Υποχρεωτική η παράσταση δικηγόρου στη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων μετά το ν. 4335/2015;

Υποχρεωτική η παράσταση δικηγόρου

στη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων μετά το ν. 4335/2015;

Ελένης Τζουνάκου Δικηγόρου, Μ.Δ.Ε. στην Πολιτική Δικονομία ΕΚΠΑ

   

======================================================
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Νομικό Βήμα (τόμος 65, τεύχος 4, Μάιος 2017) και αναδημοσιεύεται με την άδεια της αρθρογράφου
======================================================================= 
 

Ι. Η προβληματική

ΝοΒ 65

Μετά τις τροποποιήσεις του ν. 4335/2015 (ΦΕΚ 87/Α/23.07.2015) στην § 1 του άρθρου 94 ΚΠολΔ ορίζεται ότι «στα πολιτικά δικαστήρια οι διάδικοι έχουν υποχρέωση να παρίστανται με πληρεξούσιο δικηγόρο». Η δικαστική παράσταση του διαδίκου χωρίς πληρεξούσιο δικηγόρο επιτρέπεται στο ει­ρηνοδικείο, εφόσον πρόκειται για μικροδιαφορές (466 επ. ΚΠολΔ) και για να αποτραπεί επικείμε­νος κίνδυνος (94 § 2 ΚΠολΔ), ενώ απαλείφθηκε η εξαίρεση των ασφαλιστικών μέτρων, ως περίπτω­ση μη υποχρεωτικής παράστασης του διαδίκου με δικηγόρο. Παράλληλα, απαραίτητη προϋπόθεση για τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων αποτελεί η συνδρομή επείγουσας περίπτωσης ή επικείμενου κινδύνου (682 § 1 ΚΠολΔ). Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων ανακύπτει το ερώτημα εάν η έννοια του επικείμενου κινδύνου της 94 § 2 ΚΠολΔ ταυτίζεται με εκείνη της 682 ΚΠολΔ και, ακολούθως, εάν στη διαδικασία των ασφαλιστι­κών μέτρων είναι υποχρεωτική ή μη η παράσταση του διαδίκου με δικηγόρο. Το συγκεκριμένο ζή­τημα παρουσιάζει ιδιαίτερο επιστημονικό και πρακτικό ενδιαφέρον ενόψει των δυσμενών συ­νεπειών που επιφέρει η έλλειψη της ικανότητας προς το δικολογείν (της ικανότητας δηλαδή αυ­τοπρόσωπης επιχείρησης διαδικαστικών πράξεων από το διάδικο), όταν αυτή προβλέπεται ως υπο­χρεωτική. Στην περίπτωση αυτή, η διαδικαστική πράξη πάσχει από ακυρότητα και ο διάδικος θεω­ρείται δικονομικά απών¹ (271 και 272 ΚΠολΔ), ενώ η έλλειψη αυτή δεν αφορά μόνο την παρά­σταση του διαδίκου κατά τη διεξαγωγή της δίκης, αλλά και την υπογραφή και κατάθεση του δικο­γράφου, που αποτελεί διαδικαστική πράξη εξετα­ζόμενη αυτοτελώς. Σχετικά με το ζήτημα αυτό έ­χουν διατυπωθεί αμφιλεγόμενες νομολογιακές και θεωρητικές προσεγγίσεις.

1. Ενδεικτικά ΑΠ 321/2015 ΤΝΠ ΔΣΑ.

ΙΙ. Η άποψη περί υποχρεωτικής παράστασης του διαδίκου με δικηγόρο στα ασφαλιστικά μέ­τρα

