ΕνΔΕ: ΑΙΤΗΜΑ ΠΕΡΙ ΜΗ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΩΝ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΥΡΥΘΜΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΥΤΩΝ

 

Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΗ

Η καταγωγή του θεσμού των Ειρηνοδικών ανατρέχει στην κλασική εποχή, όπου οι Ειρηνοδίκες ήταν οι διαιτητές του Αθηναϊκού Δήμου ενώ ο θεσμός των Ειρηνοδικών, υπό την σύγχρονη  μορφή του είναι απόρροια των ιδεών του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, κατά την οποία προβλέφθηκε προκειμένου να προστατεύσει τους αδύναμους  πολίτες. Η νομοθεσία της Ελληνικής Επανάστασης, το έτος 1822, αναγνώρισε τη δικαστική εξουσία, ως διακεκριμένη και ανεξάρτητη από τις άλλες, Νομοθετική και Εκτελεστική, και συνέστησε τα πρώτα Ειρηνοδικεία στην Ελλάδα και η Ειρηνοδικειακή Δικαιοσύνη συστηματοποιήθηκε με το από 15 Δεκεμβρίου 1828 ψήφισμα του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, περί οργανισμού και αρμοδιότητος των Δικαστηρίων και συγκεκριμένα  προβλέφθηκε η σύσταση του Ειρηνοδικείου ως Δικαστηρίου, το οποίο είναι αρμόδιο για επίλυση μικρής αξίας διαφορών.

Το έτος 1834, με τον Οργανισμό των Δικαστηρίων, καθορίστηκαν τα της συστάσεως των Ειρηνοδικείων και με την Πολιτική Δικονομία ρυθμίστηκε η ενώπιον αυτών διαδικασία και αρμοδιότητα. Πέραν της κύριας δικαστικής του εξουσίας, ο Ειρηνοδίκης εκτελούσε και έργα ειρηνοποιού — διαιτητού, εν όψει του αιτήματος της εμπεδώσεως της κοινωνικής γαλήνης και τάξεως και της προστασίας των αδικουμένων (βλ. Ελένη-Μαρίνα Σούκερα, δικηγόρος ΜΔΕ Νομικής Σχολής Αθηνών, ιστορικός σε lawspot.gr, με τις εκεί παραπομπές σε Μέξης Ν. — Μέξης Δ., Ο ειρηνοδίκης: αρμοδιότης και διαδικασία δικαστική — διοικητική νομοθεσία, ερμηνεία, νομολογία, τυπικόν, Αθήνα, 1955 κλπ.).

Έκτοτε τα Ειρηνοδικεία στη χώρα μας γνώρισαν ποικίλη νομοθετική αντιμετώπιση. Η κοινωνική ανάγκη να είναι η πολιτική δικαιοσύνη εύκολα προσιτή οπουδήποτε (βλ. Κεραμέα, Αστικό δικονομικό δίκαιο Ι, 2η έκδ., 1983, σ. 62 και σημ. 6, 78) οδήγησε σταδιακά στην αύξηση του αριθμού των ειρηνοδικείων, ο αριθμός των οποίων έφθασε τα 360 κατά το έτος 1969. Με το ν.δ. 100/1969, και τη συγχώνευση την οποία προέβλεψε, τα ειρηνοδικεία συγχωνεύθηκαν σε 155. Η ανάγκη ευχερούς πρόσβασης στην πρωτοβάθμια δικαιοσύνη επέβαλε,όμως, την τάση σταδιακής διαδοχικής επαυξήσεώς τους (β.δ. 806/1972, ν. 196/1975, ν. 949/1979, ν. 1071/1980, ν. 1183/1981, ν. 1330/1983).  Με το Προεδρικό Διάταγμα δε με αριθμό 110/10-10-2012 (ΦΕΚ ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΩΤΟ,  Αρ. Φύλλου 193, 10 Οκτωβρίου 2012), προβλέφθηκε η συγχώνευση ανενεργών ή υπολειτουργούντων Ειρηνοδικείων της Χώρας, με συνέπεια, σήμερα, να ανέρχονται στον αριθμό των 154 από τα συνολικά 301, που υφίσταντο το έτος 2012. Κριτήριο για τη συγχώνευση των άνω Ειρηνοδικείων της χώρας αποτέλεσε ο μικρός αριθμός έκδοσης δικαστικών αποφάσεων και η επιβάρυνση για το Ελληνικό Δημόσιο με δυσανάλογες για τη χρησιμότητά τους δαπάνες.

ΑΝΤΙΚΡΟΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙ ΥΠΑΡΞΗΣ ΕΝΟΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΝΝΟΜΕΣ ΤΑΞΕΙΣ – ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΩΝ Ή ΤΟΠΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ ΣΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΚΡΑΤΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ  

(Τα στοιχεία έχουν ληφθεί από τη διαδικτυακή πύλη της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής δικαιοσύνης -  https://e-justice.europa.eu -, η οποία παρέχει πληροφορίες για τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης και βελτίωσης της πρόσβασης στη Δικαιοσύνη σε όλη την ΕΕ)

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Πρωτοβάθμια πολιτικά δικαστήρια είναι τα ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΑ(Amtsgerichte) και τα πρωτοδικεία (Landgerichte).Τα ειρηνοδικεία είναι, κατά κανόνα, αρμόδια για αστικές διαφορές των οποίων το αντικείμενο είναι αξίας έως 5.000 ευρώ και εφόσον δεν προβλέπεται αποκλειστική αρμοδιότητα του πρωτοδικείου [άρθρο 23 παράγραφος 1 του νόμου περί οργανισμού των δικαστηρίων (Gerichtsverfassungsgesetz—GVG)].Ανεξάρτητα από την αξία του αντικειμένου της διαφοράς, προβλέπεται επίσης αποκλειστική αρμοδιότητα των ειρηνοδικείων και στις ακόλουθες περιπτώσεις (πρβλ. άρθρα 23 και 23a του GVG): εκδίκαση διαφορών που αφορούν απαιτήσεις οι οποίες πηγάζουν από μίσθωση κατοικίας ή την ύπαρξη τέτοιας μίσθωσης [άρθρο 23 σημείο 2 στοιχείο a) του GVG], εκδίκαση οικογενειακών υποθέσεων σε πρώτο βαθμό και εν γένει για υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρο 23a παράγραφος 1 πρώτο εδάφιο σημεία 1 και 2 του GVG) καθώς και άλλων υποθέσεων που προβλέπονται στο άρθρο 23 σημείο 2 στοιχεία b) έως d) και g) του GVG.Τα Πρωτοδικεία, δε, είναι αρμόδια για την εκδίκαση σε πρώτο βαθμό κάθε αστικής διαφοράς, η οποία δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητα των Ειρηνοδικείων. Πρόκειται, ιδίως, για τις διαφορές των οποίων το αντικείμενο είναι αξίας άνω των 5.000 ευρώ.Σύμφωνα με το άρθρο 71 παράγραφος 2 του GVG, το Πρωτοδικείο είναι αποκλειστικά αρμόδιο ανεξαρτήτως του ύψους της αξίας της διαφοράς.

ΓΑΛΛΙΑ

Η γαλλική δικαστηριακή οργάνωση προβλέπει τη συνύπαρξη δύο δικαιοδοτικών τάξεων: της διοικητικής και της δικαστικής.Κάθε τάξη αποτελείται από μια δομή με τρία επίπεδα.

Juridictions de l’ordrejudiciaire(Δικαστήρια της δικαστικής τάξης), είναι τα ακόλουθα: Ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο (1), Εφετεία (36), Ανώτατο εφετείο (Tribunal supérieurd’appel) (1), Πολυμελή πρωτοδικεία (tribunaux de grandeinstance) (164) (εκ των οποίων 16 με αρμοδιότητα για την εκδίκαση εμπορικών υποθέσεων), Πρωτοβάθμια δικαστήρια (tribunaux de premièreinstance) (4) (εκ των οποίων 2 με αρμοδιότητα για την εκδίκαση εμπορικών υποθέσεων), Δικαστήρια ανηλίκων (Tribunauxpourenfants) (155), Δικαστήρια υποθέσεων κοινωνικής ασφάλισης (Tribunaux des affaires de sécuritésociale) (114), Μονομελή πρωτοδικεία (Tribunauxd’instance) (307), Εργατοδικεία (Conseils de prud’hommes) (210), Εργατικά δικαστήρια (Tribunauxdutravail) (6), Εμποροδικεία (Tribunaux de commerce) (134).

Το Μονομελές Πρωτοδικείο, προήλθε από την κατάργηση του θεσμού του ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΟΥ, η οποία (κατάργηση) διήρκησε  15 έτη, ήτοι από το έτος 2002 έως το έτος 2017, λόγω των δυσλειτουργιών και προβλημάτων που ανέκυπταν κατά την υλοποίηση της μεταρρύθμισης. Ωστόσο, το Μονομελές Πρωτοδικείο αποτελεί Δικαστήριο, το οποίο εκδικάζει όλες τις αγωγές η αξία του αντικειμένου των οποίων ανέρχεται έως και το ποσό των 10.000 ευρώ. Είναι,επίσης, αρμόδιο για την εκδίκαση ορισμένων ειδικών διαφορών (μη καταβολή μισθωμάτων, κατάσχεση αποδοχών, εκλογές των εκπροσώπων του προσωπικού, πίστωση στον τομέα της προστασίας των καταναλωτών). Από την άνω παράθεση των αρμοδιοτήτων του Μονομελούς Πρωτοδικείου συνάγεται ότι, ουσιαστικά, μεταβλήθηκε η ονομασία του Ειρηνοδικείου, δεδομένου ότι η καθ’ ύλην αρμοδιότητα του άνω Δικαστηρίου περιορίζεται στο ποσό των 10.000 ευρώ και στην εκδίκαση ορισμένων ειδικών διαφορών και επίσης από τα παραπάνω συνάγεται ότι στη Γαλλία προβλέπονται περισσότερα Πρωτοβάθμια Δικαστήρια. 

