ΤΙ ΘΑ ΣΗΜΑΙΝΕ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΔΕ ΓΙΑ ΘΕΣΠΙΣΗ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ:

 ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΘΕΣΗ ΝΕΑΣ ΥΛΗΣ ΣΤΟΝ ΗΔΗ ΒΑΡΥ ΦΟΡΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΕΙΝΑΙ ΑΜΕΙΛΙΚΤΟΙ

Μαργαρίτα Στενιώτη, Εφέτης, μέλος του ΔΣ της ΕΔΕ

Κωνσταντίνος Βουλγαρίδης, Πρόεδρος Πρωτοδικών, μέλος του ΔΣ της ΕΔΕ

                                                                                                            Αθήνα, 19-1-2018

Αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι

Η πρόσφατη πρόταση του νυν Προεδρείου της ΕΔΕ για υποχρεωτικό στάδιο δικαστικής μεσολάβησης, καταρχήν στις ειδικές διαδικασίες και σταδιακά και στην τακτική διαδικασία καταλήγει στη διατύπωση ενός σχεδίου τα βασικά σημεία του οποίου διατυπώνονται σε αντίστοιχα άρθρα (συνολικώς οκτώ, κατ΄ ουσίαν έξι, δεδομένου ότι το άρθρο 6 αποτελεί μεταβατική διάταξη και το άρθρο 8 καθορίζει έναρξη ισχύος) και είναι τα ακόλουθα:

1ον) Η θέσπιση υποχρεωτικού σταδίου δικαστικής μεσολάβησης στις ειδικές διαδικασίες (όχι καταρχήν στις υποθέσεις της τακτικής διαδικασίας αλλά με προοπτική να καθιερωθεί το στάδιο αυτό και στην τακτική διαδικασία), ενώ τίθεται ως προϋπόθεση για την ενεργοποίηση του υποχρεωτικού αυτού σταδίου (της δικαστικής μεσολάβησης δηλαδή) η προηγούμενη κατάθεση δικογράφου αγωγής χωρίς όμως να προσδιορίζεται δικάσιμος (βλ. άρθρο 1 σχεδίου)

2ον) Η διαδικασία της δικαστικής μεσολάβησης θα λαμβάνει χώρα σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Δικαστηρίου, ενώ η παράσταση των διαδίκων με δικηγόρο κατά το στάδιο αυτό θα είναι υποχρεωτική με την κατάθεση του σχετικού γραμματίου προείσπραξης (στις περιπτώσεις που ο νόμος ορίζει υποχρεωτική παράσταση και για την εκδίκαση της αντίστοιχης αγωγής, βλ. άρθρο 2 σχεδίου).

3ον) Ο δικαστής διαμεσολαβητής καταβάλει προσπάθεια (κατά την ακριβή διατύπωση του σχεδίου) για την εξεύρεση κοινής αποδεκτής λύσης χωρίς δεσμεύσεις από νομικούς κανόνες. Σε περίπτωση επίτευξης συμβιβασμού το πρακτικό συμβιβασμού κατατίθεται στη Γραμματεία του Δικαστηρίου ενώ για την κατάθεση καταβάλεται παράβολο υπέρ του Δημοσίου. Σε περίπτωση, δε, αποτυχίας συμβιβαστικής επίλυσης της διαφοράς συντάσσεται πρακτικό, που περιλαμβάνει τις τελικές θέσεις των διαδίκων (βλ. άρθρο 2 σχεδίου).

Παρατήρηση: Λόγω μη σύμπραξης γραμματέα στη σχετική διαδικασία, το πρακτικό αυτό (σε περίπτωση αποτυχίας) με τις τελικές θέσεις των διαδίκων θα το συντάσσει προφανώς ο δικαστής μεσολάβησης.

