ΔΕΕ δικαιώματα δημιουργού - δίκαιη αποζημιώση - ιδιωτική αντιγραφή

Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης 

 ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΤΥΠΟΥ αριθ. 60/16

Λουξεμβούργο, 9 Ιουνίου 2016

Απόφαση στην υπόθεση C-470/14 Entidad de Gestion de Derechos de los Productores Audiovisuales (EGEDA)

κ.λπ. κατά Administration del Estado κ.λπ.

Η οδηγία για τα δικαιώματα δημιουργού αντιτίθεται στην υπαγωγή της δίκαιης αποζημιώσεως η οποία προορίζεται για τους δικαιούχους, σε περίπτωση ιδιωτικής αντιγραφής των έργων τους, σε σύστημα χρηματοδοτήσεως από τον προϋπολογισμό, όπως το θεσπισθέν στην Ισπανία

Πράγματι, ένα τέτοιο σύστημα δεν διασφαλίζει ότι το κόστος της δίκαιης αποζημιώσεως αυτής βαρύνει, εν τέλει, μόνον τους χρήστες αντιγράφων για ιδιωτική χρήση

Μια οδηγία της Ένωσης^[1] έχει θεσπίσει από το 2001, ένα εναρμονισμένο νομικό πλαίσιο για τα δικαιώματα του δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα, στηριζόμενο σε υψηλό επίπεδο προστασίας των δικαιούχων. Προς τούτο, τα κράτη μέλη πρέπει μεταξύ άλλων να διασφαλίζουν στους δικαιούχους το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την αναπαραγωγή των έργων τους. Ωστόσο, δύνανται να θεσπίζουν εξαιρέσεις από το αποκλειστικό αυτό δικαίωμα αναπαραγωγής, ιδίως για τις αναπαραγωγές που πραγματοποιούνται από φυσικά πρόσωπα για ιδιωτική χρήση και για μη εμπορικούς σκοπούς («εξαίρεση της ιδιωτικής αντιγραφής»). Στην περίπτωση αυτή, οι δικαιούχοι πρέπει να λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση.

Από το 2012, η δίκαιη αποζημίωση για ιδιωτική αντιγραφή στην Ισπανία χρηματοδοτείται από τον γενικό κρατικό προϋπολογισμό. Βάσει του συστήματος αυτού, το ποσό της αποζημιώσεως αυτής προσδιορίζεται ετησίως εντός των ορίων του προϋπολογισμού που τίθενται για κάθε οικονομικό έτος.

Τον Φεβρουάριο του 2013, πλείονες εταιρίες συλλογικής διαχειρίσεως δικαιωμάτων δημιουργού στις οποίες έχει ανατεθεί η είσπραξη της εν λόγω δίκαιης αποζημιώσεως ζήτησαν από το Tribunal Supremo (Ανώτατο Δικαστήριο, Ισπανία) να ακυρώσει την επίμαχη ισπανική κανονιστική ρύθμιση.

Στο πλαίσιο αυτό, το Tribunal Supremo ερωτά το Δικαστήριο αν η οδηγία αντιτίθεται σε σύστημα δίκαιης αποζημιώσεως για ιδιωτική αντιγραφή το οποίο χρηματοδοτείται από τον γενικό κρατικό προϋπολογισμό, όταν το σύστημα αυτό δεν καθιστά δυνατό να διασφαλισθεί, όπως στην Ισπανία, ότι το κόστος της δίκαιης αποζημιώσεως βαρύνει, εν τέλει, τους χρήστες αντιγράφων για ιδιωτική χρήση.

Με τη σημερινή απόφασή του, το Δικαστήριο κρίνει ότι η οδηγία αντιτίθεται σε ένα τέτοιο σύστημα, καθόσον το σύστημα αυτό δεν διασφαλίζει ότι το κόστος της δίκαιης αποζημιώσεως βαρύνει, εν τέλει, τους χρήστες αντιγράφων για ιδιωτική χρήση.

