ΣτΕ Β΄ Τμ. επταμ. 2568/2018: Αρχές της υπεροχής και της αποτελεσματικότητας του ενωσιακού δικαίου - Νομολογία «ανωτάτου δικαστηρίου»

 
Ένδικη προστασία – Αίτηση αναίρεσης – Παραδεκτό λόγων – Σχέση του άρ. 53 παρ. 3 του π.δ. 18/1989 με το άρ. 267 ΣΛΕΕ (υποχρέωση των εθνικών ανωτάτων δικαστηρίων για υποβολή προδικαστικού ερωτήματος στο ΔΕΕ) – Αρχή της δικονομικής αυτονομίας των κρατών μελών – Αρχές της υπεροχής και της αποτελεσματικότητας του ενωσιακού δικαίου  
(Α) Νομολογία «ανωτάτου δικαστηρίου», κατά την έννοια της ως άνω διάταξης του άρθρου 53 παρ. 3 του π.δ. 18/1989, αποτελεί και απόφαση του ΔΕΕ, από την οποία προκύπτει, κατά τρόπο αρκούντως σαφή, ερμηνεία κανόνων του δικαίου της ΕΕ, πρωτογενούς ή δευτερογενούς (βλ. ΣτΕ 1016/2017), καθώς και απόφαση του ΕΔΔΑ, από την οποία προκύπτει, κατά τρόπο αρκούντως σαφή, ερμηνεία διάταξης της ΕΣΔΑ, συμπεριλαμβανομένων των Πρόσθετων Πρωτόκολλων αυτής (βλ. ΣτΕ 167-169/2017 επταμ., 2987/2017 επταμ., 951/2018 επταμ.)

