Για το φρόνημα των Δικαστών στην εποχή του κορωνοϊού

«Σώπα, ὅπου νἄναι θὰ σημάνουν οἱ καμπάνες»

(Γιάννης Ρίτσος-Ρωμιοσύνη)

Για το φρόνημα των Δικαστών στην εποχή του κορωνοϊού

            Συνάδελφοι, Δικαστές και Εισαγγελείς,

            Οι ημέρες που διανύουμε, κατά την έξαρση του κορωνοϊού (covid-19), είναι δύσκολες για όλους, αλλά συνάμα κρίσιμες για τη Δικαιοσύνη. Παρά τις αντίξοες συνθήκες σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής και της εργασίας, ήρθε η ώρα όλοι πια ενωμένοι να κρατήσουμε ψηλά το φρόνημα του Έλληνα Δικαστή και να αποδείξουμε ότι αφενός νοιαζόμαστε πραγματικά για τη συνοχή και την ευημερία της κοινωνίας και αφετέρου η αξία της Δικαιοσύνης είναι τόσο ισχυρή και διαχρονική, ώστε να παραμένει άτρωτη ακόμη και σε έκτακτες και ακραίες περιστάσεις.

            Έχοντας ως καταβολές την Ηλιαία και τον Άρειο Πάγο της Αρχαίας Αθήνας του Περικλή και του Θουκυδίδη και ως αφετηρία τη ρητορική παράδοση και το βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο, ο σύγχρονος Έλληνας Δικαστής είναι γνήσιος απόγονος του Τερτσέτη και του Πολυζωίδη. Είναι ο άρτιος επιστήμονας που εργάζεται άοκνα, ακατάπαυστα, ανιδιοτελώς και αμερόληπτα για την ερμηνεία, την εφαρμογή του δικαίου και την επίλυση του τεράστιου όγκου των διαφορών των κοινωνών του δικαίου. Ο Έλληνας Δικαστής είναι αυτός που, μολονότι βρίσκεται αντιμέτωπος με πολλές οικογενειακές υποχρεώσεις και ενδεχομένως σοβαρά προσωπικά προβλήματα, πασχίζει νυχθημερόν, με αδάμαστη και ανικανοποίητη συνείδηση σε δύσκολες συνθήκες εργασίας, για την απονομή του δικαίου, δε σταματάει, μπροστά σε οποιοδήποτε εμπόδιο, να δικάζει, σε σύγκριση με συναδέλφους του στην αλλοδαπή, αμέτρητες υποθέσεις, να δημοσιεύει, όσο το δυνατόν ταχύτερα, πολυάριθμες και ορθές αποφάσεις και να αναζητά το τέλειο. Είναι ο ανεξάρτητος και πιο αξιόπιστος εγγυητής της νομιμότητας και άρα της συνοχής του κοινωνικού συνόλου, αυτός που κοιμάται και ξυπνάει με τον άσβεστο πόθο της επικρατήσεως του δικαίου και κατ’ επέκταση της ευημερίας της κοινωνίας. Ο Έλληνας Δικαστής είναι αυτός που συνεννοείται με τους άλλους δημόσιους λειτουργούς, συνεργάζεται με τους έτερους επιστήμονες, συμπάσχει με τους λοιπούς πολίτες για την αντιμετώπιση οποιουδήποτε κοινωνικοοικονομικού προβλήματος και επιδιώκει την ενότητα του Δικαστικού Σώματος και την αποδοτική συνεργασία με τους συλλειτουργούς της Δικαιοσύνης. Είναι αυτός που επιβίωσε από τη γερμανική κατοχή και τη δικτατορία και σήκωσε στους ώμους του μεγάλο βάρος από την οικονομική κρίση της χώρας, επιλύοντας ιδιαίτερα δυσχερή ζητήματα.

