Η προστασία της δημόσιας υγείας και η καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων

 

Βασιλικής Θάνου – Χριστοφίλου, Προέδρου Αρείου Πάγου

επιτ. πρώην Πρωθυπουργού

 

Η δημόσια υγεία είναι κάτι πολύ σημαντικό και για την προστασία αυτής προβλέπεται από το Σύνταγμα η δυνατότητα επιβολής έκτακτων περιοριστικών μέτρων. Έχει, όμως, επισημανθεί ότι για να έχουν τα μέτρα αυτά τον χαρακτήρα της νομιμότητας θα πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Θα πρέπει να είναι α) αναγκαία και πρόσφορα, δηλαδή να μην υπερβαίνουν το αναγκαίο  μέτρο που απαιτείται για την αποτροπή του κινδύνου και ο κίνδυνος να μην μπορεί να αποτραπεί με άλλο ηπιότερο μέτρο, β) να είναι χωρίς διακρίσεις και γ) να τηρείται η αρχή της αναλογικότητας.

Στα πλαίσια των περιοριστικών μέτρων για την αποτροπή της μετάδοσης του κορονοϊού έχει ανασταλεί η ισχύς θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα της ελευθερίας του συνέρχεσθαι, της ελευθερίας μετακίνησης, της συμμετοχής στη θρησκευτική λατρεία, δικαιώματα τα οποία προστατεύονται από το Σύνταγμα, από την ΕΣΔΑ και από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα οποία μπορούν να περιορισθούν μόνον με τις ανωτέρω προϋποθέσεις του αναγκαίου μέτρου και της αναλογικότητας. Αρκετά από τα έκτακτα μέτρα, σχετικά με την πανδημία του Covid 19 ακυρώθηκαν με αποφάσεις Ανωτάτων Δικαστηρίων Κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα μέτρα αυτά ανακλήθηκαν άμεσα από τις Κυβερνήσεις των αντίστοιχων Κρατών.

Σύμφωνα με τις αποφάσεις αυτές ακυρώθηκαν, ως αντιβαίνοντα στους ως άνω κανόνες δικαίου:

-          Η απαγόρευση του δικαιώματος της συνάθροισης. Κρίθηκε ότι η ελευθερία του συνέρχεσθαι είναι θεμελιώδες δικαίωμα και ότι οι πολίτες δικαιούνται, κατά την διάρκεια της πανδημίας, να πραγματοποιούν πολιτικές διαδηλώσεις, υπό τον όρο να είναι ειρηνικές και να τηρούνται αυστηρά τα υγειονομικά μέτρα – αποστάσεις και  χρήση μάσκας (Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο Γερμανίας, Απρίλιος 2020 και Γαλλικό Συμβούλιο Επικρατείας, Ιούνιος 2020).

-          Η απαγόρευση της συμμετοχής των πιστών στην κοινή προσευχή. Κρίθηκε ότι η απαγόρευση αυτή παραβιάζει το θεμελιώδες δικαίωμα της ελευθερίας της πίστεως, στο οποίο εμπεριέχεται και το δικαίωμα της θρησκευτικής λατρείας, με την απαίτηση της τήρησης των υγειονομικών μέτρων (Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο Γερμανίας, Απρίλιος 2020). Επίσης, κρίθηκε ότι ο αριθμός των πιστών πρέπει να ορίζεται με αυστηρά  αναλογικό τρόπο, σε σχέση με την χωρητικότητα του κάθε ναού (Γαλλικό Συμβούλιο Επικρατείας, Νοέμβριος 2020).

Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών εφαρμόζει τα μέτρα, είναι όμως όλο και περισσότεροι πλέον αυτοί που δεν πείθονται για την αναγκαιότητα ορισμένων από αυτά. Διερωτώνται π.χ. ποια η αναγκαιότητα της πλήρους απαγόρευσης λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων, επί τόσους μήνες, που οδηγεί σε οικονομική καταστροφή, όταν η αποτροπή του κινδύνου μπορεί να γίνει με τα ηπιότερα μέτρα του ελεγχόμενου αριθμού εισερχομένων πελατών, με αποστάσεις και χρήση μάσκας. Ποια η αναγκαιότητα της γενικής απαγόρευσης συμμετοχής των πιστών στη θεία λατρεία, όταν η αποτροπή του κινδύνου μπορεί να επιτευχθεί με τα ίδια ως άνω ηπιότερα μέτρα, τα οποία τηρούνται σε όλους τους ιερούς ναούς.

            Θα πρέπει, επίσης, να επισημανθεί, ότι κάποια άλλα μέτρα είναι προφανές ότι συνιστούν διακριτική μεταχείριση σε βάρος των κοινωνικών ομάδων, στις οποίες αναφέρονται, και επιπλέον στερούνται και της στοιχειώδους λογικής όπως η απαγόρευση κυνηγιού και ψαρέματος. Θυμίζει το παράλογο της απαγόρευσης της κωδωνοκρουσίας των εκκλησιών, κατά την Μεγάλη Εβδομάδα, τον περασμένο Απρίλιο.

            Η δημόσια υγεία είναι πολύ σημαντική, δεν πρέπει, όμως, να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για την καταστρατήγηση άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτων, τα οποία είναι, επίσης, σημαντικά.

            Τα περιοριστικά μέτρα πρέπει να επιβάλλονται με σοβαρότητα, με σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών και χωρίς διακρίσεις. Μόνον έτσι θα εφαρμόζονται πρόθυμα από τους πολίτες και θα έχουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα ως προς τον έλεγχο της πανδημίας.