4ον) Με τα έξοδα της δικαστικής μεσολάβησης επιβαρύνεται, σε περίπτωση αποτυχίας αυτής και συζήτησης της αγωγής, ο διάδικος, ο οποίος είτε αρνήθηκε να λάβει μέρος στη δικαστική μεσολάβηση, είτε η πρόταση του απέχει περισσότερο από τις προτάσεις των υπολοίπων και σε σχέση με το τελικό αποτέλεσμα της δίκης (βλ. άρθρο 3).

Παρατήρηση: Επομένως, βάσει των ρυθμίσεων αυτών, το Δικαστήριο, που δικάζει επί της αγωγής ή του ενδίκου βοηθήματος εν γένει θα πρέπει να διαλάβει ειδική αιτιολογία αναφορικά με το ζήτημα των εξόδων της δικαστικής μεσολάβησης, στη βάση του πρακτικού αποτυχίας, που θα συντάσσει ο μεσολαβητής δικαστής με τις θέσεις των διαδίκων και μάλιστα χωρίς τη σύμπραξη γραμματέα!

5ον) Η διαδικασία δικαστικής μεσολάβησης θα είναι απόρρητη, το πρακτικό αποτυχίας του συμβιβασμού θα προσκομίζεται μετέπειτα στο Δικαστήριο μόνο για τον καθορισμό της δικαστικής δαπάνης και δεν θα λαμβάνεται υπόψη ως αποδεικτικό στοιχείο, ενώ ο μεσολαβητής δικαστής σε περίπτωση αποτυχίας της διαδικασίας δεν θα μπορεί να δικάσει επί της αγωγής μεταξύ των ιδίων διαδίκων και για την ίδια νομική και ιστορική αιτία (βλ. άρθρο 4 σχεδίου).

Παρατήρηση: Είναι προφανές τι είδους υπηρεσιακά προβλήματα θα δημιουργούσε ένα τέτοιο κώλυμα σε όλα τα Πρωτοδικεία της χώρας. Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι διαμεσολαβητής δικαστής στο Χ Πρωτοδικείο συντάσσει μέσα σε ένα δικαστικό έτος λ.χ. 200 πρακτικά αποτυχίας. Το επόμενο δικαστικό έτος, που θα αρχίσουν να προσδιορίζονται οι υποθέσεις για εκδίκαση, οπότε και θα έχει λήξει η θητεία του, θα έχει κώλυμα ως προς την εκδίκαση τους με ότι αυτό συνεπάγεται στην εύρυθμη λειτουργία της Δικαιοσύνης και με απρόβλεπτες συνέπειες.

6ον) Ο δικαστής μεσολαβητής στο τέλος κάθε δικαστικού έτους θα συντάσσει έκθεση πεπραγμένων (άρθρο 7 σχεδίου).

Ερώτημα: Τι σημαίνει αυτό; Ότι θα κρίνεται το έργο του δικαστή μεσολάβησης αναλόγως σε πόσες περιπτώσεις πέτυχε συμβιβασμό, ο οποίος (συμβιβασμός), σημειωτέον, εξαρτάται κυρίως από τη βούληση των διαδίκων; Αν κρίνουμε από τη θέσπιση της υποχρέωσης του δικαστή μεσολαβητή να καταβάλει προσπάθεια να συμβιβάσει τους διαδίκους (βλ. άρθρο 2 σχεδίου) προφανώς κάτι τέτοιο εννοείται.

Αυτές είναι οι ρυθμίσεις στα βασικά τους σημεία, που προτείνουν τα μέλη του Προεδρείου της ΕΔΕ. 