ΒΕΛΓΙΟ

Το άρθρο 568 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (Codejudiciaire) προβλέπει ως Πρωτοβάθμιο Δικαστήριο  το Πρωτοδικείο ενώ το άρθρο 590 του ίδιου Κώδικα προβλέπει το θεσμό του ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΗ (lejuge de paix), στη γενική αρμοδιότητα του οποίου εμπίπτουν όλες οι απαιτήσεις με αντικείμενο κατώτερο των 2.500 ευρώ, εξαιρουμένων εκείνων που υπάγονται ρητά από τον νόμο στην αρμοδιότητα άλλου δικαστηρίου. Εκτός από αυτή τη γενική αρμοδιότητα, ο ειρηνοδίκης διαθέτει επίσης ορισμένες ειδικές αρμοδιότητες (άρθρα 591, 593 και 594 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας) και αποκλειστικές αρμοδιότητες (άρθρα 595 και 597 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας) ανεξάρτητα από το ποσό της απαίτησης. Οι εν λόγω ειδικές αρμοδιότητες αφορούν, για παράδειγμα, υποθέσεις μίσθωσης, συνιδιοκτησίας, δουλείας και διατροφής. Ο Ειρηνοδίκης είναι επίσης αρμόδιος για πράξεις υιοθεσίας και δικαστικής αναγνώρισης. Οι επείγουσες απαλλοτριώσεις και επιθέσεις σφραγίδων υπάγονται επίσης στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Ειρηνοδίκη.

ΚΑΤΩ ΧΩΡΕΣ

Οι Κάτω Χώρες διαιρούνται σε 11 περιφέρειες (arrondissementen), καθεμία εκ των οποίων διαθέτει δικό της Πρωτοβάθμιο Δικαστήριο. Κάθε ΠρωτοβάθμιοΔικαστήριο διαθέτει περισσότερες της μίας έδρες Ειρηνοδικείων (kantonlocaties). Ο πολίτης μπορεί εύκολα να προσφύγει στο ειρηνοδικείο, υπό την έννοια, ότι έχει δικαίωμα να παρίσταται και να ενεργεί χωρίς απαραιτήτως να εκπροσωπείται από δικηγόρο. Στην αρμοδιότητα του Ειρηνοδικείου υπάγονται αστικές διαφορές από σύμβαση μίσθωσης, σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης, σύμβαση εργασίας και όλες οι διαφορές η αξία του αντικειμένου των οποίων δεν υπερβαίνει τα 25.000 ευρώ. Επίσης,  στην αρμοδιότητα του Ειρηνοδικείου υπάγονται και ποινικές υποθέσεις και δη πταίσματα και υποθέσεις στις οποίες προτείνεται συμβιβασμός από τις αστυνομικές ή τις εισαγγελικές αρχές. Εφόσον ο κατηγορούμενος αρνηθεί τον συμβιβασμό, η υπόθεση εκδικάζεται ενώπιον του Ειρηνοδικείου και ο ειρηνοδίκης αποφαίνεται κατά τη λήξη της ακροαματικής διαδικασίας.