            Αυτός ο γενναίος Έλληνας Δικαστής δεν μπορεί να φοβηθεί τον κινέζικο ιό, που δεν είναι ανίκητος. Δεν πρέπει να καμφθεί το υψηλό του φρόνημα τώρα που είναι αναγκαίο, περισσότερο από ποτέ μετά τη μεταπολίτευση, να εγγυηθεί τη νομιμότητα σε μια κοινωνία που βάλλεται από παντού και αγωνιά για το μέλλον της. Τη στιγμή που με αίσθημα ευθύνης άλλα στελέχη του δημοσίου τομέα διασφαλίζουν την ακεραιότητα των συνόρων της Ελλάδας και της Ευρώπης και το υγειονομικό προσωπικό δίνει τεράστια μάχη για την αντιμετώπιση του ιού, ο Έλληνας Δικαστής, έχοντας ως όπλα την ανεξαρτησία, την επιστημοσύνη, το θάρρος και την απαράμιλλη κρίση του, θα ανταποκριθεί στο ακέραιο, με σθένος και αυταπάρνηση, στο ύψιστο χρέος του να διαφυλάξει την έννομη τάξη και να προστατεύσει, κάτω απ’ αυτές τις έκτακτες συνθήκες, το κράτος και την κοινωνία απ’ όσους παραβαίνουν τόσο τους βασικότερους τουλάχιστον κανόνες για την εύρυθμη λειτουργία τους όσο και τα θεσπιζόμενα με απειλούμενες ποινικές κυρώσεις περιοριστικά μέτρα για την αποτροπή της εξαπλώσεως του ιού, οπότε θα συμβάλει έτσι σημαντικά στην ταχύτερη καταπολέμησή του.

            Την ανωτέρω σπουδαία αποστολή του δε θα μπορέσει ωστόσο ο Έλληνας Δικαστής να εκπληρώσει με την πλήρη και ανεξαίρετη προσωρινή αναστολή της λειτουργίας των δικαστηρίων, δηλαδή με το προσωρινό κλείσιμο αυτών και υπό το καθεστώς γενικού δικαιοστασίου. Η τελική νίκη προϋποθέτει τη συμμετοχή στη μάχη. Ο μάχιμος Έλληνας Δικαστής δεν υπήρξε ποτέ ρίψασπις. Ήρθε η ώρα να βγει μπροστά συντεταγμένα, ως μία από τις τρεις λειτουργίες της Πολιτείας και σε αγαστή θεσμική συνεργασία με την εκτελεστική και τη νομοθετική λειτουργία, καθιστώντας αντιληπτό, προς όλες τις κατευθύνσεις, γιατί στέκεται αγέρωχος, σαν δωρική κολώνα, πάνω στην έδρα, έτοιμος να αντιμετωπίσει, με ανεξαρτησία, υπερηφάνεια, γνώση, οξύνοια, ανοικτούς ορίζοντες, αξιοπρέπεια, δυναμισμό, σιγουριά, ψυχραιμία, αμεροληψία, επιείκεια, ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, οποιοδήποτε ζήτημα της αρμοδιότητάς του.

            Οι Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου και οι εκδοθείσες κατ’ εξουσιοδότησή τους Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις, οι οποίες αφορούν τη μερική αναστολή της λειτουργίας των δικαστηρίων και τη λήψη των λοιπών μέτρων για την αποτροπή της διασποράς του κορωνοϊού, κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά πρέπει να αναθεωρούνται διαρκώς και εγκαίρως ανάλογα με τη μεταβολή των συνθηκών, οπότε απαιτείται για παράδειγμα να εξαιρεθούν, για την άσκηση των καθηκόντων τους, οι Δικαστικοί Λειτουργοί από το σχετικό μέτρο του προσωρινού περιορισμού της κυκλοφορίας. Οι εξαιρούμενες από την εν λόγω μερική αναστολή κατεπείγουσες δίκες και αναγκαίες διαδικαστικές πράξεις πρέπει να συνεχίσουν να λαμβάνουν χώρα, διότι αλλιώς ο Έλληνας Δικαστής θα μείνει παροπλισμένος και απλός θεατής των δραματικών εξελίξεων, δίχως να μπορεί να εκπληρώσει το ανωτέρω ιερό καθήκον του, πράγμα το οποίο ενδέχεται να οδηγήσει, έστω και παροδικά, στην ασυδοσία, την ανομία, την ατιμωρησία και τελικά στη διασάλευση της έννομης τάξεως.