65

Ο δραστικός περιορισμός της δυνατότητας αυ­τοπρόσωπης παράστασης του διαδίκου μετά τη νέα ρύθμιση περιλαμβάνει και τα ασφαλιστικά μέτρα. Η κατάργηση της 94 § 2 περ. β' που προέ­βλεπε, κατ' εξαίρεση, τη δυνατότητα αυτοπρόσω­πης παράστασης του διαδίκου στα ασφαλιστικά μέτρα σημαίνει ότι πλέον καθίσταται υποχρεωτι­κή η παράσταση του διαδίκου με δικηγόρο κατά τη διεξαγωγή της δίκης των ασφαλιστικών μέ­τρων^[1]. Η διάταξη είναι σαφής. Οι υποστηρικτές της άποψης αυτής διατείνονται ότι η έννοια του επικείμενου κινδύνου στη διάταξη του άρθρου 94 ΚΠολΔ δεν ταυτίζεται με εκείνη του άρθρου 682 ΚΠολΔ. Η φράση αυτή προϋπήρχε και είχε σκοπό να καλύψει άλλες επείγουσες περιπτώσεις πέραν των ασφαλιστικών μέτρων. Εφόσον, λοιπόν, α­φαιρέθηκε η δυνατότητα παράστασης χωρίς δικη­γόρο στα ασφαλιστικά μέτρα, πρέπει η αόριστη νομική έννοια «επικείμενος κίνδυνος» να ερμη­νευτεί, όπως στο παρελθόν, όταν συνυπήρχε με την εξαίρεση στην περίπτωση των ασφαλιστικών μέτρων: ως αδυναμία άμεσης ανεύρεσης δικηγό­
ρου και ύπαρξη κινδύνου από την αναβολή^[2]. Η έννοια του επικείμενου κινδύνου έχει διαμορφω­θεί ιστορικά και κριτήριο για τη συνδρομή του αποτελεί το ότι από τη μη ενέργεια ή την αναβολή της διαδικαστικής πράξεως προκύπτει βλάβη στα έννομα συμφέροντα του διαδίκου, όπως επί πρά­ξεων για διακοπή παραγραφής ή για τήρηση ορι­σμένης προθεσμίας^[3].

Η θέση αυτή εκφράζεται στην υπ' αριθ. 8/2016 απόφαση του ΜΠρΜεσ^[4] κατά την οποία «...Τούτο ενισχύεται από την παραβολή του κειμένου τού ως άνω άρθρου πριν και μετά την τροποποίηση του ..., όπου πλέον (με τη νέα ρύθμιση) αφαιρέθηκε το στοιχείο β της παρ. 2 που ρητά καθιέρωνε την κατ' εξαίρεση παράσταση του δικηγόρου στις δίκες των ασφαλιστικών μέτρων και παρέχεται πλέον η δυνατότητα αυτοπρόσωπης παράστα­σης του διαδίκου μόνο στα ειρηνοδικεία στις μικροδια­φορές και για να αποτραπεί επικείμενος κίνδυνος. Η τε­λευταία εξαίρεση - έννοια (αποτροπή επικείμενου κινδύ­νου), που υπήρχε και στην παλαιά διατύπωση του ως άνω άρθρου, δεν ταυτίζεται με την αντίστοιχη έννοια (της αποτροπής) του επικείμενου κινδύνου ως προϋπό-

3.      Κεραμεύς/ Κονδύλης/ Νίκας, Ερμηνεία ΚΠολΔ, 2000, σ. 213· Μπέης Κ., Πολιτική Δικονομία, άρθρο 94, σ. 470· Νίκας Ν., ό.π., σ. 169. Τη θέση αυ­τή υποστήριξε ο Κράνης σε εισήγησή του σε ημερίδα του Δικηγορικού Συλλόγου Κοζάνης την 09.07.2016, αναφέροντας ότι «εξ άλλου προς αποτροπή επικείμενου κιν­δύνου στοχεύουν, κατά κανόνα, οι αιτήσεις ασφαλιστικών μέ­τρων και συνεπώς θα μπορούσε να υποτεθεί ότι χωρίς δικηγό­ρο είναι δυνατή η παράσταση και στις υποθέσεις αυτές, στις οποίες γινόταν προηγουμένως ρητή αναφορά· ωστόσο ο επι­κείμενος κίνδυνος προς αποτροπή του οποίου είναι δυνατή η παράσταση και στις υποθέσεις αυτές χωρίς πληρεξούσιο δικη­γόρο, δεν αφορά την ουσία της υπόθεσης, αλλά συνέχεται με την αδυναμία παράστασης με πληρεξούσιο δικη­γόρο, όταν εξ αιτίας ακριβώς της αδυναμίας αυτής δημιουργεί­ται κίνδυνος για τα συμφέροντα του διαδίκου που δικαιολογεί πλέον προς αποτροπή του την αυτοπρόσωπη παράσταση των διαδίκων». Αναθεώρησε, έτσι, την προδιατυπωθείσα άποψή του σε ημερίδες των Δικηγορικών Συλλόγων Πάτρας και Ηρακλείου κατά την οποία «εξ άλλου προς αποτροπή επικείμενου κινδύνου στοχεύουν, κατά κανόνα, οι αιτήσεις α­σφαλιστικών μέτρων και συνεπώς χωρίς δικηγόρο είναι δυνα­τή η παράσταση και στις υποθέσεις αυτές, στις οποίες γινόταν προηγουμένως ρητή αναφορά».

