Εφετείο Ιωάννινων 345/2013: Αντισυνταγματικότητα διατάξεων Ν.4092/2012 για επικουρικό κεφάλαιο

  

Απόφ.Τριμ.Εφ.Ιωαν. 345/2013

Πρόεδρος : Οδυσσέας Ροντογιάννης

Εισηγητής : Λάμπρος Καρέλος

  Τέλος, οι διατάξεις του τετάρτου άρθρου εδάφ. γ΄  και στ΄ περ. 3 και 5 του ισχύοντος σήμερα νόμου 4092/2012, για τον περιορισμό της ευθύνης του Επικουρικού Κεφαλαίου, οι οποίες καταλαμβάνουν την επίδικη έννομη σχέση, αφού το Δικαστήριο τούτο δικάζει την υπόθεση στην ουσία (άρθρα 533 παρ. 2, 535 παρ. 1 ΚΠολΔ, ΑΠ 74/02 ΕλΔικ 43 - 771),

δεν εφαρμόζονται, λόγω του ανισχύρου τους, καθόσον: α) εκείνες του εδ. γ΄, που ορίζουν, ότι «η αποζημίωση που καταβάλει το Επικουρικό Κεφάλαιο για χρηματικές ικανοποιήσεις λόγω ψυχικής οδύνης δεν μπορεί να υπερβεί το ποσό των 6.000 ευρώ για κάθε δικαιούχο...», είναι ανίσχυρες, κατ’ άρθρο 288 ΙΙΙ της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαικής Ένωσης, λόγω της ευθείας αντίθεσής τους προς το άρθρο 1 παρ. 4 της Δεύτερης Οδηγίας του Συμβουλίου της 30.12.1983 «για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών των σχετικών με την ασφάλιση της αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων οχημάτων» (84/5/ΕΟΚ), που ορίζει, ότι «κάθε κράτος μέλος ιδρύει ή εγκρίνει οργανισμό, αποστολή του οποίου είναι να αποκαθιστά, τουλάχιστον εντός των ορίων της υποχρεωτικής ασφάλισης, τις υλικές ζημιές ή τις σωματικές βλάβες που προκαλούνται από όχημα αγνώστων στοιχείων ή για το οποίο δεν έχει εκπληρωθεί η υποχρέωση ασφάλισης της παρ. 1» και ο οποίος οργανισμός είχε ήδη προβλεφθεί στην εσωτερική νομοθεσία με τα άρθρα 16 επ. του νόμου 489/1976, με τα οποία ιδρύθηκε νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία «Επικουρικό Κεφάλαιο Ασφάλισης Ευθύνης από Ατυχήματα Αυτοκινήτων». Είναι δε ευθέως αντίθετες οι ανωτέρω διατάξεις προς εκείνες της Οδηγίας που προαναφέρθηκε, αφού, περιορίζοντας στο ποσό των 6.000 ευρώ την αξίωση κατά του Επικουρικού Κεφαλαίου για χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης, μειώνουν στο ποσό αυτό τη μεγαλύτερη τούτου αξίωση αποζημίωσης για σωματικές βλάβες (στην οποία υπάγεται και η αξίωση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης, ΟλΑΠ 9/93 ΝοΒ 42 - 375), ήτοι κάτω του ελαχίστου ορίου της οικείας ασφαλιστικής κάλυψης, ενώ, κατά την ανωτέρω Οδηγία, η οποία, λόγω του παραπάνω σαφούς περιεχομένου της, έχει άμεση εφαρμογή, η αξίωση αυτή κατά του Επικουρικού Κεφαλαίου δεν μπορεί να είναι κατώτερη από τα ελάχιστα αυτά όρια της ασφαλιστικής κάλυψης. β) Εκείνες του εδ. στ΄ περ. 3, που ορίζουν, ότι «η ρύθμιση της παρούσας παραγράφου καταλαμβάνει και τις ήδη γεγεννημένες αξιώσεις κατά του Επικουρικού Κεφαλαίου... », είναι ανεξαρτήτως των ανωτέρω, ανίσχυρες, επειδή καταργώντας, ενόψει του παραπάνω περιεχομένου τους, αναδρομικά και τις