Παρασκευή 29 Νοεμβρίου 2013

Η ΝΕΟΠΑΓΗΣ ΟΙΟΝΕΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΠΟΙΝΗ ΤΟΥ «ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΜΕΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ»


Γράφει ο Σίσκος Παναγιώτης
Δικηγόρος,
ΥπΜΔ Ποινικού Δικαίου ΑΠΘ

Τα τελευταία χρόνια το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε αρκετές φορές τη χώρα μας εξαιτίας της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των κρατουμένων, υποδίκων και φυλακισμένων, κατόπιν προσφυγής των τελευταίων. Οι συνθήκες τήρησης στα διάφορα καταστήματα κράτησης και στις φυλακές κρίθηκε ότι ήταν απάνθρωπη, ανθυγιεινή και εξευτελιστική για ανθρώπινη όντα, με πολλούς κρατουμένους, υπόδικους και καταδικασμένους να βρίσκονται στοιβαγμένοι σε κελιά δυσανάλογα μικρών διαστάσεων. Ας αναφερθούν ενδεικτικά οι περιπτώσεις Nieciecki v. Greece, προσωρινά κρατούμενου στις φυλακές Κορυδαλλού, στον οποίο η Ελλάδα καταδικάστηκε να καταβάλει αποζημίωση 5.600 € και των Tzamalis and Others v. Greece, με 14 προσφεύγοντες, φυλακισμένους στα Ιωάννινα, στους οποίους επιδικάστηκε ποσό αποζημίωσης 5.000 έως 15.000 € για κάθε προσφεύγοντα.