4.    Δεληκωστόπουλος/ Σινανιώτης, Ερμηνεία ΚΠολΔ, Α', 1968, σ. 257· ΠΠρΘ 2418/1985, Αρμ 1985. 1075 επ.

5.    ΝοΒ 2016. 908. Ίδια αιτιολογία υιοθέτησε και η υπ' αριθ. 48/2016 ΜΠρΑμφ, ΝοΒ 2017. 342επ.

θεση του παραδεκτού της αίτησης των ασφαλιστικών μέτρων (άρθρο 682 § 1 ΚΠολΔ), αλλά ερμηνεύεται στενά και σημαίνει ότι η μη άμεση ανεύρεση δικηγόρου (αναγκαίου παραστάτη στις πολιτικές δί­κες λόγω της νομικής του παιδείας, που σε περίπτωση απορίας διορίζεται από το κράτος με την ταχεία διαδικα­σία του ν. 3226/2004 - δωρεάν νομική βοήθεια) και η αναβολή της επιχείρησης της συγκεκρι­μένης διαδικαστική ς πράξης (σε όλες τις διαδικασίες και όχι μόνο σε αυτή των ασ­φαλιστικών μέτρων) θα έθετε σε κίνδυνο (λ.χ παραγραφή ς) τα συμφέροντα του δι­αδίκου (Νίκας σε Ερμηνεία ΚΠολΔ των Κεραμέα - Κονδύλη - Νίκα, υπό το άρθρο 94 § 8, Α.Π 173/1990, ό.π.), πράγμα που δεν ισχύει (κατ' αρχήν) σε συζήτηση αίτησης ασφαλιστικών μέτρων που έχει προσδιοριστεί καιρό πριν (από τη συζήτηση) και έχει επιδοθεί στον α­ντίδικο...».

Παράλληλα, η προστασία των διαδίκων είναι εκείνη που καθιστά απαραίτητη την υποχρεωτική παράστασή τους με δικηγόρο. Η αυτοπρόσωπη παράστασή τους μπορεί να αποβεί πολλάκις επι­ζήμια στα συμφέροντά τους λόγω έλλειψης των απαιτούμενων γνώσεων προς προβολή των δι­καίων τους ή προς υπεράσπιση αυτών^[5]. Η εφαρ­μοζόμενη και στη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων αρχή της συζητήσεως, η ταχεία και απρό­σκοπτη εξέλιξη της διαδικασίας, ο έλεγχος του δι­καστηρίου, η διασφάλιση της πραγματικής ισότη­τας των διαδίκων και η αποτροπή κατάθεσης προφανώς αβάσιμων αιτήσεων επιβάλλουν την παράσταση των διαδίκων με πληρεξούσιο δικη- γόρο^[6]. Η άρση των γεωγραφικών περιορισμών για την άσκηση του δικηγορικού λειτουργήματος διασφαλίζει την ευχέρεια στην εύρεση νομικού παραστάτη, αλλά και την παροχή νομικής υπο­στήριξης σε όλη τη χώρα.

Εξαίρεση, κατά την άποψη αυτή, θα πρέπει να γίνει δεκτή ως προς τις δίκες των ασφαλιστικών μέ­τρων που αφορούν ασφαλιστέα απαίτηση η οποία καταλαμβάνεται από το ποσοτικό όριο των μικρο- διαφορών^[7], λόγω της επιτρεπτής αυτοπρόσωπης παράστασης του διαδίκου στις μικροδιαφορές.

ΙΙΙ. Η άποψη περί δυνατότητας αυτοπρόσωπης παράστασης του διαδίκου στα ασφαλιστικά μέ­τρα

Η διάταξη της 94 § 2 περ. β' που προέβλεπε κατ' εξαίρεση τη δυνατότητα αυτοπρόσωπης πα­ράστασης του διαδίκου στα ασφαλιστικά μέτρα καταργήθηκε ως περιττή, διότι ούτως ή άλλως προϋπόθεση για τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων αποτελεί η ύπαρξη επικείμενου κινδύνου. Κατά την άποψη αυτή^[8], επιτρέπεται η κατάθεση της αί­τησης και η παράσταση στο δικαστήριο για λήψη ασφαλιστικών μέτρων, χωρίς να επέρχεται καμία ουσιώδης μεταβολή στα μέχρι τον ν. 4335/2015 ισχύοντα. Η έννοια του επικείμενου κινδύνου της 94 ΚΠολΔ δεν μπορεί παρά να ταυτίζεται με εκεί­νη του άρθρου 682 του ΚΠολΔ^[9].

