Το Δίκαιο της Ανάγκης και η συνταγματική νομιμοποίηση του

Κωνσταντίνος Βουλγαρίδης, Πρόεδρος Πρωτοδικών, Μέλος του ΔΣ της ΕΔΕ

                                                                                   

Αθήνα, 5-4-2020

Στο Συντάγμα της χώρας μας και σε όλα τα σύγχρονα Συντάγματα οι σχέσεις μεταξύ κράτους και πολίτη, τα ατομικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, η οργάνωση της εξουσίας και οι διεθνείς σχέσεις της χώρας δομούνται πάνω στις αρχές του σύγχρονου Δημοκρατικού Πολιτεύματος και δεν υφίστανται ούτε σχέσεις υποταγής, ούτε σχέσεις εθελοδουλείας. Στη Δημοκρατία δεν υπάρχει ζυγός και επομένως έργα όπως αυτό του Γάλλου Ετιέν ντε Λα Μποεσί (1530-1563) με τον τίτλο Πραγματεία Εθελοδουλείας (βλ. δημοσιευμένη αυτή σε μετάφραση στο διαδίκτυο) απηχούν το πνεύμα μιας άλλης εποχής (1552).

Περαιτέρω, οι έκτακτες περιπτώσεις, εξαιρετικά επείγουσες και απρόβλεπτης ανάγκης, που διαχρονικά αναγνωρίζονται σε όλα τα δικαιϊκά συστήματα και ιστορικά έχουν παίξει σε αρκετές περιπτώσεις καταλυτικό ρόλο, δεν θα μπορούσαν να αφήσουν αδιάφορο τον Συντακτικό Νομοθέτη του 1975 αλλά και τη συντεταγμένη εξουσία στις αναθεωρήσεις του Συντάγματος, που ακολούθησαν. Υπό το βάρος μιας βίαιης ανατροπής της κανονικότητας, η θεσμοθέτηση κανόνων δικαίου, που θα αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο, διασφαλίζοντας, μετά την έξοδο από την κρίση, τόσο τη συνέχεια των κεκτημένων δικαιωμάτων, όσο και τη συνέχεια του ίδιου του Συντάγματος στην πορεία του χρόνου, προσδιορίζεται στην Ελληνική Έννομη τάξη ως το Δίκαιο της Ανάγκης, που αντλεί την άμεση νομιμοποίηση του από το Σύνταγμα (αρθρ. 48, 44 παρ.1, 22 παρ.4 και 18 παρ.3), το οποίο (Δίκαιο της Ανάγκης), συγχρόνως, όμως, δεν παύει να αποτελεί ένα εξαιρετικό δίκαιο.

Η πανδημία, που χτύπησε βίαια την Ευρώπη αλλά και ολόκληρο τον κόσμο με τους χιλιάδες μέχρι σήμερα νεκρούς ενεργοποίησε σε όλα σχεδόν τα κράτη του πλανήτη αυτό το Δίκαιο, και στη χώρα μας τη διάταξη του άρθρου 44 παρ. 1 του Συντάγματος.          

Η αλήθεια είναι ότι η χώρα μας έχοντας προηγουμένως διέλθει μια μακρά περίοδο οικονομικής ύφεσης, βρέθηκε, εκ νέου, μπροστά σε μια νέα πρωτόγνωρη κρίση, όπου το διακύβευμα, πλέον, είναι η προάσπιση και περιφρούρηση της Δημόσιας Υγείας.

Μέσα στις συνθήκες αυτές η Δικαιοσύνη είναι παρούσα. Αυτή τη φορά, όμως, για να διαφυλάξει και να περιφρουρήσει το ύψιστο αγαθό της Δημόσιας Υγείας, μέσα από τον έλεγχο της τήρησης της αρχής της αναλογικότητας και τη διαφύλαξη της κοινωνικής Δικαιοσύνης και συνοχής. 

Κλείνοντας: 

 Ο Αμερικανός Δικαστής Learned Hand τον Μάϊο του 1944 στο Central Park της Νέας Υόρκης στην ομιλία του με τον τίτλο The Spirit of Liberty είχε πει τα ακόλουθα λόγια: <<Όταν η ελευθερία πεθάνει στις καρδιές των ανδρών και των γυναικών, όπου κάποτε υπήρχε, τότε κανένα Σύνταγμα, κανένας νόμος, κανένα Δικαστήριο δεν μπορεί να τη σώσει>>.

Υπάρχει, όμως, και κάτι ακόμη:

Η ελευθερία αυτή θα παραμένει ζωντανή μόνο όσο αυτές οι καρδιές θα εξακολουθούν να χτυπούν!

Κωνσταντίνος Βουλγαρίδης, Πρόεδρος Πρωτοδικών, Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων