Σκέψεις για τα «κωλύματα εντοπιότητας» των Δικαστικών λειτουργών

Το τελευταίο καιρό, έχει αρχίσει να γίνεται λόγος για τα κωλύματα εντοπιότητας των δικαστικών λειτουργών και ειδικότερα τον τελευταίο καιρό, όπου οι αποδοχές τους έχουν περικοπεί δραματικά. Είναι κοινός τόπος ότι τα κωλύματα εντοπιότητας προκαλούν πολλές φορές άσκοπη οικονομική αιμορραγία των δικαστικών λειτουργών.

Νομικό Πλαίσιο: Τα κωλύματα εντοπιότητας των δικαστικών λειτουργών ορίζονται στο άρθρο 42 του Ν. 1756/1988. Έτσι: Δικαστικός λειτουργός, δεν μπορεί να υπηρετήσει στην περιφέρεια του πρωτοδικείου όπου έχει γεννηθεί ίδιος, ή η/ο σύζυγος. (άρθ. 42 παρ. 1, 2 Ν. 1756/1988). Επίσης Δικαστικός λειτουργός δεν μπορεί να υπηρετήσει στην έδρα του πρωτοδικείου όπου σύζυγος, ή συγγενής μέχρι δεύτερου βαθμού ασκεί δικηγορία. (άρθρο 42 παρ. 5 Ν. 1756/1988).

Τα παραπάνω κωλύματα δεν ισχύουν για τις περιφέρειες ορισμένων δικαστηρίων (Αθηνών, Πειραιώς, Θεσσαλονίκης, Πατρών, Λάρισας κλπ.).

Στα παραπάνω λεκτέα είναι τα εξής:

1) Διαβλέπει κάποιος μια εκ των προτέρων έλλειψη εμπιστοσύνης του νομοθέτη, με αποκλειστικό κριτήριο τον τόπο καταγωγής αυτού ή της/του συζύγου. Απεναντίας ο δικαστικός λειτουργός μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντά του στην περιφέρεια πρωτοδικείου, πλησίον του τόπου συμφερόντων του.

2) Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι ο νομοθέτης με τις παραπάνω ρυθμίσεις θέλησε κατά κάποιο τρόπο να διαφυλάξει το κύρος του δικαστικού αξιώματος και να προλάβει ενδεχόμενες συγκρούσεις συμφερόντων.

Τα παραπάνω όμως ανατρέπονται κατά τη γνώμη μας από τις κρατούσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι τα κωλύματα εντοπιότητας θεσπίστηκαν για πρώτη φορά σε παλαιότερες εποχές, απλά διατηρήθηκαν με το Ν. 1756/1988. Όμως κατά τη γνώμη μας, με τα κωλύματα εντοπιότητας, σε όποιο λόγο και αν στηρίζονται, δημιουργούν κατά τη γνώμη μας τα εξής παράδοξα:

1) Συμβαίνει στην πράξη, οι περισσότεροι δικαστικοί λειτουργοί, να υπηρετούν σε περιφέρειες γειτονικές από αυτήν που έχουν τυπικά το κώλυμα εντοπιότητας. Έτσι μπορεί να συμβεί το εξής: να μπορεί ο δικαστής να υπηρετήσει στο πρωτοδικείο Α, (απ’ όπου κατάγεται αυτός ή η σύζυγός του), αλλά στο γειτονικό πρωτοδικείο Β όπου υπηρετεί, μπορεί να δικάσει κακούργημα το οποίο έλαβε χώρα στην περιφέρεια όπου έχει το κώλυμα. Φτάνουμε δηλαδή στο παράδοξο, ο δικαστής να μην μπορεί να δικάσει το πλημμέλημα της περιφέρειας όπου έχει το κώλυμα, αλλά να μπορεί να δικάσει ως μέλος σύνθεσης ΜΟΔ το κακούργημα το οποίο μπορεί να επισύρει βαρύτατες ποινές ακόμη αυτή της ισόβιας κάθειρξης.

2) Στα παραπάνω θα μπορούσε να υπάρξει ο αντίλογος, ότι γι’ αυτόν τον λόγο, υπάρχουν οι δηλώσεις αποχής ή οι αιτήσεις εξαιρέσεως. Εδώ όμως θα πρέπει να ειπωθεί ότι το ίδιο το αντεπιχείρημα το δίνει ο ίδιος ο νομοθέτης. Έτσι κατά τη διάταξη του άρθρου 23 παρ. 5 ΚΠΔ «Ο δικαστικός λειτουργός ελέγχεται πειθαρχικά αν δηλώσει αδικαιολογήτως αποχή.» Υπάρχει δηλαδή ο κίνδυνος (έστω και θεωρητικά) ο δικαστικός λειτουργός να κινδυνεύσει με πειθαρχική διαδικασία, αν η δήλωσή αποχής του θεωρηθεί αδικαιολόγητη.

3) Το μεγαλύτερο όμως επιχείρημα κατά των κωλυμάτων εντοπιότητας, προκύπτει από τις ίδιες τις χώρες-μέλη της Ευρωζώνης στον νομικό πολιτισμό των οποίων συμμετέχουμε. Ο γράφων όσο και αν ερεύνησε, δεν βρήκε κωλύματα εντοπιότητας σε καμία χώρα της ευρωζώνης είτε μεγάλη (Γερμανία-Γαλλία) είτε μικρή (Σλοβενία-Κύπρος-Λουξεμβούργο).Απόδειξη αυτού είναι ότι δεν υπάρχει σε καμία ξένη νομοθεσία ο όρος «κώλυμα εντοπιότητας» και πρόκειται για καθαρά «ελληνική επινόηση».