Και η θέση αυτή έχει τύχει επιδοκιμασίας από μέρους της νομολογίας. Σύμφωνα με την υπ' αριθ. 501/2016 απόφαση του ΜΠρΠειρ^[10] «... και είναι μεν αλήθεια ότι εκ πρώτης αναγνώσεως παρέχεται η ε­ντύπωση ότι ο νομοθέτης θέλησε οι διάδικοι να παρίστα­νται πλέον με δικηγόρο στις υποθέσεις ασφαλιστικών μέτρων, τούτο όμως δεν είναι δογματικά ακριβές. Ειδι­κότερα σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του ανωτέ­ρω νόμου η νέα ρύθμιση δικαιολογείται από το ότι οι αυ­ξημένες απαιτήσεις που θέτει η δίκη είναι και ένας από τους λόγους για την καθιέρωση του θεσμού της υπο­χρεωτικής συμπράξεως δικηγόρου (βλ. σ. 4 αιτιολογικής εκθέσεως). Περαιτέρω στη σελίδα 10 της ως άνω αιτιο­λογικής εκθέσεως στην κατ' άρθρο επεξήγηση αναφέρε­ται ότι πλέον η άνευ δικηγόρου παράσταση επιτρέπεται μόνο στις μικροδιαφορές, ενώ παρέμεινε η ασφαλιστική δικλείδα της § 3, ήτοι η αποτροπή επικείμενου κινδύ­νου. Συνακόλουθα ο νομοθέτης θέλησε σε περίπτωση αυτοπρόσωπης εμφάνισης διαδίκου να μην απαγγέλλε­ται άνευ άλλου τινός η δικονομική απουσία του αλλά να εξετάζεται ως ασφαλιστική δικλείδα, όπως την ονόμασε, η αποτροπή επικείμενου κινδύνου. Η ίδια ακριβώς φρά­ση (αποτροπή επικείμενου κινδύνου) στο μόνο βιβλίο του ΚΠολΔ που επαναλαμβάνεται αυτουσίως είναι στο 5ο βιβλίο του υπό τον τίτλο «ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΑ ΜΕ­ΤΡΑ». Ειδικότερα στο άρθρο 682 ΚΠολΔ προβλέπεται η δυνατότητα για να αποτραπεί επικείμενος κίνδυνος να διαταχθεί ασφαλιστικό μέτρο για την εξασφάλιση ή τη διατήρηση δικαιώματος ή τη ρύθμιση μιας κατάστασης. Πώς όμως είναι δυνατόν ενώ επιλαμβάνεται το δικαστή­ριο για να δικάσει εσπευσμένως αίτηση ασφαλιστικών μέτρων που σκοπεί στο να αποτραπεί επικείμενος κίνδυ­νος, παράλληλα να μην επιτρέψει την αυτοπρόσωπη πα­ράσταση του διαδίκου διότι κρίνει ότι δεν συντρέχει επι­κείμενος κίνδυνος; Η έρευνα αυτή ενέχει μια εγγενή αντιφατικότητα, διότι επιλαμβανόμενος ο Δικα­στής επί μίας και μοναδική ς αιτήσεως θα πρέπει να κρίνει την αόριστη νομική έν­νοια του «επικείμενου κινδύνου» του άρ­θρου 94 ΚΠολΔ κατά τρόπο διαφορετικό α πό α υτή ν του ά ρ θρ ου 6 83 ΚΠολΔ . Τούτο όμως δεν ευσταθεί, διότι σκοπός του νομοθέτη που κα­θιέρωσε την υποχρεωτική παράσταση δικηγόρου ήταν η προστασία του διαδίκου από τις αυξημένες απαιτήσεις που θέτει η δίκη, όπως αναφέρεται στην προρρηθείσα σ. 4 της αιτιολογικής εκθέσεως του νόμου και όχι ο αρχή- θεν αποκλεισμός του και μάλιστα επί υποθέσεων που χρήζουν αμεσότητας, ευελιξίας και ταχείας ρύθμισης, όπως αυτές των ασφαλιστικών μέτρων. Ενισχυτικό της κρίσης του Δικαστηρίου είναι και το γεγονός ότι στο κε­φάλαιο IV της άνω εισηγητικής εκθέσεως και υπό τον τίτλο «ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ» (σ. 7 αυτής) όπου επιχειρείται μία γενική θεώρηση του νέου νόμου για τις αλλαγές που επέφερε στη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, ουδόλως αναφέρεται ως νέα καινοτόμος ρύθμι­ση η υποχρεωτική παράσταση του διαδίκου με δικηγό­ρο».