ΙΤΑΛΙΑ

Στο ιταλικό νομικό σύστημα, κατά κανόνα, αρμόδια είναι τα τακτικά δικαστήρια, δεδομένου ότι έχουν ειδική αρμοδιότητα για την εκδίκαση διαφορών που σχετίζονται με απόλυτα και σχετικά δικαιώματα. Τα τακτικά δικαιοδοτικά όργανα είναι το ειρηνοδικείο (GiudicediPace), το πρωτοδικείο (Tribunale) και το εφετείο (CortediAppello). Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο (SupremaCortediCassazione) είναι το δικαστήριο του τελευταίου βαθμού δικαιοδοσίας, ενώ η συνταγματική δικαιοδοσία ασκείται από το Συνταγματικό Δικαστήριο (CorteCostituzionale).Κατά γενικό κανόνα, το Πρωτοδικείο είναι αρμόδιο για όλες τις υποθέσεις που δεν υπάγονται στην αρμοδιότητα άλλων δικαστηρίων. Το Πρωτοδικείο είναι,επίσης, αποκλειστικά αρμόδιο για τις υποθέσεις που αφορούν φόρους και δασμούς (και που δεν έχουν υπαχθεί στη δικαιοδοσία των φορολογικών δικαστηρίων), για όλες τις υποθέσεις που αφορούν την προσωπική κατάσταση και τη δικαιοπρακτική ικανότητα, αγωγές πλαστογραφίας, αναγκαστική εκτέλεση κλπ. Το Ειρηνοδικείο είναι αρμόδιο για τις υποθέσεις που αφορούν κινητά περιουσιακά στοιχεία η αξία των οποίων δεν υπερβαίνει τα 50.000 ευρώ, εφόσον δεν υπάγονται βάσει νόμου στην αρμοδιότητα άλλου δικαστηρίου. Από την 31η Οκτωβρίου 2021, το ποσό αυτό ορίσθηκε σε 30.000 ευρώ. Η τακτική δικαιοδοτική λειτουργία ασκείται από «τακτικούς» δικαστές και «επίτιμους» δικαστές, που ανήκουν, όμως, στο δικαστικό σώμα. Το ειρηνοδικείοσυγκροτείται από έναν μόνο επίτιμο δικαστή.

ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

Στο Λουξεμβούργο υπάρχουν τρία Ειρηνοδικεία: στην πόλη του Λουξεμβούργου, στην Esch - sur - Alzette και στο Diekirch, καθένα δε απ’ αυτά είναι αρμόδιο για μια οριοθετημένη γεωγραφική περιοχή και εκδικάζει υποθέσεις η αξία του αντικειμένου τους δεν υπερβαίνει τις 15.000 ευρώ.

ΙΡΛΑΝΔΙΑ

Στην Ιρλανδία προβλέπονται πολιτικά Δικαστήρια, τα οποία είναι αρμόδια να εξετάζουν υποθέσεις που αφορούν διαφορές μεταξύ προσώπων, οργανισμών ή του κράτους. Υπάρχουν τρία Πρωτοβάθμια Δικαστήρια: Το District Court (Επαρχιακό Δικαστήριο), το Circuit Court (Περιφερειακό Δικαστήριο) και το High Court (Ανώτερο Δικαστήριο). Το Supreme Court (Ανώτατο Δικαστήριο) έχει μόνο δευτεροβάθμια αρμοδιότητα, εκτός από ορισμένα θέματα που σχετίζονται με το Σύνταγμα. Το Court of Appeal (Εφετείο) έχει μόνο δευτεροβάθμια αρμοδιότητα.Τα District και τα CircuitCourts είναι Δικαστήρια τοπικής και περιορισμένης αρμοδιότητας, δηλαδή μπορούν να εκδικάζουν μόνο υποθέσεις των οποίων η αξία δεν υπερβαίνει ένα ορισμένο όριο και στις οποίες οι διάδικοι διαμένουν ή έχουν την καταστατική επιχειρηματική τους έδρα σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή ή η σύμβαση συνήφθη σε έναν συγκεκριμένο γεωγραφικό τόπο. Ειδικότερα, το District Court εκδικάζει υποθέσεις που αφορούν απαιτήσεις η αξία των οποίων δεν υπερβαίνει τις 15.000 ευρώ, το Circuit Court εκδικάζει απαιτήσεις η αξία των οποίων δεν υπερβαίνει τις 75.000 ευρώ (έως 60.000 ευρώ σε αγωγές αποζημίωσης λόγω σωματικής βλάβης). Έχει επίσης αρμοδιότητα σε διαδικασίες οικογενειακού δικαίου, συμπεριλαμβανομένου του διαζυγίου και των αγωγών ακύρωσης γάμου. Το High Court εκδικάζει απαιτήσεις αξίας άνω των 75.000 ευρώ (άνω των 60.000 ευρώ σε αγωγές αποζημίωσης λόγω σωματικής βλάβης). Τέλος, προβλέπεται και το Small Claims Court (Δικαστήριο μικροδιαφορών), που είναι τμήμα του District Court, που ασχολείται με υποθέσεις καταναλωτών, όταν το αιτούμενο ποσό δεν υπερβαίνει τα 2.000 ευρώ.

ΑΥΣΤΡΙΑ

Στην Αυστρία προβλέπονται δύο Πρωτοβάθμια Δικαστήρια και διακρίνονται βάσει της αξίας της διαφοράς σε Περιφερειακά Δικαστήρια που είναι αρμόδια για τις διαφορές αξίας έως 15.000 ευρώ ενώ τα Πρωτοδικεία είναι αρμόδια για τις διαφορές αξίας άνω των 15.000 ευρώ.