Ας δούμε, όμως, και στην πράξη τι θα σήμαιναν όλες οι ανωτέρω προτεινόμενες από το Προεδρείο της ΕΔΕ ρυθμίσεις. Διότι υπάρχουν και οι αριθμοί, οι οποίοι ενίοτε είναι αμείλικτοι:

Στο Πρωτοδικείο Αθηνών, στο οποίο ο φόρτος εργασίας, όπως και σε όλα τα Δικαστήρια της χώρας, έχει ξεπεράσει κάθε όριο, στο Τμήμα Ειδικής Διαδικασίας Εργατικών Διαφορών υπηρετούν σήμερα 26 Δικαστές (σημειωτέον, ότι όσα θα αναφερθούν ευθύς αμέσως ισχύουν αναλογικά σε κάθε διαδικασία βάσει αναλογίας αριθμού δικαστών και προσδιορισμένων για εκδίκαση υποθέσεων και σε όλα τα Δικαστήρια της Χώρας είτε υπάρχουν είτε δεν υπάρχουν ειδικά τμήματα). Οι υποθέσεις των εργατικών διαφορών δικάζονται σε καθημερινή βάση (Πρωτοδικείο Αθηνών) κατανεμημένες σε τρία πινάκια ανά ημέρα (βλ. και επίσημη ιστοσελίδα ως άνω δικαστηρίου). Εάν ληφθεί υπόψη ότι οι εργάσιμες ημέρες ενός μήνα είναι είκοσι, τα πινάκια εργατικών διαφορών ανέρχονται συνολικά σε 60 ανά μήνα (65 για την ακρίβεια αλλά θα λάβουμε υπόψη το 60), δεδομένου, δε, ότι κατά μέσο όρο οι προσδιοριζόμενες ανά πινάκιο υποθέσεις ανέρχονται σε 15, οι υποθέσεις εργατικών διαφορών, που προσδιορίζονται ανά μήνα στο Πρωτοδικείο της Αθήνας για εκδίκαση ανέρχονται συνολικά σε 900 κατά μέσο όρο (σημειώνεται ότι οι κατατεθείσες αγωγές είναι πολύ περισσότερες και δεν λαμβάνεται υπόψη αυτός ο αριθμός), τις οποίες καλούνται να εκδικάσουν 26 Δικαστές, στους οποίους αντιστοιχούν 3 έως 4 πινάκια ανά μήνα. Ανάλογα βέβαια ισχύουν σε όλες τις ειδικές διαδικασίες (βάσει αριθμού δικαστών και προσδιοριζόμενων για εκδίκαση υποθέσεων). Αν σύμφωνα με τα ανωτέρω υπήρχε στάδιο υποχρεωτικής δικαστικής μεσολάβησης και δεδομένου ότι σύμφωνα με την πρόταση του Προεδρείου ο δικαστής μεσολαβητής δεν μπορεί να δικάσει επί της αγωγής σε περίπτωση αποτυχίας του συμβιβασμού και δεδομένου βέβαια ότι στην ανωτέρω περίπτωση δικαστής μεσολαβητής δεν μπορεί να είναι μόνο ένας επωμιζόμενος 900 μεσολαβήσεις κάθε μήνα θα έπρεπε εκ των 26 Δικαστών, που υπηρετούν στις εργατικές διαφορές, να ορισθούν τουλάχιστον 10 Δικαστές για την (υποχρεωτική) δικαστική μεσολάβηση απομενόντων, όμως, για την εκδίκαση των υποθέσεων, 16 συναδέλφων. Οι 10, λοιπόν, αυτοί Δικαστές (ανάλογα, ως προαναφέρθηκε, θα ίσχυαν σε όλες τις διαδικασίες) θα επωμίζονταν 900 μεσολαβήσεις το μήνα, ήτοι 90 μεσολαβήσεις έκαστος μηνιαίως, δεδομένου, δε, ότι σύμφωνα με την πρόταση του Προεδρείου ο μεσολαβητής δικαστής καταβάλει προσπάθεια να συμβιβάσει τους διαδίκους θα έπρεπε να κατανείμουν τις 90 αυτές υποθέσεις τουλάχιστον σε 10 χωριστές συζητήσεις έκαστος (10 υπηρεσίες δηλαδή μεσολάβησης για κάθε δικαστή ανά μήνα με εννέα υποθέσεις μεσολάβησης τη φορά δεδομένου ότι περισσότερες με βάση την προτεινόμενη διαδικασία δεν θα ήταν δυνατόν να διενεργηθούν αφού η ουσιαστική απόπειρα συμβιβασμού απαιτεί χρόνο) λαμβανομένων, δε, υπόψη και των υπολοίπων υπηρεσιών εκάστου (σε ποινικά δικαστήρια Τριμελούς ή Μονομελούς Πλημμελειοδικείου, ασφαλιστικών μέτρων, Προέδρων Υπηρεσίας κλπ.) σε σχέση με τις εργάσιμες κάθε μήνα, θα έπρεπε οι υπηρεσίες να κατανέμονται και σε μη εργάσιμες ημέρες ή καθ΄ όλη τη διάρκεια του 24ωρου και με την επιπρόσθετη υποχρέωση σύνταξης των σχετικών πρακτικών αποτυχίας συμβιβασμού. Σημειώνεται ότι ακόμη και αν η κατανομή αυτή των 90 μεσολαβήσεων ανά μήνα γινόταν σε λιγότερες υπηρεσίες και πάλι το πρόβλημα θα υπήρχε αφού σε κάθε υπηρεσία θα αντιστοιχούσε υπέρτερος αριθμός υποθέσεων μεσολάβησης, οι οποίες, αν δεν ολοκληρώνονταν σε μία ημέρα, θα συνεχίζονταν σε άλλη κ.ο.κ. Αλλά ακόμη και αν οι διαμεσολαβητές δικαστές ορίζονταν ως αποκλειστικής απασχόλησης τα πράγματα θα ήταν ακόμη χειρότερα δεδομένου ότι εάν μεγάλος αριθμός δικαστών όλων των ειδικών διαδικασιών (κατ΄ εκτίμηση πάνω από 50) απαλλάσσονταν όλων των υπολοίπων υπηρεσιών για τις ανάγκες της δικαστικής μεσολάβησης τότε ο φόρτος εργασίας όλων των υπολοίπων (σε ασφαλιστικά, ποινικά, αστικές υποθέσεις κλπ.) θα ήταν εξωπραγματικός.