υφιστάμενες, δηλαδή κατά την έναρξη της ισχύος του νόμου 4092/2012, λόγω επισυμβάντος μέχρι τότε τροχαίου ατυχήματος, ενοχικές αξιώσεις όπως, σύμφωνα με όσα έχουν προεκτεθεί και οι ένδικες, έρχονται σε αντίθεση με τις διατάξεις των άρθρων 17 του Συντάγματος και 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαικής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο έχει κυρωθεί, μαζί με τη Σύμβαση, με το νδ 53/1974, με υπερνομοθετική, κατά το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγματος ισχύ, καθόσον στην περιουσία που προστατεύεται από τα παραπάνω άρθρα περιλαμβάνονται, πλην άλλων και οι απλώς γεγεννημένες κατά το εθνικό δίκαιο περιουσιακού χαρακτήρα απαιτήσεις, εφόσον υπάρχει νόμιμη προσδοκία δικαστικής ικανοποίησής τους, βάσει του ισχύοντος πριν την προσφυγή στο δικαστήρια νομοθετικού καθεστώτος (ΟλΑΠ 40/98 ΝοΒ 47-752), όπως εν προκειμένω, ενώ παράλληλα, δεν συντρέχουν λόγοι γενικοτέρου κοινωνικού ή δημοσίου συμφέροντος ή ωφέλειας που να δικαιολογούν την παραπάνω αναδρομική κατάργηση, όπως απαιτείται, σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ (ΑΠ 1668/07 ΕλΔικ 50 - 1076). Και τούτο διότι, αν ως δημόσια ωφέλεια νοείται η θέση του Επικουρικού Κεφαλαίου, η διασφάλιση δηλαδή της ομαλής λειτουργίας του, με τη στάθμιση των υποχρεώσεών του χωρίς να διακινδυνεύει η οικονομική του υπόσταση (ΑΠ 957/02 ΕλΔικ 44 ­1304), με τις παραπάνω διατάξεις του νόμου 4092/2012 αναιρείται η ίδια η λειτουργία του, αφού τούτο δεν θα καταβάλει πλέον παρά μόνο ελάχιστο μέρος των αποζημιώσεων των παθόντων τροχαίων ατυχημάτων, με αποτέλεσμα να καταργούνται δικαιώματα αυτών που κατ’ επίφαση ο εν λόγω νόμος ήθελε να προστατεύσει. Και γ) εκείνες του εδ. στ΄ περ. 5, που ορίζουν, ότι «οι τόκοι που στις περιπτώσεις της προηγουμένης παραγράφου ταυ παρόντος άρθρου υποχρεούται να καταβάλει το Επικουρικό Κεφάλαιο υπολογίζονται σε κάθε περίπτωση με επιτόκιο έξι της εκατό (6%) ετησίως», είναι ανίσχυρες, λόγω αντίθεσής τους με τα άρθρα 4 παρ. 1 του Συντάγματος, αφού αναγνωρίζουν ευνοική μεταχείριση υπέρ του Επικουρικού Κεφαλαίου, σε σχέση με τα λοιπά πρόσωπα ως προς το επιτόκιο που αυτά πληρώνουν, μεταξύ των οποίων και οι παθόντες τροχαίων ατυχημάτων, 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ, αφού δεν υφίστανται λόγοι δημοσίου συμφέροντος που να καθιστούν ανεκτή την παραπάνω διαφοροποίηση, καθόσον το απλό ταμειακό συμφέρον του Επικουρικού Κεφαλαίου που εξυπηρετούν, δεν ταυτίζεται με το δημόσιο ή το γενικό συμφέρον, ούτε συνιστά τέτοιο λόγο δημοσίου συμφέροντος το ότι το Επικουρικό Κεφάλαιο, που είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, τελεί υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του Κράτους, 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, αφού σύμφωνα με όσα έχουν