ΠΟΛΩΝΙΑ

Στην Πολωνία, οι αστικές υποθέσεις εκδικάζονται από τα τακτικά δικαστήρια (sądypowszechne) και το Ανώτατο Δικαστήριο (SądNajwyższy).Ο κώδικας πολιτικής δικονομίας περιλαμβάνει διατάξεις για την αρμοδιότητα των δικαστηρίων (KodeksPostępowaniaCywilnego) στα άρθρα 16-18 και 27-46 και προβλέπει ως πρωτοβάθμια Δικαστήρια και τα τοπικά δικαστήρια (sądyrejonowe), τα οποία εκδικάζουν αστικές υποθέσεις έως ορισμένου χρηματικού ορίου.

ΤΣΕΧΙΑ

Στην Τσεχική Δημοκρατία, επίσης, προβλέπονται δύο πολιτικά δικαστήρια πρώτου βαθμού:  τα τοπικά (okresnísoud) και τα περιφερειακά δικαστήρια (krajskýsoud).

ΜΑΛΤΑ

Στην Μάλτα τα πρωτοβάθμια Δικαστήρια διακρίνονται σε Δικαστήρια που εκδικάζουν υποθέσεις αμιγώς αστικής φύσεως που αφορούν όλες τις απαιτήσεις αξίας έως 15.000 ευρώ και σε Δικαστήρια που επιλαμβάνονται και εκδικάζουν υποθέσεις αμιγώς αστικής φύσεως, που αφορούν όλες τις απαιτήσεις αξίας άνω των 15.000 ευρώ καθώς και οποιαδήποτε υπόθεση (ανεξαρτήτως της αξίας της απαίτησης) που αφορά ακίνητη περιουσία, δουλείες, βάρη κλπ.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Από την παράθεση των άνω ενδεικτικών στοιχείων συνάγεται: α) ότι στις προαναφερόμενες έννομες τάξεις υπάρχουν δύο ή περισσότερα Πρωτοβάθμια Δικαστήρια και β) ότι λειτουργούν Πρωτοβάθμια Δικαστήρια των οποίων η υλική αρμοδιότητα κυμαίνεται έως 30.000 ευρώ ενώ παράλληλα μπορεί να εκδικάζουν και ειδικά προβλεπόμενες διαδικασίες, ανεξαρτήτως της ονομασίας τους ως Ειρηνοδικείων, Τοπικών Δικαστηρίων, Περιφερειακών Δικαστηρίων, Ειδικών Δικαστηρίων κλπ.

Συνεπώς, ο ισχυρισμός ότι στην Ελλάδα εμφανίζεται το παράδοξο: «απαίτηση από αυτοκινητικό  ατύχημα ύψους 20.000 ευρώ να εκδικάζεται από το Ειρηνοδικείο και απαίτηση 20.001 από το Πρωτοδικείο» δεν μας βρίσκει σύμφωνους, καθότι το ίδιο συμβαίνει στις περισσότερες ευρωπαϊκές έννομες τάξεις και τούτο διότι έτσι πραγματώνεται η ρήση στη Συντακτική Συνέλευση του 1790, στη Γαλλία, του οργανωτή του θεσμού των Ειρηνοδικείων, με τη σημερινή μορφή τους, του  Thouret ότι  «Τα Ειρηνοδικεία πρέπει να είναι απηλλαγμένα των δικονομικών τύπων, κανονισμός απλούστατος θα είναι επαρκής οδηγός των Ειρηνοδικών, η δ’ ενώπιον αυτών, διαδικασία χωρίς διατυπώσεις, καλή, απλή και ανέξοδος», ώστε να παρέχουν ακώλυτη πρόσβαση των πολιτών στη Δικαιοσύνη. 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΟΥ ΔΙΕΞΗΓΑΓΕ Η ΕΝΩΣΗ ΔΙΚΑΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΑ

 

Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, όπως είναι γνωστό, διεξήγαγε έρευνα, στα Ειρηνοδικεία όλης της χώρας και αιτήθηκε την αποστολή στοιχείων περί των υποθέσεων που χρεώθηκαν οι Δικαστικοί Λειτουργοί – Ειρηνοδίκες κατά το προηγούμενο δικαστικό έτος και περί των υποθέσεων που εκκρεμούν προς εκδίκαση το τρέχον δικαστικό έτος.

