Και τώρα τι κάνουμε με την πανδημία και την απονομή της δικαιοσύνης ; (1)

·         -Το δικαίωμα των ευπαθών ομάδων για έννομη προστασία.

·         «Δίκαιη δίκη» δεν μπορεί να υφίσταται χωρίς την παρουσία δικηγόρων.

·         Πρέπει να ληφθούν επείγοντα νομοθετικά και άλλα μέτρα για να λειτουργήσει η Δικαιοσύνη.

1.-Πέρασε κι ο μαγικός μήνας Αύγουστος και ήρθε η ώρα της αλήθειας. Στις 11 Μαρτίου του 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κήρυξε την ασθένεια από τον ιό COVID-19, κορωνοϊό ως παγκόσμια πανδημία.  Η επικεφαλής της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Μισέλ Μπατσελέτ, κάλεσε σήμερα τις χώρες να σέβονται το κράτος δικαίου παρά την επιδημία του κορωνοϊού, περιορίζοντας το χρόνο ισχύος των έκτακτων μέτρων, προκειμένου να αποφευχθεί μια «καταστροφή» στον τομέα των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η  πανδημία καλπάζει και ερχόμαστε  μετά μια περίοδο του πρώτου  «αναγκαστικού εγκλεισμού»[1], αφού  κρίθηκε «επιτακτική ανάγκη» για την αντιμετώπιση σοβαρού κινδύνου δημόσιας υγείας και ειδικότερα για τον περιορισμό της διασποράς των επιπτώσεων της νόσου κορωνοϊού (COVID-19). Έναντι του κινδύνου ενός νέου «lockdown» πληθαίνουν οι φωνές πολιτικών αξιωματούχων που ζητούν την αυστηρή τήρηση των κανόνων προστασίας. Ήδη Υπάρχουν ορισμένες κατηγορίες πολιτών που αμφισβητούν τα μέτρα ή τις μεθόδους υλοποίησης των μέτρων στάση που εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους για την δημόσια υγεία, αγαθό που προστατεύεται από την συνταγματική διάταξη του άρθρου 5 παρ 5 Συντάγματος.  Η πανδημία οδήγησε στην λήψη αναγκαστικών μέτρων περιορισμού των ατομικών ελευθεριών όπως η προσωπική ελευθερία (Συντ 5 παρ.1, 3 και 4, βλ. και 2 παρ. 1), αλλά και η ανάπτυξη της προσωπικής και οικονομικής ελευθερίας (Συντ 5 παρ. 1) τα μέτρα ήταν αναγκαία, (Συντ 5παρ. 4), με βάση την αρχή της αναλογικότητας (Συντ 25 παρ. 1). Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) στη παράγραφος 1 του Άρθρου 2 αναφέρει: «Το δικαίωμα κάθε προσώπου στη ζωή προστατεύεται από το Νόμο». Ήδη είμαστε όμως στα πρόθυρα δεύτερου κύματος και μπορούμε εύκολα να σταματήσουμε το ρυθμό αύξησης των κρουσμάτων, αν εφαρμοστούν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας της ανθρώπινης ζωής. «Τα δικαστικά συστήματα πρέπει να είναι προετοιμασμένα, ιδίως σε ό,τι αφορά αποτελεσματικές λύσεις για τη διασφάλιση της συνέχειας του δικαστικού έργου και της πρόσβασης στη Δικαιοσύνη, διατηρώντας παράλληλα τον σεβασμό στα ατομικά δικαιώματα.»[2] Η μη λήψη τέτοιων αναγκαιών μέτρων ενόψει των διατάξεων του Συντάγματος και της ΕΣΔΑ μπορεί να οδηγήσει σε άσκηση αγωγών αποζημιώσεως σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου κατά τις διατάξεις του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ σε συνδυασμό με τις διατάξεις 914, άρθρων 297, 298, 299, 330 και 932 ΑΚ(ΑΠ192/2016) . Είναι γνωστόν ότι παρανομία συνιστά και η παράβαση της γενικής υποχρέωσης πρόνοιας και ασφάλειας στο πλαίσιο της συναλλακτικής και γενικότερα της κοινωνικής δραστηριότητας τον ατόμων, δηλαδή η παράβαση της, κοινωνικώς επιβεβλημένης και εκ της θεμελιώδους δικαιΐκής αρχής της συνεπούς συμπεριφοράς, απορρέουσας υποχρέωσης λήψης ορισμένων μέτρων επιμέλειας(όπως πχ. νομοθετικών) για την αποφυγή πρόκλησης ζημίας σε έννομα αγαθά τρίτων προσώπων. Έτσι το Κράτος επιβάλλεται να λάβει  την ενδεδειγμένη θετική ενέργεια προστασίας της δημόσιας υγείας προς προστασία όλων των ομάδων του πληθυσμού χωρίς καμμιά απολύτως εξαίρεση, προς αποφυγή της ζημίας.  