Περαιτέρω, υποστηρίζεται^[11] ότι στις (γνήσιες) δίκες των ασφαλιστικών μέτρων, δεν μπορεί να επέλθει καμία δυσμενής συνέπεια από την ερημο­δικία ενός από τους διαδίκους στην περίπτωση που κάποιος απ' αυτούς θεωρηθεί δικονομικά απών, λόγω του εν μέρει ανακριτικού συστήμα­τος, κατά το οποίο το δικαστήριο δύναται αυτε­παγγέλτως να συγκεντρώσει όλα τα στοιχεία που απαιτούνται για να σχηματίσει (με πιθανολόγη- ση) προσωρινή κρίση και να διατάξει το ασφαλι­στικό μέτρο που θεωρεί καταλληλότερο.

Εκφράζεται^[12], επιπροσθέτως, το επιχείρημα ότι με τη νέα διάταξη του ΚΠολΔ τίθενται σε διαλε­κτική αντιπαράθεση δύο συμφέροντα: αφενός το επαγγελματικό συμφέρον των δικηγόρων και α­φετέρου το δημόσιο και συνταγματικώς κατοχυ­ρωμένο (20§1 Σ) συμφέρον του πολίτη να προ­σφεύγει στο δικαστήριο αυτοπροσώπως προς α­ποφυγή επικείμενου κινδύνου στα έννομα συμ- φέροντά του, το οποίο κρίνεται υπέρτερο του πρώτου, με αποτέλεσμα να είναι δυνατή η αυτο­πρόσωπη παράσταση του διαδίκου στη διαδικα­σία των ασφαλιστικών μέτρων.

IV. Συμπεράσματα - Προσωπική εκτίμηση

Η επιλογή του νομοθέτη να απαλείψει τη δυ­νατότητα αυτοπρόσωπης παράστασης στην εξαι­ρετική περίπτωση των ασφαλιστικών μέτρων δεν υπόκειται σε παρερμηνεία. Οι διάδικοι έχουν αυ­ξημένη ευθύνη στη δίκη σε σχέση με το δικαιο- πρακτικό πεδίο και θα πρέπει να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη πορεία της^[13]. Οι αυξημένες απαιτή­σεις που θέτει η δίκη είναι και ένας από τους λό­γους για την καθιέρωση του θεσμού της υποχρεω­τικής συμπράξεως δικηγόρου^[14].

Η επιστημονική και τεχνική πρόοδος δημιούρ­γησαν νέες μορφές εννόμων σχέσεων και, συνε­πώς, η διεξαγωγή των δικών επί καθαρώς ιδιωτι­κών συμφερόντων έγινε έργο, το οποίο πλέον α­παιτούσε ειδική παιδεία, η οποία όχι μόνο ασφα­λώς έλειπε στους έχοντες απλές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, αλλά και ορισμένες φορές ήταν ιδιαιτέ­ρως δυσχερής ακόμα και για ειδικούς επιστήμονες και λειτουργούς¹⁶. Το Κράτος δεν μπορούσε (και δεν μπορεί) να είναι απλός θεατής του δικαστικού αγώνα, διότι η ορθή απονομή της δικαιοσύνης αποτελεί έναν από τους κύριους σκοπούς του κράτους δικαίου και έτσι αναγνωρίστηκε η ανα­γκαιότητα σύμπραξης του δικηγόρου, όχι μόνο ως συμπαραστάτη του διαδίκου, αλλά και ως παρά­γοντα της δίκης και μάλιστα ως άμεσου και ανα­γκαίου συμπαραστάτη του δικαστή¹⁷.