Η αδυναμία της χώρας μας αφενός, εν όψει της δυσμενούς οικονομικής κρίσης,  να ανταποκριθεί στις επιταγές του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου περί αναβάθμισης των καταστημάτων κράτησης, η υπερβολική επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού αφετέρου, προκειμένου να συντηρηθεί και να τύχει της απαραίτητης περίθαλψης τόσο μεγάλος αριθμός εγκλείστων, οδήγησε τον έλληνα νομοθέτη να εισάγει το νέο θεσμό του ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΥΠΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ και να τροποποιήσει τα σχετικά άρθρα του Ποινικού Κώδικα, του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και του Σωφρονιστικού Κώδικα.
Η φύση του κατ’ οίκον περιορισμόύ φαίνεται να είναι διπλή, κατά τρόπον ώστε ο εν λόγω θεσμός να διαδραματίζει άλλοτε το ρόλο του περιοριστικού όρου, άλλοτε εκείνον της «οιονεί εναλλακτικής ποινής».
 Ειδικότερα, κατά το στάδιο της προδικασίας, σε περίπτωση τέλεσης κακουργήματος (ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή), το εν λόγω μέτρο του κατ’ οίκον περιορισμού υπό ηλεκτρονική επιτήρηση προβλέπεται ως περιοριστικός όρος, του οποίου η επιβολή πρέπει να προηγείται της προσωρινής κράτησης[1], υπό την έννοια ότι η προσωρινή κράτηση μπορεί να επιβληθεί μόνον επικουρικά, εφόσον κρίνεται ότι δεν επαρκεί, μεταξύ των περιοριστικών όρων, ούτε και ο κατ’ οίκον περιορισμός[2].
Εξάλλου, η νεοπαγής ρύθμιση φαίνεται να φέρει και χαρακτήρα «εκούσιας οιονεί εναλλακτικής ποινής», δεδομένου ότι προβλέπεται παράλληλα με τον γνωστό θεσμό της υπό όρον απόλυσης και η «απόλυση καταδίκων υπό τον όρο του κατ’ οίκον περιορισμού υπό ηλεκτρονική επιτήρηση», υπό προϋποθέσεις ευνοϊκότερες εκείνων της υπό όρον απόλυσης του άρ. 105 ΠΚ. Πρακτικά δηλαδή, ο καταδικασμένος εξέρχεται της φυλακής μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, προκειμένου να εκτίσει το υπόλοιπο της ποινής στην οικία του, μέχρι να δικαιούται πλέον την υπό όρον απόλυση του άρ. 105 επ. ΠΚ, ήτοι χωρίς τον κατ’ οίκον περιορισμό[3].
Η διαδικασία προμήθειας, εγκατάστασης και λειτουργίας των ηλεκτρονικών και λοιπών τεχνικών μέσων και εξοπλισμών και συστημάτων επιτήρησης, ο τρόπος παρακολούθησης και καταγραφής της γεωγραφικής θέσης των επιτηρουμένων προσώπων, η δαπάνη που θα βαρύνει κάθε επιτηρούμενο πρόσωπο και ο τρόπος καταβολής της,  η έναρξη εφαρμογής του μέτρου, το είδος των τηρούμενων πληροφοριών που θα συλλέγονται, η κατοχή και επεξεργασία αυτών θα καθοριστούν με Προεδρικό Διάταγμα το οποίο πρόκειται να εκδοθεί μετά από Πρόταση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Οικονομικών[4].
Αναγκαίο είναι να διευκρινιστεί ότι η συμφωνία της ρύθμισης του κατ’ οίκον περιορισμού υπό ηλεκτρονική επιτήρηση προς την αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την προστασία των προσωπικών δεδομένων  και του ιδιωτικού απορρήτου φαίνεται καταρχήν προβληματική. Πλην όμως, αφενός ο εκούσιος χαρακτήρας του περιορισμού, κατόπιν αίτησης του υποδίκου ή του καταδικασμένου, αφετέρου η νομοθετική πρόβλεψη περί  επεξεργασίας μόνο εκείνων των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που είναι αναγκαία και πρόσφορα για την επίτευξη των σκοπών της ηλεκτρονικής επιτήρησης, αποτελούν ασφαλιστικές δικλείδες, ικανές να αποτρέψουν την πιθανή αντίθεση προς τις προαναφερθείσες αρχές και αξίες.
Ορθά η κατ’ οίκον επιτήρηση, δεν προβλέπεται να αποτελέσει το «καταφύγιο» όσων ετέλεσαν εγκλήματα με ιδιαιτέρως αυξημένη ποινική απαξία, όπως τις απλώς και ιδιαίτερα διακεκριμένες μορφές διακίνησης ναρκωτικών, εγκλήματα εσχάτης προδοσίας, συγκρότησης ή ένταξης κλπ. σε εγκληματική οργάνωση,  τρομοκρατικών πράξεων, βιασμού, καθώς και κάποιες υποπεριπτώσεις της κατάχρησης σε ασέλγεια, της αποπλάνησης παιδιών, της κατάχρησης ανηλίκων σε ασέλγεια, της πορνογραφίας ανηλίκων της ασέλγειας με ανήλικο έναντι αμοιβής, της ληστείας και της ανθρωποκτονίας από πρόθεση (η εν βρασμώ ψυχικής ορμής βέβαια δύναται να στηρίξει την νέα υπό όρον απόλυση).
Εν κατακλείδι, η νέα ρύθμιση του κατ’ οίκον περιορισμού φαίνεται ορθή, συνάδουσα ίσως καλύτερα προς τις επιταγές ενός εκ των σκοπών της ποινής, ήτοι της ειδικής πρόληψης, διότι είναι αμφίβολο εάν υπό απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες κράτησης δύναται ο καταδικασθείς να καλυτερεύσει και να σωφρονιστεί. Εξάλλου, και από άποψη οικονομική δύναται αφενός να αποτρέψει τη χώρα μας από νέες καταδίκες από το ΕΔΔΑ αφετέρου να ελαφρύνει τις δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμό αναφορικά με τη συντήρηση των εγκλείστων υποδίκων ή καταδικασμένων.