Πρέπει συνεπώς η Κυβέρνηση να στέρξει αμέσως στο επιτακτικό αίτημα των Δικαστικών Λειτουργών και των μαχητικών Ενώσεών μας να παρασχεθούν στα Δικαστήρια και στις Εισαγγελίες επαρκή μέσα προστασίας, όπως είναι ιδίως οι μάσκες προστασίας του αναπνευστικού, τα γάντια μιας χρήσεως και τα αντισηπτικά. Στη μάχη είναι εντούτοις αναγκαία όχι μόνο τα πολεμοφόδια, αλλά και η στρατηγική. Πρέπει ενδεικτικώς αφενός οι Προϊστάμενοι των Δικαστηρίων να καθορίσουν διαφορετικούς από τις αίθουσες συνεδριάσεως παρακείμενους χώρους αναμονής των παραγόντων των προς εκδίκαση υποθέσεων και αφετέρου ο Πρόεδρος και ο Εισαγγελέας της έδρας να καθορίζουν τον αριθμό των εισερχόμενων στην αίθουσα και τη θέση αυτών, ώστε να τηρούνται μεγάλες αποστάσεις μεταξύ των παρευρισκόμενων και να αποτρέπονται έτσι η μετάδοση και η εξάπλωση του ιού. Απαιτείται επίσης να αξιοποιηθούν, κατά το δυνατόν, τα ηλεκτρονικά μέσα, ώστε να μπορούν για παράδειγμα να γίνονται εξ αποστάσεως οι διασκέψεις των συνθέσεων των δικαστηρίων (τηλεδιασκέψεις), η δημοσίευση των πολιτικών αποφάσεων καθώς και η διαδικασία και η έκδοση των προσωρινών διαταγών. Αυτή η τεχνογνωσία θα είναι πολύ χρήσιμη και κατά την επάνοδο στην κανονικότητα.

Όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα προστασίας πρέπει να τηρούνται με θρησκευτική ευλάβεια, υπευθυνότητα και πειθαρχία. Η υγεία, η δική μας και των οικογενειών μας, είναι η πρώτιστη προϋπόθεση, προκειμένου να φέρουμε σε πέρας τη δύσκολη αποστολή μας. Εμείς οι γενναίοι Έλληνες Δικαστές μένουμε λοιπόν σπίτι, όπου συνεχίζουμε να γράφουμε, και βγαίνουμε προσεκτικά μόνο, για να δημοσιεύσουμε, να δικάσουμε και να πράξουμε όσα επιτρέπονται, σύμφωνα με την προαναφερθείσα έκτακτη νομοθεσία, στην καθημερινότητα, αποτελώντας παράδειγμα για όλους, ακολουθώντας τις οδηγίες των ειδικών ιατρών, βοηθώντας τους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη και προστατεύοντας τα αγαπημένα μας πρόσωπα και κυρίως τους μεγαλύτερους σε ηλικία, που θα είναι και αυτοί όλοι υπερήφανοι για εμάς και το δύσκολο έργο που επιτελούμε. Αυτή είναι η ώρα της ύψιστης επαγγελματικής και ατομικής ευθύνης για εμάς τους Έλληνες Δικαστές, οι οποίοι πρέπει, ενωμένοι και παραμερίζοντας τις διαφορές μας, να περιφρουρήσουμε, με υψηλό φρόνημα, την έννομη τάξη και τη δημόσια υγεία, να θέσουμε τις προϋποθέσεις της ομαλής επανόδου της κοινωνίας στην κανονικότητα και να βάλουμε πλάτη, ώστε να λάμψει, ακόμη και σ’ αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες, ο νοητός ήλιος της Δικαιοσύνης.