προεκτεθεί, ενέχουν προσβολή της περιουσίας του παθόντος - δανειστή του Επικουρικού Κεφαλαίου, χωρίς όπως προεκτέθηκε, συνδρομή λόγου δημοσίου συμφέροντος και 25 παρ. 1 του Συντάγματος και την αρχή της αναλογικότητας που αυτό κατοχυρώνει, καθόσον τούτο δε ισχύει για το σύνολο των εξεταζομένων διατάξεων, τα ανωτέρω μέτρα που προβλέπονται από τις διατάξεις αυτές υπέρ του Επικουρικού Κεφαλαίου, δεν είναι ούτε αναγκαία, αλλά ούτε και πρόσφορα για την προστασία του Επικουρικού Κεφαλαίου και την αποζημίωση των παθόντων από τροχαία ατυχήματα, αφού το ανωτέρω επιδιωκόμενο αποτέλεσμα θα μπορούσε να επιτευχθεί με μέτρα χωρίς κόστος για τους ασφαλισμένους, όπως με την αποτελεσματική προληπτική επιτήρηση και τον έλεγχο των ασφαλιστικών εταιρειών, αλλά και τη μέριμνα για την εξάλειψη ή την ελαχιστοποίηση των οχημάτων που κυκλοφορούν ανασφάλιστα (βλ. σχετ. Απόφαση ΕΔΔΑ της 22.5.2007 - αρ. προσφυγής 33977/06- στην υπόθεση Μειδάνης κατά Ελλάδος, ΝοΒ 56 - 1367, για την παραπάνω έννοια της αναγκαιότητας, ως ενός από τα τρία κριτήρια της αρχής της αναλογικότητας, ΟλΑΠ 6/09 ΕλΔικ 50 - 91 και, για την αυτεπάγγελτη έρευνα της συνταγματικότητας των νόμων, Ε.Λαρ 311/07 ΕλΔικ 49 - 835). Η παραδοξότητα της ανωτέρω νομοθετικής ρύθμισης και τα άτοπα, τα οποία συνεπάγεται, καθίστανται εμφανή αν αναλογιστεί κανείς, ότι η ρύθμιση αυτή στερεί ουσιαστικά την ασφαλιστική κάλυψη από τον ιδιοκτήτη κλπ αυτοκινήτου, ακόμη και στη μοναδική ίσως περίπτωση του οδηγητικού του βίου που θα προκαλούσε ατύχημα, παρά τα γεγονός ότι, συμμορφούμενος με άλλη νομοθετική ρύθμιση, κατέβαλε συνεπέστατα, σ’ ολόκληρο τον παραπάνω βίο του, το σύνολο των ασφαλίστρων στις ασφαλιστικές εταιρείες, ένα μέρος των οποίων κατέληγε στο Επικουρικό Κεφάλαιο, για να τύχει της αναμενόμενης και υποσχεθείσης ασφαλιστικής κάλυψης, όταν θα προκαλούσε ατύχημα. Εμφανίζεται έτσι το παράδοξο να υποχρεώνεται με ένα νόμο ο πολίτης να καταβάλει τα ασφάλιστρα, για να τύχει ασφαλιστικής κάλυψης και με άλλο νόμο, χωρίς να καταργείται η παραπάνω υποχρέωσή του, να στερείται, παρά το ότι ανταποκρίθηκε στην ανωτέρω υποχρέωσή του, την ασφαλιστική κάλυψη που του υποσχέθηκαν. Με τον τρόπο αυτό, επιβραβεύεται η αδυναμία ή η απροθυμία να ασκηθεί έλεγχος στην ασφαλιστική αγορά. Πρόκειται, συνεπώς, για νομοθετική ρύθμιση, η οποία στερώντας από τον συνεπή οδηγό κλπ την ασφαλιστική κάλυψη, που λόγω της συνεχούς εκπλήρωσης των υποχρεώσεών του ανέμενε και δικαιούται, μετατρέπει ουσιαστικά, το ασφάλιστρο σε φόρο και μη ανταποδοτικό τέλος υπέρ του Επικουρικού Κεφαλαίου και η οποία ρύθμιση, πέραν της αντίθεσής της προς τις ανωτέρω υπερνομοθετικές διατάξεις, έρχεται για το λόγο τούτο, σε αντίθεση και με το περί δικαίου αίσθημα, μη δυνάμενη επομένως και από το λόγο αυτό, να τύχει εφαρμογής, ούτε, φυσικά από το Δικαστήριο τούτο.