[1] Πρόκειται για εκείνον τον θεσμό που οι δημοσιογράφοι εσφαλμένα αποκαλούν ως προφυλάκιση. Δυστυχώς και πολλοί νομικοί, προκειμένου να γίνουν κατανοητοί από το τηλεοπτικό ή αναγνωστικό κοινό, χρησιμοποιούν και αυτοί, εμφανιζόμενοι στα ΜΜΕ  τον εσφαλμένο όρο «προφυλάκιση».
[2] Βλ. σχετικά  άρ. 282 και 283Α  ΚΠΔ
[3] Βλ. σχετικά άρ. 110Β και 110Γ ΠΚ
[4] Βλ. αρ. 4 ν. 4205/2013

6 σχόλια:

  1. Μπράβο Παναγιώτη !!!! Συγχαρητήρια για το άρθρο σου!! Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕΙ !!! ΚΑΠΟΙΟΙ ΙΣΩΣ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΟΤΙ ΣΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΗΓΟΥΝ ΚΑΠΟΙΟΙ ΔΡΑΣΤΕΣ (ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ) ΙΔΙΩΣ ΓΙΑ ΚΑΠΟΙΑ ΜΗ ΤΟΣΟ ΣΟΒΑΡΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ, ΠΡΟΚΑΛΕΙΤΑΙ ΣΕ ΜΙΑ ΖΩΗ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΚΑΚΟ ΑΠΟ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΚΑΝΕ Ο ΔΡΑΣΤΗΣ.............ΓΙΑΤΙ Η ΖΩΗ ΣΤΗ ΦΥΛΑΚΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΚΟΛΑΣΗ..................................

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ο αρθρογράφος ξεκινά κρίνοντας ως 'αναγκαίο' να διευκρινίσει ότι ως προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια κλπ, η επίμαχη ρύθμιση του φαίνεται 'καταρχήν προβληματική'.

    Καταλήγει όμως ότι 'εν κατακλείδι' του φαίνεται 'ορθή' και μάλιστα ότι 'συνάδει' ίσως καλύτερα προς τις επιταγές του νόμου, πέρα από το ότι δυνητικά θα αποτρέψει τη χώρα από νέες καταδίκες και θα ελαφρύνει τις δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού..

    Ωστόσο, η εξέταση των επίμαχων διατάξεων αποκομμένων τελείως τόσο από το ευρύτερο νομοθετικό καθώς και οικονομικό πλαίσιο λειτουργίας της χώρας όσο και από αυτές ακόμα τις λοιπές διατάξεις του νομοθετήματος με το οποίο έγινε η εισαγωγή της εν λόγω ρύθμισης στο δικαιϊκό μας σύστημα δεν είναι, άραγε, ιδιαίτερα προβληματική;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Θα μπορούσατε να γίνετε παρακαλώ πιο σαφής; Πώς επιδρά το ευρύτερο νομοθετικό και οικονομικό πλαίσιο (αν και στο οικονομικό πλαίσιο νομίζω γίνεται σαφέστατα αναφορά), καθώς και οι λοιπές διατάξεις του νομοθετήματος, στην εν λόγω ρύθμιση του κατ' οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση; Προσωπικά πιστεύω ότι ένας λόγος (ίσως ο κυριότερος..δεν αμφιβάλλω ότι εσείς μπορεί να έχετε υπόψη σας και κάποιο άλλο λόγο) είναι οι καταδίκες από το ΕΔΔΑ, καθώς και το πραγματικό γεγονός ότι οι φυλακές δεν χωράνε άλλους και δεν έχει το κράτος χρήματα να κατασκευάσει άλλες, ούτε περισσότερες ούτε ποιοτικά καλύτερες.

      Διαγραφή
  3. Θεωρώ την ρύθμιση προβληματική.

    Καταρχήν είναι προβληματικό να εισάγονται αποσπασματικές παρεμβάσεις σε θεσμούς με μεγάλο συστημικό εύρος, όπως η απονομή της ποινικής δικαιοσύνης, καθώς έτσι διαταράσσεται η ενδοθεσμική ισορροπία.