Πριν παραθέσουμε τα συμπεράσματα από την έρευνα, πρέπει να προβούμε στις ακόλουθες παραδοχές:

Α) από το έτος 2010 έως το έτος 2023 οι Ειρηνοδίκες υπερχρεώθηκαν λόγω της εκδίκασης των υποθέσεων του ν. 3869/2010,

Β) ότι οι θέσεις των Ειρηνοδικών αυξήθηκαν διαδοχικά με συνέπεια, σήμερα, να ανέρχονται πλέον των 900,

Γ) με τη διεξαγωγή δύο διαγωνισμών (2011 και 2015) καλύφθηκαν στο σύνολότους όλες  οι οργανικές θέσεις,

Δ) ότι έγινε επαναπροσδιορισμός των υποθέσεων του ν. 3869/2010, δυνάμει του ν. 4745/2020 (ρυθμίσεις για την επιτάχυνση της εκδίκασης εκκρεμών υποθέσεων του ν. 3869/2010), δίχως γνώση περί του αριθμού των εκκρεμών υποθέσεων, με συνέπεια την χρέωση των Ειρηνοδικών και κυρίως των νεοδιορισθέντων με υπερβολικά μεγάλο αριθμό υποθέσεων.

 

1) Υφίστανται περιφερειακά Ειρηνοδικεία στα οποία εισέρχεται, κατά το τρέχον δικαστικό έτος, πολύ μικρός αριθμός υποθέσεων, ο οποίος υπολείπεταιτων 50 δικογραφιών ανά δικαστικό σχηματισμό. Η μείωση δικαιολογείται από το γεγονός του βίαιου επαναπροσδιορισμού των αιτήσεων του ν. 3869/2010, που είχε ως συνέπεια την άμεση εκδίκαση αυτών και πλέον την κατάθεση μικρού αριθμού δικογράφων τακτικής, ειδικής διαδικασίας κλπ.

2) Προς ισοκατανομή των υποθέσεων οι Ειρηνοδίκες των άνω Ειρηνοδικείων χρεώνονταν και σε άλλα Ειρηνοδικεία της Περιφέρειας του Πρωτοδικείου π.χ. Ειρηνοδίκης που χρεώθηκε στο Ειρηνοδικείο, όπου υφίσταται η οργανική του θέση μόνο 19 πολιτικές υποθέσεις, στο πλαίσιο της ισοκατανομής εν τέλει χρεώθηκε 135 πολιτικές υποθέσεις.

3) Οι Ειρηνοδίκες που εισήλθαν στο Δικαστικό Σώμα τον Ιούλιο και το Νοέμβριο του έτους 2022 χρεώθηκαν υποθέσεις τόσο στα Ειρηνοδικεία που τοποθετήθηκαν όσο και στα Ειρηνοδικεία, στα οποία εκκρεμούσε μεγάλος αριθμός υποθέσεων ρύθμισης οφειλών και συγκεκριμένα χρεώθηκαν τον υπερβολικό αριθμό των 60 υποθέσεων ή των 30 υποθέσεων συν της χρέωσης στο Ειρηνοδικείο, όπου διορίσθηκαν. 

4) Ότι ο αριθμός των πτωχεύσεων μικρού αντικειμένου, που προσδιορίζονται και εκδικάζονται στα 63 Ειρηνοδικεία, που έχουν πτωχευτική αρμοδιότητα, είναι μικρός προς το παρόν (πλην ελαχίστων Ειρηνοδικείων) και τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι ακόμη εκκρεμούν οι εφέσεις επί των αποφάσεων του ν. 3869/2010 και οι οφειλέτες επιδιώκουν προστασία μέσω της διαδικασίας του άνω νόμου.

5) Ότι οι Ειρηνοδίκες, κατά κανόνα, στα περιφερειακά Δικαστήρια μετέχουν: α) στις συνθέσεις των Τριμελών Πλημμελειοδικείων και της αυτόφωρης διαδικασίας, β) όπου δεν υφίστανται Πταισματοδικεία διενεργούν την προκαταρκτική εξέταση και την προανάκριση και γ) παρευρίσκονται στις κατ’ οίκον έρευνες.

6) Ότι η δικαστηριακή ύλη των Ειρηνοδικείων βαίνει μειούμενη το τρέχον δικαστικό έτος στα περισσότερα Ειρηνοδικεία της χώρας, πλην ελαχίστων Ειρηνοδικείων π.χ. Αμαρουσίου,Θεσσαλονίκης, στο οποίο κατατέθηκαν και εκκρεμούν προς εκδίκαση, μεταξύ άλλων, 4.545 υποθέσεις μικροδιαφορών και 1.956 υποθέσεις τακτικής διαδικασίας.

7) Ότι οι υποθέσεις του ν. 3869/2010, που επανέρχονται με κλήση κυμαίνονται σε μονοψήφιο αριθμό.