4) Τα κωλύματα εντοπιότητας θεσπίστηκαν σε εποχές, κατά τις οποίες με τα τότε κρατούντα,ο δικαστής έπρεπε να είναι τελείως αποκομμένος από την κοινωνική πραγματικότητα, να μην έχει πολλές σχέσεις στον κοινωνικό του περίγυρο και να είναι απόλυτα ξένος. Σήμερα η κοινωνία και ο νομοθέτης απαιτούν από τον δικαστικό λειτουργό προπάντων ταχύτητα και ποιότητα κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του. Απόδειξη τούτου οι αλλεπάλληλοι νόμοι «για επιτάχυνση της ποινικής κλπ διαδικασίας»

5) Τα κωλύματα εντοπιότητας δημιουργούνται από τον ίδιο τον νομοθέτη, ο οποίος στη σχετική διάταξη (άρθρο 42 του ΚΟΔΚΔΛ), θεσπίζει κατά το δοκούν, εξαιρέσεις από τα κωλύματα εντοπιότητας, άλλοτε προσθέτει περιφέρειες στις παραπάνω εξαιρέσεις και άλλοτε τις αφαιρεί με εντελώς αυθαίρετα κριτήρια. Π.χ. στην περιφέρεια του Πρωτοδικείου Λάρισας, δεν ισχύει κώλυμα εντοπιότητας, ισχύει όμως στην περιφέρεια Σερρών, περιφέρεια ίσης εκτάσεως και ίσου πληθυσμού.

6) Τα κωλύματα εντοπιότητας, σε κάθε περίπτωση, προκαλούν αδικαιολόγητη και συνήθως,άστοχη και άσκοπη οικονομική αιμορραγία των δικαστικών λειτουργών και των οικογενειών τους η οποία δεν αποκαθίσταται με κανένα άλλο αντισταθμιστικό μέτρο της πολιτείας. Πολλές φορές προκαλούν οικονομικό βρόγχο σε πολλούς δικαστικούς λειτουργούς.

7) Όπως προειπώθηκε, σε καμία χώρα της ευρωζώνης δεν υπάρχουν κωλύματα εντοπιότητας. Ως γνωστό, όλοι έχουμε υποστεί δραματικές περικοπές των αποδοχών μας προκειμένου η Χώρα μας να μπορέσει να παραμείνει στην Ευρωζώνη. Έτσι δικαιολογημένα μπορεί να πει κανείς ότι δεν μπορεί από την μια πλευρά να γίνονται δραματικές περικοπές στις αποδοχές των δικαστών και από την άλλη να διατηρούνται και να επεκτείνονται τα κωλύματα εντοπιότητας, την στιγμή που δεν ισχύουν σε καμία χώρα της Ευρωζώνης.

8) Ενόψει των όσων ακούγονται για συγχωνεύσεις πρωτοδικείων, τα κωλύματα εντοπιότητας μπορούν να προκαλέσουν απρόβλεπτες καταστάσεις για δικαστικούς λειτουργούς που υπηρετούν σε γειτονικές περιφέρειες. Ας αναλογιστούμε τι θα σημάνει πιθανή συνένωση πρωτοδικείων που βρίσκονται στο ίδιο νομό (Π.χ Πατρών-Αιγίου-Καλαβρύτων,Έδεσσας-Γιαννιτσών,Αλεξανδρούπολης-Ορεστιάδας, Δράμας-Καβάλας κλπ). Με βάση τα σημερινά δεδομένα το ενδεχόμενο αυτό δεν είναι καθόλου απίθανο να συμβεί για λόγους εξοικονόμησης δαπανών. Τα κωλύματα εντοπιότητας θα προκαλέσουν όμως πρόσθετη και άσκοπη ταλαιπωρία των δικαστικών λειτουργών.

Εν όψει όλων των παραπάνω, και λαμβανομένων υπόψη των όσων ισχύουν στις χώρες της Ευρωζώνης(όπου συμμετέχει και η χώρα μας), φρονούμε ότι θα πρέπει να ληφθεί επιτέλους η μέριμνα από το νομοθέτη ώστε να προβεί στην κατάργησή τους, ή σε πρώτο στάδιο στον δραστικό περιορισμό τους. Πιστεύω είναι και μια καλή ευκαιρία και για τις δικαστικές ενώσεις, εκτός από το μισθολόγιο των δικαστών, να προσθέσουν στην ατζέντα τους και την κατάργηση των, αναχρονιστικών πλέον, κωλυμάτων εντοπιότητας. Είναι επίσης και μια καλή ευκαιρία και για τον νομοθέτη να δείξει έμπρακτα την μέριμνα του για τους δικαστικούς λειτουργούς, αφού η κατάργησή τους δεν θα επιφέρει καμία οικονομική επιβάρυνση της Πολιτείας. Απεναντίας με αυτό τον τρόπο η Πολιτεία θα δείξει ότι εμπιστεύεται τους δικαστές και Εισαγγελείς, θα δώσει το έναυσμα στην ευελιξία κατά την άσκηση της δημόσιας διοίκησης και θα προσφέρει μια οικονομική ανάσα σε πολλούς δικαστικούς λειτουργούς.

 

 

                                                                    Δημήτρης Ζιγκόλης

                                                      Αντεισαγγελέας Πρωτοδικών Ροδόπης