    Έπειτα ένας έγκλειστος κρατούμενος, πέρα από τον περιορισμό της ελευθερίας της κίνησης, υφίσταται και περιορισμό στην ελευθεριά ανταπόκρισης και αλληλεπίδρασης με πρόσωπα και πράγματα, με αιχμή τον κολασμό της κατοχής και χρήσης κινητού τηλεφώνου. Τέτοιοι έντονοι περιορισμοί δεν υπάρχουν στην κατ'οίκον ηλεκτρονική επιτήρηση. Η τελευταία λοιπόν είναι και εννοιολογικά και λειτουργικά διαφορετική από τον εγκλεισμό οπότε είναι προβληματικό να νοούνται υπαλλακτικά.

    Τέλος, ποιά είναι η λύση στο πρόβλημα του υπερπληθυσμού των φυλακών; Να χτιστούν νέες; Να αυθηθεί ο ρυθμός εξόδου των καταδίκων με ρυθμίσεις χωρίς δικαιοπολιτικό έρεισμα; Η να μειωθεί ο ρυθμός εισόδου νέων με μια ριζική αναμόρφωση του ΠΚ;

    Το ερώτημα είναι ποιούς και τί είδους θεσμούς διαλέγουμε. Σκοπιμότητας και εισπρακτικής λογικής ή βασισμένους στις αξίες του ανθρωπισμού; Αν δε θέλουν ανθρώπους στη φυλακή, να μην τους βάζουν απο την αρχή. Αν τους βάζουν όμως, αυτές να είναι σωφρονιστικά ιδρύματα, όχι λευκά κολαστήρια.

