ΕΚΛΟΓΕΣ ΕνΔΕ 2018 : Επιστολή κ. Παντελή Μποροδήμου, Πρωτοδίκη Θεσσαλονίκης,

Φόρτος των δικαστών και δια-δικαστική ανεξαρτησία

Παντελής Μποροδήμος, Πρωτοδίκης Θεσσαλονίκης,

Υποψήφιος για το Δ.Σ. της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων

Κάθε φορά που πλησιάζουν οι εκλογές δικαιούμαστε να προσδοκούμε μεταξύ άλλων και κάποια βελτίωση στην ποιότητα του αναπτυσσόμενου διαλόγου μεταξύ των θέσεων των υποψηφίων. Το παρελθόν δεν δικαίωσε πάντα τις προσδοκίες μας κι έτσι ακόμα και σήμερα θα αποτελέσει σημαντική εξέλιξη για την ποιότητα της εσωτερικής μας δημοκρατίας, αν οι φετινές εκλογές εκφύγουν της συνήθους δημοπρασίας δημοσίων σχέσεων και της αντιπαράθεσης βιογραφικών και αποτελέσουν μία καλή αφορμή να συζητήσουμε σε δημόσια σφαίρα γι’ αυτά που θεωρεί ο καθένας κομβικά ζητήματα της Δικαιοσύνης.

Προσεγγίζοντας και στο παρελθόν όψεις της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης είχα σημειώσει, ότι η φύση της δομής του συστήματος της διάκρισης των λειτουργιών έχει προικίσει την εκτελεστική εξουσία με κατάλληλα εργαλεία, για να μπορεί να καταφέρει στις λοιπές ισχυρά πλήγματα. Ένα από αυτά, που με περισσή ικανοποίηση χρησιμοποιήθηκε και εντάθηκε κατά καιρούς αλλά έγινε ιδιαίτερα αισθητό τα τελευταία χρόνια, είναι η αύξηση του φόρτου εργασίας των δικαστών,  που στόχευσε ταυτόχρονα σε δύο αποτελέσματα: αφενός στη σταδιακή επιστημονική αλλοτρίωση του δικαστή μέσω της μετατροπής του σε διαδικαστικό διεκπεραιωτή υποθέσεων και αφετέρου στην ηθική δικαίωση της εκτελεστικής εξουσίας έναντι των πολιτών με όχημα μια πάγια και διαρκή ανάγκη της κοινωνίας: την ταχύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης. Δεν διαλανθάνει βέβαια της σκέψης μας ότι το δικαστικό λειτούργημα περιλαμβάνει και από τη φύση του αλλά και εξαιτίας των εγγενών αδυναμιών του κράτους μας και στοιχεία γραφειοκρατικής διαδικαστικότητας. Μεγάλο τμήμα της δικαστηριακής ύλης άλλωστε δεν ενδείκνυται ως πεδίο εφαρμογής πρωτότυπων νομικών θεωριών και σε αυτό αρκεί η γρήγορη εφαρμογή όσων παγίως έχουν νομολογηθεί από δεκαετίες στο βαθμό που δεν έχουν επηρεαστεί από τις αλλαγές των κοινωνικών συνθηκών και την ακατάσχετη πολυνομία. Όμως είναι επίσης μεγάλο και το τμήμα της δικαστηριακής ύλης στο οποίο η δικαστική απόφαση είναι αναγκαίο να γίνεται το πεδίο διαλεκτικής σύνθεσης του νομικού επιστημονικού διαλόγου, όπως αυτός αποτυπώνεται αφενός σε επιστημονικά συγγράμματα και αφετέρου στη νομολογία του Αρείου Πάγου και των Δικαστηρίων της ουσίας. Αυτή δεν μπορεί να είναι μια διεκπεραιωτική εργασία αλλά μία σύνθετη επιστημονική και ουσιαστική δημιουργία, για την οποία οι Έλληνες δικαστές είμαστε κατάλληλα εκπαιδευμένοι μεν αλλά για να την εκτελέσουμε χρειαζόμαστε χρόνο, ο εύλογος χαρακτήρας του οποίου ετεροκαθορίζεται από την ποσότητα των υποθέσεων που μας ανατίθενται. Όταν όμως η ποσότητα αυτή εκφεύγει των φυσικών δυνάμεων του κάθε δικαστή, οι προθεσμίες, που έχουν τεθεί για την έκδοση των αποφάσεων, παύουν να φαίνονται in abstracto λογικές και γίνονται in concreto δυσεφάρμοστες. Και τότε ακολουθεί μοιραία ο πειθαρχικός έλεγχος λόγω της καθυστέρησης στην έκδοση των αποφάσεων.