Μολονότι το σύστημα χρηματοδοτήσεως της δίκαιης αποζημιώσεως το οποίο επιλέγεται συχνότερα σήμερα είναι το σύστημα της καταβολής τέλους, το Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι η οδηγία δεν αντιτίθεται, κατ' αρχήν, στην επιλογή, εκ μέρους των κρατών μελών που έχουν αποφασίσει να θεσπίσουν την εξαίρεση της ιδιωτικής αντιγραφής, της χρηματοδοτήσεως από τον προϋπολογισμό τους (λύση η οποία έχει επιλεγεί επίσης στην Εσθονία, στη Φινλανδία και στη Νορβηγία). Πράγματι, καθόσον ένα τέτοιο εναλλακτικό σύστημα διασφαλίζει την καταβολή δίκαιης αποζημιώσεως στους δικαιούχους, αφενός, και η διαδικασία εφαρμογής του διασφαλίζει
την πραγματική είσπραξη της αποζημιώσεως αυτής, αφετέρου, πρέπει να θεωρηθεί, κατ' αρχήν, ως σύμφωνο προς τον σκοπό της διασφαλίσεως υψηλού επιπέδου προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Εντούτοις, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι η εξαίρεση της ιδιωτικής αντιγραφής έχει προβλεφθεί αποκλειστικώς υπέρ των φυσικών προσώπων που προβαίνουν ή έχουν τη δυνατότητα να προβαίνουν στην αναπαραγωγή προστατευομένων έργων ή άλλων αντικειμένων, για ιδιωτική χρήση και για μη εμπορικούς σκοπούς. Αυτά τα πρόσωπα τα οποία προκαλούν ζημία στους δικαιούχους οφείλουν, κατ' αρχήν, να χρηματοδοτούν, ως αντάλλαγμα, τη δίκαιη αποζημίωση που οφείλεται στους δικαιούχους αυτούς. Από την άλλη πλευρά, τα νομικά πρόσωπα αποκλείονται από το ευεργέτημα της εξαιρέσεως αυτής.

Στο πλαίσιο αυτό, μολονότι βεβαίως τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να θεσπίσουν σύστημα κατά το οποίο τα νομικά πρόσωπα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις και για πρακτικούς λόγους, οφείλουν να χρηματοδοτούν τη δίκαιη αποζημίωση, τα εν λόγω νομικά πρόσωπα δεν είναι δυνατόν να παραμείνουν εν τέλει οφειλέτες της επιβαρύνσεως αυτής. Η απαίτηση αυτή ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις στις οποίες ένα κράτος μέλος θεσπίζει την εξαίρεση της ιδιωτικής αντιγραφής, ανεξαρτήτως του αν το κράτος αυτό έχει καθιερώσει σύστημα δίκαιης αποζημιώσεως χρηματοδοτούμενης από τέλος ή από τον προϋπολογισμό του.

Εν προκειμένω, το Tribunal Supremo επισημαίνει, στην απόφαση περί παραπομπής, ότι το σύστημα χρηματοδοτήσεως της δίκαιης αποζημιώσεως από τον ισπανικό προϋπολογισμό δεν διασφαλίζει ότι το κόστος της αποζημιώσεως φέρουν, εν τέλει, μόνον οι χρήστες των αντιγράφων για ιδιωτική χρήση. Πράγματι, εφόσον δεν υπάρχει διάθεση συγκεκριμένων εσόδων -όπως είναι τα προερχόμενα από ειδική εισφορά- για συγκεκριμένες δαπάνες, η θέση του προϋπολογισμού που προορίζεται για την καταβολή της δίκαιης αποζημιώσεως πρέπει να θεωρείται ως χρηματοδοτούμενη από όλους τους πόρους που έχουν εγγραφεί στον γενικό κρατικό υπολογισμό και από το σύνολο των φορολογουμένων, μεταξύ των οποίων τα νομικά πρόσωπα. Εξάλλου, δεν διαπιστώνεται ότι υφίσταται στην Ισπανία κάποιος μηχανισμός ο οποίος επιτρέπει στα νομικά πρόσωπα να ζητήσουν την απαλλαγή τους από την υποχρέωση συνεισφοράς στη χρηματοδότηση της εν λόγω αποζημιώσεως ή τουλάχιστον, να ζητήσουν την επιστροφή της συνεισφοράς αυτής.

---

^[1] Οδηγία 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαίου 2001, για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας (ΕΕ L 167, σ. 10).