Η υποχρέωση σύμπραξης του νομικού παρα­στάτη υπηρετεί την ανάγκη προστασίας των εν­νόμων συμφερόντων των διαδίκων, τα οποία πρωτίστως οφείλει να λαμβάνει υπόψη η πολιτεία. Πράγματι, η διαδικασία της δίκης προϋποθέτει εξειδικευμένη νομική κατάρτιση, την οποία δια­θέτει ο δικηγόρος, και αν ο διάδικος παρίσταται αυτοπροσώπως, τότε και τα ιδιωτικά του συμφέ­ροντα διατρέχουν κίνδυνο και η διεξαγωγή της δίκης κατ' ανάγκη χωλαίνει, με αποτέλεσμα να διακυβεύονται οι σκοποί της δίκης και της εννό­μου τάξεως γενικότερα. Θα αποτελούσε παράλει­ψη να μην αναφερθεί ότι η ρύθμιση του ΚΠολΔ για την υποχρεωτική παράσταση του διαδίκου με πληρεξούσιο δικηγόρο έχει κριθεί, κατ' επανάλη­ψη, ως σύμφωνη με το Σύνταγμα και την Ευρω­παϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου από τα ελληνικά δικαστήρια¹⁸.

Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί ο καίριος ρόλος του δικηγόρου ως νομικού παραστάτη στους εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης διαφο­ρών, με την παροχή νομικών συμβουλών και δι­αρκούς καθοδήγησης των εντολέων του. Ο δικη­γόρος οφείλει να ενημερώνει τον εντολέα του για όλους τους θεσμούς και τις δυνατότητες εναλλα­κτικής επίλυσης των διαφορών και γενικά να συμβάλλει στην επίλυση αυτών με οποιονδήποτε τρόπο προς όφελος του εντολέα του (άρθρο 35§3

16.  Γεωργίου Κ., ό.π., σ. 131.

17.  Γεωργίου Κ., ό.π., σ. 131.

18.    ΑΠ 1368/2008, ΕλλΔνη 2011. 454 επ· ΑΠ 632/ 2004, ΕλλΔνη 2006. 129· ΑΠ 898/2002 ΕλλΔνη 2002. 1643.

ν. 4194/2013 «Κώδικα Δικηγόρων»). Στο έργο του δικηγόρου περιλαμβάνεται και η διαμεσολάβηση για την αναζήτηση συμβιβαστικής λύσης στο πλαίσιο νόμου ή κοινά αποδεκτής διαδικασίας (άρθρο 36 § 1 εδ. γ' Κώδικα Δικηγόρων). Ο δικη­γόρος οφείλει να επιχειρεί το συμβιβασμό υποθέ­σεων που είναι δεκτικές συμβιβασμού (άρθρο 37 § 3 περ. β' Κώδικα Δικηγόρων).

Με την καθιέρωση της υποχρεωτικής υπογρα­φής και κατάθεσης της αίτησης ασφαλιστικών μέ­τρων από το δικηγόρο και της υποχρεωτικής πα­ράστασης του διαδίκου με δικηγόρο στη δίκη των ασφαλιστικών μέτρων που απαιτεί αμεσότητα, ευ­ελιξία και ταχύτητα, καθίσταται δυνατή η ενθάρ­ρυνση του διαδίκου από το νομικό του παραστά­τη να επιλέξει έναν απ' τους περισσότερους εξω- δικαστικούς τρόπους επίλυσης της διαφοράς που θα οδηγήσει σε ταχεία και αποτελεσματική διευ­θέτηση προς όφελος των συμβαλλόμενων μερών, αλλά και της Δικαιοσύνης.

Κατόπιν τούτων, επιβεβλημένη κρίνεται η πα­ρέμβαση του νομοθέτη προς την κατεύθυνση της επιλογής της μίας ή της άλλης ερμηνευτικής προ­σέγγισης, καθώς μόνο έτσι εξασφαλίζεται η αξιο­πιστία και το κύρος της Δικαιοσύνης. Σε κάθε πε­ρίπτωση παρέχεται η δυνατότητα στο δικαστή να υποχρεώσει το διάδικο να προσλάβει δικηγόρο, αφού εκτιμήσει τις ιδιαίτερες περιστάσεις (94 § 3 ΚΠολΔ).