8) Ότι τόσο οι υπ’ αριθμ. 7 υποθέσεις, όσο και οι πτωχεύσεις μικρού αντικειμένου δεν διαμορφώνουν μια νέα συνθήκη,η οποία θα ήταν δυνατό να αποτελέσει άμεσα τη νέα ύλη του Ειρηνοδικείου, όπως συνέβη από το 2010 μέχρι και σήμερα, με τις υποθέσεις του ν. 3869/2010. Ωστόσο, δεν μπορεί να διατυπώσουμε βέβαιη θέση και για το μέλλον, διότι, όπως ήδη αναφέρθηκε, δεν έχει ολοκληρωθεί η εκδίκαση των αιτήσεων του ν. 3869/2010 σε δεύτερο βαθμό, κάτι που όταν συντελεστεί, ενδέχεται να αυξήσει, περαιτέρω, την κατάθεση αιτήσεων πτώχευσης μικρού αντικειμένου. Άλλωστε, τα στατιστικά στοιχεία της πενταετίας 2010 – 2015, αποδεικνύουν ότι η κατάθεση και εκδίκαση αιτήσεων του ν. 3869/2010 αυξήθηκαν δημιουργώντας ασφυκτικές συνθήκες πίεσης στα Ειρηνοδικεία, ως προς την διαχείριση του όγκου των εκκρεμών ως άνω αιτήσεων, μετά την πάροδο πενταετίας από την ισχύ του νόμου.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΥΡΥΘΜΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΩΝ

I) Προτείνουμε τη μη κατάργηση των Ειρηνοδικείων αλλά τησύσταση Πολυδύναμων Ειρηνοδικείων, τα οποία θα διαθέτουν Διοικητική Αυτοτέλεια, με διαχωρισμό των καθηκόντων των Ειρηνοδικών και την πλήρη οριοθέτηση της ύλης των Δικαστηρίων του Πρώτου Βαθμού. Η διαμορφωθείσα νέα κατάσταση δεν δικαιολογεί την ύπαρξη ορισμένων περιφερειακών Ειρηνοδικείων ως αυτοτελών δικαστικών σχηματισμών και δη αυτών που με βάση τα επίσημα στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης αποδεικνύεται ότι ο αριθμός των εισερχομένων προς εκδίκαση δικογράφων,  ετησίως, υπολείπεται  του αριθμού πενήντα. Προτείνουμε την κατάργηση αυτών και τη μεταφορά των οργανικών θέσεων των περιφερειακών αυτώνΕιρηνοδικείων στο Ειρηνοδικείο της έδρας ή, εφόσον υφίσταται έτερο πλησιέστεροΕιρηνοδικείο με σημαντικό αριθμό υποθέσεων τη μεταφορά  των οργανικών θέσεων  σ’ αυτό λόγω εγγύτητας. Η δημιουργία των Πολυδύναμων Ειρηνοδικείωνθα συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία της Δικαιοσύνης, στην ισοκατανομή των υποθέσεων και στον καλύτερο προγραμματισμό της υπηρεσιακής και προσωπικής κατάστασης κάθε Δικαστή.

 

ΔΥΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ:

α) Από την κατάργηση πρέπει να εξαιρεθούν Ειρηνοδικεία με μικρό μεν αριθμό εισερχόμενων υποθέσεων, η ύπαρξη, όμως, των οποίων δικαιολογείται για εθνικούς (όλα τα Ειρηνοδικεία σε ακριτικά νησιά και στην παραμεθόριο), συγκοινωνιακούς (δυσκολία πρόσβασης), ιστορικούς κλπ. λόγους.

β) Μετά τη δημιουργία των Πολυδύναμων Ειρηνοδικείων και σε περίπτωση πλεονάζοντος αριθμού Δικαστικών Λειτουργών σε σχέση με τη δικαστηριακή ύλη προτείνεται η ανακατανομή των οργανικών θέσεων, με σκοπό να ενισχυθούν τα Ειρηνοδικεία με αυξημένη δικαστηριακή ύλη.

II) Η συνεχώς μειούμενη, πάντα με βάση τα στατιστικά στοιχεία, δικαστηριακή ύλη των Ειρηνοδικείων δικαιολογεί:

1) μία λελογισμένη αύξηση της καθ’ ύλην αρμοδιότητας των Ειρηνοδικείων κατά το ποσό των 10.000 ευρώ, ήτοι αύξηση στο ποσό των 30.000 ευρώ, ποσό το οποίο, άλλωστε, τίθεται εκτός του πλαισίου της υποχρεωτικής διαμεσολάβησης και επίσης τροποποίηση του άρθρου 14 παρ. 1 περ. β ΚΠολΔ ως προς το ύψος του μισθώματος, το οποίο πρέπει να προσδιοριστεί στο ποσό των 800 ευρώ, ποσό που ανταποκρίνεται στις διαμορφωθείσες μισθωτικές αξίες κατοικιών. Η αύξηση της καθ’ ύλην αρμοδιότητας θα έχει σαν συνέπεια την ελάφρυνση των Πρωτοδικείων, αν συνοδευτεί και από την πρόβλεψη του μη συνυπολογισμού της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης στην αξία του αντικειμένου της διαφοράς, διότι, είναι γνωστό, ότι αυξάνεται η απαίτηση κατά πολύ λόγω υπερβολικής αιτούμενης χρηματικής ικανοποίησης.

