ΤΟ ΕΔΔΑ ΚΑΙ Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΏΝ ΚΑΙ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ

 

ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

1.Το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ εγγυάται το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, του οποίου ειδικότερη έκφανση αποτελεί το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Σύμφωνα με τη θεμελιώδη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Golder κατά Ηνωμένου Βασιλείου της 21ης Φεβρουαρίου 1975, κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα όπως ένα δικαστήριο αποφασίσει για κάθε αμφισβήτηση επί των δικαιωμάτων και υποχρεώσεών του αστικής φύσεως. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ασχολήθηκε με το ζήτημα της παραβίασης του δικαιώματος πρόσβασης στη δικαιοσύνη από τον τρόπο εφαρμογής και λειτουργίας του θεσμού της βουλευτικής ασυλίας, ήταν οι υποθέσεις Cordova κατά Ιταλίας[1].

 

 

 

 

2. Η βουλευτική ασυλία.

Με τα άρθρα 61 και 62 του Συντάγματος προβλέπεται το ανεύθυνο και ακαταδίωκτο των βουλευτών. Σύμφωνα με τα ως άνω άρθρα το ανεύθυνο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων το ότι ο βουλευτής: «δεν καταδιώκεται ούτε εξετάζεται με οποιονδήποτε τρόπο για γνώμη ή ψήφο που έδωσε κατά την άσκηση των βουλευτικών καθηκόντων», «διώκεται μόνο για συκοφαντική δυσφήμηση, κατά το νόμο, ύστερα από άδεια της Bουλής», «δεν έχει υποχρέωση μαρτυρίας για πληροφορίες που περιήλθαν σ’ αυτόν ή δόθηκαν από αυτόν κατά την άσκηση των καθηκόντων του, ούτε για τα πρόσωπα που του εμπιστεύθηκαν τις πληροφορίες ή στα οποία αυτός τις έδωσε». Στο πλαίσιο του ακαταδίωκτου προβλέπεται δε, μεταξύ άλλων ότι «Όσο διαρκεί η βουλευτική περίοδος, ο βουλευτής δεν διώκεται ούτε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε με άλλο τρόπο περιορίζεται χωρίς άδεια του Σώματος».

3. Η Υπουργική ασυλία.

Σύμφωνα  με το άρθρο 85 του Συντάγματος «Τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, καθώς και οι Υφυπουργοί είναι συλλογικώς υπεύθυνοι για τη γενική πολιτική της Κυβέρνησης και καθένας από αυτούς για τις πράξεις ή παραλείψεις της αρμοδιότητάς του, σύμφωνα με τις διατάξεις των νόμων για την ευθύνη των Υπουργών. Σε καμία περίπτωση η εγγραφή ή προφορική εντολή του Προέδρου της Δημοκρατίας δεν απαλλάσσει τους Υπουργούς και τους Υφυπουργούς από την ευθύνη τους». Η ισχύουσα ρύθμιση του άρθρου 86 Συντάγματος περί της ποινικής ευθύνης των Υπουργών, έγκειται στο εύρος των πράξεων που περιλαμβάνει η σχετική διάταξη, καθώς η οριοθέτηση των πράξεων καλύπτει τις πράξεις που διενεργήθηκαν «κατά την άσκηση των καθηκόντων του υπουργού». Με την φράση «κατά την άσκηση» και όχι «κατά τη διάρκεια της άσκησης», η σχετική διατύπωση καλύπτει οποιαδήποτε πράξη του υπουργού – είτε αυτός παραμένει είτε έπαψε να είναι υπουργός – που αυτός τέλεσε ανεξάρτητα αν η πράξη αυτή συνιστά καθ’ αυτήν τέλεση υπουργικής λειτουργίας. έχει ως ουσιώδες  στοιχείο, την άσκηση της ποινικής δίωξης από τη Βουλή[2]. Δίωξη, ανάκριση, προανάκριση ή προκαταρκτική εξέταση κατά των προσώπων και για τα αδικήματα που αναφέρονται στις διατάξεις του Ν 3126/2003 «Ποινική ευθύνη των Υπουργών» όπως ισχύει δεν επιτρέπεται χωρίς προηγούμενη απόφαση της Βουλής[3].

3.ΕΔΔΑ Μπακογιάννη ΚΑΤΑ Ελλάδος.