Με την ευκαιρία άλλωστε και της επετείου της Εθνικής Παλιγγενεσίας, παρατίθενται εν προκειμένω αυτούσια τα μεστά λόγια του στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη, για το χρέος προς την Πατρίδα, την ελευθερία και την ανεξαρτησία, από τα Απομνημονεύματά του: «Ἐκεῖ ὀποὔφκιανα τίς θέσες εἰς τούς Μύλους, ἦρθε ὁ Ντερνύς νά μέ ἰδῆ. Μοῦ λέγει: «Τί κάνεις αὐτοῦ; Αὐτές οἱ θέσες εἶναι ἀδύνατες· τί πόλεμο θά κάνετε μέ τόν Μπραΐμη αὐτοῦ;». Τοῦ λέγω: «Εἶναι ἀδύνατες οἱ θέσες καί ἐμεῖς, ὅμως εἶναι δυνατός ὁ Θεός ὁποῦ μᾶς προστατεύει· καί θά δείξωμεν τήν τύχη μας σ’ αὐτές τίς θέσες τίς ἀδύνατες· κι’ ἄν εἴμαστε ὀλίγοι εἰς τό πλῆθος τοῦ Μπραΐμη, παρηγοριόμαστε μ’ ἕναν τρόπον, ὅτι ἡ τύχη μᾶς ἔχει τούς Ἕλληνες πάντοτε ὀλίγους. Ὅτι ἀρχή καί τέλος, παλαιόθεν καί ὥς τώρα, ὅλα τά θερία πολεμοῦν νά μᾶς φᾶνε καί δέν μποροῦνε· τρῶνε ἀπό μᾶς καί μένει καί μαγιά. Καί οἱ ὀλίγοι ἀποφασίζουν νά πεθάνουν· καί ὅταν κάνουν αὐτείνη τήν ἀπόφασιν, λίγες φορές χάνουν καί πολλές κερδαίνουν. Ἡ θέση ὁποῦ εἴμαστε σήμερα ἐδῶ εἶναι τοιούτη· καί θά ἰδοῦμεν τήν τύχη μας οἱ ἀδύνατοι μέ τούς δυνατούς». «Τρέ μπιέν», λέγει κι’ ἀναχώρησε ὁ ναύαρχος».

Ο κινέζικος ιός θα νικηθεί σύντομα. Η Ελλάδα, μεταξύ άλλων, του Μιλτιάδη, του Θεμιστοκλή, του Λεωνίδα, του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Κολοκοτρώνη, του Καραϊσκάκη και των γενναίων Ελλήνων Δικαστών, επιστημόνων και σκεπτόμενων πολιτών, δηλαδή η Ελλάδα των πολλών με το φιλότιμο, την παιδεία και το αίσθημα ευθύνης, θα τα καταφέρει, για μία ακόμη φορά, καλύτερα από πολλές άλλες, δήθεν πιο αναπτυγμένες, χώρες, θα βγει πιο ενωμένη, αλώβητη και νικήτρια και θα θριαμβεύσει στην ενωμένη Ευρώπη και σε όλο τον Κόσμο, αξιοποιώντας το σπουδαίο ανθρώπινο δυναμικό της, διδασκόμενη από τη μοναδική ιστορία της, δίνοντας σε όλους το παράδειγμα, βαδίζοντας στο μέλλον με αυτοκριτική και αυτοπεποίθηση και αφήνοντας στο παρελθόν τις λίγες μαύρες σελίδες της ελληνικής ιστορίας, το διχασμό, την ανεύθυνη πολιτική, επιχειρηματική, οικονομική και κοινωνική συμπεριφορά, το brain drain και τη σύγχρονη οικονομική κρίση. Η παρακαταθήκη των υπερήφανων Ελλήνων Δικαστών στις επόμενες γενιές για τη διαφύλαξη της αξίας της Δικαιοσύνης σε τέτοιες περιστάσεις θα είναι ανεκτίμητη και ο Έλληνας Δικαστής θα κερδίσει επάξια το σεβασμό που του αρμόζει στην κοινωνία. Καλή υγεία σε όλους, καλή υπομονή και καλή δύναμη στο έργο μας!

Πάτρα, 23-3-2020

Κωνσταντίνος Ηρ. Ρήγας,

Δ.Ν., Πρωτοδίκης Πατρών