2) τη μεταφορά της αρμοδιότητας των υποθέσεων του κτηματολογίου (εκουσία δικαιοδοσία) από τα Πρωτοδικεία στα Ειρηνοδικεία. Υπό εξέταση τίθεται δε το ζήτημα της αύξησης του ορίου των μικροδιαφορών κατά 5.000 ευρώ και συνεπώς και του ανέκκλητου των αποφάσεων επ’ αυτών (άρθρο 512 ΚΠολΔ) καθώς, έτσι, θα μειωθεί και ο αριθμός των εφέσεων, οι οποίες θα προσδιορίζονται και θα εκδικάζονται από το Μονομελές Πρωτοδικείο.

III)Μετά την συγχώνευση των Ειρηνοδικείων η προανάκριση θα διενεργείται μόνο από Ειδικούς Προανακριτές, έναν ή περισσότερους, αναλόγως του αριθμού των υποθέσεων, αποκλειστικής απασχόλησης (αναγκαία η αλλαγή του όρου Πταισματοδίκες, μετά την κατάργηση των πταισμάτων),των οποίων το Προανακριτικό Γραφείο, θα εδρεύει στην έδρα του Ειρηνοδικείου της Πρωτεύουσας του πρώην Νομού, ήδη Περιφερειακής Ενότητας. Με τη δημιουργία οργανικής θέσης Ειδικού Προανακριτή αποφεύγεται η πολλαπλότητα των καθηκόντων του Ειρηνοδίκη, ο οποίος, κατόπιν της κατάργησης των μη δικαιοδοτικών καθηκόντων, που έχουν προταθεί και έχουν γίνει ήδη αποδεκτά από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, θα ασκεί αποκλειστικά δικαιοδοτικά καθήκοντα πολιτικού Δικαστή.

Επισημαίνεται, ότι πρόταση αυτή της αύξησης της ύλης, η οποία θα επιφέρει ταυτόχρονη ελάφρυνση της ύλης στο Πρωτοδικείο και της αναμόρφωσης των Ειρηνοδικείων θα πρέπει να συνδυαστεί με κατάρτιση Νέου Μισθολογίου των Ειρηνοδικών, όπως ήδη έχουμε αναπτύξει και αιτηθεί σε προηγούμενη συνάντηση μας με τους αρμόδιους φορείς.

Η παραπάνω πρότασή μας, θεωρούμε, είναι η πλέον ορθολογική και κινείται εντός του πλαισίου της συνταγματικής και νομοθετικής δομής της Πολιτικής - Ποινικής Δικαιοσύνης της χώρας μας, είναι άμεσα υλοποιήσιμη και διασφαλίζει την υπηρεσιακή κατάσταση και ομαλή εξέλιξη όλων των Δικαστικών Λειτουργών της χώρας, όπως αυτή κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα, χωρίς να απαιτούνται αβέβαιες και αμφιβόλου αποτελέσματος διαρθρωτικές αλλαγές σε όλο το φάσμα της δικαιοδοτικής λειτουργίας της χώρας. Παράλληλα, εναρμονίζεται, σύμφωνα με τα ανωτέρω, με τα ισχύοντα στα λοιπά ευρωπαϊκά δικαιϊκά συστήματα.

Η διατήρηση των Ειρηνοδικείων είναι αναγκαία για την εύρυθμη λειτουργία της Δικαιοσύνης, γι’ αυτό άλλωστε ο θεσμός των Ειρηνοδικείων (ανεξαρτήτως ονομασίας)όχι μόνο διατηρείται αλλά ενδυναμώνεται σ’ ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, με σκοπό την άμεση και ακώλυτη πρόσβαση στη Δικαιοσύνη και την ταχεία απονομή αυτής ενώ πολύ περισσότερο η ύπαρξη τους στην περιφέρεια κατοχυρώνει την αρχή της αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας των δικαιωμάτων των πολιτών.

Μαργαρίτα Στενιώτη

Πρόεδρος Εφετών

Πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων 

 

https://ende.gr/%ce%b1%ce%b9%cf%84%ce%b7%ce%bc%ce%b1-%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%83-%cf%84%ce%bf%ce%bd-%cf%85%cf%80%ce%bf%cf%85%cf%81%ce%b3%ce%bf-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%cf%84%ce%bf%ce%bd-%cf%85%cf%86%cf%85%cf%80%ce%bf%cf%85/