Το χειρότερο, όμως, όλων είναι άλλο:

Το Προεδρείο της ΕΔΕ υποστηρίζει ότι αφού επί των υποθέσεων που σε βάθος έξι ετών οδηγήθηκαν στη δικαστική μεσολάβηση (συνολικά 340 υποθέσεων επί χιλιάδων εισαχθεισών προς εκδίκαση) επετεύχθη συμβιβασμός στις 170 υποθέσεις, επομένως η δικαστική μεσολάβηση θα αποβεί επωφελής. Μέγα λάθος. Η άποψη αυτή είναι εξαιρετικά επισφαλής. Και τούτο, διότι, όταν επί συνόλου χιλιάδων υποθέσεων τα μέρη εκδήλωσαν διάθεση συμβιβασμού σε 340 μόνο υποθέσεις (σε μια εξαετία σημειωτέον και για όλες τις διαδικασίες ανεξαιρέτως) και ο συμβιβασμός επετεύχθη στις 170 μόνο υποθέσεις (παρά την αρχική καλή διάθεση), είναι ποτέ δυνατόν να επιτευχθεί συμβιβασμός επί χιλιάδων υποθέσεων επί των οποίων τα μέρη δεν εξεδήλωσαν καν από την αρχή διάθεση συμβιβασμού; Σε κάθε περίπτωση είναι αδιανόητο για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα να προτείνεται υποχρεωτικό στάδιο δικαστικής μεσολάβησης, ήτοι η (προ)εισαγωγή φόρτου εργασίας στα Δικαστήρια εις διπλούν ως προστάδιο και να αναλαμβάνεται ένα τέτοιο ρίσκο υπό συνθήκες αβεβαιότητας. Θα υπήρχε, επομένως, σοβαρός κίνδυνος, πέραν των ανωτέρω, να μην επιτευχθεί συμβιβασμός (αφού αυτό εξαρτάται πρωτίστως από τη βούληση των διαδίκων) ή να επιτευχθεί συμβιβασμός σε ποσοστό υποθέσεων, που είτε ούτως είτε άλλως δεν δικάζονται και σήμερα (λόγω ματαιώσεων κλπ.) με αποτέλεσμα να απομένουν μετά το συμβιβασμό, στην καλύτερη περίπτωση, ο ίδιος αριθμός υποθέσεων, που συζητούνται και σήμερα και που θα καλούνται, όμως, πλέον, να δικάσουν 16 Δικαστές (λ.χ. στο τμήμα εργατικών διαφορών) και όχι 26 (αναλογικά αυτό θα συνέβαινε σε κάθε διαδικασία). Και αν δικαστές μεσολαβητές ορίζονταν περισσότεροι του ανωτέρω ενδεικτικού αριθμού (ή και λιγότεροι διότι υπό τα ισχύοντα αριθμητικά δεδομένα το πρόβλημα εξακολουθεί και παραμένει) τα πράγματα θα ήταν ακόμη χειρότερα.