(Β) Εν προκειμένω, ορισμένος προβαλλόμενος λόγος αναίρεσης απορρίπτεται ως απαράδεκτος, βάσει του άρ. 53 παρ. 3 του π.δ. 18/1989, διότι ως προς το τιθέμενο με αυτόν νομικό ζήτημα υπάρχει παγιωμένη αντίθετη νομολογία του ΣτΕ, ενώ η απόφαση Καρέλια του ΔΕΕ (C-81/15), που επικαλείται η αναιρεσείουσα εταιρεία δεν αναφέρεται στο ίδιο ή έστω σε παρόμοιο νομικό ζήτημα. Εφόσον ο ανωτέρω λόγος απορρίπτεται στο επίπεδο του παραδεκτού και δεν εξετάζεται το βάσιμο αυτού, στο πλαίσιο του οποίου θα μπορούσαν να εγερθούν ερμηνευτικά ζητήματα σχετικά με την συμφωνία των εφαρμοστέων ουσιαστικών διατάξεων προς το ενωσιακό δίκαιο, δεν ανακύπτει ζήτημα υποβολής προδικαστικού ερωτήματος στο ΔΕΕ. Τούτο δε, διότι το άρθρο 267 τρίτο εδάφιο της ΣΛΕΕ έχει την έννοια ότι εθνικό δικαστήριο αποφαινόμενο σε τελευταίο βαθμό μπορεί να μην υποβάλει προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ, όταν η αίτηση αναιρέσεως απορρίπτεται για λόγους απαραδέκτου, που άπτονται της ενώπιον του δικαστηρίου αυτού διαδικασίας, υπό την επιφύλαξη της τηρήσεως των αρχών της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας (βλ. ΔΕΕ Aquino, C-3/16, σκ. 48-49), το δε δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής, όπως αυτό νοείται στο δίκαιο της Ένωσης, δεν απαιτεί την ύπαρξη δικαστικής κρίσεως δύο βαθμών δικαιοδοσίας ή αναιρετικού ελέγχου, αρκεί οι υποχρεώσεις που απορρέουν από το δίκαιο αυτό να τηρούνται τουλάχιστον σε έναν από τους βαθμούς δικαιοδοσίας που προβλέπει το εθνικό δίκαιο, προκειμένου να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις που απορρέουν από το δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής. Εξ άλλου, οι διατάξεις του άρθρου 12 παρ. 1 του ν. 3900/2010, με τις οποίες ο έλληνας νομοθέτης διαμόρφωσε τις προϋποθέσεις του παραδεκτού της αιτήσεως αναιρέσεως, σταθμίζοντας το δικαίωμα των διαδίκων να ακουσθεί η υπόθεσή τους από το αναιρετικό δικαστήριο, με σκοπό την διόρθωση τυχόν νομικών σφαλμάτων της προσβαλλομένης αποφάσεως του δικαστηρίου της ουσίας, με την επιτακτική ανάγκη αποσυμφορήσεως του ΣτΕ από μεγάλο όγκο αναιρετικών υποθέσεων, εφαρμόζονται αδιακρίτως, κατ’ απολύτως πανομοιότυπο τρόπο σε όλες τις αιτήσεις αναιρέσεως ενώπιον του ΣτΕ είτε αναφέρονται σε παραβάσεις κανόνων του δικαίου της Ένωσης είτε σε παραβάσεις κανόνων του εθνικού δικαίου, τηρουμένης συνεπώς της αρχής της ισοδυναμίας.
[με μειοψηφία ενός Συμβούλου και των δύο Πάρεδρων σύμφωνα με την οποία (α) η διάταξη της παραγράφου 3 του άρθρου 53 του π.δ. 18/1989, ερμηνευόμενη υπό το φως των αρχών της υπεροχής, της πλήρους αποτελεσματικότητας και της ενιαίας εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ, καθώς και του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, έχει την έννοια ότι λόγος αναίρεσης με τον οποίο τίθεται, κατά τρόπο αρκούντως ειδικό και ορισμένο, ουσιώδες για την επίλυση της διαφοράς ζήτημα ερμηνείας κανόνα του ενωσιακού δικαίου, που, αυτό τούτο, δεν έχει επιλυθεί από το ΔΕΕ, ενώ έχει κριθεί με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (σε άλλη ή και στην ίδια υπόθεση), δίχως υποβολή προδικαστικού ερωτήματος στο ΔΕΕ, δεν καθίσταται απαράδεκτος εκ του ότι αφορά σε νομικό ζήτημα για το οποίο υπάρχει νομολογία του παρόντος Δικαστηρίου, ενώ δεν υπάρχει νομολογία του ΔΕΕ (και, επομένως, ο λόγος δεν μπορεί να συνοδεύεται, προς θεμελίωση του παραδεκτού του, από βάσιμο ισχυρισμό περί έλλειψης νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας ή περί αντίθεσης στη νομολογία του ΔΕΕ), εφόσον με το λόγο αυτό προβάλλεται αντίθεση προς το ενωσιακό δίκαιο, κατά τρόπο ώστε, λαμβανομένης υπόψη και της σχετικής με το ζήτημα νομολογίας του ΔΕΕ (η οποία ενδέχεται να είναι και οψιγενής), να δημιουργούνται στο Δικαστήριο εύλογες αμφιβολίες για την ορθή έννοια του επίμαχου κανόνα του ενωσιακού δικαίου και, συνακόλουθα, για την ορθότητα της νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι οποίες (αμφιβολίες) υποχρεώνουν το Δικαστήριο να ζητήσει από το ΔΕΕ την έκδοση προδικαστικής απόφασης και (β) υπό την αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή, την οποία υιοθετεί εμμέσως η πλειοψηφία, η διάταξη του άρθρου 53 παρ. 3 του π.δ. 18/1989 δεν είναι συμβατή προς τις αρχές της υπεροχής και της αποτελεσματικότητας του ενωσιακού δικαίου, διότι θίγει υπέρμετρα την αρμοδιότητα που έχει το Συμβούλιο της Επικρατείας από το άρθρο 267 ΣΛΕΕ και άγει σε ουσιώδη και αθέμιτο περιορισμό της υποχρέωσης που το ΣτΕ υπέχει από τη διάταξη αυτή, τούτο, δε, συνάγεται a fortiori από τη νομολογία του ΔΕΕ ότι το άρθρο 267 ΣΛΕΕ έχει την έννοια ότι εθνικό αναιρετικό δικαστήριο, όπως το ελληνικό Συμβούλιο της Επικρατείας, του οποίου οι αποφάσεις δεν υπόκεινται σε ένδικα μέσα, έχει την υποχρέωση να υποβάλει (και αυτεπαγγέλτως) στο ΔΕΕ αίτηση προδικαστικής απόφασης, ακόμη και όταν αποφαίνεται μετ’ αναίρεση και εθνικός κανόνας του επιβάλλει να λύσει τη διαφορά ακολουθώντας τις νομικές θέσεις που διατυπώθηκαν στην αναιρετική απόφασή του, εάν εκτιμά, λαμβάνοντας υπόψη τη νομολογία του ΔΕΕ, ότι οι θέσεις αυτές, που ανάγονται σε ζητήματα ενωσιακού δικαίου ουσιώδη για την επίλυση της διαφοράς, δύνανται να είναι αντίθετες προς το δίκαιο της Ένωσης (πρβλ. ΔΕΕ μειζ. συνθ. Elchinov, C-173/09, σκέψη 32 και ΔΕΕ μειζ. συνθ. Križan, C-416/10, σκέψη 73)]

ΠΗΓΗ
http://www.humanrightscaselaw.gr/