Το ζήτημα της άδειας της Βουλής για την άσκηση ποινική διώξεως τόσον για την περίπτωση βουλευτή ,όσον και Υπουργού απασχόλησε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, της 20.12.2022, στην υπόθεση «Μπακογιάννη κατά Ελλάδας»[4] και αφορά στην παραβίαση του δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο και άρνησης του Ελληνικού Κοινοβουλίου να άρει την ασυλία υπουργού για άσκηση ποινικής δίωξης λόγω συκοφαντικής δυσφήμησης. Οι δικαστές του ΕΔΔΑ έκριναν ότι «Η άρνηση να αρθεί η ασυλία του υπουργού εμπόδισε άμεσα την πρόσβαση της κ. Μπακογιάννη σε δικαστήριο και συνεπώς τη δυνατότητά της να προστατεύσει τη φήμη της», ενώ, η επιτροπή αρνήθηκε να άρει την ασυλία του. Χαρακτηριστική αναφορά της απόφασης ήταν ότι «η συμπεριφορά του Π.Κ έναντι της κ. Μπακογιάννη μέσω του δυσφημιστικού μηνύματος δεν είχε καμιά σχέση με τις δραστηριότητες τις οποίες εκείνος ασκούσε μέσα στο πλαίσιο των υπουργικών ή κοινοβουλευτικών καθηκόντων του». Η Ελλάδα καταδικάστηκε, καθώς αρνήθηκε να άρει την ασυλία του τότε υπουργού ΥΕΘΑ που ήταν ταυτόχρονα και βουλευτής.

4. Η νομολογία.

Το άρθρο 46 της ΕΣΔΑ ορίζει ότι τα συμβαλλόμενα μέρη οφείλουν να συμμορφώνονται με τις αποφάσεις του Δικαστηρίου στις οποίες ήταν διάδικοι.: Στην αναθεώρηση του Συντάγματος 2001, λόγω της απόφασης ΕΔΔΑ HORΝSBY (18357/91) τροποποιήθηκε το άρθρο 95 Σ και θεσπίστηκε η υποχρέωση της Διοίκησης να συμμορφώνεται προς τις δικαστικές αποφάσεις και στη συνέχεια ο νόμος που πρόβλεψε τη δυνατότητα αναγκαστικής εκτέλεσης κατά της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου. Στην αναθεώρηση του 2008 λόγω της απόφασης «ΕΔΔΑ Λυκουρέζου» (33554/03)τροποποιήθηκε το άρθρο 57 Σ, ώστε να καταργηθεί το απόλυτο ασυμβίβαστο της βουλευτικής ιδιότητας και στην αναθεώρηση του 2019 τροποποιήθηκε το σχετικό άρθρο 86 για την ασυλία των Βουλευτών, ενώ είναι προφανές ότι η χώρα πρέπει να λάβει μέτρα  μετα την απόφαση του «ΕΔΔΑ, Μπακογιάννη κατά Ελλάδος» της 20.12.2022 (αρ. προσφ. 31012/19) για την άρνηση Ελληνικού Κοινοβουλίου να άρει ασυλία υπουργού για άσκηση ποινικής δίωξης για συκοφαντική δυσφήμηση γνωστής βουλευτού.

5.  Συμπερασματικά επιβάλλεται η Αναθεώρηση των άρθρων 61,62 και 86 του Συντάγματος, δεδομένου ότι κρίθηκε από το ΕΔΔΑ στην υπόθεση Μπακογιάννη κατά Ελλάδος, ότι η παραβίαση δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο αποτελεί παράβαση του άρθρου 6 § 1 της ΕΣΔΑ. και έτσι  δημιουργείται νομολογιακό προηγούμενο σε ό,τι αφορά τα όρια επίκλησης της βουλευτικής ή Υπουργικής ασυλίας, όταν επίμαχες δραστηριότητες δεν εντάσσονται στο στενό πλαίσιο του βουλευτικού  ( βλ Τσαλκιτζής κατά Ελλάδος της 16ης Νοεμβρίου 2006 (προσφυγή 11801/04) ή υπουργικού ρόλου(Βλ. «ΕΔΔΑ Συγγελίδης κατά Ελλάδος». (Προσφυγή αριθ. 24895/07).

2/3/2024

 

---

[1] Προσφυγές υπ. αριθμ. 40877/98 και 45649/99 και απόφαση της 30ης Ιανουαρίου 2003.

[2] Βλ. Φ. Σπυρόπουλου, Εισαγωγή στο Συνταγματικό Δίκαιο, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2006, σ. 317-318)

[3]  Βλ. Ν. Σοϊλεντάκη, Υπουργοί στο Ειδικό Δικαστήριο (1821-2000), ιδιωτική έκδοση, Π.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα 2005

[4] Βλ. «ΕΔΔΑ της 20.12.2022, Μπακογιάννη κατά Ελλάδας: Η άρνηση άρσης ασυλίας Υπουργού εμποδίζει την πρόσβαση της προσφεύγουσας σε δικαστήριο (προσφ. υπ’ αρ. 31012/2019»