3296/2004, που επιτρέπει στις ελεγκτικές αρχές, όπως το ΣΔΟΕ, να προχωρούν, μεταξύ άλλων «σε κατασχέσεις αγαθών» και δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων προσώπων που ελέγχουν για υποθέσεις οικονομικού εγκλήματος. 

Η απόφαση, που χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα σημαντική από δικαστικές πηγές, θα τεθεί πάντως και στο «μικροσκόπιο» της Ολομέλειας του ΣτΕ όπου παραπέμφθηκε λόγω της αντισυνταγματικότητας προς οριστική κρίση.

Σε περίπτωση, που η Ολομέλεια καταλήξει στην ίδια απόφαση με το Τμήμα, τότε δεν αποκλείεται να προκληθεί… ντόμινο ανακατατάξεων στον τρόπο λειτουργίας των ελεγκτικών αρχών.  

Πιο συγκεκριμένα το Δ΄ Τμήμα του ΣτΕ με πρόεδρο τον αντιπρόεδρος Σ. Ρίζο και εισηγητή την πάρεδρος Ουρανία Νικολαράκου, έκρινε πως το σχετικό άρθρο του Ν. 3296/ 2004 είναι αντίθετο σε σειρά συνταγματικών επιταγών που προστατεύουν την περιουσία, την ιδιοκτησία και επιβάλλουν την αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου. 

Επίσης, οι ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί αποφάνθηκαν ότι ο συγκεκριμένος νόμος είναι αντίθετος  και στο άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ. 

Ασάφειες 

Στην απόφασή του Δ’ Τμήματος του ΣτΕ αναφέρεται πως όσο χρόνο διαρκεί η δέσμευση των τραπεζικών λογαριασμών και των άλλων στοιχείων του ελεγχόμενου προσώπου, εκείνο δεν μπορεί να αξιοποιήσει τα χρήματα που έχει κατατεθειμένα στους τραπεζικούς του λογαριασμούς. 

Οι ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί, αναγνωρίζουν πως το μέτρο αυτό αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση σκοπού δημοσίου συμφέροντος, ωστόσο όπως επισημαίνουν στην απόφασή τους από την άλλη πλευρά περιορίζει και τα περιουσιακά δικαιώματα και την  οικονομική και επαγγελματική ελευθερία του φορολογουμένου. 

Ακόμη, στην απόφαση του ΣτΕ αναφέρεται πως ο σκοπός και μόνον του μέτρου, δηλαδή η προάσπιση των συμφερόντων του δημοσίου, δεν αρκεί για να το νομιμοποιήσει από συνταγματικής άποψης την επίμαχη ρύθμιση του Ν. 3296/2004.

Σύμφωνα εξάλλου με την απόφαση του ΣτΕ στον Ν. 3296/2004 υπάρχουν ασάφειες και αοριστίες και δεν αποσαφηνίστηκε ποτέ αν η δέσμευση των Τραπεζικών λογαριασμών και των περιουσιακών στοιχείων επιβάλλεται σε ειδικές περιπτώσεις διασφάλισης συμφερόντων του Δημοσίου ή περιπτώσεις οικονομικού εγκλήματος και μεγάλης έκτασης φοροδιαφυγής και λαθρεμπορίου.

Η υπόθεση 

Η υπόθεση που απασχόλησε το ΣτΕ αφορά καταγγελία που έγινε στην περιφερειακή διεύθυνση Κεντρικής Μακεδονίας του ΣΔΟΕ κατά επιχειρηματία που διατηρεί ατομική επιχείρηση εισαγωγής αγροτικών μηχανημάτων.

Από τον έλεγχο του ΣΔΟΕ προέκυψαν ενδείξεις για φοροδιαφυγή και λαθρεμπορία μεγάλης έκτασης. Στη συνέχεια αποφασίστηκε η δέσμευση των τραπεζικών λογαριασμών και εισαγγελέας ανέλαβε να διενεργήσει προκαταρκτική εξέταση.

http://www.protothema.gr/greece/article/?aid=265041