Πέραν, όμως, αυτών θα ανέκυπτε επιπρόσθετη σοβαρή υπηρεσιακή δυσλειτουργία λόγω του υπάρχοντος κωλύματος, σύμφωνα με το οποίο ο μεσολαβητής δικαστής σε περιπτώσεις σύνταξης πρακτικού αποτυχίας συμβιβασμού θα κωλύεται να δικάσει επί της αγωγής. Έτσι αν λ.χ. στα Πρωτοδικεία που λειτουργούν τμήματα υπήρχαν διαμεσολαβητές δικαστές, οι οποίοι, λόγω του υπάρχοντος κωλύματος δεν θα μπορούσαν να υπηρετήσουν στα αντίστοιχα τμήματα ειδικών διαδικασιών ως δικάζοντες δικαστές, θα προέκυπτε σοβαρή υπηρεσιακή δυσλειτουργία κατά την ετήσια κατάρτιση των τμημάτων τακτικών και ειδικών διαδικασιών (κωλύματα, αναγκαστική τοποθέτηση συναδέλφων σε άλλα τμήματα, συχνές αναπληρώσεις κλπ), αλλά γενικότερα και σε όλα τα Πρωτοδικεία της χώρας.

Και αν ποτέ η Πολιτεία αποφάσιζε να προβεί στην πρόκηρυξη διαγωνισμού στην ΕΣΔΙ εκατοντάδων θέσεων δικαστών (που ουδέποτε συνέβη αλλά ας υποθέσουμε ότι συνέβαινε) ερωτάται: θα ήταν λύση για τη Δικαιοσύνη να αξιοποιηθούν όλοι αυτοί οι Δικαστές στη Δικαστική Μεσολάβηση τη στιγμή, που ο φόρτος εργασίας έχει ξεπεράσει κάθε όριο τόσο στις αστικές όσο και στις ποινικές υποθέσεις;

Η υιοθέτηση λοιπόν της άποψης, που διατυπώνεται από τα μέλη του νυν Προεδρείου, δεν είναι απλά εξαιρετικά επισφαλής, αλλά υπό τις παρούσες συνθήκες και με μαθηματική ακρίβεια θα προκαλούσε ΄΄μπλάκ άουτ΄΄ στο δικαστικό σύστημα της Χώρας.

Αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι

Σκοπός μας πάντοτε ήταν και θα εξακολουθεί να είναι η εξεύρεση λύσεων ρεαλιστικών, τις οποίες θα καταθέσουμε στους αρμόδιους θεσμικούς φορείς της Πολιτείας και είμαστε έτοιμοι να προωθήσουμε στο προσεχές μέλλον με απώτερο σκοπό την εύρυθμη λειτουργία της Δικαιοσύνης.

Με τιμή      

Μαργαρίτα Στενιώτη, Εφέτης, μέλος του ΔΣ της ΕΔΕ

Κωνσταντίνος Βουλγαρίδης, Πρόεδρος Πρωτοδικών, μέλος του ΔΣ της ΕΔΕ