    Ή μήπως έτσι εξυπηρετείται καλύτερα η γενική πρόληψη;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Τι νόημα έχει ο κατ' οίκον περιορισμός ?
    Είναι το αποτέλεσμα ενός συστήματος που δεν μπορεί να λειτουργήσει.
    Κατά βάση συμφωνώ με τα παραπάνω χωρίς να μπορώ να εκφέρω λύση.
    Θέλει ουσιαστική φιλοσοφική συζήτηση από μέσα από την φυλακή, με τα δεδομένα στο χέρι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Οι λύσεις για κάποιον στον οποίο επιβάλλεται ποινή που ούτε να ανασταλεί ούτε να μετατραπεί μπορεί, φαίνεται πως είναι τρεις: 1) Εγκλεισμός σε άθλιες συνθήκες κράτησης 2) Κατ' οίκον περιορισμός 3) Πλήρης ελευθερία. Στο βαθμό που δεν φαίνεται να είναι διατεθειμένος ο νομοθέτης να προκρίνει την τρίτη λύση, συμβιβάζομαι και με τη δεύτερη. Άλλωστε, όπως έχει ειπωθεί, (από τον Μανωλεδάκη) το Ποινικό δίκαιο πρέπει από τη μια να προστατεύει τα έννομα αγαθά και από τη άλλη να εγγυάται τις ελευθερίες και τα δικαιώματα του κατηγορουμένου. Άρα θα πρέπει να ανευρεθεί μια χρυσή τομή μεταξύ αυτών των δύο. Αν από τη μια έχεις έναν κατηγορούμενο που θέλεις να τον έχεις τελείως ελεύθερο, από την άλλη όμως έχεις και το θύμα του εγκλήματος -και γενικώς μια κοινωνία που θέλει να απονεμηθεί δικαιοσύνη. Πώς θα συμβιβαστούν αυτά τα δύο; Θεωρώ λοιπόν ότι καταρχήν το κράτος θα πρέπει να βελτιώσει το σωφρονιστικό σύστημα. Εάν όμως δεν μπορεί να το πράξει, η "χρυσή τομή" μεταξύ των ως άνω τριών λύσεων βρίσκεται (νομίζω) στο θεσμό της κατ' οίκον επιτήρησης με ηλεκτρονικά μέσα, αρκεί αυτή να γίνεται με σεβασμό προς την προσωπικότητα και τα προσωπικά δεδομένα. Ως προς αυτό που αναφέρεται από σχολιαστή παραπάνω ότι έτσι εξυπηρετείται ο εισπρακτικός μηχανισμός του κράτους, το νέο νομοθέτημα γράφει ότι ο καταδικασθείς κατηγορούμενος θα καταβάλει τα έξοδα της επιτήρησης (άρα τα χρήματα δεν θα πηγαίνουν στο κράτος αλλά στα έξοδα της επιτήρησης. Τώρα εάν το κράτος επιβάλλει παραπάνω από τα απαιτούμενα για την επιτήρηση, κακώς θα τα επιβάλλει.). ΩΣΤΟΣΟ, εντοπίζω ένα πρόβλημα στο γεγονός ότι αυτός που θα έχει χρήματα να πληρώσει τα έξοδα της επιτήρησης θα πηγαίνει στο σπίτι του, ενώ αυτός που δεν έχει θα μπαίνει στην φυλακή με τις γνωστές συνθήκες κράτησης. Αυτό το πρόβλημα είναι σημαντικό και φαίνεται να διαφοροποιεί, ακόμα και στο ευαίσθητο πεδίο του ποινικού δικαίου, τους ανθρώπους σε οικονομικά εύρωστους και μη. Άλλωστε το ίδιο πρόβλημα δεν υπάρχει και στη μετατροπή της ποινής; Ή στην κατάθεση εγγύησης ως περιοριστικό όρο ή ως όρο αναστολής εκτέλεσης της ποινής σε περίπτωση άσκησης ενδίκου μέσου; Το εν λόγω πρόβλημα ίσως μπορεί να αποτραπεί με την πληρωμή εκ μέρους του κράτους των εξόδων επιτήρησης για όσους είναι αποδεδειγμένα άποροι. (Αφού δεν μπορεί το κράτος να τους βάλει σε ανθρώπινες φυλακές, ας τους πληρώσει τους τα έξοδα της επιτήρησης). Ειδάλλως θα οδηγηθούμε στο φαινόμενο οι οικονομικά ισχυροί να είναι στα σπίτια τους (πολλές φορές μάλιστα έχοντας αποκτήσει πλούτο ως προϊόν των οικονομικών εγκλημάτων τους (απάτη, απιστία, φορολογικά αδικήματα κλπ-τα οποία σημειωτέον ότι δεν εξαιρούνται από την κατ' οίκον επιτήρηση) και οι λοιποί στις φυλακές. Από την άλλη θα πει κανείς: Αν είναι το κράτος να δίνει τα έξοδα της επιτήρησης για τους άπορους, με αυτά τα χρήματα που θα έδινε για τα έξοδα, ας φτιάξει φυλακές. Ως προς αυτό, ας αποφασίσουν οι αρμόδιοι επί των οικονομικών τι από τα δύο συμφέρει το κράτος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε, αναφορικά με τα σχόλια που δημοσιεύονται ότι:
1) Δε θα δημοσιεύονται δυσφημιστικά και εξυβριστικά σχόλια
2) Δε θα δημοσιεύονται ΑΣΧΕΤΑ σχόλια σε ΑΣΧΕΤΕΣ αναρτήσεις
3) Δε θα δημοσιεύονται επαναλαμβανόμενα σχόλια στην ίδια ανάρτηση
4) Δε θα δημοσιεύονται σχόλια σε Greeklish


5) Σχόλια σε ενυπόγραφα άρθρα θα δημοσιεύονται μόνον εφόσον και αυτά είναι ενυπόγραφα.
6) Σχόλια σε ενυπόγραφο σχόλιο θα δημοσιεύονται μόνον εφόσον και αυτά είναι ενυπόγραφα.

7) ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΟΝΤΑΙ ΜΟΝΟ ΣΤΙΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΧΕΤΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ "ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΧΟΛΙΑ"


Η ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΩΝ ΔΕ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΥΙΟΘΕΤΟΥΝΤΑΙ ΑΠΌ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