Σε αυτές τις εκλογές - αλλά κυρίως στο διάστημα που θα τις ακολουθήσει - είναι ανάγκη να μιλήσουμε και για αυτά τα θέματα. Να αναγνωρίσουμε αφενός την αναγκαιότητα της επιθεώρησης των δικαστικών λειτουργών, ως διαδικασία αξιολόγησης του έργου μας και να εκφράσουμε τις θέσεις μας για την ποιοτική της αναβάθμιση. Να προτείνουμε θεσμικά και αρμοδίως τη θέσπιση αντικειμενικών δεικτών παραγωγικότητας, που να μην περιορίζονται μόνο στο χρόνο έκδοσης των δικαστικών αποφάσεων αλλά να λαμβάνουν υπόψη α) τον αριθμό των δικογραφιών, που συνολικά χρεώνεται ο κάθε συνάδελφος, β) τον αριθμό των αποφάσεων, που έχει δημοσιεύσει το προηγούμενο διάστημα, ώστε να μπορεί να είναι κριτήριο όχι μόνο τι οφείλει να εκτελέσει αλλά και τι ήδη εκτέλεσε γ) το είδος και τη δυσκολία των υποθέσεων και δ) την ποιότητα των αποφάσεων που δημοσιεύονται. Ειδικά δε τα τελευταία δύο στοιχεία, που από άποψη δικαστικής μακροοικονομίας παρουσιάζουν την μεγαλύτερη δυσχέρεια, είναι αναγκαίο να γίνουν πεδίο συζήτησης εντός και εκτός των τειχών του δικαστικού σώματος, καθώς η απουσία τους επί χρόνια έκρυψε κάτω από το διακύβευμα της ταχύτητας καθημερινά διαπιστούμενες παθογένειες, κατέστησε αδίκως μεγάλο αριθμό εξαιρετικών συναδέλφων «υπερχρεωμένα νοικοκυριά» υποθέσεων και τους εξέθεσε στον καιροσκοπικό συνδικαλισμό του παρελθόντος, που προσπαθεί να αναβιώσει και πάλι, υποσχόμενος όχι προσπάθεια για θεσμικές και διαφανείς αλλαγές στο σύστημα της επιθεώρησης και του πειθαρχικού ελέγχου αλλά προσωπική στήριξη (;) στους συναδέλφους, που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέωσης. Αλλά η αλλαγή νοοτροπίας, που ζητάμε οι συνάδελφοι να υποστηρίξουν και σε αυτές τις εκλογές, έχει και αυτό το περιεχόμενο: ότι η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης προφανώς πρέπει να προστατευθεί κατά κύριο λόγο από απόπειρες έξωθεν παρεμβάσεων αλλά παράλληλα χρειάζεται ενίσχυση και για να εμποδισθούν οι όροι δημιουργίας του προσωπικού εμπορίου ελπίδας, που γεννά εσωτερικές δια – δικαστικές εξαρτήσεις. Και αυτή η πιο σιωπηλή αλλαγή έρχεται όχι με θολές υποσχέσεις στήριξης αλλά με αντικειμενικοποίηση των όρων ελέγχου του παραγόμενου δικαστικού έργου και βελτίωση των συνθηκών παραγωγής του. Γιατί δεν υπάρχει πραγματική ανεξαρτησία χωρίς αδιαμεσολάβητη διαφάνεια και η Ένωση θα επιτελεί το σκοπό της ουσιαστικής συλλογικής έκφρασης των δικαστών, όταν θα στηρίζει τα δίκαιά τους δημόσια με όρους θεσμικούς, δηλαδή με όρους σοβαρότητας και υπευθυνότητας erga omnes.