2.-Είναι βέβαιον ότι  υπάρχουν ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού στις οποίες περιλαμβάνονται πρόσωπα που ασκούν δημόσιο λειτούργημα  όπως γιατροί, ιατρικό προσωπικό δικαστές, δικηγόροι δικαστικοί υπάλληλοι. Ειδικά για τους δικηγόρους(και τους γιατρούς) που ασκούν λειτούργημα και η παρουσία τους και η φύση του λειτουργήματος τους, υποχρεώνει στην αυτοπρόσωπη άσκηση του λειτουργήματος τους . Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατοχυρώνει ειδικότερα τις αρχές της ισότητας ενώπιον του νόμου, το τεκμήριο της αθωότητας και το δικαίωμα σε μια δίκαιη και δημόσια δίκη από ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο. «Η προσήκουσα προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών, οικονομικής, κοινωνικής, πολιτισμικής ή ατομικής και πολιτικής φύσης, που αναγνωρίζονται σε όλα τα πρόσωπα, προϋποθέτει τη δυνατότητα πρόσβασης όλων σε νομικές υπηρεσίες που παρέχουν ανεξάρτητοι επαγγελματίες της νομικής επιστήμης»[3].

Επισημαίνεται η υποχρέωση αναγκαστικά εργασίας στους νομικούς ενώ  το σημερινό νομικό καθεστώς δεν προβλέπει τη  υποχρέωση αναβολής από δικαστήριο(και μάλιστα χωρίς την αυτοπρόσωπη εμφάνιση των διαδίκων και των πληρεξουσίων τους)  με τη επίκληση του κινδύνου τόσον για τους  διαδίκους, τους δικηγόρους και λοιπούς παράγοντες της δίκης. Μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου και ενώ είχαν ήδη εκδηλωθεί κρούσματα, οι αρμόδιοι είτε υποτιμούσαν, είτε - ακόμα χειρότερα - αποσιωπούσαν τον κίνδυνο, ελπίζοντας να μην διαταραχθεί η ομαλή λειτουργία της οικονομίας και της δικαιοσύνης. Σε εποχές κορωνοϊού εκατομμύρια εργαζόμενοι αφήνουν τα γραφεία τους και δουλεύουν από το σπίτι. Το «καλό παράδειγμα» δίνουν από την πρώτη στιγμή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και άλλα όργανα της ΕΕ, προσφέροντας στους υπαλλήλους καθεστώς τηλε-εργασίας με πλήρεις αποδοχές. Αυτό όμως δεν μπορεί να συμβεί σε πολλές και σημαντικές υποθέσεις ενώπιον της Δικαιοσύνης.

Η πλήρης κατάργηση της «ζωντανής διαδικασίας»( ιδίως στις ποινικές υποθέσεις και τις ειδικές διαδικασίες), θα μπορούσε περαιτέρω  να οδηγήσει στην παραβίαση του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ χωρίς όμως να λύνει το ζήτημα. Είναι αναληθές ότι υπάρχει επαρκής προστασία των μερών και των πληρεξουσίων τους και στις υποθέσεις που είναι εφικτή  η από απόσταση συζήτηση υποθέσεων ,επειδή σήμερα  δεν υπάρχει μηχανογράφηση στις γραμματείες των δικαστηρίων και μοιραία  τότε η λήψη αντιγράφου του φακέλου μοιραία θα οδηγήσει τον δικηγόρο στην γραμματεία του δικαστηρίου και όχι μόνο μια φορά. Οπότε και μ’ αυτόν τον τρόπο ο δικηγόρος καθίσταται «μελλοθάνατος» και η Πολιτεία δεν έχει λάβει τα αναγκαία μέτρα και  εκτίθεται στον κίνδυνο προσβολής από τον κορωνοϊό για χρόνο απροσδιόριστο και περισσότερο από τις υπόλοιπες ομάδες του πληθυσμού που θα μπορούσαν να προστατευθούν. Τα ζητήματα αυτά θα έπρεπε ν’ απασχολήσουν την Πολιτεία και τους δικηγορικούς Συλλόγους, αλλά μάταια όμως, λίγες μέρες έμειναν.

ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ

---

[1] (10 Μαρτίου- 4 Μαΐου)

[2] Διακήρυξη της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης (CEPEJ) παρουσιάζει την οπτική της για τα διδάγματα που αποκόμισε και τις προκλήσεις που αντιμετώπισε η Δικαιοσύνη κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covd-19 σε https://www.ministryofjustice.gr/wp-content/uploads/2020/07/Cepej-dikirixi-Iouniou.pdf.

[3] «Βασικές Αρχές για το Ρόλο των Δικηγόρων». Υιοθετήθηκαν από το Όγδοο Συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για την Πρόληψη των Εγκλήματος και τη Μεταχείριση των Εγκληματιών Αβάνα, Κούβα, 27 Αυγούστου έως 7 Σεπτεμβρίου 1990