---

[1] Απαλαγάκη Χ., Ερμηνεία ΚΠολΔ, 2016, σ. 334· Γιαννόπουλος Π., Σημείωμα στην υπ' αριθ. 8/2016 ΜΠρΜεσ, ΕΠολΔ, 2015. 769 επ· Κατράς Ι., Παράσταση χωρίς δικηγόρο στη διαδικασία των ασφα­λιστικών μέτρων; ΕλλΔνη 1/2016. 251· Μαργα­

ρίτης/Μαργαρίτη, Ερμηνεία ΚΠολΔ - ερμηνευ­τικό συμπλήρωμα μετά το ν. 4335/2015, 2016, σ. 10· Ν ί κ α ς Ν., Εγχειρίδιο Πολιτικής Δικονομίας, 2016, σ.

168· Ορφανίδης Γ., Η ρύθμιση του άρθρου 94 ΚΠολΔ μετά την τροποποίηση που επέφερε ο ν. 4335/ 2015, ΕΠολΔ, 2016. 11 επ. Βλ. Κλαμαρή/Κουσού - λη/Πανταζόπουλο, Πολιτική Δικονομία, 2016, κατά τους οποίους ναι μεν καταργήθηκε η δυνατότητα

αυτοπρόσωπης συμμετοχής του διαδίκου στη δίκη των ασφαλιστικών μέτρων, αλλά εσφαλμένως, δίχως μάλι­στα να προκύπτει ο λόγος κατάργησής της.

[5] Ορφανίδης Γ., ό.π., σ. 15.

[6] Ορφανίδης Γ., ό.π., σ. 15.

[7]  Γιαννόπουλος Π., ό.π., σ. 770· Νίκας Ν., ό.π., σ. 169.

[8]   Βλ. τις παρατηρήσεις του Λεοντή στο άρθρο 94 του τότε προσχεδίου στην εισήγησή του στην υπ' αριθ. 11/2014 ΔιοικΟλΑΠ, ΕΠολΔ 2/2014. 157 που αναφέρει ότι «... Με τη ρύθμιση αυτήν καταργούνται οι διατάξεις του ΚΠολΔ με τις οποίες επιτρέπεται η δικαστική πα­ράσταση χωρίς πληρεξούσιο δικηγόρο, με την εξαίρεση της § 3, στο Ειρηνοδικείο, εφόσον το αντικείμενο της διαφοράς δεν υπερβαίνει το ποσό των 12.000,00 ευρώ και στα ασφαλιστικά μέτρα, περίπτωση η οποία κα­λύπτεται από τη διατηρούμενη της αποτροπής επι­κειμένου κινδύνου». Βλ. επίσης την αιτιολογική έκθεση της επιτροπής σύνταξης του Σχεδίου ΚΠολΔ υπό την προεδρία του Αρεοπαγίτη τότε Κράνη, ΕΠολΔ 2015. 385, στην οποία γίνεται ειδική μνεία ότι: «... χωρίς δι­κηγόρο μπορούν οι διάδικοι να παρίστανται κατά την § 2 της ΚΠολΔ 94 μόνο στις μικροδιαφορές και προς αποτροπή επικείμενου κινδύνου, οπότε κατ' αρχήν συμπεριλαμβάνονται και οι υποθέσεις ασφαλιστικών μέτρων ...». Επίσης, ο Κομπολίτης στην ημερίδα της ΕΔΕ με θέμα «Οι τροποποιήσεις του ΚΠολΔ» εξέφρασε τη γνώμη ότι η έννοια του επικείμενου κινδύνου στο άρθρο 94 «μπορεί να καλύψει υπό προϋποθέσεις την κατάργηση στα ασφαλιστικά μέτρα».

[9]    Φούρκας Β., Η εφαρμογή του άρθρ. 94 ΚΠολΔ μετά τις τροποποιήσεις του ν. 4335/2015 (πότε επιτρέ­πεται η αυτοπρόσωπη παράσταση διαδίκου προς επι­χείρηση διαδικαστικών πράξεων στην πολιτική δίκη), ΕΠολΔ 2016. 188.

[10]  ΝοΒ 2016. 2075 επ.

[11] Φούρκας Β., ό.π., σ. 184.

[12]    Γεωργίου Κ., Η ικανότητα προς το δικολο- γείν: ιστορική διαδρομή της ΚΠολΔ 94 και το πρόβλη­μα της ικανότητας προς το δικολογείν στη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, ΕλλΔνη 1/2016(57). 137.

[13]  Αιτιολογική έκθεση ν. 4335/2015 σ. 3.

[14]  Αιτιολογική έκθεση ν. 4335/2015 σ. 4.